Elżbieta Jeżewska
Malarstwo i grafika w zbiorach
Muzeum Okręgowego w
Sandomierzu
Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 14, 129-149
Rocznik M uzeum Narodowego w K ielcach Tom X IV , K raków 1985
ELŻBIETA JEŻEWSKA
MALARSTWO I GRAFIKA
W ZBIORACH MUZEUM OKRĘGOWEGO W SANDOMIERZU
Zasady kolekcjonow ania m alarstw a i grafiki w sandom ierskim Muzeum R egionalnym om ów ił na łam ach 9 tom u „Rocznika M uzeum Św iętokrzyskiego” Jan Przała w roku 1975
Początkow o m uzeum to starało się planow o grom adzić jedynie ikonogra fię Sandom ierza, m iasta o bogatej przeszłości, należącego do najbardziej m a low niczych „grodów ” nadw iślańsk ich , m iejsca indyw idualn ych i zbiorow ych plenerów artystów z różnych środow isk, odbyw ających się niem al corocznie od końca X IX w . do d z iś 2.
W yjątkow o przyjęto d w ie tek i w id ok ów różnych m iejscow ości polskich, m ianow icie tek ę X IX -w ieczn y ch litografii z pracow ni M aksym iliana Fajansa (1827— 1890) w ed łu g rysunków N apoleona Ordy (1807— 1883) з oraz tekę w sp ó ł czesnych rysunków i akw arel Iren y N ow akow skiej-A cedańskiej (1906— 1963),4 pośw ięconą zabytkom K ielecczyzn y. Jednakże w obu tych zbiorach w ystępują także w id ok i najcenniejszych bu d ow li Sandom ierza.
Istnieją rów nież dow ody — w postaci dokum entacji w y sta w —
zaintere-1 J. Przała, N a b y tk i M uzeum w Sandomierzu w zakre sie m alarstw a i grafiki, „Rocznik Muzeum Św iętokrzyskiego”, t. 9, K raków 1975, s. 401—411. * Św iadczy o tym ikonografia Sandom ierza stosunkowo liczna od ubiegłego
w ieku; por. też m. in. N. Czerm ińska-Saw icka, Brać malarska na w y w c z a
sach w Sandomierzu, „Św iatow id” 1932, nr 33, s. 18; M. Rumin, Ikonografia z a b y tk ó w K iele cc zyzn y w m a larstw ie do r. 1944, K ielce 1975, poz. różne;
W. Ozdoba-K osierkiewicz, Ikonografia z a b y tk ó w K ielecczyzn y w grafice, K ielce 1976, poz. różne; J. L. Adamczyk, Ikonografia z a b y tk ó w Kielecczyzn y
w grafice i rysunku, K ielce 1980, poz. 308—420; [E. Jeżewska] Sandomierz w m a larstw ie i grafice, Sandomierz 1980; E. Jeżewska, P rzyczynek do dzie jó w m a larstw a Polski połu dniowo-wschodniej, Sandomierz 1980, m aszy
nopis.
* Patrz katalog na końcu artykułu, ujęto w nim w iększość prac nie w ym ie nionych przez J. Przałę, op. cit., a pozyskanych przez Muzeum w latach 1972—1980, bez szczupłej grupy pozycji niedostatecznie dotąd opracowanych bądź o znaczeniu m arginalnym w stosunku do zbiorów.
4 Przyjęto zasadę sygnalizow ania dat życia artystów tylko nieżyjących.
Elżbieta Jeżew ska
sow ania m uzeum sandom ierskiego kom pleksow ą działalnością plastyczną n ie których tw órców starszego pokolenia m ocno zw iązanych z tym m ia s te m 5.
Z chw ilą uzyskania przez m uzeum w 1976 r. statusu M uzeum Okręgowego- dla w ojew ództw a tarnobrzeskiego rozszerzono program grom adzenia m alar stw a i grafik i o dzieła sztuki polskiej, g łów n ie od m odernistycznych po cząwszy, o różnej tem atyce, ze szczególnym u w zględ n ien iem dorobku a rty stów pochodzących z obecnego tarnobrzeskiego i osiad łych tu z w yboru (Jana P. M azurkiewicza [1886— 1978], Jerzego Potrzebow skiego [1921— 1974], J ó zefa P ietraszew skiego [1885— 1965] i innych dotąd m niej znanych), tworząc w ten sposób szersze tło artystyczne dla w yżej w spom nianych w ed u t i retro spektyw ną panoram ę kultury plastycznej regionów w chodzących w skład now o pow stałego w ojew ództw a. Z tych pow odów w okresie od roku 1976 do 1980 tra fiły do m uzeum pejzaże obrazujące n ie tylk o ziem ię sandom ierską, ponadto różnorodne sceny rodzajow e i historyczne, m artw e natury oraz por trety. W iele z tych przedstaw ień w zbogaciło w ied zę o skali m ożliw ości arty stów , których prace już w cześniej m uzeum posiadało.
Jeśli chodzi o ikonografię Sandom ierza rów n olegle z bieżącą, okresow ą prezentacją daw niejszych nabytków , takich jak — panoram y z pocz. X V II w . z kroniki Georga Brauna, z okresu m iędzyw ojennego: Stanisław a K am ockie- go (1875— 1944) i Leona W yczółkow skiego (1852— 1936); w idoki ogólne i po szczególnych zakątków m iasta pow stałe po II w ojnie, autorstwa: Stanisław a Czajkow skiego (1878— 1954), Zofii F elisiak, Ryszarda K ańskiego, W itolda K o tow skiego (1893— 1969), Tomasza K ornackiego, H aliny K rysińskiej, Zygm unta Leskiego (1897— 1967), C zesława Ł agow skiego, H anny M ichalskiej, Izabeli N ow akow skiej; M azurkiewicza, N ow akow skiej-A cedańskiej i P ietraszew sk ie g o 6, a także W andy C hełm ońskiej (1898— 1971), K azim ierza Tom orowicza (1897— 1961), W ładysław a Mikosa (1885— 1970) i Jerzego K w iatkow skiego; p o zyskano prace m. in. (uw zględniając kolejność ich przyjm owania): Romana Harajdy, C zesław a W aszko, A lojzego S iw eckiego, dalsze — C zajkow skiego i M azurkiewicza; Potrzebow skiego, A leksego Bukow skiego, Jad w igi Fronk, W acława W aśkow skiego, anonim ow ego artysty z X IX /X X w., A lfreda Gór skiego, H enryka Zaręby, C zesław a M ałysza, Franciszka P aw likow skiego, K a rola Frycza (1877— 1963), Marii H iszpańskiej-N eum ann (1918— 1980), S tan isła w y N ikodym oraz traw estację Pierra van der Aa (not. 1700— 1750) pierw szej p ow yżej w ym ien ion ej panoram y m iasta. W szystkie one należą do przedsta w iającego nurtu sztuki oprócz obrazu Zaręby — abstrakcji w yw ied zion ej z nokturnu. Poza nim i w łączono do zbiorów dw ie scen y obyczajowe: lito grafię z pierw szej p ołow y X IX w . w ed łu g rysunku Jana L ew ickiego (1795— 1871) pt. O krężn e w S a n d o m iersk iem , tj. uroczyste obnoszenie w ieńca dożyn kow ego z kurem na szczycie, i w spółczesną pracę olejną P aw ła Lasika Plaża z pleneru sandom ierskiego, utrzym aną w nastroju groteski, w zbogacając tym
8 D otyczy to zwłaszcza art. m alarza Jana P. M azurkiewicza (1886—1978) osiadłego w Sandomierzu po II w ojnie, który w ystaw iał sw e obrazy m. in. w muzeum sandom ierskim i jem u też sukcesyw nie przekazywał w łasn y dorobek artystyczny, a w testam encie zapisał nadto swoje przy bory m alarskie, dokumenty, niektóre sprzęty i cenniejsze pamiątki oso biste; por. także Notatnik sandomierski, Sandomierz 1980, s. 106.
M a l a r s t w o i g r a f ik a w zb io ra ch M u z e u m O k r ę g o w e g o W S a n d o m i e r z u 131
Ryc. 1. Karol Frycz Bram a kościoła św . P aw ia w Sandom ierzu
sam ym grupę m alow ideł rodzajowych, której przew odzi Szabas w San dom ierzu Stanisław a C zajkow skiego 7.
N iektóre z „now ych” m uzealiów zwracają szczególną uw agę. Do nich n a leży Bram a kościoła św . P a w ła w S an dom ierzu Frycza z lat około 1912— 1914, obraz m ający w sobie coś z dekoracji teatralnej (w której, jak wiadomo» Frycz się specjalizow ał), a zarazem coś z w izji m łodopolskiego „dziw nego ogrodu” 8. U kazuje fragm ent terenu przed bramą prowadzącą na cm entarz przy kościele św. Paw ła. W ciszy i żarze południa, na tle statycznej archi tektury i rzeźby św iętej „zbudow anych” w yrazistym i dużym i plam am i, głów nie przełam anej, ciepłej b ieli i zieleni, bez zbytniej dbałości o perspektyw ę, oddano bardzo su gestyw n ie niespokojną żyw otność roślin o błękitnych ło d y gach i liściach. Znacząca w yd aje się także m ocna czerw ień uchylonej furty w centrum kom pozycji. Południow a elew acja dzw onnicy kościelnej w idocznej po praw ej stronie jest zielonkaw a, jakby odbijała barw ę koron drzew już:
7 Ibidem.
8 Na panteistyczny charakter przyrody w utworach młodopolskich zwracano wielokrotnie uwagę, por. m. in. W. Juszczak, M. Liczbińska M alarstw o pol skie. M odernizm , Warszawa 1977, s. 13, 50—53.
Elżbieta J eżew ska
niew idocznych. A w ięc ujaw nia się tu interesujący splot ten d en cji im presjo nistycznych, postim presjonistycznych i m łodopolskich, potw ierdzający zara zem bezpośrednie zetknięcie się Frycza ze sztuką francuską 9.
C harakterystyczny jest rów nież Z am ek w S an dom ierzu S iw eck iego, olej z roku 1977 odznaczający się nerw ow ą, „szpachlow atą” fakturą, chłodnym jasnym kolorem i głębią o krystalicznej przezroczystości, dzięki czem u m. in. odtw arzany m otyw uzyskał sym boliczne piętno ponadczasow ości; podobne w łaściw ośęi posiada w ie le prac S iw eck iego z ostatnich lat, w y sta w ia n y ch po plenerach w Sandom ierzu (ich w adą jest n iek ied y lek k ie zachw ianie rów no w agi kom pozycyjnej).
N atom iast S an dom ierz Jerzego Potrzebow skiego, im presyjną akw arelę z lat sześćdziesiątych, ukazującą jeden z w ąw ozów lessow ych, m ożna uznać za „na turalny” sym bol tego m iasta.
Zupełnie innego rodzaju urodę posiada zespół akw afort W acław a W aśkow - skiego z roku 1954: S an dom ierz I, S a n d o m ierz II oraz W isła po d S a n d o m ie rzem — pejzaże okolic podm iejskich; z nich pierw sza i druga z zabytkow ym i zespołam i, katedralnym i zam kow ym , w tle. W szystkie trzy — precyzyjnie w y konane — są przejaw em w ciąż jeszcze żyw ej tradycji naw iązyw ania do sztu ki rom antycznej, a n aw et barokowej.
Godne u w agi są także drzew oryty M arii H iszpańskiej-N eum ann zatytu łowane: M ały R yn ek w S an dom ierzu z roku 1951 i B urza z roku 1952; ostatni z w ym ienionych to bogatsza o m otyw B ram y O patow skiej w ersja znanego heroizow anego pejzażu H iszpańskiej-N eum ann z „boleśnie” skręconym drze w em na pierw szym planie i synagogą w Sandom ierzu na p lanie d r u g im 10. Obie prace pochodzą z czasów, gd y artystka opracow yw ała w ięk szy cykl graficzny pośw ięcony Sandom ierzow i (spopularyzow any potem m. in. na pocz tówkach), ujaw niając przy tym sw ą fascynację ekspresją późnego g o ty k u 11. Poza w idokam i Sandom ierza m uzeum przyjęło pejzaże innych terenów , w pierw szej kolejności m alarzy w yw od zących się ze środow iska krakow skiego, takich jak: W yczółkow ski, K am ocki, S tefan F ilip k iew icz (1879— 1944), K asper Pochw alski (1899— 1971), Franciszek Turek (1882— 1947), Jerzy Potrzebow ski oraz Jan S tanisław ski (1860— 1907), Olga Boznańska (1865— 1940), Marian J. Jaroczyński (1819— 1901), A leksander N ow akow ski (1872— 1935), W łodzimierz P op iel (1875— ?), Edward K uczyński (1905— 1958), Z dzisław Przebindow - ski i inni; nadto sceny rodzajow e w pejzażu m. in. pędzla Juliusza Kossaka (1824—1899), K azim ierza Sichulskiego (1879— 1942), Karola Larischa (1909— 1935), Jerzego Potrzebow skiego oraz m artw e natury B oznańskiej i Przebin- dowskŁego.
Wśród tych kom pozycji poczesne m iejsce zajm ują dzieła B oznańskiej m a low ane na tekturze: zielonkaw o-brązow y P e jza ż p a ry sk i, ty p o w y dla w edut tej m alarki z około 1900 r.12, i późna odm iana m otyw u anem onów — M artw a natu ra — z czasów pobytu artystki w K rakow ie w roku 1930 1S; Boznańska
lu-9 Słownik a rty stó w polskich, t. II, W rocław 1lu-975, s. 252—255.
10 J. Białostocki, Maria Hiszpańska-Neumann, W arszawa 1963, il. 12. 11 Ibidem, s. 5—7, il. 12—13.
u Por. nrv. in. H. Blum, Olga Boznańska, K raków 1964, s. różne, ii. s. 86—87. Obr® w Sandom ierzu jest bardzo podobny do A n em onów z r. 1901 w zbio rach Muzeum Narodowego w W arszawie, por. W. Juszczak..., op. cit., il. 163.
M a l a r s t w o i g ra f ik a w zb i o r a c h M u z e u m O k r ę g o w e g o w S a n d o m i e r z u 133
Ryc. 2. Wacław Waśkowski W isła pod S a n d o m ierzem
b iła p o w ta rz a ć n iek tó r e te m a ty w sp osób zb liż o n y , u z n a n y p rzez n ią za n a j w ła ś c iw s z y 14. O b yd w a o b ra zy w zb iorach m u zeu m sa n d o m ie rsk ieg o są k a m e r a ln e i w p e łn i u z m y sła w ia ją ty le k r o ć o p isa n e m istrz o stw o B o zn a ń sk iej m . in. w o d d a w a n iu u lo tn y c h sta n ó w — często za b a r w io n y c h m e la n ch o lią — cz y to w y c in k a p ejzażu w id z ia n e g o z o k ien jej p ra co w n i, czy p rzed m io tó w » w y ję ty c h ” z szarej cod zien n o ści, o w y c z u w a ln e j m o cn ej „ d u sz y ” p rzy r ó w n o c z e śn ie zd em a te r ia liz o w a n e j ja k b y fo rm ie, tec h n ik ą zb liżon ą do im p r e sjo n i sty c z n e j i w bardzo n o w o c ze sn y m w y k o r z y sty w a n iu podob razia p rzez w łą c z a n ie jego k o lo ru do g a m y b a r w n e j sa m eg o obrazu .
E m ocję z u p e łn ie in n e g o rod zaju n iż w y w o ła n ą od b iorem k o m p o zy c ji B o z n a ń sk ie j — radość, radość istn ien ia , w y r a ż a olej Z d zisła w a P r z eb in d o w sk ieg o z a ty tu ło w a n y R i w ie r a , z la t sz eść d z ie sią ty c h , w ie lo b a r w n y p ejza ż śm iało w y d o b y ty k o lo rem , szero k im i, en e r g ic z n y m i, n ie z b y t d łu g im i p o cią g n ięc ia m i p ęd zla.
„ C h ło d n iejsz a ” w n a stro ju od n ieg o , a le za to u jm u ją ca w y sm a k o w a n ie m e s te ty c z n y m , jest a u to lito g r a fia W y c z ó łk o w sk ie g o P e j z a ż z a r c h it e k tu r ą , c z y li je s ie n n y w id o k tea tru „Na W o d zie” w Ł a z ie n k a ch z roku 1919, o d e lik a tn e j
Ryc. 3. Leon Wyczółkowski Pejzaż z architekturą
tonacji barw nej, przypom inający rokokowo lekkie krajobrazy łazienkow skie z końca X V III i początku X IX w .15
Zabytkowa budow la (późnorenesansow y dwór?) stanow i także sedno n a j starszego z zakupionych pejzaży z około połow y X IX w ., w ykonanego przez Mariana Jaroczyńskiego. Obraz ten pozostaje pod w yraźnym w p ły w em sztuki niem ieckiej, w p ły w em naturalnym uw zględniając fakt studiow ania Jaroczyń skiego na berlińskiej A k a d e m ii16. Z k olei P e jza ż S tanisław skiego ukazujący fragm ent m iasteczka na w ysokiej skarpie w yd aje się być bezpośrednim od blaskiem szkoły Carolusa Duranda.
W odróżnieniu od pow yższych prace Stefana Filipkiew icza — P e jz a ż z i m o w y z drew nianym kościółkiem w iejsk im w centrum; Kaspra P och w alsk ie- go — secesyjn y P e jz a ż z i m o w y z gór i jesien n y P e jza ż ze S tr ó ż y z 1921 r. będący ukłonem w stronę koloryzmu; Stanisław a K am ockiego — P e jz a ż z k a
15 Por. m. in. W. Tatarkiewicz, Łazienki Warszawskie, Warszawa 1957, il. różne.
»• Słownik..., t. III 1979, s. 241—244.
M a l a r s t w o i g r a f ik a w zb i o r a c h M u z e u m O k r ę g o w e g o w S a n d o m i e r z u 135
p lic z k ą ; Jerzego P otrzebow skiego — B arbakan i B ram a F loriańska w K ra k o w ie z 1952 r., czy na sposób rom antyczny stylizow ana grafika Edwarda K u czyń sk iego — W ierzba z 1957 r., tchną rodzim ością tak pod w zględem doboru m oty w ó w , jak i sposobów ich interpretacji. W iększość z nich ujaw nia też w p ełn i ukształtow any, in d yw id u aln y sty l ich autorów.
S cen y rodzajowe Juliusza K ossaka i Karola Larischa są rów nież dojrza ły m i i charakterystycznym i dziełam i tych artystów . Posiadane przez m u zeum w Sandom ierzu P olow an ie na w ilk a K ossaka jest bardzo zbliżone w k li m acie rom antycznego realizm u np. do jego S ta d n in y na Podolu ze zbiorów M uzeum Narodow ego w K r a k o w ie 17; łączy je ta sama technika akw areli, m onochrom atyczność i podobny czas pow stania — lata osiem dziesiąte u b ieg łe go w iek u . A K ąpiące się Larischa są jedną z jego sielanek z okresu przy należności do „Pryzm atu”, w początkach lat trz y d z ie sty c h 18, m iękko i faktu- raln ie m alow anych; dom inuje w niej ciepła zieleń pejzażow ego tła i biel ob nażonych postaci kobiecych.
N ieco kontrow ersji budzą dw ie prace Sichulskiego. Obie w ykazują cechy późnej tw órczości artysty ocenianej na ogół p e jo r a ty w n ie 19. Jeden z obra zów , w ielobarw na scena zim ow a z 1939 r. pt. W oźnica, należy do typow ych dla tego malarza przedstaw ień H uculszczyzny 20. U trzym ana jest jeszcze w du ch u im presjonizm u. Całość posiada charakter w yraźn ie schyłkow y. Natom iast drugi obraz zatytułow any J e źd zie c zastanaw ia sw oją oryginalnością. J e ź d ziec obrazuje w ła ściw ie żyw ioł, słotną i w ietrzną pogodę za pomocą zróżni cow an ych (w p rzeciw ień stw ie do W oźnicy) środków w yrazu. Dużą płaszczyz nę nieba i rów ninny teren ziem i potraktow ano pointylistycznie, zw łaszcza grunt rozm okłej drogi jest w ielob arw n y i im presjonistycznie „rozbity”. N a tom iast dwa konie i m ężczyznę jadącego na jednym z nich, w alczących z w i churą oraz kilka n iem ożliw ie w ręcz skłonionych drzew na horyzoncie od tw orzono lapidarnie, sylw etow o. W konsekw encji J eźd ziec przyw odzi na m yśl daw ne pejzaże japońskie.
Na w szystkich dotychczas w ym ienionych przedstaw ieniach rodzajowych, poza P lażą P aw ła Lasika, dostrzegalne są m ięd zy ludźm i a przyrodą natu ralne, w zajem ne zależności, przy zachow aniu rów now agi sił. P laża sygnalizuje degradację przyrody (rachityczna roślinność, zanieczyszczone kąpielisko).
Zupełnie inną rolę pełni krajobraz w pracy Potrzebow skiego W ygn ań cy z roku 1958. Tutaj pejzażow e tło nie oddaje rzeczyw istej natury, a służy za k u lisy potęgujące ekspresję tragicznej w ędrów ki bezdom nej rodziny ch łop skiej. Dram at podkreślają także celow e zniekształcenia form alne, np. niepro porcjonalnie w ielk ie dłonie ludzi i jaskraw y koloryt obrazu 21.
17 T. Dobrowolski, Nowoczesne m alarstw o polskie, t. I, Wrocław 1957, il. 283; Z. Bielecki, Juliusz Kossak, W rocław 1974, il. 17.
18 T. Dobrowolski, op. cit., t. III 1964, s. 322—323; tenże Malarstwo polskie
ostatnich 200 lat, W rocław 1976, s. 192—193; i in.
19 T. Dobrowolski, Nowoczesne..., t. III, s. 59—60.
20 Ibidem, s. 57—63; Historia sztuki polskiej, K raków 1962, t. III, s. 300; T. Dobrowolski, Malarstwo..., s. 146— 148.
21 Obrazy Potrzebow skiego świadczą o w ielokierunkow ości zainteresow ań ar tystycznych ich autora, przedstawiciela tradycyjnego nurtu naszej rodzimej sztuki. Potrzebowski, jak sam m awiał, najchętniej m alow ał konie w róż nych ujęciach, ale poza nimi chyba naw et z w iększą zręcznością
wykony-136 El ż b i e t a J e ż e w s k a
R yc. 4. S te fa n F ilip k ie w ic z P e jz a ż z im o w y
W yrazem zainteresow ania w yłącznie człowiekiem, p otraktow anym w p ra w dzie jako w ycinek obszerniejszego, lecz już niewidocznego kontekstu, jest d ru ga praca L arischa — P o sta c ie , ukazująca „cały żywioł farb y o lejn ej” 22, w tym
przypadku brązów.
w a ł p o r tr e t y k o b ie t, m ę ż c z y z n (łą c z n ie z w ła s n y m i) i d zie c i, p o za t y m p e jza ż e , sceny ro d z a jo w e , h is to ry c z n e i sy m b o lic zn e . W je g o tw ó rc z o ś c i z ła tw o ś c ią d oszukać się m o żn a w y r a ź n y c h w p ły w ó w s z tu k i K r a k o w a (g d z ie s tu d io w a ł i m ie s z k a ł po u k o ń c z e n iu A S P ) k o ń c a X I X i p o c z ą tk u X X w .; c z e rp a ł w z o r y z p ra c M a t e jk i, K o s s a k ó w , m o d e rn is tó w , a ta k ż e z k o m p o z y c ji m a la r z y obcych, m . in . e k s p re s jo n is tó w zacho dn ich. D o n a jo r y g in a l n ie js z y c h w je g o d o ro b k u n a le ż ą m o im z d a n ie m (m ia ła m m ożność o b e jrz e n ia p rz e s z ło 60 p ra c P o trz e b o w s k ie g o , o ró ż n e j te m a ty c e i z ró ż n y c h lat> o le jn e o b ra z y o te m a ty c e o ś w ię c im s k ie j w z b io ra c h p r y w a tn y c h w S a n d o m ie r z u , n a s tę p n ie c y k l Z a c z a r o w a n y c h d o ro ż e k do w ie rs z y G a łc z y ń s k ie g o , w z b io ra c h ró ż n y c h , i M a ły c lo w n — d z ie c k o -la lk a , w z b io ra c h p ry w a tn y c h w K r a k o w ie . W w y ró ż n io n y c h p rz e d s ta w ie n ia c h a rty s ta p r z e ła m a ł k a n o n y r e a liz m u i z d o b y ł się n a sw ob od ne o p e ro w a n ie fo r m ą d la w y r a ż e n ia n a s tr o ju . P o d o b n y „ z a b ie g ” za s to s o w a ł w W y g n a ń c a c h . ** Z a T . D o b ro w o ls k im , M a la r s tw o ..., s. 193.
M a l a r s t w o i g r a f ik a w zbiorach M u z e u m O k r ę g o w e g o w S a n d o m i e r z u 137
R yc. 5. J u liu s z K o ss a k P o l o w a n i e n a w i l k a
Na p o rtretach p ar excellence w idnieją ludzie i zw ierzęta. Te ostatnie uw ieczniają m. in. akw arele: Juliusza K ossaka — M ę ż c z y z n a z k o n i e m (ale głów nym m odelem jest tu koń, zaś postać m ęska, nie dokończona — jedynie dodatkiem kom pozycyjnym ), oraz Jerzego Potrzebow skiego — K o ń , z la t pięć dziesiątych, w zorow ana zresztą na w izerunkach ulubieńców Juliusza Kossaka. Podobizny kobiet i mężczyzn w ykonali m. in.: S tanisław W itkiewicz (1850— 1915), W acław Szym anow ski (1859—1930), Jacek Malczewski (1854— 1929), Ju lia n F ałat (1853—1929), V lastim il Hofm an (1881— 1970), Leon W yczółkow ski, Stanisław Kamocki, M arian Szczyrbuła (1898— 1942), Jerzy Fedkowicz (1891— 1959), Jerzy Potrzebow ski, J a n M azurkiewicz, W anda M acedońska-Za- lew ska i nieznany arty sta działający w końcu X V III w. N iektóre z nich m ożna uznać za re prezentatyw ne dla kolejnych, począwszy od XVIII stulecia, k ierunków sztuki polskiej. I tak, niezw ykle tradycyjne, sarm ackie, są całopo- staciow e portrety: króla S tanisław a A ugusta, kanclerza wielkiego koronnego Jac k a M ałachowskiego i ostatniego w ojew ody sandom ierskiego M acieja Soł- tyka, należące do daw nego w yposażenia ratu sza w Sandom ierzu autorstw a te j sam ej rę k i nie zidentyfikow anego dotąd m alarza, pow stałe przed ro kiem 1795 23.
138 E l ż b i e t a J e ż e w s k a
Ryc. 6. Jerzy Potrzebow ski W ygnań cy
R ea lizm g ra n ic zą c y z n a tu ra lizm em u ja w n ia P o r t r e t c h ło p c a — góra lczy k a , w y k o n a n y o łó w k ie m p rzez W itk ie w ic z a w Z a k o p a n em w rok u 1905. O d zw ie r c ie d la on w y r a ź n ie d ą żen ie a r ty sty do jak n a jd a le j p o su n ię te g o o b ie k ty w izm u w o d tw a rza n iu r z e c z y w isto śc i z g o d n ie z g ło sz o n ą p rzez m alarza t e orią 24, co jed n a k cz y n i ó w r y su n ek p o d o b n y do fo to g r a fii, n ie w n o sz ą c y n i czego isto tn e g o do m a la rstw a . S z k ic o le jn y J a ck a M a lcz ew sk ieg o P o r t r e t
K o s t a n e c k i e j p r z e d s ta w ia ją c y m łod ą k o b ie tę n a tle p ejzażu p r z y n a le ż y o c z y
w iś c ie do sy m b o lizm u . M im o że je d y n ie w za r y sie , u ja w n ia on już w p e łn i sw ą p sy ch o lo g ic zn ą w ie lo z n a c z n ą g łę b ię . W y m o w n ie z e sta w io n o w n im s ie dzącą w k o n w e n c jo n a ln e j p o zie d z ie w c z ę c ą szczu p łą k o b ie tę o p o w a żn y m , portrety te datowano na koniec XVIII w., w ydaje mi się, że ze względu na sw oją w ym ow ę ideologiczną m ogły powstać tylko jeszcze za czasów Polski niepodległej, dlatego uściślam okres ich powstania do lat przed 1795 r.
24 A. Kotula, P. Krakowski, K ronik a n o w ej sztuki, Kraków 1966, s. 47—48; W. Juszczak..., op. cit., s. różne.
M a l a r s t w o i g r a f ik a w zb i o r a c h M u z e u m O k r ę g o w e g o w S a n d o m i e r z u 139
Ryc. 7. S tan isław Kam oc- k i A u to portret
skupionym w yrazie tw arzy, patrzącą w bok, gdzieś w dal — z gęstw iną p ię trzących się nad nią zarośli.
N atom iast pod w p ły w em im presjonizm u, prawdopodobnie przed rokiem 1900, pow stało akw arelow e studium Juliana Fałata P o rtre t k o b ie ty , popier sie 25. B łękitem , czerw ienią i zielenią m ienią się na nim ośw ietlone od tyłu w ło sy m odelki i jej ocieniona twarz.
Portrety W yczółkow skiego, K am ockiego, jeden z obrazów M azurkiewicza oraz praca Szczyrbuły są autow izerunkam i. Podobiznę W yczółkow skiego, lito grafię z około 1928 r. zakupiono m. in. z m yślą ilustrow ania nią znaczenia, jakie artysta przyw iązyw ał, zwłaszcza pod koniec życia, do koloru papieru dla sw ych o d b ite k 26; czerń farby om aw ianej grafiki złagodził w ręcz złocistą żółcią starego papieru z X IX w .27
N akreślony zdecydow anie, a zarazem z dużą swobodą i pogłębiony p sy chologicznie, jest nam alow any w 1939 r. autoportret Kam ockiego. Jego twarz ośw ietla ukośnie z góry snop sztucznego św iatła. W zrok artysty, spod cięż kich obrzm iałych pow iek — skierow any na w idza. Pow ażne skupienie bijące z tego obrazu posiada zabarw ienie posępne (jakby m alarz przeczuw ał zbliża jące się doń nieszczęścia lat okupacji...), spotęgow ane jeszcze kolorytem o prze w adze przełam anych fioletów , sinaw ych b łęk itów i różu.
28 Wiek tego portretu z jednej strony określa jego dojrzałość stylistyczna, a z drugiej — beztroska Fałata wyrażona w esołym dopiskiem „Oj w eh!” *e D. M uszanka, Litografia Leona W yczółkow skiego, Kraków 1958, s. 84. 27 Na odwrocie arkusz odbitki zapisany, z datą „1806”.
140 Elżbieta J eżew ska
C zw arty au to p o rtret — Szczyrbuły, praw dopodobnie z około 1940 r., p re zen tu je te k ieru n k i sztuki polskiej okresu m iędzyw ojennego, które, zarów no gdy chodzi o rozw iązania form alne, jak i kolorystyczne, zw iązane b yły z no woczesną plastyką europejską 28. Płaszczyznowość k o n k u ru je na nim z tró jw y m iarow ością. Głowa a rty sty — p otraktow an a form istycznie, tors — płaski, żywo naw iązujący kon tak t z przestrzenią pozam alarską mocno ukośnym i linia m i spadzistych ram ion postaci i linią sugestyw nie oddanego k ierun ku w zroku m alarza; pęd w szystkich trzech pow strzym uje jedn ak ram a p o rtre tu z m o tyw em taśm y mocno okręcającej półw ałek. K oloryt pracy — ograniczony w zasadzie do trzech barw . K arn acja tw arzy jest brzoskw iniow a, m ary n a rk a ciem nobłękitna, a gładkie tło — seledynowe.
P o rtre ty w ykonane przez Jerzego Fedkow icza i W andę M acedońską-Za- lew ską są łącznikam i z m alarstw em stricte historycznym , którego zbiór w m u zeum odznacza się preferencją tem aty ki kościuszkow skiej. Pierw szy Naczel nik jest bohaterem m. in. sztychów Thom asa G augaina (1748—1805) w edług ry su nków A leksandra Orłowskiego {1777— 1832), w ykonanych po roku 1800:
K o ś c iu s z k o o d w ie d z a n y w w ię z ie n iu p r z e z cara P a w ła I i U w o ln ie n ie K o ś
28 Por. m. in. I. J. K am iński, K ró tk a h istoria pojęcia „aw an garda”, „Sztuka” 1979, nr 5/6, s. 34—43.
Ryc. 8. Marian Szczyrbuła Autoportret
M alarstw o i grafika w zbiorach M uzeum O kręgow ego w Sandom ierzu 141
c iu szk i z n ie w o li r o s y js k ie j; następnie w spółczesnych obrazów olejnych M ie czysław a W ątorskiego (1903— 1979), Potrzebow skiego oraz M acedońskiej. P ra ca tej ostatniej także w yraźnie naw iązuje do rysunku O rłow skiego u kazu jącego K ościuszkę z profilu w ubraniu cyw iln ym 29.
Ostatnią w ojnę i czasy pow ojenne upam iętnia najlepiej portret gen. K a rola Ś w ierczew skiego pędzla Fedkow icza, łączący zgodnie postim presjonistycz- ną technikę z m onum entalnością form y. A rtysta przedstaw ił W altera w p o piersiu na tle pejzażu, z przym kniętym i oczym a, ubranego w prosty połow y m undur, tw orząc w sum ie liryczną apoteozę żołnierza, wodza, patrioty u w ie ń czonego niczym laurem koroną żyw ego drzewa.
Por. m. in. T. Dobrowolski, Nowoczesne..., t. I, il. 112; Grafika i rysun ki
1 4 2 E lżbieta Jeżew sk a
KATALOG
A A van der P ierre (not. 1700— 1750)
1. S an dom ierz — m iedz.-akw af. pap., 31X 37,5 cm, sygn.; nr inw . M S-422/s, zakupiona od A. Krawczuka z K rakowa w 1980 r.
Lit.: S an dom ierz w m a la rstw ie i grafice, Muz. Okręg. Sandom ierz 1980, s. 8 poz. 5
BUKOW SKI A leksander
2. K ra jo b ra z san dom ierski — ol. pł. tekt., 2 7 X 2 9 cm, sygn., 1955 r.; nr in w . M S-360/s, przekazany przez M inisterstw o K u ltu ry i Sztuki w 1978 r. B O ZN A Ń SK A Olga (1865— 1940)
3. P e jza ż p a ry sk i — ol. tekt., 18,5X 23 cm, sygn.; nr inw . M S-242/s, prze kazany przez W ydział K ultury i Sztuki U rzędu W ojew ódzkiego w Tarno brzegu w 1977 r.
4. M a rtw a natura — ol. tekt., 33,5X 26,5 cm, sygn., datow., 1930 r.; nr in w . M S-241/s, przekazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1977 r. CHEŁMOfrSKA W anda (1898— 1971)
5. D w ó r w S a n d o m iersk iem — akw. pap., 2 9 X 3 4 cm, sygn., 1944— 1945; nr inw . MS-173/s, zakupiona od córki m alarki K. Boczkow skiej z W ar szaw y w 1973 r.
Lit.: M. Rum in Ikonografia z a b y tk ó w K ie le c c z y z n y w m a la rstw ie d o r. 1944, Muz. Św iętokrz. i BDZ K ielce 1975, s. 71, poz. 285
6. K a p lic zk a w S a n d o m iersk iem — akw . pap., 2 7 X 3 9 cm, sygn., 1944— 1945; nr inw . M S-174/s, zakupiona od K. B oczkow skiej z W arszaw y w 1973 r.
Lit.: M. Rum in Ikonografia..., poz. 286 CZAJKOW SKI Stanisław (1878— 1954)
7. U liczka kolo k a te d r y w S an dom ierzu — akw. pap., 3 9 X 4 7 cm, sygn., 1954 r.; nr inw . MS-259/s, zakupiona od żony m alarza A. C zajkow skiej z W arszawy w 1978 r.
Lit.: S ta n isla w C zajkow ski..., CBWA W arszawa 1980, poz. 56 (akw.) 8. S a n d o m ierz — akw. pap., 34X 45,5 cm, sygn., datow ., 1954 r.; nr inw .
M S-260/s, zakupiona od A. C zajkow skiej z W arszaw y w 1978 r.
Lit.: S ta n isła w C zajkow ski..., poz. 54 (akw.); S a n d o m ierz w m alarstw ie..., s. 10, poz. 55
F A JA N S M aksym ilian (1827— 1890) i M isierow icz A lojzy — lit. w g rys. N a poleona Ordy (1807— 1883)
9. A lb u m w id o k ó w P olski — w idoki różnych m iejscow ości w tym Sando m ierza — lit. pap., 41,5X 31,5 cm, sygn., ok. 1875— 1880; nr inw. M S -179/1— 30/s, dar bezim ienny z 1973 r.
Lit.: S an dom ierz w m alarstw ie..., s. 9, poz. 18 (R atu sz w Sandom ierzu) FA Ł A T Julian (1853— 1929)
10. P o r tr e t k o b ie ty — akw. pap., 41,5X 28 cm, sygn.; nr inw . M S-254/s, prze kazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1978 r.
Lit.: Julian Fałat..., Muz. Okręg. B ielsko-B iała 1980, poz. 75 il. FEDKOWICZ Jerzy (1891— 1959)
11. G en erał K a ro l Ś w ie rc ze w sk i — ol. pł., 5 7,5X 58 cm; nr inw . MS-249/s, przekazany przez W K iS UW w Tarnobrzegu w 1977 r.
M alarstw o i grafika w zbiorach M uzeum O kręgow ego w S andom ierzu 14&
FILIPK IEW ICZ Stefan (1879— 1944)
12. Pejzaż ta trza ń sk i — akw. pap., 47,5X 65 cm, sygn.; nr inw . M S-238/s, przekazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1977 r.
13. P e jza ż z im o w y — ol. pł., 5 5 X 6 6 cm, sygn.; nr inw . MS-262/s, zakupiony w P P Desa w K rakow ie w 1978 r.
IFRONK Jadw iga
14. S ta r y S a n d o m ierz — tusz. pap., 2 4X 31 cm, 1954 r.; nr inw . M S-361/s,. przekazany przez M inisterstw o K ultury i Sztuki w 1978 r.
IFRYCZ Karol (1877— 1963)
15. Bram a kościoła św . P a w ła w S an dom ierzu — ol. tekt., 48,5X 61 cm h sygn., ok. 1912— 1914; nr inw . M S-423/s, zakupiony od J. T argow skiego z Sandom ierza w 1979 r.
116. W n ętrze kościoła św . P a w ła w S an dom ierzu — ol. tekt., 6 2 X 4 8 cm; nr inw . M S-424/s, zakupiony od J. Targow skiego z Sandom ierza w 1979 r. Lit.: S an dom ierz w m alarstw ie..., s. 10, poz. 42
G A U G A IN Thomas (1748— 1805) — ryt. w g rys. Aleksandra O rłow skiego (1777— 1832)
17. K ościu szko o d w ied za n y w w ięzie n iu p rze z cara P a w ła I — m iedz, pap., 52,5X 67 cm, sygn., po 1800 r.; nr inw . M S-243/s, przekazany przez W K iS UW w Tarnobrzegu w 1977 r.
18. U w oln ien ie K o ściu szk i z n ie w o li ro sy jsk ie j — m iedz, pap., 5 2 X 6 7 cm, sygn., po 1800 r.; nr inw . M S-244/s, przekazany przez W KiS UW w Tar nobrzegu w 1977 r.
Lit.: J. M. M ichałow ski Prace A leksan dra O rłow skiego, „Rocznik H istorii S ztuki”, t. IX , W rocław 1973, s. 207— 209
GÓRSKI A lfred
19. R yn ek w S an dom ierzu — ol. pł., 78X 110 cm, sygn., datow., 1978 r.;, nr inw . M S-415/s, przekazany przez Dom K ultury H uty Szkła O kiennego w Sandom ierzu w 1979 r.
H A R A JD A Roman
20. W idok na sk a rp ę w S an dom ierzu — oł. tusz. pap., 27,5X 39,5 cm, sy g n .r. ok. 1970 r.; nr inw . M S-225/s, przekazany przez Urząd W ojew ódzki w K ie l cach w r. 1975
21. U lica D ługosza w S an dom ierzu — oł. tusz. pap., 3 0 X 4 0 cm, sygn., datow .,. 1970 r.; nr inw . M S-226/s, przekazany przez UW w K ielcach w 1975 r. H ISZP A ft SK A -N EU M A N N Maria (1918— 1980)
22. B urza — drzewor. pap., 2 7 X 3 6 cm, sygn., datow., 1952 r.; nr inw . M S -432/s, zakupiony w P P Desa w K rakow ie w 1980 r.
Lit.: S an dom ierz w m alarstw ie..., poz. 53.
23. S an dom ierz — M ały R yn ek — drzewor. pap., 21X 31,5 cm, sygn., datow ., 1951 r.; nr inw . M S-448/s, zakupiony w P P D esa w K rakow ie w 1980 r. HOFM AN V lastim il (1881— 1970)
24. P o rtre t k o b ie ty — oł. pap., 14X 9,5 cm, sygn., datow., 1914 r.; nr inw .. M S-422/s, zakupiony od J. Grzybek z K rakow a w 1979 r.
JAROCZYÍTSKI Marian J. (1819— 1901)
25. P e jza ż w ie js k i — ol. pł., 52,5X 76 cm, sygn., ok. p ołow y X IX w.; nr inw . M S-430/s, zakupiony w PP Desa w Sandom ierzu w 1980 r.
KAMOCKI S tan isław (1875— 1944)
26. A u to p o rtre t — ol. tekt., 34,5X 30,3 cm, sygn., datow., 1939 r.; nr in w .. MS-298/s, przekazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1978 r.
144 E lżbieta Jeżew sk a
27. P e jza ż z k a p liczk ą — ol. tekt., 26X 3 1 cm, sygn.; nr inw . M S-404/s, za kupiony w P P Desa w Sandom ierzu w 1979 r.
K OSSAK Juliusz (1824— 1899)
28. P olow anie na w ilk a — akw. sep. pap., 2 2 X 3 0 cm, sygn., datow ., 1882 r.; nr inw . M S-240/s, przekazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1977 r. 29. M ężczyzn a z koniem — akw. pap., 35,5X 45 cm; nr inw . M S-297/s, prze
kazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1978 r. KUCZYŃSKI Edward (1905— 1958)
30. W ierzba — akwaf. barw. pap., 2 1 X 2 8 cm, sygn., datow., 1957 r.; nr inw . M S-246/s, przekazana przez W KiS w Tarnobrzegu w 1977 r.
KWIATKOWSKI Jerzy
31. P anoram a S an dom ierza — ol. pł., 89 X 1 1 6 cm, sygn., datow ., 1973 r.; nr inw . MS-169/s, zakupiony od autora w 1973 r.
LARISCH Karol (1909— 1935)
32. P ostacie — ol. dykta, 2 5 X 3 0 cm; nr inw . MS-261/s, zakupiony w PP Desa w K rakow ie w 1978 r.
33. K ąpiące się — ol. dykta, 32,5— 45,5 cm; nr inw . M S-398/s, zakupiony w PP Desa w Sandom ierzu w 1979 r.
LASIK P aw eł
34. P laża — ol. pł., 80X 110 cm, sygn., datow., 1978 r.; nr inw . M S-414/s, przekazany przez Dom K ultury H uty Szkła O kiennego w Sandom ierzu w 1979 r.
M ACEDOftSKA-ZALEW SKA Wanda
35. K ościu szko — ol. pł., 6 0 X 6 0 cm, sygn., datow ., 1974 r.; nr inw . M S-245/s, przekazany przez W KiS w Tarnobrzegu w 1977 r.
MALCZEWSKI Jacek (1854— 1929)
36. P o rtre t K o sta n e c k ie j — ol. tekt., 34,5X 28 cm; nr inw . MS-267/s; prze kazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1978 r.
MAŁYSZ C zesław
37. P anoram a S an dom ierza — ol. pł., 76 X 1 2 8 cm, sygn., datow., 1977 r.; nr inw . M S-417/s, dar I Sekretarza К С PZPR E. G ierka z 1979 r.
Lit.: S an dom ierz w m alarstw ie..., s. 11, poz. 76 MAZURKIEWICZ Jan (1886— 1978)
38. 42 prace: portrety, krajobrazy sandom ierskie, m artw e natury, sceny ro dzajowe, historyczne, sym boliczne i baśniow e — ol. tekt. lub past. pap., lata czterdzieste do lat siedem dziesiątych, sygn.; nr inw . M S-98-129/s, 223-224/s, 228-231/s, 265-266/s, 356/s; podarow ane lub kupione od autora w latach 1971— 1976; m. in. A u to p o rtre t — ol. tekt., 3 8 X 2 8 cm, sygn., ok. 1960 r.?; nr inw . M S-230/s, dar
MICHALSKA Hanna
39. seria widoków : N a M a łym R y n k u w S an dom ierzu , K o śció ł Ś w . D ucha w S andom ierzu, P anoram a S andom ierza, S an dom ierz. P o d w ó rze do m u , U lica D ługosza w San dom ierzu — ol. tekt., 35— 9 0 X 4 3 cm , sygn., z ok. 1960 r.; nr inw . MS-163-168/S, zakupione od autorki w 1973 r.
Lit.: S an dom ierz w m alarstw ie..., s. 10, poz. 61 (Panoram a S andom ierza) MIKOS W ładysław (1885— 1970)
40. W idok ogóln y S an dom ierza — ol. tekt., 4 9 X 6 9 ,5 cm, sygn.; nr inw. M S -159/s, zakupiony od I. Mikos z Radomia w 1972 r.
41. R atu sz w S an dom ierzu — akw. pap., 3 7 X 4 9 cm, sygn.; nr inw . M S-160/s, zakupiony od I. Mikos z Radomia w 1972 r.
M alarstw o i grafika w zbiorach M uzeum O kręgow ego w Sandom ierzu 145
NIKODYM Stanisław a
42. 9 p ejzaży z terenu ziem i sandom ierskiej — akw. pap., sygn., datow., lata dw udzieste do lat trzydziestych; nr inw . M S-433-441/s, dar autorki z 1980 r.; m. in. z 1933 r.: Bożnica w Z aw ichoście — 27,5X 21,5 cm, nr inw . M S-437/s i Z ajazd w Z aw ich oście — 2 1 X 2 9 cm, nr inw . MS-440/s
N O W A K O W SK A -A C ED A ftSK A Irena (1906— 1983)
43. teka w id ok ów zabytkow ych budow li Sandom ierza, Staszowa, W iślicy, K ielc, Szydłow ca, Szydłow a — czar. flam , pap., ok. 3 0 X 4 1 — 48 cm, sygn., datow ., 1972 r.; nr inw . M S-181-190/s, dar autorki z 1974 r.
Lit.: Irena A cedańska..., Muz. Sandom ierz 1974, poz. 1— 9 (rys.)
44. teka w idoków zabytkow ych budow li Sandom ierza, K ielc, Św. K atarzyny, Łagow a, Jędrzejow a, Szydłow ca, Bodzentyna, Szydłow a, Opatowa, K li m ontow a, Św. Krzyża, P ińczow a, Ujazdu, Chęcin — akw. pap., ok. 31— 4 5 X 3 2 — 48 cm, sygn., datow ., lata 1964, 1972— 1973; nr inw . M S-191 -220/s, zakupione od autorki w 1974 r.
Lit.: Irena Acedańska..., poz. 1— 28 (akw.) NOW AKOW SKI A leksander (1872— 1935)
45. W polu — ol. tekt., 2 4 X 3 2 cm, lata trzydzieste; nr inw . MS-296/s, zaku piony w P P Desa w K rakow ie w 1978 r.
PAW LIKOW SKI Franciszek
46. R yn ek w S an dom ierzu — ol. pł., 7 5X 100 cm, sygn., datow., 1956 r.; nr inw . М -419/s, zakupiony od autora w 1979 r.
Lit.: S a n d o m ierz w m alarstw ie..., poz. 58 POCHW ALSKI K asper (1899— 1971)
47. P e jza ż z im o w y — akw. tekt., 2 8 X 3 8 cm, sygn.; nr inw . MS-263/s, za kup ion y w P P Desa w K rakow ie w 1978 r.
48. P e jza ż ze S tr ó ż y — ol. pł., 4 6 X 3 6 cm, sygn., datow., 1921 r.; nr inw . M S-426/s, zakupiony w P P D esa w K rakow ie w 1979 r.
POPIEL W łodzim ierz (1875— ?)
49. P e jza ż z d rze w e m — ol. pł., 7 6 X 5 9 cm, sygn., ok. 1900 r.; nr inw . M S -431/s, zakupiony w P P D esa w Sandom ierzu w 1980 r.
POTRZEBOW SKI Jerzy (1921— 1974)
50. K o ń — akw. tekt., 2 8,5X 40 cm, sygn., lata pięćdziesiąte; nr inw . M S -255/s, zakupiona w P P D esa w K rakow ie w 1978 r.
Lit.: J e r z y P o trzeb o w sk i..., Muz. Okręg. Sandom ierz 1979, poz. 24
51. O d p o c zy n e k po b itw ie — akw. pap., 2 8 X 3 6 cm, sygn.; nr inw . MS-294/s, zakupiona w P P Desa w K rakow ie w 1978 r.
Lit.: J e r z y P o trzeb o w sk i..., poz. 31
52. S a n d o m ierz — akw. pap., 3 2 X 2 3 cm, sygn., lata sześćdziesiąte; nr inw. M S-295/s, zakupiona w P P D esa w K rakow ie w 1978 r.
Lit.: J e r z y P o trzeb o w sk i..., poz. 10; S a n d o m ierz w m alarstw ie..., poz. 69 53. W yg n a ń cy — ol. pł., 98X 120 cm, sygn., datow., 1958 r.; nr inw . MS-365/s,
przekazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1978 r. Lit.: J e rzy P o trzeb o w sk i..., poz. 35
54. K o ściu szk o pod R acław icam i — ol. pł., 103X 149 cm, sygn., datow., 1957 r.; nr inw . M S-366/s, przekazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1978 r.
Lit.: J e r z y P o trzebow ski..., poz. 29
55. J ęd rek — ol. tekt., 9 8 X 7 0 cm, sygn., datow., 1961 r.; nr inw. MS-400/s, zakupiony od W. Zakrzew skiej z W arszaw y w 1979 r.
Lit.: J e rzy P o trzeb o w sk i..., poz. 59
56. B arbakan i B ram a F loriańska w K ra k o w ie — ol. pł., 7 5 X 9 5 cm, sygn., datow., 1952 г.; nr inw . MS-405/s, zakupiony w P P Desa w Sandom ierzu w 1979 r.
PRZEBINDOW SKI Zdzisław
57. R iw iera — ol. tekt., 5 0 X 6 0 cm, sygn., lata sześćdziesiąte; nr inw . M S -256/s, zakupiony w P P Desa w K rakow ie w 1978 r.
58. B u k iet k w ia tó w — ol. tekt., 7 0 X 5 0 cm, sygn.; nr inw . M S-257/s, zaku piony w P P D esa w K rakow ie w 1978 r.
SICHULSKI K azim ierz (1879— 1942)
59. W oźnica — ol. pł., 97,5X 108 cm, sygn., datow., 1939 r.; nr inw . M S-250/s, przekazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1977 r.
60. J eźd ziec — ol. tekt., 33,5X 50 cm, sygn., lata dw udzieste; nr inw . M S -421/s, zakupiony w P P D esa w Sandom ierzu w 1979 r.
SIMON — lit. w g rys. Jana L ew ickiego (1795— 1871)
61. O krężn e w S an dom ierskiem — lit. pap., 2 8 X 2 1 cm, sygn., pierw sza po łow a X IX w.; nr inw . M S-247/s, zakup w P P D esa w K rakow ie w 1977 r. Lit.: por. T. D obrow olski N ow ocz. m al. pol., t. I, W rocław 1957, s. 306 SIWECKI A lojzy
62. Z am ek w S an dom ierzu — ol. pł., 80X 110 cm, sygn., 1977 r.; nr in w , MS-248/s, zakupiony w P P D esa w K rakow ie w 1977 r.
Lit.: S an dom ierz w m alarstw ie..., s. 11, poz. 75 STANISŁAW SK I Jan (1860— 1907)
63. P e jza ż — ol. skl., 15,5X 22 cm, sygn.; nr inw . M S-447/s, przekazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1980 r.
SZCZYRBUŁA Marian (1898— 1942)
64. A u to p o rtre t — ol. dykta, 54,8X 43,8 cm; nr inw . M S-425/s, zakupiony w P P Desa w W arszawie w 1980 r.
SZYM ANOW SKI W acław (1859— 1930)
65. S tu d iu m starca — ol. pł., 6 8 X 4 9 cm, sygn., datow., 1917 r.; nr inw . M S -235/s, przekazany przez W KiS UW w Tarnobrzegu 1977 r.
Lit.: W acław S zym a n o w sk i..., Muz. Naród. W arszawa 1981, poz. 27 (obrazy) TOMOROWICZ K azim ierz (1897— 1961)
66. Bożnica w S an dom ierzu — ol. tekt., 3 3 X 4 8 cm, ok. 1950 r.; nr inw . MS-172/s, zakupiony od J. Tom orowicza z W arszaw y w 1973 r.
Lit.: S an dom ierz w m alarstw ie..., s. 10, poz. 66 TUREK Franciszek (1882— 1947)
67. P e jza ż — akw. pap., 4 5 X 6 5 cm, sygn., datow., 1923 r.?; nr inw . MS-239/s, przekazany przez W K iS UW w Tarnobrzegu w 1977 r.
WASZKO C zesław
68. S an dom ierz II — techn. m iesz. pł., 4 7 X 6 3 cm, sygn., datow ., 1972 r.; nr inw . М-227/s, przekazany przez UW w K ielcach w 1975 r.
W AŠKOW SKI W acław
69. S an dom ierz I, S a n d o m ierz II, W isła pod S a n d o m ierzem — akw af. pap., 3 5 X 2 6 cm, sygn., datow., 1954 r.; nr inw . M S-362-364/s, przekazane przez M inisterstw o K ultury i Sztuki w 1978 r.
Lit.: S an dom ierz w m alarstw ie..., poz. 56 WĄTORSKI M ieczysław (1903— 1979)
70. K sią żę P o n ia to w sk i — ol. pł., 5 4 X 7 6 cm, sygn.; nr inw . M S-251/s, prze kazany przez W K iS UW w Tarnobrzegu w 1977 r.
M ala rstw o i grafika w zbiorach Muzeum Okręgowego w Sandomierzu 147
'71. U n iw ersa ł p o łan iecki — ol. pł., 7 5X 117 cm, sygn.; nr inw. MS-252/s, przekazany przez W K iS UW w Tarnobrzegu w 1977 r.
W ITKIEW ICZ S tan isław (1850— 1915)
72. P o rtre t chłopca — oł. ol. pap., 26X 22,5 cm, sygn., datow., 1905 r.; nr inw . M S-232/s, zakupiony od A. K aczm arskiej z K ielc w 1977 r.
W YCZÓŁKOW SKI LEON (1852— 1936)
73. P e jza ż z a rch ite k tu rą (teatr „Na W odzie” w Łazienkach) — autolit. pap., sygn., datow., 1919 r.; nr inw . M S-236/s, przekazana przez W KiS UW w Tarnobrzegu w 1977 r.
74. P e jza ż z sosnam i — lit. barw. pap., 22,5X 27 cm, sygn., pierw sza ćw ierć naszego w ieku; nr inw . M S-237/s, przekazana przez W KiS UW w Tar nobrzegu w 1977 r.
75. A u to p o rtre t — lit. pap., 4 9 X 4 1 cm, sygn., ok. 1928 r.; nr inw. MS-420/s, zakupiona w P P D esa w W arszaw ie w 1979 r.
ZA R ĘBA H enryk
76. K o m p o zy c ja I — ol. pł., 8 6X 102 cm, sygn., 1978 r.; nr inw . MS-416/s, przekazany przez Dom K ultury H uty Szkła O kiennego w Sandom ierzu w 1979 r.
Lit.: M ięd zy n a ro d o w y p len er m a la rsk i „S an dom ierz 78”, T P SP K raków 1979, il (17); S an dom ierz w m alarstw ie..., s. 11, poz. 77
ŻMURKO Franciszek (1859— 1910)
77. G rupa po sta ci na tle b u d y n k u — akw . pap., 8 X 9 cm, sygn.; nr inw . MS-139/s, dar J. M azurkiewicza z Sandom ierza z 1971 r.
NIEOKREŚLONY MALARZ CECHOWY
78. P o rtre t k ró la S ta n isła w a A u gu sta — ol. pł., 225X 135 cm, przed 1795 r.; nr inw . M S-367/s, przekazany przez Urząd M iejski w Sandom ierzu w 1978 r.
Lit.: K a ta lo g Z a b y tk ó w S ztu k i w Polsce, W arszawa, t. III, z. 11 1962, s. 97 79. P o rtre t Jacka M ałach ow skiego — ol. pł., 225X 125 cm, przed 1795 r.;
nr inw . M S-368/s, przekazany przez UM w Sandom ierzu w 1978 r. Lit.: K a t. zab. szt. ..., s. 97
80. P o rtre t M acieja S o łty k a — ol. pł., 225X 125 cm, przed 1795 r.; nr inw . MS-369/s, przekazany przez UM w Sandom ierzu w 1978 r.
Lit.: K a t. Zab. S zt. ..., s. 97; J. Styrna D oku m en tacja k on serw atorska [por tretu M acieja Sołtyka], K raków 1978 (mszp.) PKZ
NIEOKREŚLONY MALARZ
81. D olina P iszczele w San dom ierzu — ol. pł., 5 5 X 6 7 cm, X IX /X X w.; nr inw . M S-373/s, zakupiony od A. K osierkiew icza z K ielc w 1978 r. Lit.: S an dom ierz w m alarstw ie..., s. 9, poz. 32
Elżbieta Jeżewska ЖИВОПИСЬ И ГРАФИКА В ФОНДЕ ОБЛАСТНОГО МУЗЕЯ В САНДОМЕЖЕ Принципы образования коллекции живописи и графики в Региональном Музее в Сандомеже описал Ян Пшала на страницах 9 тома Ежегодника Свентокшиского Музея в 1975 г. Припомню, что первоначально этот Музей намеренно старался копить лишь иконографию Сандомежа. Картины с другой тематикой попадали сюда очень редко. Однако имеются доказательства — в форме документации выставок — на то, что музей был заинтересован комплексной профессиональной деятельностью некоторых живописцев старшего поколения, тесно связаных с Сандомежем, напр. Яна П. Ма- зуркевича, Ванды Шинзлевой, Ежего Потшебовского и др. Когда в 1976 г. музей приобрел статус Областного Музея нововозникшего тарно- бжеского воеводства, его коллекционерная деятельность расширилась на тематически разнообразные произведения польского искусства, с уделением особого внимания работам артистов родом из нынешней тарнобжеской области или осевших здесь по выбору. Таким образом в гг. 1976—1980 в музей попало относительно много пейза жей, жанровых и исторических сцен, портретов и натюрмортов, главным образом с периода от половины XIX в. до современности. Среди них находятся работы вы дающихся польских живописцев связаных артистически с краковской средой, напр. Юлиуша Коссака, Станислава Чайковского, Станислава Камоцкого, Стефана Филип- кевича, Леона Вычулковского, Каспра Похвальского, Казимежа Сихульского, Кароля Фрича, Юлиана Фалата; Яна Станиславского и Ольги Бознанской; Кароля Лариша, Мариана Щирбулы, Марии Испанской-Нойманн, Мазуркевича и Потшебовского и мно гих других.
PAINTING AND GRAPHICS
IN THE COLLECTIONS OF THE DISTRICT MUSEUM IN SANDOMIERZ The principles of collecting paintings and engravings in the Regional Museum in Sandomierz were discussed by Jan Przała in the 9th volume of the Holy Cross Mountains Annual (1975). Initially, this Museum made efforts to collect in a planned way only the iconography of Sandomierz. Paintings representing other subjects were acquired sporadically. However, there is some evidence in the documenta tions of exhibitions that the Museum in Sandomierz took interest in the overall output of some artists of the older generation who were strongly associated with Sandomierz, e.g. Jan P. Mazurkiewicz, Wanda Schinzlowa, Jerzy Potrzebowski and others.
Since the Museum in Sandomierz received the status of District Museum in 1976 for the newly-created Province of Tarnobrzeg, the collections of paintings and engravings have been expanded by the works of Polish artists representing various subjects, with special consideration given to the output of artists associated with the territory of the present Province of Tarnobrzeg. In this way, in the years 1976—1980 a relatively great number of landscapes, genre and historical scenes, portraits and still natures — mainly from the mid-19th century until the present day — were acquired by the Museum in Sandomierz. It is worthy of notice that included in the collections are works of leading Polish artists associated with the
M alarstw o i grafika w zbiorach M uzeum O kręgow ego w Sandom ierzu 149
Cracow milieu, such as: Juliusz Kossak, Stanisław Czajkowski, Stanisław Kamocki, Stefan Filipkiewicz, Leon Wyczółkowski, Kasper Pochwalski, Kazimierz Sichulski, Karol Frycz, Julian Fałat, Jan Stanisławski, Olga Boznańska, Karol Larisch, Ma rian Szczyrbuła, Maria Hiszpańska-Neumann, Mazurkiewicz, Potrzebowski and many others.
