ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY BEZ WYPOWIEDZENIA
mgr Sabina Pochopień
ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY BEZ
WYPOWIEDZENIA
Rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia jest to jednostronne oświadczenie woli złożone przez jedną stronę stosunku pracy drugiej, powodujące natychmiastowe ustanie tego stosunku prawnego.
Oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy bez wypowiedzenia powinno być złożone w formie pisemnej. Powinno ponadto zawierać wskazanie przyczyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy.
Oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu stosunku pracy bez
wypowiedzenia powinno zawierać pouczenie o przysługującym
pracownikowi prawie odwołania do sądu.
ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY BEZ WYPOWIEDZENIA PRZEZ PRACODAWCĘ Z WINY PRACOWNIKA
Zgodnie z art. 52 k.p. pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
1) ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
2) popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnienie na zajmowanym stanowisku,
3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do
wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
CIĘŻKIE NARUSZENIE PODSTAWOWYCH
OBOWIĄZKÓW
PRACOWNICZYCH
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że do spełnienia warunku ciężkiego naruszenia niezbędny jest znaczny stopień winy pracownika.
Ustawodawca zwrotem ,, podstawowy obowiązek” posługuje się wyłącznie w art. 211 k.p. Naruszenie innych obowiązków może również zostać zakwalifikowane jako naruszenie obowiązków o charakterze podstawowym. Zależy to od rodzaju pracy danego pracownika jak też szkody jaką wywołało lub mogło wywołać takie naruszenie.
W orzecznictwie sądowym za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych uznano m.in: bezpodstawne i samowolne uchylanie się pracownika od wykonywania obowiązków, które powinien świadczyć w ramach umowy, samowolne udanie się pracownika na urlop wypoczynkowy, samowolne odebranie dni wolnych przysługujących pracownikowi.
POPEŁNIENIE PRZESTĘPSTWA UNIEMOŻLIWIAJĄCEGO DALSZE ZATRUDNIENIE PRACOWNIKA
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 października 1976 roku, I PZP 49/76 stwierdził, że rozwiązanie przez pracodawcę stosunku pracy bez wypowiedzenia może nastąpić niezależnie od tego, czy pracownik popełnił przestępstwo na szkodę zakładu pracy czy też osoby trzeciej oraz czy szkoda pozostaje w związku z pracą.
Koniecznym jest jednak by przestępstwo popełnione w czasie trwania
stosunku pracy uniemożliwiało dalsze zatrudnianie pracownika na
zajmowanym stanowisku. Taki charakter będzie miało popełnienie
przestępstwa przeciwko mieniu przez pracownika zatrudnionego na
stanowisku związanym z odpowiedzialnością za mienie czy też
popełnienie przestępstwa przeciwko dokumentom przez osobę
prowadzącą obsługę kadr.
POPEŁNIENIE PRZESTĘPSTWA UNIEMOŻLIWIAJĄCEGO DALSZE ZATRUDNIENIE PRACOWNIKA
Przestępstwo stanowiące podstawę rozwiązania stosunku pracy musi być oczywiste lub stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 kwietnia 1979 roku, I PR 13/79
stwierdził, że oczywistość popełnienia przestępstwa może być
stwierdzona nie tylko na podstawie prawomocnego wyroku skazującego,
ale również i bez takowego, na podstawie takiej oceny konkretnego
zdarzenia, która nie pozostawia wątpliwości co do wyniku ewentualnego
postępowania karnego, np. gdy sprawca został złapany w momencie
dokonywania kradzieży.
UTRATA UPRAWNIEŃ KONIECZNYCH DO
WYKONYWANIA PRACY
Przesłanka ta nie dotyczy każdego pracownika, a jedynie takiego, którego praca wymaga określonych uprawnień do jej wykonywania (np. lekarza, pielęgniarki, kierowcy).
Utrata uprawnień powinna być stwierdzona orzeczeniem uprawnionego organu. Może ono przybrać formę decyzji administracyjnej (np. cofnięcie prawa jazdy) lub wyroku sądowego (np.
wyrok zakazujący prowadzenia pojazdów mechanicznych).
Utrata uprawnień musi być zawiniona , przy czym stopień winy jest
bez znaczenia.
OBOWIĄZEK ZASIĘGNIĘCIA OPINII ZAKŁADOWEJ
ORGANIZACJI ZWIĄZKOWEJ
Pracodawca podejmuje decyzję w sprawie rozwiązania umowy po
zasięgnięciu opinii reprezentującej pracownika zakładowej
organizacji związkowej, którą zawiadamia o przyczynie
uzasadniającej rozwiązanie umowy. W razie zastrzeżeń co do
zasadności rozwiązania umowy zakładowa organizacja związkowa
wyraża swoją opinię niezwłocznie, nie później jednak niż w
ciągu 3 dni (art. 52 § 3 k.p.)
OBOWIĄZEK UZYSKANIA ZGODY ZAKŁADOWEJ
ORGANIZACJI ZWIĄZKOWEJ
Pracodawca jest obowiązany uzyskać zgodę zakładowej organizacji związkowej na rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z : - imiennie wskazanym uchwałą zarządu członkiem tego zarządu lub innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy,
- społecznymi inspektorami pracy
TERMIN ROZWIĄZANIA STOSUNKU PRACY BEZ
WYPOWIEDZENIA Z WINY PRACOWNIKA
Prawo do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika jest ograniczone terminem wynoszącym 1 miesiąc , który biegnie od dnia uzyskania prze pracodawcę wiadomości o okolicznościach uzasadniających złożenie takiego oświadczenia.
Uchybienie powyższemu terminowi powoduje, że rozwiązanie stosunku
pracy jest niezgodne z prawem, a pracownikowi przysługuje roszczenie
o przywrócenie do pracy albo o odszkodowanie.
ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY BEZ
WYPOWIEDZENIA PRZEZ PRACODAWCĘ Z
PRZYCZYN NIEZAWINIONYCH PRZEZ PRACOWNIKA
Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia:
1) jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
a) dłużej niż 3 miesiące- gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące- gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
2) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn, trwającej dłużej niż miesiąc (art. 53 § 1 k.p.)
ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY BEZ
WYPOWIEDZENIA Z
PRZYCZYN NIEZAWINIONYCH Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić:
- w razie nieobecności pracownika w pracy spowodowanej sprawowaniem opieki nad dzieckiem - w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku,
- w przypadku odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną - w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić po
stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyn
nieobecności.
OBOWIĄZEK PONOWNEGO ZATRUDNIENIA
Pracodawca powinien w miarę możliwości ponownie zatrudnić
pracownika, który w okresie 6 miesięcy od rozwiązania umowy o
pracę bez wypowiedzenia , z przyczyn niezawinionych, zgłosi swój
powrót do pracy niezwłocznie po ustaniu tych przyczyn (art. 53 § 5
k.p.)
ROSZCZENIA PRACOWNIKA W RAZIE
NIEZGODNEGO Z PRAWEM ROZWIĄZANIA STOSUNKU PRACY BEZ WYPOWIEDZENIA
Pracownikowi, z którym rozwiązano stosunek pracy bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie (art. 56 § 1 k.p.)
Odszkodowanie, o którym mowa w art. 56, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia (art. 58 k.p.)
Sąd może nie uwzględnić roszczenia o przywrócenie do pracy, jeżeli
jego uwzględnienie byłoby niemożliwe lub niecelowe.
WYNAGRODZENIE ZA CZAS POZOSTAWANIA BEZ PRACY
Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 3 miesiące i nie mniej niż za 1 miesiąc (art.
57 § 1 k.p.)
Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem objętym
ochroną przedemerytalną albo z pracownicą w okresie ciąży lub
urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przysługuje za cały czas
pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy
rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem – ojcem wychowującym
dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego albo gdy
rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu
szczególnego (art. 57 § 1 k.p.)
ROSZCZENIA W RAZIE NIEZGODNEGO Z
PRAWEM ROZWIĄZANIA BEZ WYPOWIEDZENIA UMOWY NA CZAS OKREŚLONY
W razie rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę zawartej na
czas określony z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o
pracę bez wypowiedzenia pracownikowi przysługuje wyłącznie
odszkodowanie, jeżeli upłynął już termin, do którego umowa miała
trwać, lub gdy przywrócenie do pracy byłoby niewskazane ze
względu na krótki okres, jaki pozostał do upływu tego terminu. W
tym przypadku odszkodowanie przysługuje w wysokości określonej
w art. 58 (art. 59 k.p.)
ROSZCZENIA W RAZIE NIEZGODNEGO Z PRAWEM ROZWIĄZANIA UMOWY O
PRACĘ W OKRESIE WYPOWIEDZENIA
Jeżeli pracodawca rozwiązał umowę o pracę w okresie
wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o
pracę bez wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje wyłącznie
odszkodowanie. Odszkodowanie przysługuje w wysokości
wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia.
ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY BEZ
WYPOWIEDZENIA PRZEZ PRACOWNIKA
Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli:
- wydane zostanie orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe.
- pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika. Do podstawowych obowiązków wobec pracowników należą m.in. obowiązek wypłaty wynagrodzenia za pracę, udzielenia urlopu wypoczynkowego, zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Koniecznym jest by zachowanie pracodawcy cechowała wina umyślna lub rażące niedbalstwo.
Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie, z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy.
ROZWIĄZANIE STOSUNKU PRACY BEZ
WYPOWIEDZENIA PRZEZ PRACOWNIKA
W przypadku rozwiązania umowy o pracę z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika, przysługuje mu odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia . W przypadku rozwiązania umowy zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia.
Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia
pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa wiążą z rozwiązaniem
umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem.
UPRAWNIENIA PRACODAWCY W RAZIE
NIEUZASADNIONEGO ROZWIĄZANIA STOSUNKU PRACY BEZ WYPOWIEDZENIA PRZEZ PRACOWNIKA
W przypadku nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 § 1 (1) k.p. (ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracowników) pracodawcy przysługuje roszczenie o odszkodowanie.
Pracodawca nie może żądać od pracownika kontynuowania zatrudnienia, gdyż pozostawałoby to w sprzeczności z zasadą wolności pracy.
Kodeks pracy nie przewiduje ujemnych skutków w razie niezachowania
przez pracownika formy pisemnej takiego oświadczenia, braku podania
przyczyny rozwiązania stosunku pracy oraz przekroczenia terminu, w
którym pracownik może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia.
WYGAŚNIĘCIE STOSUNKU PRACY
Wygaśnięcie stosunku pracy, to ustanie tego stosunku prawnego z mocy zdarzenia określonego w Kodeksie pracy oraz przepisach szczególnych innego niż czynność prawna.
We wszystkich wypadkach wymienionych w ustawie stosunek pracy wygasa ex nunc , na przyszłość, od momentu, w którym dane zdarzenie nastąpiło.
Zdarzeniami skutkującymi wygaśnięciem stosunku pracy są: śmierć
pracownika, śmierć pracodawcy, trzymiesięczna nieobecność pracownika
w pracy z powodu tymczasowego aresztowania.
ŚMIERĆ PRACOWNIKA
Stosunek pracy wygasa z dniem śmierci pracownika, gdyż stosunek pracy ma charakter ściśle osobisty.
Śmierć pracownika nie powoduje wygaśnięcia praw majątkowych wynikających ze stosunku pracy. Chodzi tu o prawa majątkowe nabyte przez pracownika, których pracodawca nie zaspokoił do dnia ustania stosunku pracy, np. prawo do wynagrodzenia, premii czy ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.
Zgodnie z art. 63 § 2 k.p. prawa majątkowe ze stosunku pracy
przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka
oraz inne osoby spełniające wymagania do uzyskania renty rodzinnej
według przepisów o emeryturach i rentach z FUS, a razie braku takich
osób wchodzą do spadku.
ŚMIERĆ PRACODAWCY – OSOBY FIZYCZNEJ
Zgodnie z art. 63 (2) Kodeksu pracy z dniem śmierci pracodawcy umowy o pracę z pracownikami wygasają, chyba że doszło do przejęcia pracownika przez nowego pracodawcę na zasadach określonych w art. 23 (1) k.p.
Pracownikowi, którego umowa wygasła w związku ze śmiercią
pracodawcy przysługuje odszkodowanie , w wysokości wynagrodzenia
za okres wypowiedzenia.
TRZYMIESIĘCZNA NIEOBECNOŚĆ
PRACOWNIKA W PRACY Z POWODU TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA
Umowa o pracę wygasa z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy
z powodu tymczasowego aresztowania, chyba że pracodawca rozwiązał wcześniej bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika (art. 66 § 1 k.p.).
Pracodawca, pomimo wygaśnięcia umowy o pracę z powodu tymczasowego aresztowania, jest obowiązany ponownie zatrudnić pracownika, jeżeli postępowanie karne zostało umorzone lub zapadł wyrok uniewinniający, a pracownik zgłosił swój powrót do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia (art. 66 § 2 k.p.)
Prawo do ponownego zatrudnienia nie przysługuje pracownikowi w przypadku, gdy
postępowanie karne umorzono z powodu przedawnienia albo amnestii, a także w
razie warunkowego umorzenia postępowania (art. 66 §3 k.p.)
PRAWO ODWOŁANIA DO SĄDU
W razie naruszenia przez pracodawcę przepisów dotyczących
wygaśnięcia stosunku pracy, pracownikowi przysługuje prawo
odwołania do sądu pracy. W zakresie roszczeń stosuje się
odpowiednio przepisy oddziału 6 działu drugiego (art. 67 k.p.)
KAZUS NR 1
Szymon N. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony na stanowisku magazyniera. W wyniku przeprowadzonej 11 stycznia 2010 roku inwentaryzacji w mieniu powierzonym Szymonowi N. stwierdzono niedobór na kwotę 12 000 zł.
Pracodawca podejrzewał Szymona N. o kradzież, gdyż inne osoby nie miały swobodnego dostępu do magazynu. W dniu 20 stycznia 2010 r. Szymonowi N. zostało wręczone pismo zawierające oświadczenie o rozwiązaniu z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 pkt. 2 k.p. Jako przesłankę uzasadniającą rozwiązanie umowy pracodawca podał powstanie niedoboru w mieniu powierzonym Szymonowi N. O podejrzeniu popełnienia przez Szymona N. kradzieży pracodawca powiadomił Policję. Kwestionując zasadność rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym, Szymon N. odwołał się do sądu.
Czy ujawnienie niedoboru w mieniu powierzonym Szymonowi N. uzasadniało rozwiązanie z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 §1 pkt. 2 k.p.?
S. Samol (red.), Prawo pracy. Kazusy.
KAZUS NR 2
Sławomir M. pracował od 1 marca 2009 roku w hucie na stanowisku mechanika. Zatrudniony był na podstawie umowy o prace na czas nieokreślony. W dniu 4 maja 2009 roku, podczas wizyty u lekarza, okazało się, że Sławomir M. choruje na boreliozę.
Z tego powodu od 5 maja 2009 roku do 31 sierpnia 2009 roku przebywał on na zwolnieniu lekarskim. W dniu 1 września 2009 r.
wrócił do pracy. Tego samego dnia pracodawca rozwiązał z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 53 k.p., z uwagi na niezdolność do pracy trwającą ponad trzy miesiące.
Proszę ocenić prawidłowość rozwiązania stosunku pracy w przedstawionym stanie faktycznym.
S. Samol (red.), Prawo pracy. Kazusy
KAZUS NR 3
Piotr B. był zatrudniony na stanowisku kasjera w K. Sp. z o.o. W dniu 17 stycznia 2011 roku, podczas wieczornego spotkania z kolegami, będąc pod wpływem alkoholu, obrzucił puszkami po piwie policjantów patrolujących pobliski park. 8 lipca 2011 roku został prawomocnie skazany przez Sąd Rejonowy za przestępstwo polegające na naruszeniu nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego.
W dniu 9 lipca 2011 roku pracodawca, powołując się na fakt skazania Piotra B., wręczył mu oświadczenie o rozwiązaniu z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52
§ 1 pkt. 2 k.p.
Czy pracodawca Piotra B. był uprawniony do tego rodzaju działania?
Jakie środki przysługują pracownikom w razie niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę?
S. Samol (red.), Prawo pracy. Kazusy
