• Nie Znaleziono Wyników

dr Zbigniew Sypniewski

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "dr Zbigniew Sypniewski"

Copied!
11
0
0

Pełen tekst

(1)

Poznań, 29 listopada 2012r.

dr Zbigniew Sypniewski

Pojęcie nauczycielskiego czasu pracy

I. Wprowadzenie

Czas pracy nauczycieli zawsze budził społeczne zainteresowanie, zwłaszcza w części dotyczącej tzw. pensum, czyli godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wykonywanych bezpośrednio z uczniami i na ich rzecz. Zainteresowanie to ostatnio wzrosło, po opublikowaniu przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) raportu Education an Glance 2012, dostępnego w wersji angielskiej na stronie internetowej www.oecd.org.

Z raportu jakoby wynika, iż polski nauczyciel spędza w szkole podstawowej na zajęciach z uczniami 502 godziny rocznie, co przy 186 dniach pracy daje około 162 minuty dziennie, czyli nieco ponad trzy i pół godziny lekcyjnej (A. Grabek, Pracowity jak nauczyciel, Rzeczpospolita z dnia 12 września 2012r.). Okazuje się jednak, że jeśli uwzględnić godziny ponadwymiarowe, to liczba godzin wzrasta do 577 rocznie, co i tak jest o wiele mniej niż średnia w krajach Unii Europejskiej, wynosząca 1085 godzin (P. Pacewicz, Z takim pensum szkoła zginie, Gazeta Wyborcza z dnia 18 września 2012r.). Jeśli zaś dodać godziny „karciane” i uwzględnić nauczycieli nie pracujących przy tablicy, z pensum wyższym niż 18 godzin tygodniowo (bibliotekarze, pedagodzy, logopedzi) to różnice pomiędzy naszym krajem a innymi państwami unijnymi jeszcze bardziej maleją ( Średnia dobra, gorzej z pensum, Głos Nauczycielski nr 39/2012).

(2)

Tak czy inaczej na tle ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) nie bardzo wiadomo jakie są konsekwencje przekroczenia maksimum 40 godzin pracy nauczyciela w tygodniu, jakie godziny składają się na pensum, czy nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe nieodbyte z przyczyn nieleżących po jego stronie, czy jest dopuszczalne „skoszarowanie” nauczycieli przez 8 godzin na terenie szkoły w dniach roboczych, jak rozliczać pracę nauczyciela w dniach wolnych od pracy itp. Niniejsze opracowanie dotyczy części z tych kwestii.

II. Struktura i rozkład nauczycielskiego czasu pracy

1.W wielu krajach określa się prawnie czas pracy nauczyciela ogółem, wyodrębniając pensum dydaktyczne i czas dostępności nauczyciela w szkole. Art. 42 ust. 1 i 2 KN dzieli czas pracy nauczycieli też na trzy części, ale bez uwzględniania czasu dostępności nauczyciela w szkole. Na tygodniowy czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze, określony na nie więcej niż 40 godzin tygodniowo, składają się bowiem:

1) pensum,

2) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły (placówki oświatowej)

3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Podobnie złożoną strukturę ma także czas pracy nauczycieli akademickich (art. 130 i 131 ustawy z dnia 27 lipca 2005r. – Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. z 2012r. , poz.

572; zob. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2003r., I PK 294/02, OSNAPiUS nr 18/2004, poz. 294).

O nauczycielskim czasie pracy można w sumie powiedzieć, iż jest czasem normowano – zadaniowym. Część normowana obejmuje pensum i przydzielone nauczycielowi w arkuszu organizacji szkoły godziny ponadwymiarowe oraz godziny zajęć opieki świetlicowej lub zajęć w ramach godzin przeznaczonych do dyspozycji dyrektora szkoły, rejestrowanych i rozliczanych w okresach półrocznych w dziennikach zajęć pozalekcyjnych (art. 42 ust. 7a pkt 2 KN). Pozostałe zajęcia nauczyciel wykonuje w zadaniowej części swego tygodniowego czasu pracy, stosownie do rodzaju, organizacji i miejsca pracy (por. art. 140 Kodeksu pracy).

(3)

Na realizowanie tych zajęć dyrektor szkoły ma wpływ tylko wtedy, gdy sam je wyznacza, określając czas niezbędny do ich wykonania. Wyznaczając nauczycielowi zadania dyrektor szkoły powinien tak je dobierać, aby nie dochodziło do przekroczenia 40 godzin tygodniowo (słusznie podkreśla to M. Obrębski, Czas pracy i wynagrodzenie nauczycieli. Poradnik ze wzorcami dokumentów, Municipium S.A., Warszawa 2007, s. 24 i 35).

Tym niemniej wskutek nadmiaru nienormowanych zajęć, do takiego przekroczenia w praktyce dochodzi. Powstaje wówczas pytanie o charakter prawny tygodniowego wymiaru ogólnego czasu pracy. Można milcząco przyjmować, iż art. 42 ust. 1 Karty zawiera zalecenie adresowane do pracodawcy, aby nie obciążał nauczyciela zawodowymi zajęciami ponad limit 40 godzin tygodniowo, wobec czego przekroczenie owego limitu nie rodzi skutków prawnych. Można też utrzymywać, że Karta ustanawia tygodniową normę czasu pracy, po przekroczeniu której występuje praca w godzinach nadliczbowych, w rozumieniu art. 151 § 1 Kodeksu pracy.

Na tym drugim stanowisku stanął Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach w precedensowym wyroku, szczegółowo omówionym (bez podania daty i sygnatury) przez T. Konarską (Wynagrodzenie za zielone szkoły, GN nr 6/2010). Po stwierdzeniu, że oddelegowana na 2 tygodnie do tzw. zielonej szkoły nauczycielka pracowała grubo ponad 40 godzin tygodniowo, Sąd przyznał jej wynagrodzenie za kodeksowe godziny nadliczbowe w kwocie ponad 3.800 złotych. Zdaniem Sądu ilekroć nauczyciel świadczy pracę ponad ustalone pensum i z uwagi na przesłanki zawarte w art. 35 KN pracy tej nie można zakwalifikować jako pracy w godzinach ponadwymiarowych, to praca ta jest świadczona w godzinach nadliczbowych zgodnie z K.p., jeżeli jej wymiar przekracza 40 godzin tygodniowo.

Stanowisko gliwickiego Sądu Pracy należy chyba podzielić, tym bardziej, że Europejska Karta Społeczna, sporządzona w Turynie dnia 18 października 1961r., ratyfikowana przez Polskę w 1999r. (Dz. U. Nr 8, poz. 67), w art. 4 ust. 2 uznaje prawo pracowników do zwiększonej stawki bądź zwiększonego czasu wolnego za pracę w godzinach nadliczbowych. Przepis ten dopuszcza wprowadzenie wyjątku w przypadkach szczególnych, ale jest wątpliwe czy dodatkowa praca szeregowych nauczyciel do tych przypadków należy.

Zaakceptowanie wyroku Sądu Pracy w Gliwicach prowadzi do wyróżnienia jeszcze jednego składnika nauczycielskiego czasu pracy – pracy w godzinach nadliczbowych w rozumieniu art. 151 § 1 K.p., za którą nauczycielowi przysługuje normalne wynagrodzenie z

(4)

dodatkami przewidzianymi w art. 1511 Kp. lub – w wymiarze podanym w art. 1512 K.p.- czas wolny. Z praktycznych powodów (trudności dowodowe) pracę w godzinach nadliczbowych nauczyciel wykonywać może raczej nie przy samokształceniu, doskonaleniu zawodowym czy przygotowywaniu się do zajęć lecz przy realizowaniu zleconych przez szkołę zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, innych niż zajęcia objęte pensum i praca w godzinach ponadwymiarowych.

Ponieważ KN nie ustanawia dobowej normy czasu pracy nauczyciela, wykonywanie przez niego pracy w kodeksowych godzinach nadliczbowych można stwierdzić dopiero po upływie roboczego tygodnia. Dobowy wymiar czasu pracy nauczyciela limituje gwarantowany przez art. 132 K.p. każdemu pracownikowi okres odpoczynku, trwający co najmniej 11 godzin. Okres nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego trwa co najmniej 35 godzin (art. 133 K.p.). Spraw tych KN nie reguluje, więc K.p. stosujemy na mocy odesłania zawartego w art. 91c ust. 1 Karty.

2. Tydzień pracy nauczyciela obejmuje 5 dni roboczych, z wyjątkiem przewidzianym w art. 42c Karty. W przeciwieństwie do K.p. (art. 129 § 1) Karta nie mówi o przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, co daje asumpt do twierdzenia, że nauczyciel winien pracować przez 5 dni w każdym roboczym tygodniu (M. Obrębski, j.w., s. 36 i 37).

Jest jednak pytanie: przy wykonywaniu jakich zajęć i czynności? Nie ma sensu utrzymywać, iż zasada pięciodniowego tygodnia pracy rozciąga się na przygotowywanie się nauczycieli do zajęć, samokształcenie i doskonalenie zawodowe – o tym co do zasady decyduje nauczyciel. Wobec tego dni robocze mogą się rozciągać jednie na zajęcia dydaktyczno – wychowawczo – opiekuńcze (pensum, godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw) oraz inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły zlecone przez jej dyrektora.

Karta jednak wprost nie nakazuje, iżby nauczyciel musiał realizować zajęcia dydaktyczne (wychowawcze, opiekuńcze) w pięciu dniach roboczych. Dlatego dopuszcza się ich odbywanie w trakcie czterech czy trzech dni w tygodniu, jeśli wynika to z arkusza organizacji szkoły (J. Skrobisz, Czas pracy nauczyciela, GN w 44/2012).

Nie bardzo można się z tym zgodzić, w sytuacji gdy § 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 grudnia 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003r. Nr 6, poz. 69 z późn.

zm.) wymaga, aby szkolny plan zajęć dydaktyczno – wychowawczych uwzględniał potrzebę

(5)

równomiernego obciążenia zajęciami w poszczególnych dniach tygodnia. Założyć trzeba, iż obciążenie zajęciami odnosi się zarówno do uczniów jak i nauczycieli.

Obecność nauczyciela w szkole w każdym dniu zajęć szkolnych wymusza ponadto naturalny imperatyw zapewniania uczniom swobodnego codziennego kontaktu z nauczycielami, których zadaniem jest wszak wspieranie każdego ucznia w jego rozwoju (art.

6 pkt 2 KN). Byłoby o to trudno, gdyby nauczyciel był dostępny tylko w niektórych dniach funkcjonowania szkoły.

Unikałby też w takim przypadku odbywania dyżurów w przerwach międzylekcyjnych, co należy do jego obowiązków, gdyż wspomniane rozporządzenie MEN w sprawie bezpieczeństwa i higieny w § 14 nakazuje, aby przerwy w zajęciach uczniowie spędzali pod nadzorem nauczycieli. Zasadę równomiernego obciążania nauczycieli zajęciami odnosić należy również do dyżurów.

W zgodnym z zatwierdzonym przez organ prowadzący arkuszem organizacji szkoły tygodniowym rozkładzie zajęć zwykle nie daje się uniknąć tzw. „okienek”, czyli przerw między lekcjami prowadzonymi przez tego samego nauczyciela. Nauczyciele często skarżą się, iż plan lekcji przewiduje zbyt dużą dla nich liczbę okienek i pytają o prawną przed tym ochronę. Ochrony takiej nie ma i być nie może, ponieważ okienka wchodzą do czasu pracy i w trakcie ich trwania nauczyciel winien wykonywać inne niż czysto dydaktyczne obowiązki.

Ustalając plan lekcji dyrektor szkoły nie może zatem kierować się wątpliwym interesem nauczycieli, mając na względzie przede wszystkim dobro uczniów.

III. Pensum zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych

1.Jak wynika z art. 42 ust. 2 pkt 1 KN na pensum składają się zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami albo na ich rzecz. W przepisie tym – i w niektórych innych – jest użyty spójnik „i”, co sugeruje iż w ramach pensum każdy nauczyciel wykonuje równocześnie wszystkie trzy rodzaje zajęć. Przeczą temu art. 35 ust. 2a i art. 42 ust. 3 Karty , w których zastosowany został spójnik „lub”, nakazujący ujmować zajęcia różnego rodzaju osobno.

Można wobec tego sądzić, że w szkołach nauczyciele przedmiotów wykonują zajęcia dydaktyczne i jest to ich główne zadanie robocze. Niejako przy okazji nauczyciele ci opiekują się uczniami (tak w czasie lekcji jak i trakcie przerw międzylekcyjnych czy wycieczek i wyjść na imprezy kulturalne i sportowe) i wpływają na nich wychowawczo, co wcale nie oznacza

(6)

wykonywania zajęć opiekuńczych i wychowawczych wchodzącym do pensum, składającego się wyłącznie z godzin lekcyjnych, liczących 45 minut.

Z kolei nauczyciel zatrudniony w przedszkolu ma jako główny obowiązek wychowywanie dzieci i tylko godziny zajęć wychowawczych mieszczą się w pensum, aczkolwiek nauczyciel jednocześnie dzieci naucza i opiekuje się nimi. Zajęciami opiekuńczymi parają się zaś nauczyciele w różnego rodzaju placówkach opiekuńczych.

Trzeba jednak przyznać, że wyrazistego podziału nauczycieli na uczących, wychowujących bądź opiekujących się dziećmi i młodzieżą Karta nie przedstawia. W tabeli tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć (art. 42 ust. 3) pojęcie opiekunów w ogóle nie zostało użyte, chociaż są tam odrębne pojęcia nauczycieli i wychowawców.

Inny problem dotyczy tego, jakie godziny nauczycielskiej pracy wchodzą do pensum.

Wiąże się to z organizowaniem przez szkoły i placówki zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, wzmiankowanych w art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), dodatkowych zajęć edukacyjnych (dla uczniów obowiązkowych wyjątkowo – zob. § 3 i 4 rozporządzenia MEN z dnia 7 lutego 2012r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych, Dz. U. z 2012r., poz.

204) czy zajęciach dodatkowych, uwzględniających potrzeby rozwojowe uczniów (zob.

załączniki do rozporządzenia MEN z dnia 21 maja 2001r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, Dz. U. Nr 61, poz. 624 z późn. zm.).

Spór o charakter zajęć pozalekcyjnych nie jest jak dotąd rozstrzygnięty (zob. Z.

Sypniewski, Wynagradzanie nauczycieli szkół samorządowych za zajęcia pozalekcyjne, WOKST, lipiec 2010). Praktyka też jest różna, ponieważ w części szkół zajęcia pozalekcyjne ( o ile mają charakter zajęć edukacyjnych) wlicza się do pensum, podczas gdy w szkołach innych – nie.

2. Karta tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych określa w art. 42 ust. 3 nie dla wszystkich nauczycieli. Wysokość pensum nauczycieli szkół niewymienionych w tym przepisie określają organy prowadzące szkoły i placówki, na podstawie art. 42 ust. 7 KN. Wymaga to, zgodnie z art. 91 pkt 1 Karty, uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego – jeśli chodzi o nauczycieli szkół samorządowych (zob. szerzej Z. Sypniewski, Wzorcowy regulamin ustalania, rozliczania i obniżania obowiązkowego wymiaru zajęć niektórych nauczycieli szkół samorządowych z objaśnieniami, WOKST, wrzesień 2001).

Podany w Karcie dla różnych grup nauczycieli wymiar pensum, raczej nie budzi wątpliwości, poza wymiarem godzin (22 – a nie 25) dla nauczycieli przedszkoli i innych

(7)

placówek przedszkolnych pracujących z grupami dzieci 6–letnich (w tabeli l.p. 2). Są to grupy dzieci odbywających obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne w tzw.

oddziałach zerowych, do których rodzice mogą, począwszy od roku szkolnego 2009/2010 zapisywać również dzieci 5-letnie (art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 19 marca 2009r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 56, poz. 458 z późn. zm.). W „zerówkach” są zatem dzieci 6 i 5 – letnie i pomimo tego, że o tych drugich Karta nie wspomina, nauczycieli takich oddziałów należy wiązać z pensum wynoszącym 22 godziny tygodniowo.

Na tle tabeli powstają jeszcze kontrowersje dotyczące pensum nauczycieli oddziałów przedszkolnych ulokowanych w szkołach podstawowych. Nie da się zaprzeczyć, że pracodawcą tych nauczycieli jest szkoła a nie przedszkole, mimo to jednak należy ich w kontekście czasu pracy traktować jako nauczycieli przedmiotowo rozumianego przedszkola (szerzej o tym w moim opracowaniu Status prawny nauczycieli prowadzących zajęcia w oddziałach przedszkolnych w szkole podstawowej, WOKST, styczeń 2011).

Większe zamieszanie panuje wokół pensum nauczycieli pominiętych przez art. 42 ust.

5 KM, zwłaszcza pedagogów, psychologów czy logopedów wymienionych w ust. 7 pkt 3 tegoż artykułu. Do powstania zamętu przyczynił się wyrok z dnia 25 stycznia 2007r., I PK 195/06 (OSNPUSiSP nr 5 – 6/2008, poz. 62), w którym SN bezpodstawnie podzielił logopedów na zatrudnionych w szkołach nauczycieli i specjalistów - nienauczycieli, nie zważając na to, że skoro jedni i drudzy podlegają Karcie Nauczyciela, to wszyscy są nauczycielami.

Ośmielone tym wyrokiem j.s.t. zaczęły – z powodów czysto ekonomicznych – podwyższać pedagogom, psychologom i logopedom pensum aż po granice 40 godzin, co tolerowały niektóre wojewódzkie sądy administracyjne (np. WSA w Warszawie w wyroku z lutego b.r. o sygnaturze II SA/Wa 2771/11 – informacja z portalu internetowego Serwis Samorządowy PAP)

Sprawą zainteresował się Rzecznik Praw Obywatelskich, zaalarmowany przez Związek Nauczycielstwa Polskiego, kierując w piśmie z dnia 12 października b.r. do MEN wniosek o zajęcie stanowiska. W dostępnym na swej stronie wyjaśnieniu MEN podkreślił, że organ prowadzący szkoły nie może dla omawianych kategorii nauczycieli ustalać pensum w wymiarze 40 godzin, gdyż uniemożliwia to realizację pozostałych nauczycielskich obowiązków, wymienionych w art. 42 ust. 2 pkt 2 i 3 Karty Nauczyciela.

Z podziałem logopedów i innych nauczycieli niebędących nauczycielami przedmiotów edukacyjnych na nauczycieli i specjalistów rozprawił się SN w wyroku z dnia 11 stycznia

(8)

2011r., I PK 153/10 (OSNPUS nr 5-6/2012, poz. 63) stwierdzając, iż wszyscy oni są nauczycielami, i że art. 42 ust. 7 pkt 3 KN jest właściwą podstawą do ustalenia im wysokości pensum. Ten kierunek myślenia podtrzymała uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z dnia 21 marca 2012r., III PZP 2/12 (OSNPUSiSP nr 17-18/2012).

Kończąc omawiany wątek należy podzielić przekonanie RPO, iż art. 42 ust. 7 pkt 3 Karty powinien zostać uzupełniony o kryteria, którymi byłby związany organ prowadzący przy ustalaniu wymiaru pensum nauczycielom. Zapobiegłoby to dotychczasowej dowolności.

3. Poczynione wyżej uwagi dotyczyły „zwykłego” nauczycielskiego pensum.

Nauczyciel może jednak realizować pensum podwyższone (art. 42 ust. 4a), obniżone (art. 42 ust. 6 i art. 42a) oraz równoważne (art. 42 ust. 5b KN). O rodzajach nauczycielskiego pensum piszę szerzej w opracowaniu Służba pracownicza u samorządowego pracodawcy oświatowego, z. IV. Czas pracy i urlopy nauczycieli, WOKST, maj 2001. Obszernej zajmuje się tą problematyką również M. Obrębski j.w., s. 42 i nast.

Zasad realizowania przez nauczycieli tzw. pensum składanego (nazywanego też pensum uśrednionym) Karta nie określa, przekazując to w art. 42 ust. 7 pkt 3 organom prowadzącym szkoły. I w tym przypadku poprzestanę z braku miejsca na odesłaniu do mego innego opracowania Ustalanie nauczycielskiego pensum w przypadku prowadzenia zajęć objętych różnym wymiarem godzin, WOKST, czerwiec 2010. Uzupełnię jedynie ten materiał o podkreślenie, iż wprowadzenie pensum składanego jest możliwe tylko wówczas, gdy nauczycielowi nie starcza godzin do pełnego etatu. Tymczasem w wielu przypadkach nauczycielowi np. języka polskiego, uczącego tego przedmiotu w szkole w pełnowymiarowym pensum wynoszącym 18 godzin przydziela się jeszcze np. 10 godzin zajęć w bibliotece (przy pensum wynoszącym 30 godzin) i godziny przekraczające uśrednione pensum traktuje się jako godziny ponadwymiarowe, o wartości wyższej niż gdyby ich wartość wyliczyć z uwzględnieniem pensum bibliotekarza.

Zatrudnienie nauczyciela w bibliotece jest w danym przykładzie możliwe, ale wymaga zastosowania odrębnej umowy o pracę; pozostawanie nauczyciela w dwóch stosunkach pracy z tą samą szkołą nie jest zakazane, jeżeli te stosunki różnią się rodzajem pracy

IV. Godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw

1.Regulację prawną godzin ponadwymiarowych przedstawiłem dość szczegółowo w materiale Wynagradzanie nauczycieli szkół samorządowych za pracę w godzinach ponadwymiarowych, WOKST, październik 2010. Materiał ten nie wymaga uzupełnienia.

(9)

2. Przez godziny doraźnego zastępstwa art. 35 ust. 2a KN rozumie przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru tych zajęć, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela.

Zastanawia dlaczego prawodawca mówi o przydzielaniu doraźnych zastępstw, skoro ich potrzeby z góry – tak jak w przypadku godzin ponadwymiarowych – nie da się przewidzieć i dlaczego godziny zastępstw lokuje powyżej tygodniowego, pełnego pensum. To ostatnie mogłoby wskazywać, że pracę w zastępstwie wykonują nauczyciele pełnoetatowi, z wyłączeniem nauczycieli zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy. W praktyce i tym ostatnim dyrektorzy zastępstwa zlecają, w literaturze przedmiotu zaś pod pojęciem tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć rozumie się po prostu obowiązujący nauczyciela wymiar czasu pracy, jaki by on nie był (M. Obrębski, j.w., s. 55).

Od doraźnych zastępstw odróżniać należy zastępstwa dłużej trwające, których wykonywanie następuje według art. 10 ust. 7 KN w ramach odrębnie zawieranej umowy na zastępstwo, będącej rodzajem umowy na czas określony. W tym świetle praktyka zapewniania nauczycielom pełnego obciążenia zajęciami przez stałe zlecanie zastępstw jest sprzeczna z Kartą i szkodliwa z punktu widzenia uczniów, do których często trafia nauczyciel bez kwalifikacji, których przy zastępstwach KN nie wymaga.

Wartość godziny doraźnego zastępstwa jest taka sama jak godziny ponadwymiarowej – wynagrodzenie wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy (art. 35 ust. 3 KN). Gminy i powiaty w wyniku działalności nadzorczej wojewodów i orzecznictwa sądów administracyjnych już chyba zdążyły się przekonać, że obcinać stawek za godziny doraźnych zastępstw nie wolno, podobnie jak dyrektorzy szkół, że bezpłatnych zastępstw „koleżeńskich” nie ma.

V. Zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły

1. Statut szkoły określa m.in. cele i zadania szkoły wynikające z przepisów prawa (zob. np. § 2 ust. 1 pkt 1 ramowego statutu publicznego gimnazjum). W efekcie szkoła realizuje nie tyle statutowe ile prawne zadania. Wśród zajęć z tymi zadaniami związanych wyraźnie zostały wyodrębnione tzw godziny karciane, w istocie nieco wydłużające nauczycielskie pensum.

Nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum jest mianowicie obowiązany prowadzić przez 2 godziny w tygodniu zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia z puli godzin do

(10)

dyspozycji dyrektora szkoły, zaś nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej obciążony jest 1 godziną zajęć pozostających do dyspozycji dyrektora (art. 42 ust. 2 pkt 2 KN). Zdaniem MEN (komunikat z dnia 24 września 2009r.) pod pojęciem godziny rozumieć należy 45 minut przy zajęciach dydaktycznych bądź 60 minut przy zajęciach opiekuńczo – wychowawczych.

Obowiązek prowadzenia omawianych zajęć nie dotyczy dyrektora i wicedyrektora szkoły i niektórych innych nauczycieli wymienionych w art. 42 ust. 3a KN. Praca na niepełnym etacie wymiar zajęć obniża proporcjonalnie, podobnie jak nieobecność nauczyciela w szkole (ust. 3b i 3c).

Omawiane zajęcia nie muszą być odbywane regularnie przez 1 lub 2 godziny tygodniowo, rozlicza się je bowiem w okresach półrocznych (rejestruje zaś w dziennikach zajęć pozalekcyjnych – art. 42 ust. 7a pkt 2 KN). Panuje przekonanie, iż rozliczanie nadwyżek lub niedoboru tych godzin w następnym semestrze jest niedopuszczalne ( M.

Kasprzak, Dodatkowe godziny nauczycieli rozliczamy w okresach półrocznych, Rzeczpospolita z dnia 2 czerwca 2010r.).

2. Wśród innych zajęć związanych z zadaniami statutowymi szkoły Karta wyróżnia też udział nauczycieli w przeprowadzaniu sprawdzianów i egzaminów organizowanych w ostatnim roku nauki (art. 42 ust. 2b pkt 2 KN). Pozostałe zajęcia „statutowe” mają różnoraką naturę i polegają na odbywaniu dyżurów, utrzymywaniu kontaktów z rodzicami uczniów, obsługiwaniu wycieczek i imprez krajoznawczo – turystycznych i sportowych, wypełnianiu dokumentacji szkolnej itp. Znaczny wpływ na rodzaj i zakres tych zadań ma dyrektor szkoły.

VI. Czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym

Ta część czasu pracy w zasadzie zależy od uznania samego nauczyciela. To on decyduje czy - z finansową pomocą szkoły lub bez niej – zapisać się na studia wyższe, wstąpić do kolegium nauczycielskiego, podjąć naukę na studium podyplomowym czy w placówce doskonalenia nauczycieli itp.

Władza pracodawcza dyrektora szkoły rozciąga się jednak i na ten obszar, dyrektor bowiem opracowuje wieloletni plan doskonalenia zawodowego nauczycieli, uwzględniający plany rozwoju zawodowego poszczególnych nauczycieli (§6 ust. 1 rozporządzenia MEN z dnia 29 marca 2002r. w sprawie sposobu podziału środków na wspieranie doskonalenia zawodowego nauczycieli pomiędzy budżety poszczególnych wojewodów, form doskonalenia zawodowego dofinansowywanych ze środków wyodrębnionych w budżetach organów

(11)

prowadzących szkoły, wojewodów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz szczegółowych kryteriów i trybu przyznawania tych środków, Dz. U. Nr 46, poz. 430).

Może być zatem i tak, że dyrektor dostrzegając zawodowe słabości nauczyciela narzuci mu określone formy kształcenia, którym nauczyciel będzie zmuszony się poddać, świadom ryzyka otrzymania negatywnej oceny pracy.

Opinię sporządził dr Zbigniew Sypniewski

Poznań, 29 listopada 2012r.

Prawa autorskie © należą do Zbigniewa Sypniewskiego

Cytaty

Powiązane dokumenty

Tabela w sekcji: Informacje o kwotach wynagrodzenia/ uposażenia, kwotach świadczeń wypłaconych w okresie niezdolności do pracy oraz kwotach innych należności – za dany

Koszty całkowite stanowią zbiór różnych elementów i występują w różnych konfiguracjach. Stąd też w teorii i praktyce wyróżnia się kilka kryteriów klasyfikacyjnych, np. rodzaj

Z form tych podopieczni socjalni korzystają grupowo (zob. Sierpowska, Nowe spojrzenie na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w orzecznictwie SN, Monitor Prawa

Do rocznego wymiaru zajęć dydaktycznych zalicza się czas przeznaczony na kształcenie doktorantów. Wymiar zajęć dydaktycznych dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze

h) złożoną przez oferenta, z którym w okresie 5 lat poprzedzających ogłoszenie postępowania została rozwiązana przez Zamawiającego umowa na udzielanie

do Zasad rekrutacji do Gminnego Przedszkola Samorządowego, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, punktów przedszkolnych w Gminie Jabłonka na rok szkolny

C1- poznanie podstawowych praw chemicznych, budowy atomu i wiązań chemicznych C2- uzyskanie elementarnej wiedzy o pierwiastkach i związkach chemicznych.. C3- poznanie budowy wody,

Gdy obaj partnerzy nie mają kart w danym kolorze, mogą ograć przeciwnika poprzez następujące zagranie: kartą atutu na lewę, jeden gracz zagrywa do koloru swojego