Podleganie ubezpieczeniom
społecznym
Ubezpieczenie emerytalne (art. 6 -7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)
Ubezpieczenie rentowe (art. 6 -7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)
Ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa (art. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)
Ubezpieczenie z tytuły wypadków przy
pracy i chorób zawodowych (art. 12 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych)
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają:
pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów,
osoby, które wykonują pracę nakładczą,
członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
osoby, które pracują na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby, które z nimi współpracują,
osoby, które prowadzą pozarolniczą działalność oraz osoby, które z nimi współpracują,
osoby współpracujące z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców
posłowie i senatorowie pobierający uposażenie oraz posłowie do Parlamentu Europejskiego,
osoby, które pobierają stypendium sportowe,
pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,
otrzymujący stypendium doktoranckie doktoranci;
osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy,
osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez podmioty inne niż powiatowy urząd pracy,
osoby, które pobierają stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych,
osoby duchowne,
Ubezpieczenie emerytalne i
rentowe
niezawodowi żołnierze pełniący czynną służbę wojskową, oprócz żołnierzy pełniących służbę kandydacką,
osoby, które odbywają służbę zastępczą,
osoby, które są na urlopach wychowawczych lub pobierają zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
osoby, które pobierają: świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu, zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,
wynagrodzenie wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,
osoby, które pobierają świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,
członkowie rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tej funkcji,
osoby, które rezygnują z zatrudnienia, aby sprawować bezpośrednią, osobistą opiekę nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny, a także – jeżeli nie mieszkają z nimi –nad matką, ojcem lub rodzeństwem,
osoby, które pobierają świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna,
osoby, które pracują na podstawie umowy uaktywniającej (czyli nianie),
osoby, które sprawują osobistą opiekę nad dzieckiem, oprócz osób, które podlegają tylko ubezpieczeniu emerytalnemu (art. 6b ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych)
Ubezpieczenie emerytalne i
rentowe
Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo.
Ubezpieczenie emerytalne i
rentowe
Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.
Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.
Za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy..
Osoby pozostające w stosunku
pracy, z wyłączeniem prokuratorów
Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a;
twórcę i artystę;
osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;
wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 1148, z późn. zm.).
Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność nie uważa się w rozumieniu niniejszej ustawy osoby fizycznej, o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców.
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność
oraz osoby z nimi współpracującymi
Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4- 5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność
oraz osoby z nimi współpracującymi
Zbieg tytułów ubezpieczenia występuje, gdy jedna osoba wykonuje kilka rodzajów działalności (ma kilka tytułów) do ubezpieczenia społecznego.
W takich przypadkach ustawodawca zwykle wskazuje, który tytuł ma pierwszeństwo, czyli z którego tytułu podlega się ubezpieczeniu z wyłączeniem obowiązku z pozostałych tytułów.
Zbieg obowiązku ubezpieczenia ma zastosowanie tylko do ubezpieczeń emerytalnego i rentowego
Zbieg tytułów
ubezpieczenia
W przypadku posiadania kilku tytułów ubezpieczenia postanowienia art. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pozwalają ustalić, z którego z nich podlega się ubezpieczeniu.
Ustawodawca wyróżnia:
Tytuły ,,bezwzględne”- nigdy niepodlegające zwolnieniu z obowiązku ubezpieczenia,
Tytuły ,,ogólne”- podlegające zwolnieniu z tego obowiązku, jeżeli ubezpieczony ma drugi tytuł do ubezpieczenia
Zbieg tytułów
ubezpieczenia
Tytułami bezwzględnymi są:
stosunek pracy,
członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
pobieranie świadczeń szkoleniowych i socjalnych,
pobieranie zasiłku macierzyńskiego,
członkostwo w radzie nadzorczej,
otrzymywanie stypendium doktoranckiego.
Wszystkie pozostałe tytuły to tytuły ogólne, które dla celów zbiegu obowiązków ubezpieczenia należy podzielić na
budżetowe (finansowane z budżetu państwa) i pozostałe.
Zbieg tytułów
ubezpieczenia
Tytułami ogólnymi budżetowymi są:
świadczenie pracy na podstawie umowy uaktywniającej,
posługa duchowna,
czynna służba żołnierzy niezawodowych,
przebywanie na urlopie wychowawczym,
rezygnacja z zatrudnienia w związku z
koniecznością sprawowania osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem i pobieranie świadczenia
pielęgnacyjnego
Obowiązek ubezpieczenia z tytułów budżetowych występuje tylko wtedy, gdy jest to tytuł jedyny i nie posiada go emeryt lub rencista.
Zbieg tytułów
ubezpieczenia
Reguła I. Jeżeli zbiegają się ze sobą tytuły ,,bezwzględne”
obowiązek ubezpieczenia dotyczy każdego z nich.
Reguła II. W razie zbiegu tytułu ,,bezwzględnego” z tytułem ,,ogólnym” obowiązkiem ubezpieczenia objęty jest tylko tytuł ,, bezwzględny”.
Reguła III. W razie zbiegu tytułów ,,ogólnych”
ubezpieczeniem objęty jest tytuł wcześniejszy.
Reguła IV. Jeżeli jednym ze zbiegających się tytułów jest tytuł budżetowy to obowiązek ubezpieczenia dotyczy tylko tytułu niebudżetowego.
Reguła V. Zbieg członkostwa w radzie nadzorczej z jakimkolwiek innym tytułem oznacza obowiązek ubezpieczenia się z obu zbiegających się tytułów.
Reguły zbiegu obowiązku ubezpieczeń
emerytalnego i rentowego
zbieg umowy o pracę z umową zlecenia (lub agencyjną) w przypadku uznania za pracownika,
zwolnienia w razie zbiegu tytułów ogólnych z bezwzględnymi albo z innymi tytułami ogólnymi zaczynają obowiązywać, jeżeli podstawą wymiaru składki z tytułu niepodlegającemu zwolnieniu jest co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. W przeciwnym wypadku osoby te podlegają obowiązkowi ubezpieczenia także z tytułu drugiego,
wyjątek od zasady pierwszeństwa w czasie tytułów ogólnych dotyczy zbiegu umowy zlecenia albo umowy o pracę nakładczą z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej. W sytuacji gdy podstawa wymiaru składki z tytułu (pierwszej w czasie) umowy zlecenia albo umowy o pracę nakładczą jest niższa od najniższej podstawy składki z tytułu później podjętej pozarolniczej działalności gospodarczej, obowiązek ubezpieczenia dotyczy tej działalności.
wyjątek stanowi także zbieg tytułu ,,duchownego” z innymi tytułami ogólnymi. Ustawodawca traktuje ten tytuł jako budżetowy w zbiegu z pozarolniczą działalnością gospodarczą, natomiast w zbiegu z innymi tytułami ogólnymi, w tym także z pozostałymi formami prowadzenia pozarolniczej działalności- tak jak tytuł niebudżetowy.
Wyjątki:
Ubezpieczenie chorobowe jest obowiązkowe dla:
pracowników, z wyłączeniem prokuratorów;
członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kołek rolniczych;
osoby odbywające służbę zastępczą.
Ubezpieczenie chorobowe
Dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego mogą przystąpić:
osoby wykonującą pracę nakładczą;
otrzymujący stypendium doktoranckie doktoranci;
osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nią współpracujące;
osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenie albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia lub osoby z nią współpracujące;
osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
duchowni;
Ubezpieczenie chorobowe:
Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu:
osoby wykonujące pracę nakładczą;
żołnierze niezawodowi pełniący czynną służbę wojskową z wyjątkiem żołnierzy pełniących służbę kandydacką;
bezrobotni, którzy pobierają zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne;
posłowie do Parlamentu Europejskiego, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o uposażeniu posłów do Parlamentu Europejskiego wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej
Ubezpieczenie wypadkowe
osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego;
osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy;
osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia;
członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z tytułu pełnienia tej funkcji;
osobami, które sprawują osobistą opiekę nad dzieckiem;
