Jednego synka miała Kotulowa

JAK GÓRNIK KOTULA

UWIERZYŁ W UT O P CE

J

ednego synka miała Kotulowa- Zdlika. Był jej jedynym pocie·

szeniem na rym świecie od czasu, jak ją samą zostawił nieboszczyk Ko·

!Ula. Chowała go tc:i 7.3 10 jak kwia·

tek z ciepłych krajów i umyślila so·

bie, te wyksuilici na lekal7.a albo adwokata, i.eby mu tak ci~t.ko nic

było jak ojcu w kopalni.

i nakolanniki, pójd~ robić do kopal·

ni. Nie wszyscy mus7.ą być dokro- ramt.

- Dyć nie nad rym płaczę ZefliC'.<·

ku, tylko nad tymi diascekiroi karla·

mi. Bo Z3pamiętaj se te słowa mat· czyne na zaws7.<:, źc kto w karty grywa, ten niczego w źyciu me

ffiJI!W3.

Pogodzila się już z rym, że nie

będ7ie Zeliik lekarzem, a nawet

ucieszyła się, kiedy poszedł na

pierwszą szychtę do kopalni. Myśla·

la, źe jak zostanie górnikiem, ro już

nic będzie miał czasu na karty.

* * •

l r.ak też na samym początku było.

Ale Ze!lika, choć dobry był dla matki i do roboty skory, ksiązki i ze·

szyty nic, a nic nic-imcr..-sowały. Za to od d'l.iecka ciągnęły go karciska. Zamiast do szkoły uciekał do lasu albo z takimi jak sam powsinogami chowa! s i~ w szopce.', gdzie po całych

dniach grali w karty. Mmwila się

tym KoiUlowa bard7.o, bo wiedziala,

źe przez te karciska ani lckara , ani adwokata z Zeflika nic będzie. Co się

go naprosiła, ile razy go kloprcm do trzepania chodników nad ksiąźki za.

ganiała, ile się mu o utopcu, który

nieposłusznych wciąga do wody nao·

powiadała, a nic nic pomagało. Jak bcuadna matka popłakiwała, to Ze·

flik ją zawsze tak samo pociesr.al:

Zellik przychodził z kopalni prosto do domu, matka zaraz stawiała przed nim miskę tłustego żuru z tłuczony­

mi kartoflami, albo gliniak

z

^kwaś·

nymi śledziami, a on opowiadał jej o dziwach kopalni. Codziennie przy.

nosił do domu jalqś nowinę. Raz

opowiadał o koiJe, pod którym się łąka zawaliła i wpadł do kopalni.

-

święto

wszystkich polskich górników. Tych,

dzięki

którym mamy

węgiel, żelazo,

sól,

miedź, siarkę,

i tych, którzy

wydobywają ropę naftową. Życzymy

im w pracy i w

życiu dużo szczęścia, żeby

ziemia

była miękka,

a jej skarby

płynęły rzeką. Życzymy

im,

żeby

zawsze

szczęśliwie wyjeżdżali

z

kopalń

i wracali do swoich rodzin .

Dziś

na str. 4-5 "Barbórkowe

gawędy".

- Nie płaczcie mamulko, bo zo·

stal po ojcu kilof, lampa karbidowa DOKONCZENIE NA STR. 5

-·

- ·

- ·

Kiedy dotrze do Ciebie ten czwarty już odcinek "Na traperskiej ścieżce", nie będzie jeszcze-być może­

typowej zimy ze śniegiem i lodem. Ale nie martw się­

przyjdzie wcześniej czy później, bo takie są prawa Przyrody. Spokojnie więc wytnij ten odcinek .• prze- czytaj go l włącz do kompletowanej przez Ciebie

"SIEDZI SOBIE ZAJĄC

POD MIEDZĄ ...

książki. W ten sposób nie dasz się zaskoczyć zimie!

Zastanów się, co z podanych tu rad i zaleceń wyko- nasz dziś sam, a co później ze swoim zastępem.

Radzę CI zawczasu przygotować liię do pierwszej zimowej traperskiej wyprawy razem z kolegami, mo·

że jutro właśnie będzie ponowa ...

RUSZAMY B lAŁ YM TROPEM

.. . a myśliwi o nim nie wiedzą"-śpiewa się w starej ,

myśliwskiej piosence. I to prawda - zając żeruje PONOWA - świeżo sp•dły się Twoja traperska ścieżka. Idź- przeważnie po zachodzie słońca i w nocy, w d'l.ień śnieg, n• którym odciskają się my nią dalej! Nawet w czasie natomiast wypoczywa w swojej kotlinie (pisałem ₀ tym wyr.Unle tropy zwierzyny. Spadł codziennej drogi do szkoły w pierwszym odcinku_ p . .,Kor w chałupie").

w zi·

wieczorem, a już rano ze zdzi- w miejskim parku, a już na pew·

mic; kiedy poła pokryte są grubą warstwą śniegu, wieniem odkryjesz, jak wiele no na topolach, które rosną jest na nim świeżych tropów. 1 to obok polnej drogi - spostn:e·

7.ające podchod?.ą do ogrodów i sadów, obgryzają ^{m. takich} zwierząt. ^{których istnie-} żesz ^bez większego trudu je·

in. głąby kapusry, korę z drzew owocowych, gałązki. nia w takiej bliskości ludzi nie miołę. Nie wiesz, co to jest? To Zające mają swoje obszary bytowania, zwane ostoją. podejrzewaleś do tej pory. Tuż jasnozielona, "wiecznie żywa",

· .

'" ; l J /

.~

·.\. ~

-..;..~

_\!

'

•

Fot. Z. Bisanz

. .

. . . .. ..

..

^;-.~

... ...

. -

~

Trzymają si~ chętnie ostoi i tylko w czasie dutych za bramą obejścia - od szopy- zawsze okry1a liścmi roślina.

śnie:tnych

^zawiei

przenoszą się

^z pola do lasu.

Zając prowadzą ślady łasicy: może

^tu Niedostosowana do czerpania

1-- ...-- --- - --- ---- ---- - ---'---4

jest w całym naszym kraju najpospolitszym zwierzę· wlaśnie przeniosła się z letniej soków z ziemi - rośnie najczęś·

ciem łownym. siedziby w stosie kamieni w polu ciej na drzewach o drewnie i kwiczoły. Ptaki, czyszczącsobie ka naszej książki. Popatrz- dwa Na świeźym śniegu doskonale motnadedukować

ze -

na zimowe mleukanie i stąd miękkim, bogatym w soki. Cz:ęs- dzioby o galęzie drzew, pozos· niewielkiedolkiw śniegu, p n: e-

. k będzie dokonywała swoich wy· to zupełnie niewidoczna w in· tawiają w szczelinach kory na· bija pn:ez nie ziemia, więc kuro- ś.ładu zająca, 1³ się zachowywał: gdzie kicał, na praw. jest bardzodrapieina, po· nych porach roku, zasłonięta liś· s i ona jemioły, które później wy· patwy schroniły się tu jeszcze którym odcinku biegi, gdzie pozosrawił ^{bobki, z któ· l uje w promieniu} do 300 m od ćmi swego "gospodarza'", do· puszczają ^m ale korzonki. Wras· przed opadem. Utwierdza nas rych ga.lęzi obgryzał korę, gdzie rozgrzebywał śnieg gniól.Zda, w dzieó i w nocy na piero zimą pokazuje swą krasę. tają one w miazgę, potem w tym przekonaniu fakt, żeślady

w poszukiwaniu jedzenia itp. Z miejsca terowania do polne gryzonie, zjada też jaja. Spotkasz ją także na lipie, jesio· w drewno i czerpią soki odżyw- prowadzą od dołków, a nie ku swojej kotliny zając nie biegnie prostą drogą, opisuje Ła.sica naleiy do zwierząt praw- nie, jodle i sośnie, na wierzbach cze ze swego ,.gospodarza"... nim. Obserwujmy ślady dalej:

nieregularny krąg, od czasu do czasu kica kawalek nie chronionych. W niektórych i olchach. a nawet w sadzie na po kilkunastu ptasich krokach w przeciwnym kicru.nku po własnym tropie, wreszcie 'okolicach ciemnobrązowe fu· drzewach owocowych. Jeśli Oto jeszcze jeden ślad na po· odciski łapek robią się jakby _odskakuje w bok, niekit-dy na odleglośł do 2 me- terko lasie bieleje zupelnie na pn:yjrzysz się bliżej jemiole, zo· nowie: przedstawiam Ci go na mniej wyrażne, po obu stronach

T ^zimę... baczysz na niej białe j•gody. Są rysunku. W tym miejscu noco- tropów ukazują się mocne odbl-

trów.

en manewr powtara kilkakrotnie, zawsze one klejące ⁱ chętnie ^zjadane wała ^{para kuropatw, naszych da} końców skrzydeł ^{obu kuro-}

lżejsze, trzecie -ledwo widocz- ne! Cały ślad się urywa! To

w tym wlaśnie miejs>u kuropa·

twy zerwały się do lotu.

Nawet nie zdajesz sobie w tej chwili sprawy, że oto czytasZ już pierwsze zdani• w księdze z:i.

mowej przyrody, źe Twoja tra·

perska wiedza poszen:a się

z każdą chwilą.

r

,-

Ci~g dalszy na

str.

8 Tuż u progiem domu zaczęta przez jemiołuszki (nazwa !l znajomych z pierwszet~o odcin- patw. Drugie odbicie jest już Ci~g

dalszy m str . 9

~~---~~~ ~~~~~-:~==~~~::====~~~~~~~ ~~ ~ - ]'

..

•

' ..

· '

.-

· "'

8

~wiem, czy

~ mieć cb!oJ>c.a bardzo

do'~:#ix!~JI~!i·.", dcj ·chwili mój~

Ciu d~szy ze

s tr.

7

'

w kierunku kotliny, przez

co

zbliża się do niej. Potem vrystarczy jeden skok i - jest w dol!} u!

W czasie obserwacji zająca w polu zauważysz nary- chmiast, że nigdy nie chodzi on krokiem, jak pies, kot,

czy choćby świnia. Jego ruch - to zawsze wi~ze lub mniejsze

skoki.

Rysunek

A

pokazuje biegnącego ują­

ca, opadającego po odbiciu na przednie lapy. Narych- miast zegnie on łukowato 'ciało i wysunie jak najdalej do przodu rylnc skoki przed nogi przednic, przenosząc 112 nie ci~ ciała (rys. B).

Cqg dalszy aa str. 9

Ty lko człowiek człowiekowi

przyjacielem

Chodzę do 11 kl. LO. Bardzo

lubię swoje koleżanki i kolegów.

Mamy specyficzne pseudonimy i przezwiska. Tworzymy bardzo

zgraną paczkę i bez tej rodzinnej atmosfery w szkole nie w·,.obra-

żam sobie wprost życia. W naszej klasie wszyscy są sobie życzliwi,

dzielimy się

czym

tylko można, jeśli zachodzi taka potrzeba. Dzi-

wią mnie nieraz listy-skargi, za- mieszczane w ,.RP", o braku har- monii czy jakichś złych (zawist- nych) stosunkach w klasie.

lubię swoich nauczycieli, a szczególnie "ychowawcę~ Oni nas- uczniów też darzą sympatią

i serdecznością. Dlatego przeby- wanie w szkole jest dla mniewiel-

ką przyjemnością.

Oprócz szkoły istnieje przecież

jeszcze dom. Nie wyobrażam so- bie, jakby to było, gdybym w tym domu nie miał brata. ,.Mondo"

jest mlod;zy ode mnie o trzy lata.

Może dlatego, że jestem gadułą,

tak bardzo mi jest potrzebna

obecność mojego brata w domu.

Zawsze mnie wysłucha·, choć i on nie jest mi 'dłużny, ^bo też ^lubj

dużo gadać. Jeśli zachodzi po- trzeba, pomagam mu w lekcjach,

przepytuję go. Obaj kochamy

przyrodę i dlatego lubimy letnie

wędrówki turystyczne. Zdobywa- my punkty i odznaki turystyczne.

Zawsze w czasie wakacji jesteśmy

razem. Poza tym oba mteresuje- my się muzyką mlod ieżową, śle­

dzimy listy przebojów, jednak

każdy z nas jest fanem innego

zespołu. .

Mamy zawsze wiele tematów do omówienia, bywa że brakuje nam czasu na dłuższe dyskusje.

Zwierzamy się sobie z codzien- nych trosk i chwalimy sukcesami w nauce czy też w innej dziedzi- nie. Humor dopisuje nam zawsze, - bo obaj uważamy, że tylko nasto- latkom wypada śmiać się ze wszystkiego.

Niektórzy twierdzą, że przyja- cielem może być jakieś zwierzę, choćby pies czy koń. Twierdzę, że

autentycznym przyjacielem szło­

wieka może być tylko człowiek.

Bo tylko ludzie posiadają intelekt i są zdolni wyrazić swoje emocje;

troski i radości nie tylko gestem ale słowem i czvnPm.

Pogodny Gązojaga

.

Ty jeste ś ja

jestem uczennicą lllldasyszko-

ły średniej . • ~m prawie 18 lat.

Mieszkam w Bydgoszczy.

Nigdy nie zwracaliśmy na sie- bie uwagi, mimo iż chodzimy do jednej klasy. Na którejś z coty- godniowych praktyk szkolnych

przypadła nam praca razem. Po-

czątkowo nie mogliśm)' .,wpaść"

na wspólny temat, lecz niebawem z zapałem wymienialiśmy poglą­

dy o pierwszej lidze w żużlu, naj- lepszych nagraniach Led Zeppe- lin, o Stachurze. Zastanawialiśmy się, dlaczego wśród trzydziesto- osobowej klasy nie odnaleźliśmy

się wcześniej. Obecnie w Tomku mam najlepszego przyjaciela, któremu mogę zaufać i zawsze na niego liczyć. O chodzeniu nigdy

Za samotność płaci mi przyroda

\\roem na pewno, że moim naj- lepszpn prl)iacielem jest przyro- da. W niej znajduję ukojenie. Nie

umiatam pozyskać prl)iaciół:.lu­

dzi; chyba nie zasłużyłam na pra-

wdziwą przyjaźń. Za samotno~.

czasami pustą beznadziejność, za trudne chwile przykrości płaci mi przyroda. Tam mogę pomarl)'Ć, pofantazjować (doznaję czasami uczucia. którego słowami nie po-

trafię określić), pom)-śleć o życiu.

Tak jak to jest w piosence: .,ja nigdy nie umiałam żyć". fa.ki)'CZ- nie nie umiem żyć, zawsze błą­

dzę. Na łonie prl)•rody czuję się sobą, wolną jak ptak, po prostu wspaniale. Przyroda to moja ra-

dość, to coś wspaniałego i nie

Przy moim chłopaku podciągam się

intelektualnie

Najchętniej przeb)·wam z mo-

im chłop.tkiem. Chodzimy ze

so-

bą od niedawna. Kied)• zna~m go

l)~ko ze szkolnego: .,cześt", my-

ślałam, że nigd)• nie poznam go

dokładniej. Każde jego słowo

skierowane do mnie b)io d~

mnie ogromn)•m zaszczytem,

wy-

da,V"ał mi się nieosiągalny.

Aż kiedys przełamałam tę 1»-

rierę, no i. .. jest nam razem ał­

kiem iajnie.

Piotrek dobrze się uczy, S)'Ste- mai)'CZnie gra w piłkę nożną, na·

leży do różn)-ch kół zaintereso-

wań i dlatego nie spotykamy się

zbyt często. Ale gdy mamy się

Klub Nastolatków pyta:

Z KIM NAJ C H TNIEJ PRZEBYW ASZ?

nie było mowy, choć wszyscy

traktują nas jak parę, a nie potrafią zrozumieć, że łączy nas tylko

przyjaźń. Tomek pomaga mi w przedmiotach ścisłych, ja jemu w humanistycznych. Wzajemnie

się uzupełniamy stanowiąc jedną całość. l tu sprowadza się to mą­

dre zdanie: ,.Ty jesteś ja".

Elk.a

Wśród ludzi

Doszedłem do wniosku, że naj- - chętniej przebywam wśród łudzi

- koleżanek, kolegów, przyjaciół.

Może dlatego, że będąc od 6 lat instruktorem ZHP i prowadząc drużYnę zuchową i harcerską

mam ciągły kontakt z otocze- niem. Nie sprawia mi. to specjal- nych trudności, a daje dużo zado- wolenia i satysfakcji. Mimo obo-

wiązków domowych i czekającej

mnie w tym roku matury, zawsze

znajdę .:zas, aby spotkać się z ko-

leżankami i kolegami z obozów na różnego rodzaju zlotach, raj- dach czy biwakach. Uważam, że właśnie przebywanie wśród ludzi

- .ró.wieśni ków, pozwała mi na

ocenę samego siebie, na naucze- - nie się czegoś nowego od innych,

na wyciąganie wniosków z ró*:

· nych sytuacji i na poprawę postę­

powania.

Robert

rozumiem jak niektórl)• ludzie brutalnie ją niszczą.

lodb z Kieleckiego

Może

trudno to zrozumieć

Innym na pewno wyda się głu­

pie to, co chcę powiedzieć o swo·

im przyjacielu, ale postanowiłam napisać i koniec. Moim przyjacie- lem jest rzecz. Tą rzeczą jest ma- gnetofon. Może trudno to zrozu-

mieć, ale właśnie tak jest i z nim najlepiej mi się przebywa.

Mam przyjaciółkę, ale ona ... nie jest na każdą chwilę. '

Kiedy jest mi smutno, włączam

magnet, u kła~am się na łóżku

.. brzuchem do góry''. rozmyślam i marzę. Często zapominam o kło­

potach, albo myśląc przy muzyce

znajduję sposób na wyjście

z nich. Oboje z magnetem najbar- dziej lubimy ,.Perfect" i ,.Eio", ale

najczęściej 'słuchamy ,.Oddziału Zamkniętego". On śpiewa swoje, a ja razem z nim. Kiedy sprawuje

się źle, z przymusu i z ciężkim

sercem staram się go ,.naprawić"

i dlatego czasami musi cierpieć

moje grzebanie w środku. Mimo wszystko jesteśmy do siebie przy-

wiązani. Wszędzie razem jeździ­

my i znamy się na wylot.

Agnieszka

spotkac, to prl)•gotowuję się do tego dzier) \\'CZeśniej. Bo z l>iotr-

kiem jesttrudno rozmawiać. Uży­

wa takich określeń, że w głowie

mam chaos pomimo piątki z pol- skiego. Za to mój poziom intelek- tualny ulega znacznej poprawie po rozmowie z nim. Jest szalenie

miły, nie da nikomu powiedzieć

o mnie złego słowa, często poma- ga mi, gdy mam kłopoty. Zawsze dotrzymuje słowa i nigdy nie mam do niego żadnych pretensji.

Chciałabym, żeby Piotrek zawsze

był przy mnie, najpiękniejsze

chwile spędzam z nim.

" Y

oko"

l Po sąsiedzku ...

'

-

Najchętniej przebywam z mo- im kolegą, Januszem. Wolny czas

spędzamy u niego lub u mnie w domu, rozgrywając partię sza- chów alb~ przeglądając .,Wiado-

mości Wędkarskie". Obaj intere- sujemy się bowiem grą w szachy

i rybołówstwem. W spotykaniu

się nic nie staje nam na przesxko- dzie, ponieważ mieszkamy w tym- samym bloku. Znamy się już od 10

lat i Janusza uważam za najlepsze- go przyjaciela.

Piotrek

. ··--- ··· . ··-

^{. ~- - ·-· ~}

KOSTKI SIŁ~ l ENERGII

^{szczelnie zawinąć w} foli~ aluminiową.

Przechowywać w lodówce. Z braku wafli

można do formowania kostek utyć kraker- sów lub nawet herbatników. Kalorycz-• W czasie traperskiej wyprawy - szcze-

gólnie w trudnych zimowych warunkach,

zdarzają si~ takie moiJ!enty, kiedy .trzeba

zm~onemu i zziębniętemu organizmowi

dostarczyć natychmiast świeżego zapasu

/

.

długo przechowywać w lodówce, a zabrane do kniei i zjedzone w potrzebie, potrafią

uchronić zdrowie i. nastrój.

Sposób

-

podstawowy: 100 g suszonych

śliwek, 50 g suszonych jabłek łub innych owoców, 50 g włoskich orzechów, 50 go- orzeszków laskowych, 50 g mleka w pro- szku, czubata l~a miodu, CZI}bata łyżka dżemu, olejek zapachowy lub przyprawa

cytrusowa oraz gotowy wafellub krakersy . Śliwki ·i jabłka posiekać na deseczce na jak najdrobniejsze kawałeczki, orzechy rozbić

na miazg~ w motdzierzu łub zawinięte

w czystą ~ciereczk~ zbić młotkiem. Owoce i orzechy zmieSzać dokladnie z proszkiem mlecznym (unikać krupek!); dodać miód i dtcm oraz przypraw~ lub olejek; ugniatać

wszystko łyżką ilrewnianą w miseczce. Kupiony w sklepie wafel (płaty) pokroić

ność: 100 g orzechów włoskich - 702, laskowych-

695,

mleka w proszku-

480,

miodu - 320, śliwek susz. - 306. ·

' l

.

^{\ ~-}

. .

^~

'

W ARIA C jE czyli odmiany: . moma

używać'

w powytszcj

kom~cji startą łla

tarce czekoladę, kakao rozrobione Jll! ~­

dzo ~to z mlekiem

w

proszku; u prutony na sypko słodzony ryt- jako mas~ wypel-·

niającą.

siły i energii. Takiemu cełowi sluźy m. m.

specjalne pożywienie. Podaję tu sposób

własnoręcznego przygotowania przed tra-

perską wyprawą wysokokalorycznych smacznych i słodkich kostek. Można je

-

l l l l

l l /

l

Na pcSmojcsienncj

.

tra- perskiej wyprawie do lasu

~ej

nit

kiedykolwiek spotykamy kalużc. Mogą

nam one oddać nicocenio-

ną pomoc przy mierzeniu np. wysokości drzew.

Za-

sadę takiego pomiaru wy-

.

ja~nia rysunek.

Stań wyprostowany tak, by kaJuta znajdowala się między Tobą a drzewem;

następnie przybliżając· się

lub oddalając od drzewa szukaj odbicia wiencholka drzewa w samym środku

kałuży. ,

T craz ilwataj: odległość

od drzewa do środka kału­

ty

podziel przez odległość

od środka kałuźy do Two- ich stóp. Otrzymaną wiel-

kość pomnóż przez odJe·

głość od ziemi do poziomu Twoich oczu. Otrzymasz przybliżoną WYSOKOŚĆ

DRZ EWA.

.

^'

na'prostoką_ty i rozwalkować na·nich przy-

got<!wan.ą masę na grubość ok. l cm.

Z wierzchu przykryć drugim płatem waf- la, Pokroić na prostokąciki 4 x

5

cm, kUdy

Zadna to przyjemność, kiedy w czasie brodzenia po głębokim śniegu, wsypuje ci

się on za cholewkę buta. Mokro, nieprzy- jemnie; zawilgocone nogi szybciej zmarzną.

·Unikniesz tego dzi~ki traperskim getrom.

Popatrz na rysunek: przedstawiam na nim dwa rozwiązania, oba oparte na tej samej zasadzie. Jest to jakby dodatkowa krótka nogawka chroniąca wierzch buta. Najlepiej

zrobić ją ze starych nicużywanych <Wnsów

• lub innych spodni, które można dodatkowo

zaimpregnować. W miejsca zmarszczeń wciągnięta jest guma. Taśma podtrzymuje

TRAPERSKIE GETRY

^'

getry od dolu buta. - ' Getry można także uszyć z kawalka bfe"

zentu lub płótna namiotÓwego. JIU na

·pierwszej wyprawie po kopnym śniegu przekonasz s i~, jak bBrdzo są pom~

takie

· traperskie getry.

Wygrać

z

Romanem Wrocławs.kim - to największe marzenie Tadka Zalewskiego

Młod· zi naukowcy - to do Was!

DLA TYCH, KTÓRZY INTERESUJĄ s· IĘ:

Dwóc h

^młodych

barczystych

^chłopców

s plata

^się

w

żelaznym uścisku

. .

^Każdy

z nich próbuj e

^założyć

prze ciwnikowi tzw.

^klamrę,

czyli

^opasać rękami tułów

rywala i

^wykonać

rzut

dający zwycięstwo. Potężnie

zbudowany blondyn to

młody

Szwed . Jego konkurentem jest wielka nadzi e ja polski ch z apasów kla sycznyclrTade ' u s z Zalews ki,. a

stawką

poje dynku - awa ns do strefy me d alow e j mistrz o stw

^świata

juniorów. Minimalnie wygrywa prz edstawi- ciel Skandynawii - on

będzie walczył

o medal, a ambitny Polak zajmie V

^lokatę.

T

adek stosunkowo późno trafil do wyczynowego sportu. Jako

niespełna szesnastolatek cho-

dził sporadycznie na zajęcia kultu- rystyki. Tam obdarzonego bardzo dobrymi warunkami fizycznymi

chłopaka, dostrzegli trenerzy z war- szawskiej "legii". Zaprosili go na trening. Tadek wzbraniał się, alędał się wreszcie przekonać. ,przyszedł

do salki na Łazienkowskiej, popa-

trzył na kilka walk i postanowił spróbować. Trafił do grupy trenera Zygmunta Karczewskiego. Na po-

czątku było bardzo ciężko. Mając znikomą praktykę przegrywał raz za razem z bardziej doświadczonymi

zawodnikami. Jednak nie zrażał się.

Z upo'rem ćwiczył, zgłębiał tajniki

wałki na macie, doskonalił technikę

i wytrzymałość. Na ęfekty nie mu-

siał długo cz~kać. W wieku 16 lat

zdobył mistrzostwo Warszawy ju- niorów: Ten pierwszy sukces· po- zwolił mu uwierzyć w siebie, nabrać

wię'kszej pewności i tak potrzebnej w sporcie odw gi. W rok później

powtarza ten sa1 sukces. Już nie on boi się 'przeciwi ków, to·oni czują przed nim re~ '!kl. Przełomowy

jest rok 1983. T n owany przez Bo-

• o o

Iesława Dubieckiego znacznie roz~

winą! umiejętnqści techniczne iwa- runki fizyczne. Obecnie walczy w kategorii do 100 kg. Jak na tę wagę, nie jest, jak to często bywa, charakterystycznym "grubasem".

o

silną bronią, natomiast spore rezer- wy możliwości ma w "stójce", czyli

w pozycji stojącej. Zdaje sobie spra-

wę ze swoich braków, stale podpa- truje najlepszych i koryguje )Yłasne błędy.

Przeciwnie, przy wzroście ponad M ówi, .że nie można wsz st- 180 cm ma harmonijną budowęcia- kiego stawiać na zapasy· la. W bieżącym roku odniósł wiele Wie, że sportowa przygoda

.znaczących sukcesów. Na mis trzos- kiedyś się skończy. Obecnie jest twach świata medalu wprawdzie w maturalnej klasie technikum bu-

nie zdobył, ale V miejsca nie musi · dowlanego. W najbliższym roku za-

się wstydzić. Na III międzynarodo- mierza trochę "odpuścić" sport, wym turnieju im. Maksymlaka zajął bowiem pragnie należycie przygo~ ł l lokatę, na wiosnę zdobył mistrzo- tować się do egzaminu dojrzałości,

stwo Polski juniorów, a w majo- a takźe egzaminów·wstępnych na .wych mistrzostwach senioró':" zajął AWF.

wysoką V lokatę (a mogło być jesż-!

VV

szkole jest bardzo popularny cze lepiej). Wreszcie wywalczył ·· i lubiany. Jego.pogodne·usposobie-

prymat Warszawy seniorów i zajął 11 nie i humor na co dzień udziefil się

miejsce w letnim rzucie ligi zapaś- wszystkim wokół. Na pierwszy 'rzut niczej, ulegając tylko mistrzowi oka nikt by nie,powiedział, ile w tym

świata Romanowi Wrocławskiemu. potężnym chłopcu jest spokoju Ten ostatni sukces uważa za jeden i opanowania. Takźe w klubie darzą

z najcenniejszych. Oprócz wielu go sympatią. Z Arkiem Wiśniew-

zalet, Tadeusz ma jeszcze i pewne s kim i Pawłem Grzybickim, kolega~

mankamenty. Musi popracować mi z maty, tworzą nierozłączną

nad wytrzymałością, bo zdarza się, i zgraną paczkę. Zwykle nie dyspo-

że kondycyjnie nie wytrzymuje do n uje wolnym czasem. Szkoła, !re-

końca wielu pojedynków. )ak twier- ningi, turnieje, obozy- wszystko to dzi, walka w "parterze" jest jego wypełnia prawie całe jego życie.

T

akiery zimowisk będzie kilka, a w wię­

kszości będą one kontynuacją waka~,

cyjnych obozów naukowych, jakie w ramach Harcer.~kiej Naukowej .AICcji Let-

1 niej ~983 zostały zorganizowane w różnych

Wino

bez alkoholu!

Czasem lubi posłuchać muzyki,

obejrzeć w kinie dobry film, iść do dyskoteki. Narzeka trochę na brak rozrywek i przyjemności, z których

_korzystają jego ró~ieśnicy, ale za- pasy wiele mu rekompensują. Pod-

-różuje, zwiedza miasta, poznaje in-

teresujących łudzi, a i sukcesy dają dodatkową satysfakcję.

Dotychczas nie miał kłopotów ze zdrowiem poza niewielkimi uraza- mi, które w tym męskim sporcie są

chlebem powszednim. Rodzice,' którzy początkowo niechętnie pa- trzyli na zamiłowania syna, przeko- nali się do zapasów i są najwierniej- szymi kibicami. O tajemnicyswoich

~zybkich. sukcesów (po trzech la- tach treningu) Tadeusz mówi wprost: praca, i jeszcze raz praca.

Wszystko, co osiągnął, zawdzięcza

niesamowitej systematyczności

i zdyscyplinowaniu. Treningjestdla niego świętością i musi zdarzyć się coś rzeczywiście bardzo ważnego,

aby g~ opuścił. Oprócz przysłowio­

wej mrówczej pracowitości jest tak-

że bardzo ambitny. Przeżywa każdą porażkę. Stale chce być lepszy, wy-

żej piąć się po~szczeblach zapaśni­

czego wtajemnicrenia. Jeśli nie za- braknie mu wytrwałości, możemy

być pewni, że mistrzowski tron po Romanie Wrocławskim (który za-

powiedział odejście po olimpia- dzie) nie zostanie pusty.

Tekst i zdjęcie:

ANDRZEJ BACZVŃSKI

e ^RÓŻNYMI DYSCYPLINAMI NAUK HUMANISTYCZNYCH

GRUZJA (PAP). W jednym zzakładów ^'

winiarskich Gruzji rozpoczęto produkcję całkowicie bezalkoholowego wina. Ten oryginalny napój z winogron, nazwany

"Gwinisa", otrzymywany jest w specjał-

nych urządzeniach próżniowych, a tech- nologia jego produkcji polega m.in. na wyparowywaniu alkoholu. Otrzymywa-

na złocistego koloru ciecz zawiera w so- bie wszystkie cenne składniki szlachet- nego wina - sole mineralne, witaminy, mikroelementy o~az zachowuje wspa-

niały bukiet smakowo-zapachowy. Je- szcze w br. planuje się wyprodukowanie w Gruzji ok. ·20 tys. dekalitrów bezalko·

holowego wina.

(jo)

'

G ASTRONOMIĄ, ELEKTRONIKĄ l CYBERNETYKĄ

G ZAGADNIENIAMI MIĘDZY~ARODOWVMI

miejscach Polski. Toteż uczestnicytych let- nich obozów będą mieli pierwszeńst{,..,o, gdy idzie o przyj4cie na wspomniane zimo- wiska. Ale to nie znaczy, że inni nie mają

szans! Zimowiska- jak i inne obozy harcer- skiej akcji naukowej- są dostępne dla każ­

dego ucznia, który poważniej interesuje się jakąś dziedziną wiedzy. To zainteresowanie trzeba jednak udokumentować. Dlatego

zgłoszenie powinno zawierać, obok danych osobowych, krótki opis osiągnięć w tej dzie- dzinie wiedzy, która szczególnie pasjonuje

zgłaszającego się, opinię opiekuna nauko- wego (np. nauczyciela), opinię drużynowe­

go lub szczepowego. Zgłoszenia należy nadsyłać do 25 grudnia 1983 r. pod acfre- sem organizatorów danego zimowiska.

'

'

G l NIE TYLKO .. .

- r.

GŁÓWNA ł<WAl~RA ZHP ... ;

- ~O RGANIZ OJE ~~~~'=t

og ól ri (;f olskie zimo ~~~ ~.::

· ..;- n aukowe ^~-,~~~

Zgłoś się! Masz czas tylko do świąt!

•

'

o

Jeden z.~obozów Hait:ersklej Naukowej Akcji Letniej 1983. Zajęcia biologów i chemików

Fot. T. Kłosowski

A oto - ·jakie obozy będą do Waszej dys- pózycji:

e

Zimowisko interdyscyplinarne nauk •

humanistycznych, zorganizowane w Koś­

cielisku k!Zakopa~ego. Ma być ono jakby dalszym ciągiem Bieszczadzkiej Ekspedycji

·Naukowej 1983. Jest przeznaczone dla uczniów interesujących się jakąś dziedziną

nauk humanistycznych. Zgłoszenia nadsy-

łamy pod adresem: Krąg Białej Podkładki,

ul. Solskiego 30, 30.;o27 Kraków .

e

^Dwa 'zimowiska astronomiczne. • Pierwsze,

~oświęcone

^naukowym podsta- wom astronomii i obserwacjom nieba, bę­

dzie zorganizowane przez Katowlcą Ko- mendę Chp~ągwi i Planetarium Śląskie w Chorzowie. Zgłośzenia: hm Janusz Po- lak, Komenda Chorągwi ZHP, ul. 3 Maja 7, . 40-063 Katowice. Drugie, poświęcone za- stosowaniu w astronomii nauk matematy- cznych -cybernetyki, elektrortiki itp., orga-

nizują: Planetarium Olsztyńskie i Komenda Chorągwi ZHP w Olsztynie. Zgłoszenia dr Zbigniew Gałęcki, ul. Zwycięstwa 38, 10- 540 Olsztyn.

e

^Zimowisko dyskusyjno-badawcze problemów międzynarodowych, zorgani- zowane przez Komendę Hufca ZHP Łódź

Śródmieście i Szkołę Harcerstwa Starszego

"Perkoz", odbędzie się w Ośrodku "Per- koz" koło Ołsztynka. Tematem numer je- den zimowiska będzie ·rola dyplomacji

w ·stosu'nkach' międzynarodowych. Zgło­

szenia: dr Marek Wiktorowski, Komenda Hufca Łódź Śródmieście, ul. Sienkiewicza 100, 9G-357 Łódź,

o o

W imieniu organizatorów - zachęcamy

do udziału! (tok)

JlłPC':ZC:::=');"' .

d, ...

^{.,,,+4. --~ .... 'i:'"" ':t?-,},....,.._.

· ·. ~ ~ · szKLARNIA , w ^{w _ IE : żY·, . :; .. :' . d}

--~

-

W najbliższym czasie z krajobrazu Chorzowskiego. Parku Kułtury i Wypo- czynku zniknie charakterystyczny ele- ment - wieża szklarniowa.

Wybudowana przez austriacką firmę

miała zaopatrywać Śląsk

^{w warz)wa .}

Konstrukcja wieżowa szklarni miała za-

pewnić przyspieszoną wegetację roślin dzięki naturalnej cyrkulacji ciepłego po·

wietrza w górę i okrężnemu ruchowi _ w górę w dół specjalnych półek -

poletek uprawnych napędzanych

•c· L,,o: •. ^{~ ...H: lU}

olbrzymimi. kołami łańcuchowymi. Ni.~~"

stety eksperyment nie powiódł się.

· Obecnie wobec konieczności kosz- townej wymiany całej, zewnętrznej,

przezroczystej obudowy wieży, zdecy:

.dowano się na jej rozbiórkę.

Zwróćcie uwagę, że z zewnątrz prawie czarna obudowa wieży przepuszcza do

środka jasne światło.

Tekst i zdjęcia:

ZBIGNIEW BISANZ

• •

'

•

4

' ~.----.:.0 górnikach co pasali owce

-

Na pewno oiejeden już się nad tym zastanawiał, jak to jest, że luifzi

pracującycli głęboko pod ziemią,

kVkaset metrów pod naszymi do·

mami, drogami, szkofami i ogród- kami nazywa się górnikami, a nie na

przykład "doJnikami". Przecież

mówi się też - dofowiec, albo że ktoś pracuje na dole. Ale najpopu- larniejsza nazwa określająca ludzi,

dzięki którym mamy węgiel brzmi:

górńik.

Skąd więc ten paradoks? Bierze

się on z początków kopalnictwa

węgla. Pierwsze okruchy tego mi-

nerału przed wiekami ludzie zna-

leźli w górach. Być może pasterze owiec siedzący w chłodną noc przy ognisku przypadkowo wrzucili <lo ognia razem z drewnem kawal czar- nego kamienia i zauważyli, że on się

pali tak samo jak sosnowe szczapy.

A nawet lepiej, bo dłużej i daje

więcej ciepła. Zapewne pasterska plotka szybko rozniosła się po oko- licy i ludzie 'z nizin przyszli szukać płonącego kamienia. Gdy się prze- konali, że jest go dużo i można go z górskich zboczy wykopywać

i sprzedawać - pozostali tam. Tak prawdopodobnie powstal zawód górnika. l choć dzisiaj J<opalnie są

coraz-głębsze, a lu~Jzie po węgiel schodzą ponad,.800 metr,ów pod

r.

ziemię, "tO chyba już zawsze będzie się ich nazywać górnikami.

O kopaczkach i kombajnach

Do dnia dzisiejszego zakład albo

przedsiębiorstwo zajmujące się wy- dobywaniem węgla, siarki, mied·zi, piasJ<u czy też jeszcze innych mine-

rałów nazywa się kopalnią. To też

jest stara nazwa i nie za bardzo już

odpowiada nowoczesnym meto·

dom wydobywania węgla.

Zapewne zyją jeszcze ludzie, któ·

rzy pamię~ają czasy, gdy jedynym

narzędziem pracy górnika był kilof i łopata.

jesZ"cze dawniej była to po prostu mocna, żelazna kopaczka w kształcie motyki, którą później

zastąpił kilof. ·

Chociaż będący węglem dia!f!ent jest ńajtwardszym z wszystkich mi·

neralów, to węgiel wydobywany w naszych kopalniach należy do skal miękkich. Można go nawet

kruszyć silnymi rękami, a uderzony

młotkiem czy kilofem rozsypuje się

'na orobne kawałki.

'

Spccjali~ci obliczyli jej tycie na około 60 lat, bo tyle mniej więcej trzeba c1.asu, te by wydobyć z jej głębin

240 mln ton cennego węgla gazowo-koksowego.

Zcby mogla zasilić polskie górnictwo trzeba było wydrążyć ponad 30 km pod7jemnych korytarzy dla

udostępnienia pierwszych pokładów węgla. Wyd~~O·

no tct 4 szyby wydobywczo-zjazdowe i wentylacyjne o lącznel głębokości 3 kilometry. Jeszcze przed nar-

bórką ruszyła pierwsza ~iana w~glowa a w polowic grudnia uruchomiona zostanie druga. Ten etap budo· wy fachowo nazywa się wstępną eksploatacją. Docelo·

· wo, prq pełnym rozruchu kopalnia wydobywać bę·

dzie 12 tys. ton węgla na dobę.

Ale kopalnia to nie tylko jej podziemna c-t~ść. Wiele

wydziałów niczbędnych w procesie wydobywania wę­

gla znajduje się na powierzchni. Wraz z pierwszym fedrunkiem uruchomiono niczbędną c1.ęść zakładu

przeróbki węgla, stację odmetanowania, rozdzielnię główną, kopalniany dwor7.ec kolejowy, magazyny i warsztaty.

K

^{a~y piau-1.} pragnie, by zro- ' '

. dzone pr1.ez niego pos~cic ~

NAJMŁODS

\YI pierwszym etapie rozruchu 7.aloga nowej kopalni liczy ok. 2,5 tys. pracowników, którym prt.ekazano

część latni górnic-zej na 4 tys. miejsc, lampiarnię

i markownię, gdzie Wdy górnik przed zjazdem na dół

pobiera blaszany znac-tek ze swoim numerkiem.

W pobliżu kopalni zlokaliiowane zostały dwa bu- dynki hotelowe na 600micjsc. W jednym z nich mic~i się stołówka pracownicza oraz zaklad leczniczo-zapo- biegawczy.

bohaterowie jego pow1e~1 przeżyli go, jetcli nie a setkę Jar, to odzie·

s1ęć lub przynajlllll\ejo;jcdcn rok. l chyba

r_r7.etyją, jeieli autor .włoży w nich cho·

Claib_Y odrobin~ swG3o~orca. ( ... )A ponic·

w a~ 1 ja w swoich tbdMterów usilowalem

~łożyć ową odrob~ Jerca, prato łudzę s1ę słodką nadziej~,

te

przetyją mnie, 1J:

kiedy j~ nie ~zielDnic na świecie, mój

"Łysek z pokładu Idy'/ nadal będzie prze·

żywa! tęsknotę za i4łcąiw słońcu, że stary Kubok nadal będzie mu podsuwał kęs

chleba lub kostk~ cukru i 'i.e Ondraszek będzie nadal zbijał w'B~kidach i "równał świat", i ie iniynier Kllarski będzie nadal ratowal swoją "Victorię" przed zalewem, i

te

górnik B ułandra będ7Jc wciąż oszuki·

w~l diabla, a kopidol Joachim Rybka bę·

dz1c 'sluchaltykania fWYCh siedmiu zegar- ków, by w siedmiorakiitrich szepcie d osły·

s~cć_ szelest mijanego:c-tąsu" -tak marzył

p1sarz w sicdem<bicsięciolccie swoich urodzin.

Kiedy w grudniu 1963 roku najbliżsi żegnali go na zawsze., gdy na otwarą mogi·

lą pochylały się górnicze sztandary i cala

śląska brać przybyła ro na skoc-towski cmentarz, by pożegnać swego piewcę -

wiedzieli,

te

nic wszystek ods7.edl, gdyż

pozos!aly przecież jego książki - pokatny dorobek jak na jedno żvcie.

Fot.

Zbigniew Bisa n z

J

^ak każde dzieło rąk ludzkich jest jeszcze ciepła od roboty, bo dopiero

co

została po 7 latach budowy oddana górnikom do fedrunku. Najmłodsza

w Polsce - Kopalnia Węgla Kamiennego "Suszec"

jest 9 zakladem wydobywczym wzniesionym w Ryb·

nickim Okręgu Węglowym i 19 zbudowanym w Poł·

sce Ludowej.

Górnicy "Suszca" głównic będą mieszkać w pobli·

skich Zorach, gdzie już oddano dla nich blisko ł600

mieszkań, a do końca tego roku otrzymają dałs.zych

200.

U roc-t.ystość otwarcia kopalni i pierwszy wagonik

okolicznościowego fedrunku jest j~j ~tartcm do nor- malnej pracy. (stw)

. .

Gustaw Morcinek przyszedł na świat w Karwinie na Sląskif:Cicszyńskim w 1891 roku. Dzieciństwo ~młodość pófniejszego pisarza 'nie było ról.bwe:rPocbodzil z bied- nej, śląskiej, górnieztj'l:Od7jny, w której

podstawą utrzymania byl skromny zaro- bek ojca pracująccgo,w kopalni. Było tak do czasu dwóch wielkich katastrof górni·

czycb. W jednej z nich zg~l ojciec Gusta- wa. Matka ze skromnej wdowiej renry nie

była w stanie wyty-wić. kilkoro dzieci. To-

też gdy Gustaw kończył czternasty rok życia, postanowii uliyć marce i rozpoczął

pracę w kopalni "Gięłłoka" w Karwinic.

Jako młodociany gcli-ńik na własnej skórze

doświadczył trudu i nid>czpieczeństw pra- cy na dole. TerminoW'ahv zawodzie i dora·

bial się doświadczeó~klóte w pótniejszym okresie życia zaOII!OCQWaly książkami.

Często po szychcie Uedł wraz z kolegami na piwo i przy kulili! złocistego płynu

wsluchiwal się w icłrópowteści. Ten górni·

czy świat pełen mrocznych tajemnic, przy-

giel, nazywane są kopalniami. Tylko nie ma już kopaczy. Zastąpi~ Ich nowoczesne kombajny węglowe

i strugi.

O c zarnych

podziemnych wstęgach

nazywa nych

pokładami węgla

". ' • ...".. ·---· .-• ' • . . . . -r "_ .

W

bieżącym

roku polscy górnicy

wydobędą powyżej

190 mln ' ton

węgla.

Uprzednio

założO!'Y

plan wydobycia

został

przekroczony

już

w 3 kwartale. Pod tym

względem

znajduje- my

się

na 4 miejscu w

świecie.

Natomiast w eksporcie

węgla

zajmujemy 3 miej s ce i

wyprzedzają

nas tylko Stany Zjedna- . .

czone i Australia. W tym roku wyeksportujemy · do innych krajów

około

35 mln ton

węgla.

Oprócz krajów socjalistycz- nych nasz

węgiel

kupuje

r(lwnież

Francja, Finlandia,

Włochy,

.

Brazylia, Republika Federalna Niemiec , Holandia, Austria i Hi- szpania. Na wydobycie tej

ilo_ś_ci węgla

pr a . cuje w Polsce 67

kopalń z czego 62 znajdują się na Górnym Śląsku, ⁴ na Dolnym i jedna w Lubelskim

Zagłębiu Węglowym.

Czarnego

złota

starczy nam jeszcze na

długo.

Obliczono,

że

jest go pod

ziemią

62 mld ton.

Dotąd najskułe.czniejszą metodą

geologicznych badań ziemi są wier- cenia. Na podstawie odpowiedniej

ilosci odwiertów i,analizy wydoby-

gorsze twardy, mgtowy i szary. Ob·

liczono,o4:M:asoby pokładów węgla

w Pols.ce wydobywane będą jesz- cze przez kilka pokoleń. Chyba~e

w międzyczasie węgiel zastąpiony

zostanie. przez fnne paliwo.

O p rzodkach

i ścianach, z których sypie się węgiel

'

'

• Kiedyś, gdy lt!dzie nie znali jesz-

1cze tak' dobrze natury ziemi węgiel

wydobywano ze sztolni. Sztolnia, to

był korylarz w zboczu góry, zabez- pieczony ocembrowaniem ;;. moc- nych bali - taka pozioma studnia.

Gdy z takiej sztolni górnicy wyko·

pali już czarny kamień, stawała się

dla nich bezużyteczna. Zo.stawiali ją

i szukali nowego miejsca, gdzie byt·

węgiel i wybijali nową sztolnię. A ta porzucona sama się kiedyś zawaliła.

.nie. Kombajn odcina w pokladzieiJ czyli urabianiu węgla albo, jak to

jedną warstwę węgla za drugą, aż Ort nazywają górnicy, "fedrowaniuu. wybierze pokład do czysta. .~·· Jest już tylko narzędziem pomocni·

Węgiel ^wybiera się też ^{w kopal-;.:. ,c:q·m} _rrzy obrywaniu n}e~ezpiec:z­

niach z przodk6w chodnikowych."' ·ntewtszących skal. U gorntka w Sle- Przodek jest to miejsce,

dokąd

^{gór- · _ni nie ma}

już a~i

^kilof_a,

~ni łopaty.

nicy zdążyli chodnik wywiercić. W latach OS1emdz1es1ątych cały

tych z nich skal moźna narysować

dokładną mapę przekroju ziemi w danym miejscu.

O ^{zębat ych}

maszy n ach, które "wygrl{zły"

k ilofy

·'Polski węgle! urabiany jest kombaj- nami i strugami węglowymi.

Czy

taki kombajn można porównać do tego, który latem zbiera zboże

z pól? Można! Rolniczy tnie zboże,

Pierwsi górni9' nie znali jeszcze

maszyn do urabiania węgla. Po Skąd Wiemy gdzie leży węgiel, ile"

Na takich mapach przekroju zie- mi wys!ępujące w niej złoża węgla wyglądają jak grube czarne wstęgi;

niektóre zalegają ,poziomo, inne

wiją się jak wąż. Jedne są cieniutkie, kilkucentymetrowe, a niektóre

dwadzieścia parę metrów grube.

Najlep~ze pokłady mają węgiel

miękki, q arny i błyszczący, ·a te

Dzisiaj w polskich kopalniach po

węgiel schodzi się bardzo głęl>oko,

nieraz i więcej niż 1000 metrów pod

ziemię. A ze sztolni już się go w ogóle nie wydobywa. Zastąpiły je

ściany. Nie można ich oczywiście porównywać do tych₁ które mamy w domu czy w szkole. Ktoś, kto jeszcze nigdy ściany nie widział

niech ją sobie wyobrazi jako pros-

tokątny łan żyta. W żniwa gospo- darz. tnie pokos ,za pokosem, aż

dojdzie do końca. Tak samów ścia-

' f .l młóci je i prasuje słomę a górniczy

J~ odkrawa z pokładu węgiel i ładuje

Jl! go na przenoś.niki. l w jednym,

• 1 i w drugim przypadku kombajny 'W wykonują najcięższe fizyczne pra- Kopaczka już za czasów naszych l:> ce, które kiedyśwykonywali ludzie.

pradziadków powędrowała do mu· · Tylko że kombajn węglowy jest zeum; a kilof jest w polowie drogi u ,zn~cznie mniejszy, bo też ma O"rie- do muzealnej gaoloty. W każdym 11 Ie mniej miejsca do pracy w ścianie

razie nie służyjuż temu co"dawnie~ll•<niź w polu.Za to jest masywniejszy>

prostu odłupywali go kopaczkami go jest, jak' głęboko pod ziemią za- i kilofami. Można powiedzieć,że go< lega? Na te wszystkie pytania odpo- wykopywali. Stąd też do dziś dnia .• wiadają geolodzy, czyli ludzie zaj-

miejsc~. gdzie wydobywa się wę- mujący się nauką o budowie ziemi.

- ^{- -}

^•

^{- .}