Wincenty Urban
Sprawozdanie z Sekcji Historycznej
Polskiego Towarzystwa
Teologicznego w latach 1976-1981
Studia Theologica Varsaviensia 19/1, 253-258
W IN C EN TY URBAN
SPRAWOZDANIE SEKCJI HISTORYCZNEJ POLSKIEGO TOWARZYSTWA TEOLOGICZNEGO W LATACH 1976— 1981
W 1958 roku powstały w ramach Polskiego Towarzystwa Teo logicznego specjalistyczne Sekcje teologiczne. Wśród nich zaczę ła też działać Sekcja Historyczna w nowym ujęciu prawnym. Zgod nie z regulaminem każdego roku odbywa się zjazd sekcyjny, na którym realizuje się program układany przy współpracy wszy stkich członków. Jako odpowiedni czas na odbywanie zjazdu obra no dwa dni, mianowicie czwartek i piątek, w pierwszym tygod niu po Wielkanocy. Każdy dzień zjazdu rozpoczyna się Mszą świę tą — koncelebrowaną przez wszystkich przeważnie uczestników. W czasie każdej Mszy świętej wygłasza się odpowiednią homilię, której podejm ują się zazwyczaj miejscowi księża biskupi, zwła szcza ordynariusze.
W okresie sprawozdawczym 1976—1981 zjazdy Sekcji Historycz nej odbyły się w następujących ośrodkach seminaryjnych.
1) W dniach 22—23 kwietnia 1976 roku miał miejsce zjazd Sek
cji w Pieniężnie z okazji 100-lecia Księży Werbistów. Poświęcony był on sprawom metodologicznym prowadzenia seminarium nau kowego w diecezjalnych i zakonnych zakładach kształcenia du chowieństwa. Wzięło w nim udział 42 uczestników. Homilie w czasie Mszy świętej wygłaszał o. Jan Cebulski, werbista.
Na program zjazdu złożyły się następujące wykłady:
a) ks. Zygmunt Z i e l i ń s k i . Organizacja i cele seminarium naukowego w Sem inariach Duchownych.
b) ks. M arian B a n a s z a k . Praca m agisterska — jej cele i cha rakter.
c) ks. Anzelm W e i s s . W arunki kościelne i państwowe na Uczelniach teologicznych w Polsce do uzyskania magisterium.
d) ks. biskup Jan O b ł ą k. 100-lecie objawień w G ietrzwał dzie.
e) ks. Daniel O l s z e w s k i . Tematyka prac magisterskich. f) ks. Kazimierz D o l a . Praca sem inaryjna — tem atyka i za kres.
254 W I N C E N T Y U R B A N
[ 2 !
g) ks. Edmund P i s z c z . Najnowsze prace (po roku 1945) na tem at techniki pracy naukowej.
h) ks. Franciszek S t o p n i a k — ks. Zygmunt Z i e l i ń s k i . . Metoda badań społecznych -Kościoła.
i) ks. Józef A r 1 i k. Działalność misyjna polskich Werbistów.. j) ks. Józef A r 1 i k. Zgromadzenie Słowa Bożego — Księży W er bistów i jego cele oraz dzieje ze szczególniejszym uwzględnieniem. Prowincji polskiej.
k) ks. Antoni B a c i ń s k i . K ardynał Albin Dunajewski a za kony.
W sumie więc wygłoszono w Pieniężnie 11 wykładów, po któ rych odbywała się ożywiona dyskusja.
W Pieniężnie wysunięto też i zaakceptowano tem aty ze strony Sekcji Historycznej na Kongres Teologów Polskich w Krakowie,, jaki miał się odbyć w 1976 roku: ks. Jan D ę b s k i . Mecenaty artystyczne w historii biskupstwa wrocławskiego; ks. Józef M a n~ d z i u k . Biblioteka przy kościele św. Jakuba w Nysie —· wyrazem, k ultury duchowieństwa śląskiego; ks. Józef P a t e r . Nauka A bra hama Bzowskiego o prymacie papieskim; ks. Józef S w a s t e k. . Duchowość św. Brygidy; bp W incenty U r b a n . Biblioteka kano nika Wawrzyńca В ud ae usa z XVII wieku; ks. Antoni B a c i ń s k i . . Praca charytatyw na Księży M isjonarzy w Polsce 1651—1939; ks. Bolesław K u m o r . Obsada biskupstwa krakowskiego 1850—1914; ks. Franciszek S t o p n i a k . Metoda badań społecznych Kościoła.. Zebranym profesorom historii Kościoła w Pieniężnie życzył w przysłanym liście z dnia 29 kwietnia 1976 roku ks. Karol kardy nał W o j t y ł a „obfitych owoców Ich niestrudzonej pracy dla do bra nauki historii Kościoła”.
2) W 1977 roiku (w dniach 14—15 kwietnia) odbył się zjazd
członków Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Teologicz nego w Seminarium Duchownym w Sandomierzu. Brało w nim. udział 35 uczestników. Temat główny dotyczył 400-lecia przyję cia Tridentinum w Polsce. Homilię w czasie Mszy świętej w pier wszym dniu wygłosił ks. biskup W alenty W ó j c i k , a w d ru gim dniu ks. biskup Stanisław S y g n e t . Zjazd trw ał dwa dni.. W czasie zjazdu wygłoszono 9 wykładów. Ks. Anzelm W e i s s odwołał swój wykład o funkcji parafii potrydenckiej z powodu wyjazdu do Belgii. Karol kardynał W o j t y ł a w liście, pisanym, w Krakowie 16 kwietnia 1977 roku, wyraził życzenie, aby „refe raty i dyskusje na tem at odno'wy trydenckiej w Polsce, wzboga cone doświadczeniem historii pomagały nam do realizacji obec nej odnowy w duchu Soboru Watykańskiego II”. Sam program wypełniły następujące wykłady:
a) ks. Edmund P i s z c z. Główne wytyczne reformy Tryden ckiej.
b) ks. Alojzy S z o r c. Biskupi polscy okresu patrydenckiego — do końca XVI wieku.
c) ks. Tadeusz Ś l i w a . Wpływ Tridentinum na uchwały Sy nodu Zamojskiego w 1720 roku.
d) ks. Daniel O l s z e w s k i ·— ks. J an K r a c i k . Potrydesncki kler parafialny — wymogi i realizacja.
e) ks. M arian B a n a s z a k . W jakim stopniu Sem inaria Du chowne powstały i działały pod wpływem Soboru Trydenckie go.
i) ks. Tadeusz Ż e b r o w s k i . Nauczanie —· szkoła parafialna — kaznodziejstwo — katecheza w okresie potrydenckim w Diecezji Płockiej do połowy XVII wieku.
g) iks. Ja-nusz Z b u d n i e w e k . Reforma potrydeneka w zako nach mniszych na przykładzie Paulinów.
h) ks. Antoni В а с i ń s к i. Zakony nowe — potrydenckie — idea — recepcja w Polsce.
i) ks. Marek Z a h a j к i e w i с z. Potrydeneka reforma liturgii i jej recepcja w Polsce.
3) Z kolei w 1978 roku miejscem zjazdu członków Sekcji Histo
rycznej Polskiego Towarzystwa Teologicznego był Płock. Ks. K a rol kardynał W o j t y ł a jako Przewodniczący Komisji Episkopa tu d/is Nauki Katolickiej w swym liście z dnia 16 stycznia 1978 roku życzył, aby Seminarium Naukowe, mające odbyć się w Pło cku, przyniosło „duchowe korzyści dla Uczestników i przyczyniło się do pogłębienia nauki katolickiej w Polsce”. W Seminarium. Naukowym w Płocku uczestniczyło 34 profesorów. Sem inarium to odbyło się w dniach 30 i 31 m arca 1978 roku. W czasie Mszy świę tej w pierwszym dniu zjazdu homilię wygłosił ks. biskup Bogdan S i i kor . s k i, Ordynariusz Płocki, a w drugim ks. biskup sufra- gan Jan W o s i ń s k i . Jako tem at główny podjęto w Płocku tezę, że historia Kościoła jest nauką teologiczną. Z wykładami w Pło cku wystąpili następujący profesorowie. Wykładów było 9:
a) ks. Jan Ś r u t w a. Historia Kościoła jako historia zbawienia u Euzebiusza z Cezarei.
b) ks. M arek Z a h a j к i e w i с z. Średniowieczna koncepcja h i storii Kościoła.
c) ks. Henryk W o j t y s k a . Wpływ odrodzenia i humanizmu, na rozdział historii świeckiej i kościelnej.
d) ks. Jan K r a c i k . Sekularyzacja historii Kościoła w okresie odrodzenia.
256 W I N C E N T Y U R B A N [4]
e) ks. Franciszek S t o p n i a k. Odrodzenie historii Kościoła — „historia zbawienia” w XIX wieku.
f) ks. M arian B a n a s z a k / P o s t u l a t y Vaticanum II i dekretów posoborowych odnośnie ujęcia i wykładów historii Kościoła.
g) ks. Hieronim F o k c i ń s k i . Filia Papieskiego Instytutu Stu diów Kościelnych w Warszawie.
h) ks. Zygmunt Z i e l i ń s k i . Polskie metodologie historii a hi storia Kościoła.
i) ks. Józef S w a s t e k . Polskie podręczniki historii Kościoła do roku 1939.
4) Doroczny zjazd w 1979 roku odbył się w Paradyżu-Gościko- wie, w Diecezji Gorzowskiej. Jfego głównym tem atem było „900- -lecie śmierci św. Stanisława Szczepanowskiego”. Wykładów na ten tem at wygłoszono 10. Zjazd odbył się w dniach 19 i 20 kw iet nia. Homilię w czasie Mszy świętej wygłosił ks. biskup Wilhelm P l u t a , Ordynariusz Gorzowski, a w następnym dniu ks. biskup sufragan Paweł S o c h a . Jako prelegenci wystąpili profesorowie diecezjalni i zakonni. Ojciec Święty Jan Paweł II przysłał tele gram.
a) ks. Jan W y s o c k i . Factum Sancti Stanislai w historiografii powojennej.
b) ks. Wacław S c h e n k . Kult liturgiczny św. Stanisława w okresie przed i potrydenckim.
c) ks. Edmund P i s z c z . Rola polityczna i narodowa kultu św. Stanisław a w okresie przedrozbiorowym.
d) ks. Jan Z w i ą z e k . Św. Stanisław w polskim kaznodziej stw ie do końca XVIII .wieku.
e) ks. Bolesław P r z y b y s z e w s k i . Węgierski monolog króla Bolesława Śmiałego, dotyczący św. Stanisława.
f) ks. Kazimierz D o l a . Rola św. Stanisława w utrzym aniu tra dycji polskiej na Śląsku i Pomorzu Zachodnim.
g) ks. M arian B r u d z i s z . Wpływ kultu św. Stanisława na roz wój polskiej k ultury (architektura, rzeźba, literatura, etnogra fia).
h) ks. Adam N o w a k . K ult św. Stanisława w Diecezji Tarnow skiej.
i) ks. Józef K r u c z y ń s k i . Ikonografia św. Stanisława Szcze panowskiego w sztuce polskiej.
j) ks. Zygmunt Z i e l i ń s k i . Sympozjum o życiu religijnym w Polsce z lat 1939—1945. W ykład ten byl luźny. Nie wchodził do tem atyki o św. Stanisławie.
5) Z okazji przypadającego ,,500-leeia śmierci ks. Jana Długo sza 1480—1980” zorganizowano zjazd w Seminarium
Metropoli-talnym w Krakowie w dniach 10 i 11 kwietnia. Uczestniczyło w nim 42 profesorów. Homilię w czasie Mszy świętej koncelebro wanej w pierwszym dniu zjazdu na Wawelu przy grobie'św . Sta nisława wygłosił к-s. Franciszek kardynał M a c h a r ' s k i . W d ru gim dniu uczestnicy koncelebrowali przy grobie św. Jana Kaniego w kościele św. Anny. Homilię głosił ks. biskup W incenty U r b a n z Wrocławia. Wykładów było 9. 'Wieczorem 10 kwietnia uczest nicy zebrali się w kościele Paulinów na Skałce i złożyli biało- czerwone kw iaty na grobie ks. Jana Długosza — „Ojca polskiej historii”. W ykłady były następujące·.
a) ks. Jerzy W o l n y . Jan Długoisz jako uczony i jego dzieła. b) ks. Wacław S c h e n k . Służba Boża w Polsce w świetle pi sm Jana Długosza.
c) ks. Bolesław K u m o r . Sieć parafialna Diecezji Krakowskiej w Liber Beneficiorum Jana Długosza.
d) ks. M arian B a n a s z a k . Organizacja m etropolitalna i die cezjalna oraz prym acjalna u Jana Długosza.
e) ks. Hieronim W y c z a w s k i . Opinie Jana Długosza o pa pieżach.
f) ks. Bolesław P r z y b y s z e w s k i . Testament Jana Długo sza.
g) ks. biskup W incenty U r b a n . Nominacja Jana Długosza na m etropolitę lwowskiego.
h) ks. Jan K r a c i k . Organizacja arehidiakonalna i dekanalna Diecezji Krakowskiej w świetle pism Jana Długosza.
i) ks. Tadeusz Ż e b r o w s k i . Zakony i klasztory w Diecezji Krakowskiej w relacjach Jana Długosza.
Podsumowań poszczególnych zjazdów dokonywał ks. biskup W incenty Urban.
Relacje o przeprowadzanych zjazdach zamieszczała prasa, jak „Słowo Powszechne” 1977 nr 93 s. 5; „Tygodnik Powszechny” 1978 nr 17 s. 6; „Tygodnik Powszechny” 1979 nr 20 s. 7; „Ty godnik Powszechny” 1980 n r 17 s. 7; „Słowo Powszechne” 1980 nr 87 s. 1; „Studia Theologica Varsaviensia” 1978 nr 1 s. 227·— 230,
6) W roku 1981 Sympozjum Sekcji Historycznej odlbyło się
w Seminarium Duchownym Księży Salwatorianów w Bagnie z okazji 100-lecia tegoż Zgromadzenia. Zgłoszono na nie 13 w ykła dów. Są one o następującej tematyce: ks. Anzelm W e i s s . O bi
skupach lubuskich; —■ ks. Henryk В о г с z. Historiografia Die
cezji Przemyskiej; — ks. Jan K r a c i k . Z badań nad dziejami społecznymi niższego duchowieństwa; — ks. Józef K o w a l i k . Prasa jako źródło historyczne; — ks. Zygmunt Z i e l i ń s k i .
258 W I N C E N T Y U R B A N [6]
dania nad religijnością polską w lalach okupacji. Problem atyka metodologiczna i dotychczasowe wyniki badań; — ks. Tadeusz K r a h e l . Wydział Teologiczny i Sem inarium Duchowne w W il nie w czasie drugiej wojny światowej; — ks. Konrad L u t y ń- s k i . Ja n Kochanowski jako prepozyt poznański; — ks. Ludwik G r z e b i e ń . Związki Kościoła w Polsce i Stanach Zjednoczonych przed masową emigracją (1783·—1870); — ks. M arian B a n a s z a k . Prymasostwo w Polsce w XIX wieku; — ks. Antoini K i e ł b a s a . Zgromadzenie Salwatorianów w 100-lecie istnienia (1881—1981). Problem y badawcze; — ks. Ludwik K r ó l i k . Organizacja Die cezji Łuckiej; — ks. Stanisław W i l k . Administracja Archidiece zji Gnieźnieńskiej 1918—1939; — ks. Bolesław M i c e w s k i . 100- -lecie Zmartwychwstańców w Polsce (1880—1980). Z tak n ak re ślonego program u wypadła prelekcja ks. Weissa i ks. Micewsikiego. W okresie sprawozdawczym przeprowadzili habilitację: Ks. Ka zimierz D o l a (Nysa), ks. Ludwik G r z e b i e ń (Warszawa), ks. Jan K r a c i k (Kraków), ks. Kazimierz Ś m i g i e l (Gniezno).
W 1976 roku nakładem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie wyszła Historia Kościoła. Część 3. Z loty okres śred niowiecza chrześcijańskiego w opracowaniu ks. Bolesława Kumo ra jako skrypt dla studentów.
Z radością należy donieść, że w 1979 r. ukazała się drukiem „Historia Kościoła w Polsce”, t. II, cz. I 1764—1918, cz. II 1918— 1945 pod red. iks. B. Kumora i ks. Z. Obertyńskiego.
Zgodnie z Regulaminem obecny Zarząd Sekcji Historycznej w 1976 roku w Pieniężnie zastał w ybrany na okres pięciu lat w następującym składzie: biskup W incenty Urban, ks. Bolesław Kumor, ks. Bolesław Przybyszewski, ks. Hieronim Wyczawski.