Załącznik do Uchwały Nr XVII/89/2012 Rady Gminy Wałcz
z dnia 29 marca 2012r.
GMINNY PROGRAM WSPIERANIA RODZINY
NA LATA 2012-2014
Celem głównym programu jest wspieranie rodzin przeżyających trudności w wypełnianiu swoich funkcji, a związanych z opieką, wychowaniem i skuteczną ochroną dzieci, jak i również profilaktyka środowiska lokalnego w zakresie promowania społecznie pożądanego modelu rodziny.
Rodzina jest:
• Podstawowym środowiskiem zapewniającym bezpieczeństwo emocjonalne, poczucie więzi i przynależności;
• Naturalnym środowiskiem wychowawczym, w którym główny element stanowią interakcje zachodzące między jej członkami;
• Najbardziej stabilnym punktem odniesienia w doświadczeniu dziecka
Rodzina w sposób świadomy i nieświadomy oddziałuje na osobowość dziecka, przekazuje mu swój system wartości, tradycje, poglądy, ukierunkowuje jego aktywność i postępowanie na całe życie.
Pojęcie pieczy
Piecza - wynikający z art.95 kro zakres praw i obowiązków wynikających z pełnienia władzy rodzicielskiej obejmujący osobę i majątek dziecka; oprócz pieczy władza rodzicielska
obejmuje również jego reprezentację.
Opieka- zakres praw i obowiązków wynikających z przepisów tytułu III dział I oraz II kro;
Opieka wykracza poza zakres wykonywania władzy rodzicielskiej, dotyczy osób nie posiadających pełnej zdolności do czynności prawnych zarówno małoletnich jak i osób ubezwłasnowolnionych.
Piecza zastępcza:
• Opieka i pomoc władz publicznych dziecku pozbawionemu opieki rodzicielskiej (Konstytucja RP);
• Sprawowanie pieczy nad dzieckiem przebywającym poza swym środowiskiem rodzinnym z tego powodu, że zostało ono czasowo lub stale tego środowiska pozbawione lub nie może znajdować się w nim ze względu na swoje dobro (Konwencja o Prawach Dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.).
Definicja i cel systemu pieczy zastępczej
System pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców.
Cel programu:
• Stworzenie spójnego systemu wsparcia rodziny przeżywającej trudności w
wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczej (wsparcie rodzin biologicznych i zastępczych);
• Zmniejszenie liczby dużych domów dziecka i zmniejszenie liczebności ich wychowanków;
• Racjonalizacja wydatków publicznych na sprawowanie pieczy zastępczej nad dzieckiem, zmniejszenie kosztów opieki i wychowania dziecka (w każdej z
rodzinnych form pieczy zastępczej są znacznie niższe niż w placówkach opiekuńczo- wychowawczych).
Do kompetencji Gminy należą zadania wynikające z zapisów ustawy:
1. Diagnoza sytuacji w zakresie opieki nad dzieckiem i rodziną na poziomie lokalnym;
a) Rozpoznanie i analiza problemów występujących w rodzinie z problemami
opiekuńczo –wychowawczymi (dotyczy rodzin objętych pomocą ośrodka pomocy społecznej),
b) Bieżące kontakty pracowników socjalnych z pedagogiem szkolnym, c) Analiza zachowań demoralizujących dzieci i młodzież podczas pobytu w
placówkach oświatowych;
2. Wzmacnianie systemu norm i wartości gwarantujących prawidłowy przebieg procesu wychowawczego, w tym:
a) Pomoc rodzinom w eliminowaniu czynnika ryzyka nieprzystosowania społecznego za pomocą pracy z indywidualnym przypadkiem;
3. Zapobieganie dysfunkcyjności rodziny, w tym:
a) Wdrażanie programów edukacyjnych skierowanych zarówno do dzieci jak i rodziców, służących rozwojowi rodziny,
b) Współpraca z kuratorami sądowymi, policją oraz szkołami w celu wypracowania wspólnych działań profilaktycznych i kompensacyjnych na rzecz rodzin
dotkniętych problemem opiekuńczo- wychowawczym,
c) Współpraca z gminną komisją rozwiązywania problemów alkoholowych,
d) Inspirowanie społecznej aktywności do działań samopomocowych, poprzez ideę subsydiarności;
4. Objęcie rodzin dysfunkcyjnych profesjonalną pomocą, w tym:
a) Interwencja kryzysowa w rodzinie,
b) Organizacja wypoczynku letniego dla dzieci i młodzieży z rodzin niewydolnych wychowawczo, który w swoim programie będzie zawierała działania
socjoterapeutyczne;
5. Profilaktykę, w tym:
a) Udział w ogólnopolskich kampaniach, których celem jest wzmocnienie podstawowej komórki społecznej,
b) Wspieranie i propagowanie idei wolontariatu oraz innych form aktywności społecznej sprzyjających rozwijaniu postaw charytatywnych w stosunku do osób wymagających pomocy i wsparcia,
c) Udział w projektach współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, mających na celu ochronę poziomu życia rodzin oraz rozwój specjalistycznego dla nich wsparcia
6. Gminne programy
7. Zespół ds. asysty rodzinnej (asystenci) 8. Rodziny zastępcze spokrewnione;
9. Współfinansowanie pobytu dziecka w pieczy zastępczej
a) 10% - w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
b) 30% w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
c) 50% w trzecim roku pobytu dziecka i następnych latach.
Cele te będzie się osiągać w szczególność Gmina za priorytety uznaje:
a) Obowiązek opracowywania przez samorządy gmin lokalnych programów wspierania rodzin wychowujących małoletnie dzieci;
b) Konieczność stosowania wczesnej profilaktyki społecznej dla młodych rodzin;
c) Tworzenie środowiskowych form opieki pozarodzinnej dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym;
d) Wprowadzenie stanowisk asystentów rodziny, którzy niezależnie od pracowników socjalnych będzie zajmował się wyłącznie pracą z rodziną;
e) Wprowadzenie koordynacji wszystkich instytucji i służb zobowiązanych do wspierania rodziny przez powołanie zespołu interdyscyplinarnego.
Gmina jako zadania własne realizuje:
1. Opracowanie i realizacja 3- letnich gminnych programów wspierania rodziny;
2. Tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny;
3. Tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia dziennego oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczych przez:
a) Zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny oraz dostępu do specjalistycznego poradnictwa;
b) Tworzenie i organizację zespołów interdyscyplinarnych wspierających rozwiązywanie problemów na rzecz dobra dziecka i rodziny;
c) Organizowanie szkoleń i tworzenie warunków dla działania rodzin wspierających;
d) Prowadzenie placówek wsparcia dziennego z odpowiednią ilością miejsc dla dzieci;
4. Zapewnienie dzieciom przebywającym w rodzinach zastępczych spokrewnionych właściwej opieki i wychowania;
5. Organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych spokrewnionych;
6. Wspieranie procesu usamodzielnienia oraz prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach socjalnych i mieszkaniach chronionych dla osób opuszczających spokrewnione rodziny zastępcze.
Gmina w zakresie finansowania tych zdań:
a) Świadczeń pieniężnych dotyczących dzieci z terenu gminy, umieszczonych w rodzinach zastępczych na jej terenie lub na terenie innej gminy;
b) Pomocy dla osób usamodzielnianych opuszczających rodziny zastępcze;
c) Kosztów szkoleń dla rodzin wspierających, kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej spokrewnionej oraz rodzin zastępczych spokrewnionych;
d) Podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny;
e) Kosztów dojazdu członków zespołu interdyscyplinarnego, związanych z udziałem w pracach zespołu;
f) Kosztów związanych z udzielaniem pomocy przez rodziny wspierające oraz współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinnym domu dziecka lub w placówce opiekuńczo- wychowawczej.
Gmina w zakresie zadań zleconych będzie wykonywać zadania wynikające z rządowych programów z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, zgodnie z wytycznymi przekazanymi przez wojewodę.
Zadania gminy w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej będzie realizował Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wałczu.
Działania profilaktyczne na rzecz rodziny.
Działania profilaktyczne będą skierowanie na:
1) Rodziny wychowujące dzieci, a jednocześnie: niewydolne wychowawczo, dotknięte przemocą, ubogie i zagrożone ubóstwem, przeżywające trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczych;
2) Rodziny zastępcze spokrewnione;
3) Usamodzielniających się wychowanków placówek opiekuńczo- wychowawczych, rodzin zastępczych oraz rodzinnych domów dziecka.
Profilaktyka rodzinna musi być rozumiana jako interdyscyplinarne działania i wsparcie ze strony służb i instytucji pracujących na rzecz dobra dziecka i rodziny w samorządzie.
Działania profilaktyczne powinny być prowadzone przede wszystkim w gminie. Istotnym wsparciem tych działań będzie praca zespołów interdyscyplinarnych ( w wielu gminach zespoły takie już pracują), w których skład- obok asystenta rodziny- wchodzić powinni (w zależności od oceny sytuacji rodziny i dziecka):
- pracownik socjalny, - kurator,
- przedstawiciel służby zdrowia, - pedagog szkolny,
- przedstawiciel organizacji pozarządowej, - przedstawiciel policji.
Powyższe działania wzmocnione będą przez rodziny wspierające.
Wsparcie powinno być:
- profesjonalne, prowadzone przez odpowiednio przygotowaną kadrę;
- możliwie wcześnie podejmowane;
- kompleksowe i obiektywne;
- ukierunkowane na pracę z rodziną i osobami bliskimi dziecku;
- prowadzone na podstawie opracowanego wspólnie z rodziną planu.
Zasady pomocniczości (sybsydiarności)
- zakaz odbierania- to co społeczność mniejsza i niższa (jednostka) potrafi samodzielnie czynić tego społeczność większa i wyższa nie powinna jej pozbawić- poszanowanie autonomii rodziny i prymatu rodziny w wychowaniu dzieci;
- subsydiarne towarzyszenie- nakaz wspierania społeczności niższych i jednostek przez społeczności większe i wyższe w tych zadaniach i funkcjach którym z jakiś powodów nie są w stanie samodzielnie podołać- działanie mające na celu podjęcie na powrót zadań przez społeczność niższą lub jednostkę;
- subsydiarna redukcja- nakaz zaprzestania wspierania w momencie gdy podmiot który otrzymał pomoc stał się na powrót samodzielny.
Wsparcie polega w szczególności na:
1. Analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie;
2. Wzmocnieniu roli i funkcji rodziny;
3. Rozwijaniu umiejętności opiekuńczo- wychowawczych rodziny;
4. Podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;
5. Pomocy w integracji rodziny;
6. Przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny;
Praca z rodzina jest prowadzona w szczególności w formie:
1. Konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;
2. Terapii i mediacji;
3. Usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych oraz specjalistycznych;
4. Pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;
5. Organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji, zwanych dalej „grupami wsparcia” lub „grupami
samopomocowymi”.
Źródła wsparcia:
1. Instytucje i podmioty działające na rzecz dziecka i rodziny;
2. Placówki wsparcia dziennego;
3. Rodziny wspierające.
Ogólne cele pracy z rodziną:
- wspieranie więzi uczuciowych w rodzinie oraz integracja rodziny, - pomoc w integrowaniu rodziny z otoczeniem,
- służenie odbudowywaniu funkcji opiekuńczo- wychowawczych,
- neutralizowanie przypadków patogennego oddziaływania rodziny na dziecko.
Etapy pracy z rodziną
• System monitorowania sytuacji dziecka- gromadzenie informacji;
• Wywiad pracownika socjalnego- weryfikacja powziętej informacji, wstępna diagnoza, wniosek do kierownika OPS o zaangażowanie asystenta rodziny;
• Podjęcie działań naprawczych przez asystenta rodziny:
- diagnoza problemu;
- opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną (we współpracy z innymi podmiotami);
• Ocena sytuacji dziecka:
- sukces- zakończenie asysty (powrót dziecka do rodziny);
- porażka- wniosek o skierowanie dziecka do pieczy zastępczej lub o zasadności pobytu w niej (interwencja Sądu).
Cel pracy asystenta
Osiągnięcie przez rodzinę podstawowego poziomu stabilności życiowej, która umożliwi jej samodzielne wychowywanie dzieci.
Główne zadania asystenta
• Całościowe wspieranie rodzin zagrożonych różnymi dysfunkcjami, wychowujących małoletnie dzieci;
• Niedopuszczenie do oddzielenia dziecka od rodziny lub umożliwienie jak najszybszego powrotu dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej do rodziców;
• Kompleksowe wsparcie pełnoletnich wychowanków opuszczającym rodziny zastępcze spokrewnione;
Działania podejmowane przez asystenta
• Diagnozowanie problemów rodziny, zapoznanie się z dokumentacją dotyczącą rodziny, w tym z wywiadem środowiskowym przeprowadzonym przez ośrodek pomocy społecznej;
• Określenie, wspólnie z rodziną, podstawowych problemów ii potrzeb występujących w tej rodzinie;
• Zmotywowanie rodziny do współpracy i działań zmierzających do pokonania problemów;
• Sporządzenie planu pomocy rodzinie z uwzględnieniem metod bezpośredniej pracy z rodziną, we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem
socjalnym lub koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej (Plan obejmuje zakres realizowanych działań mających na celu przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, a także zawiera terminy ich realizacji i przewidywane efekty);
• Zorganizowanie wsparcia środowiskowego poprzez zaproszenie do współpracy reprezentantów wszystkich zainteresowanych służb i instytucji;
• Zaangażowanie całej szeroko pojętej rodziny;
• Podejmowanie czynności związanych z realizacją zadań zawartych w planie, przy aktywnym udziale rodziny, w zakresie pomocy w poprawie sytuacji życiowej rodziny poprzez:
- rozwiązywanie podstawowych problemów (socjalnych, psychologicznych, wychowawczych),
- pomocy w zdobywaniu umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego,
- wspieranie rodziny w uzyskaniu zatrudnienia i podniesieniu kwalifikacji zawodowych,
- wspieraniu rodziny w dążeniu do pokonania problemów, budowanie i utrwalanie w niej wiary we własne siły;
• Prowadzenie poradnictwa i edukacji dla rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej, w tym w szczególności poradnictwa dotyczącego możliwości rozwiązywania
problemów oraz udzielania informacji na temat pomocy świadczonej przez właściwe instytucje rządowe, samorządowe i organizacje pozarządowe;
• Współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządu terytorialnego, właściwymi instytucjami, organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i specjalistami działającymi na rzecz dziecka i rodziny wymagającej wsparcia w celu przeciwdziałania i ograniczania skutków negatywnych zjawisk społecznych;
• Współpraca z rodziną zastępczą, rodzinnym domem dziecka, placówką opiekuńczo- wychowawczą,, regionalną placówką opiekuńczo-terapeutyczną lub interwencyjnym ośrodkiem preadopcyjnymi oraz koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i sądem;
• Dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny oraz tworzenie opinii na potrzeby sądu;
• Informowanie sądu o potrzebie umieszczenia dziecka w innej placówce działającej na podstawie odrębnych przepisów dotyczących kształcenia i opieki zdrowotnej, w tym w młodzieżowym ośrodku socjoterapii, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, ośrodku leczniczym;
• Monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu bezpośredniej pomocy.
Środowiskowe formy opieki pozarodzinnej dla dzieci i młodzieży w wieku szkolnym
Rodziny wychowujące dzieci w wieku szkolnym, a zwłaszcza rodziny, które mają trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- wychowawczych w stosunku do swoich dzieci, potrzebują pomocy w zakresie organizowania tym dzieciom czasu wolnego, pokonywania trudności szkolnych, zaburzeń zachowania itp. W związku z tym konieczny jest rozwój różnorodnych środowiskowych form dziennej opieki instytucjonalnej nad dziećmi w wieku szkolnym oraz instytucji wspierających rodziny w wychowaniu i kształceniu dzieci. Rolę tę mogą pełnić placówki wsparcia dziennego oraz rodziny wspierające.
Efektywnym sposobem wspierania rodziny w wychowywaniu dziecka, mimo problemów występujących w rodzinie, jest stworzenie dzieciom i młodzieży z tych rodzin możliwości pobytu w środowiskowych dziennych instytucjach wychowawczych, czyli w różnorodnych placówkach wsparcia dziennego.
Placówki te powinny nie tylko organizować dzieciom czas wolny i pomoc w nauce, ale również wychowawcy w nich zatrudnieni powinni współpracować z rodzicami dziecka, uczyć ich jak rozumieć swoje dziecko, jak je wychowywać, jak współpracować ze szkołą itp.
Generalnie pobyt w placówkach wsparcia dziennego będzie dobrowolny, jednak przewiduje się także, jako jeden ze środków wychowawczych, wprowadzenie możliwości kierowania dzieci do placówek wsparcia dziennego przez sąd. Zakłada się znaczące zwiększenie w najbliższych latach liczby tych placówek oraz zróżnicowanie form ich działalności, także w ramach programów rządowych i przy wsparciu środków z budżetu państwa.
Wsparcie to jest niezbędne dla zachęcenia samorządów do działań w tym zakresie, przede wszystkim gmin do rozbudowy sieci małych placówek, działających blisko miejsca zamieszkania rodziny, czy blisko szkoły.
Dla celów prowadzonej profilaktyki zakłada się również współpracę i współdziałanie instytucji wsparcia dziennego rodzin i dzieci z placówkami systemu oświaty, jak również z placówkami systemu opieki zdrowotnej, w zakresie kompetencji tych instytucji.
Formy placówek wsparcia dziennego:
• Opiekuńcza w tym koła zainteresowań, świetlice, kluby i ogniska wychowawcze (obejmuje opiekę i wychowanie, pomoc w nauce, organizację czasu wolnego, zabawę i zajęcia sportowe oraz rozwój zainteresowań);
• Specjalistyczna- organizuje zajęcia socjoterapeutyczne, terapeutyczne, korekcyjne, kompensacyjne oraz logopedyczne, realizuje indywiidualny6 program korekcyjny, program psychokorekcyjny lub psychoprofilaktyczny, w szczególności terapię pedagogiczną, psychologiczną i socjoterapię;
• - pracy podwórkowej realizowanej przez wychowawcę (działania animacyjne i socjoterapeutyczne).
Jednocześnie może w niej przebywać do 30 dzieci.
Rodziny wspierające
Rodzina z najbliższego otoczenia, gotowa pomagać i spełniająca warunki określone w Ustawie.
Zadanie rodziny wspierającej:
Przy współpracy asystenta rodziny, pomaga rodzinie przeżywającej trudności w opiece i wychowaniu dziecka, prowadzeniu gospodarstwa domowego, kształtowaniu i wypełnianiu podstawowych ról społecznych.
Warunki:
• Odbycie szkolenia na koszt gminy (z wyjątkiem rodzin przeszkolonych w zakresie pieczy zastępczej);
• Określenie zadań w planie pracy z rodziną;
• Zawarcie umowy z wójtem określającej zasady zwrotu kosztów związanych z udzielaniem pomocy.
