UCHWAŁA NR IV//11 RADY MIEJSKIEJ W LIPSKU z dnia 17 lutego 2011 r. w sprawie zatwierdzenia Planu Odnowy Miejscowości Krasne na lata

UCHWAŁA NR IV//11 RADY MIEJSKIEJ W LIPSKU

z dnia 17 lutego 2011 r.

w sprawie zatwierdzenia Planu Odnowy Miejscowości Krasne na lata 2011 - 2018.

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym(Dz.U.z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271, Nr 214, poz.1806, z 2003 r. Nr 80, poz.717, Nr 162, poz.1568, z 2004 r. Nr 102, poz. 1055, Nr 116, poz. 1203, z 2005r. Nr 172, poz. 1441, Nr 175, poz. 1457, z 2006r. Nr 17, poz. 128, Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974, Nr 173, poz. 1218, z 2008r. Nr 180, poz. 1111, Nr 223, poz.1458, z 2009 r. Nr 52, poz. 420, Nr 157, poz. 1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 142 i 146, Nr 106, poz. 675) Rada Miejska w Lipsku uchwala, co następuje:

§ .1 Zatwierdza Plan Odnowy Miejscowości Krasne na lata 2011 - 2018, przyjęty uchwałą Nr 1/11 Zebrania Wiejskiego Sołectwa Krasne z dnia 1 lutego 2011 r., stanowiący załącznik do niniejszej uchwały.

§ .2 Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Lipska.

§ .3 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Przewodniczący Rady mgr inż. Jerzy Krysztopik

Załącznik

do Uchwały Nr IV//11 Rady Miejskiej w Lipsku z dnia 17 lutego 2011r.

PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI

KRASNE

na lata 2011-2018

Krasne 2011

Spis treści :

1. CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWOŚCI KRASNE...4

2. INWENTARYZACJA ZASOBÓW SŁUŻĄCYCH ODNOWIE MIEJSCOWOŚCI KRASNE...8

2.1 ZASOBYPRZYRODNICZE...8

2.2 DZIEDZICTWOKULTUROWE...10

2.3 O^{BIEKTYITERENY}...12

2.4 INFRASTRUKTURASPOŁECZNA...16

2.5 INFRASTRUKTURATECHNICZNA...18

2.6 G^{OSPODARKAIROLNICTWO}...19

2.7 KAPITAŁSPOŁECZNYILUDZKI...19

3. OCENA MOCNYCH I SŁABYCH STRON WSI KRASNE...22

4. OPIS PLANOWANYCH ZADAŃ INWESTYCYJNYCH I PRZEDSIĘWZIĘĆ AKTYWIZUJĄCYCH SPOŁECZNOŚĆ LOKALNĄ ...25

4.1. ADAPTACJABUDYNKUBYŁEJSZKOŁYPODSTAWOWEJW KRASNEMNAPOTRZEBYSPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ...26

5. OPIS I CHARAKTERYSTYKA OBSZARÓW O

SZCZEGÓLNYM ZNACZENIU DLA ZASPOKOJENIA POTRZEB

MIESZKAŃCÓW, SPRZYJAJĄCYCH NAWIĄZYWANIU

KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, ZE WZGLĘDU NA ICH POŁOŻENIE

ORAZ CECHY FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNE...28

1. Charakterystyka miejscowości Krasne

Krasne to niewielka miejscowość w gminie Lipsk, w województwie podlaskim, w południowo wschodniej części powiatu augustowskiego. Położona jest ok. 20 km od granicy z Białorusią, 13 km od miasta Lipsk, 30 km od Augustowa i 91 km od Białegostoku, w północno zachodniej części gminy Lipsk. Gmina Lipsk od północy sąsiaduje z gminą Płaska, od zachodu z gminą Sztabin, a od południa z gminami Nowy Dwór i Dąbrowa Białostocka.

www.gminypolskie.pl

Obręb geodezyjny miejscowości Krasne zajmuje powierzchnię 617,1591 ha.

Natomiast obszar gminy Lipsk to 18 442,00 ha.

Miejscowość Krasne liczy obecnie 225 mieszkańców, w tym 115 kobiet (stan na 31.12.2010 r.). Całą gminę zamieszkują 5 844 osoby, w tym 2944 kobiety. Podkreślić należy, że na terenie gminy liczba ludności od kilku lat nieznacznie, ale jednak systematycznie spada.

Natomiast w Krasnem utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie.

Rysunek 1. Liczba ludności miejscowości Krasne w stosunku do liczby ludności gminy Lipsk

Źródło: dane własne Urzędu Miejskiego w Lipsku

W roku 1995 mieszkańcy Krasnego stanowili 3,58 % mieszkańców całej gminy, a w 2010 r. już 3,85 %. Liczba ludności całej gminy w ciągu 15 lat zmniejszyła się o 10,89 %, natomiast Krasnego tylko o 4,26 %. Krasne to miejscowość z dużym potencjałem – 32,56 % ludności to osoby nieletnie, w gminie natomiast jest to odpowiednio 24,37 %.

Wieś Krasne powstała w Puszczy Perstuńskiej, w ostępie o tej samej nazwie. Ostęp to część puszczy, w której przebywają zwierzęta. Ostępów i wstępu do puszczy pilnowali osocznicy, aby nikt bez zezwolenia nie brał siana i miodu z puszczy i aby żadna w zwierzu i drzewie nie działa się szkoda¹. Wieś powstała stosunkowo późno. Jeszcze w XVII w.

wymieniany jest ostęp Krasne, zaś w 1744 r. występuje folwark i wieś o tej nazwie. W roku 1748 posiadał Krasne niejaki Jeszki, zaś w 1784 roku Helmanowie. W 1804 roku była tu drewniana, kryta słomą kaplica cerkiewna – filia parafii unickiej w Lipsku, zbudowana przez Katarzynę Helmanową.

Współcześnie Krasne to typowa wieś o zabudowie ulicowej. Zdecydowana większość budynków we wsi to budynki drewniane. Domy mieszkalne w zdecydowanej większości usytuowane są kalenicą równolegle do ulicy.

Rysunek 2 Wieś Krasne – widok ogólny

1 Iwona Górska, Joanna Kotyńska Stetkiewicz, Aneta Kułak, Grzegorz Ryżewski Program Opieki nad Zabytkami Gminy Lipsk, Białystok 2008, str. 13

We wsi nie ma dominanty przestrzennej. Nie znajduje się tu żadna świątynia, ani żadne wysokie budynki. Otwartą przestrzeń wspólną stanowi znajdujący się na początku wsi duży plac, na którym wybudowano szkołę podstawową oraz Remizę Ochotniczej Straży Pożarnej.

Podstawowym typem budownictwa ludowego w gminie Lipsk jest parterowy drewniany dom nakryty dachem dwuspadowym. Szerokofrontowy, posadowiony na kamiennym fundamencie, ozdobnie oszalowany: pionowo w partii podokiennej, wyżej poziomo; szczyt podzielony listwami na pola wypełnione profilowanymi deskami w układzie poziomym, pionowym i ukośnym (w jodełkę), rzadko promienistym. Zarówno w nieoszalowanych, jak i oszalowanych budynkach węgły osłonięte są ozdobnie rzezanymi deskami.

Charakterystyczne dla tutejszych domów mieszkalnych są frontowe ganki, niekiedy zdobione wycinanymi w deskach ornamentami. Niektóre domy posiadają dekoracyjnie wycinaną, ażurową listwę okapową, ozdobnie opracowane wsporniki okapów w szczytach i obramienia okien (zdarzają się również nad- i podokienniki oraz płycinowe okiennice). Incydentalnie spotkać można dachy dwuspadowe z naczółkami. Występująca jeszcze w latach 80. XX wieku strzecha powoli znika z krajobrazu, który szpeci wszechobecny eternit.

Budynki gospodarcze (stodoły, chlewy, spichrze-świrenie) budowane z tzw.

okrąglaków lub krawędziaków (nowsze), o ścianach węgłowanych na obłap z ostatkami lub o węgłach osłanianych deskami; piwnice-sklepy, a także nieliczne suszarnie tytoniu (ćwierćhektarówki, półhektarówki tzw. typ grodzieński) stanowią charakterystyczne dla obszaru zestawienie budownictwa wiejskiego. Zanika już praktycznie typ zabudowy, w którym pomieszczenia gospodarcze znajdowały się pod wspólnym dachem z domem, tworząc

6

jeden długi budynek. Ciekawą formą budownictwa wiejskiego są obory, stodoły itp.

wzniesione z kamieni polnych łączonych zaprawą, charakterystyczne dla terenów nadbiebrzańskich².

Rysunek 3 Przykłady tradycyjnego budownictwa we wsi Krasne

2 Op. cit., s. 22 - 23

2. Inwentaryzacja zasobów służących odnowie miejscowości Krasne

2.1 Zasoby przyrodnicze

Miejscowość Krasne i jej okolice to teren bardzo atrakcyjny pod względem położenia.

O tej atrakcyjności stanowi lokalizacja wsi w południowo - wschodniej części Puszczy Augustowskiej. W tym zwartym kompleksie leśnym drzewostan tworzy głównie sosna z nielicznym udziałem świerku i brzozy. W obniżeniach terenu występuje ols z olszą w drzewostanie. Dość znaczną powierzchnię w tym kompleksie zajmuje bór bagienny na torfowisku wysokim. Gatunkiem najliczniej występującym na tym terenie jest brzoza ze znacznym udziałem sosny, a niekiedy świerku.

Lasy Puszczy Augustowskiej obfitują w zwierzynę. W puszczy stwierdzono obecność ponad 2 tys. gatunków zwierząt (z tej liczby największą część stanowią owady). Wśród ssaków występują: wilk, jenot, ryś, borsuk, jeleń szlachetny, łoś, sarna, zające: bielak i szarak, bóbr, piżmak, wydra i inne. W przeszłości żyły tu także tury, żubry, niedźwiedzie i rosomaki.

Spośród rzadkich ptaków żyją tu m.in.: bocian czarny, trzmielojad, orlik krzykliwy, gadożer, kania czarna, kania ruda, dzięcioły: białogrzbiety, trójpalczasty i zielonosiwy, głuszec oraz cietrzew. Ponadto w puszczy żyją prawie wszystkie gatunki krajowych płazów i gadów, a w wodach bytuje ponad 30 gatunków ryb.

Ze względu na szczególne znaczenie w skali europejskiej teren, na którym leży wieś Krasne został objęty ochroną i wchodzi w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000.

Mamy tu zatem, utworzony na podstawie dyrektywy siedliskowej:

 SOO – Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk – Ostoja Augustowska – kod obszaru PLH 200005

oraz na podstawie dyrektywy „ptasiej”

 OSO – Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków – Puszcza Augustowska – kod obszaru PLB 200002.

Rysunek 4 Fragment obszaru Natura 2000 obejmujący wieś Krasne

Teren wsi Krasne został również objęty ochroną Wojewody Podlaskiego i wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu „Puszcza i Jeziora Augustowskie”.

Rysunek 5 Obszar Chronionego Krajobrazu „Puszcza i Jeziora Augustowskie”

Jeśli chodzi o inne formy ochrony przyrody, to na terenie wsi Krasne, przy osadzie służbowej Leśnictwa Jasionowo, zlokalizowana jest również grupa drzew objęta ochroną pomnikową już w 1980 r. Ochrona dotyczy dziewięciu modrzewi europejskich uznanych na mocy Zarządzenia Nr 12/80 Wojewody Suwalskiego z dnia 12 marca 1980 r. za pomniki przyrody. Są to drzewa o obwodzie od 200 do 260 cm w pierśnicy oraz o wysokości od 24 do 32 m.

Rysunek 6 Pomnikowe modrzewie europejskie we wsi Krasne

2.2 Dziedzictwo kulturowe

Obszar gminy Lipsk, w tym również wsi Krasne jest niezwykle bogaty kulturowo, a jego specyfikę określa istniejące tu niegdyś pogranicze kultur i religii. Na przestrzeni wieków wykształcił się tu specyficzny skład etniczny ludności, na który złożyły się elementy polski, litewski, białoruski i wielkoruski³. Formy architektoniczne budownictwa wiejskiego są najlepszym przykładem specyfiki tej kultury. Należy tu dodać, że oprócz czynników historycznych i społeczno – gospodarczych, duży wpływ na kształtowanie się form budownictwa wiejskiego miały warunki fizjograficzne. Bogato zalesione tereny Puszczy Augustowskiej dostarczały drewna iglastego, które stało się podstawowym materiałem budowlanym.

W Krasnem znajdują się dwa domy, których walory architektoniczne i artystyczne były na tyle cenne, że w 1986 r. zostały one wpisane do rejestru zabytków województwa podlaskiego. Są to dom nr 6 (wpisany pod nr A-508) oraz dom nr 39 (wpisany pod nr A-509).

3 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Lipsk nad Biebrzą, Praca zbiorowa, Białystok 2001

10

Dom nr 6 został zbudowany w latach 20 XX w. Jest budowlą parterową na rzucie prostokąta, posadowiony na kamiennej podmurówce, z gankiem dostawionym od frontu i sienią od podwórza. Ma dwuspadowy dach kryty blachą, oszalowane ściany, dekoracyjne okiennice, nadokienniki, odeskowane węgły, wiatrownice i listwy okapowe. Wnętrze składające się z kuchni, trzech izb i poprzedzającej ganek sieni zachowało się bez zmian. W 2007 r. budynek ten otrzymał III nagrodę w organizowanym przez Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego Konkursie na najlepiej Zachowany Zabytek Wiejskiego Budownictwa Drewnianego w Województwie Podlaskim.

Rysunek 7 Zabytkowy dom nr 6

Dom nr 39 pierwotnie był budynkiem parterowym, z dwuspadowym dachem, gankiem od frontu i sienią z tyłu. Aktualnie poprzez rozbudowę budynku całkowicie zmieniono jego bryłę i plan. Oryginalną stolarkę okienną zastąpiono stolarką PCV, szalunek zastąpiono sidingiem, zlikwidowano tradycyjne ozdoby elewacji. Po modernizacji budynek niestety utracił swoją zabytkową wartość.

Rysunek 8 Dom nr 39 w Krasnem

W obecnych czasach większość budynków drewnianych, zarówno mieszkalnych, jak i gospodarczych znika dość szybko z krajobrazu wsi. Część z nich zastępowana jest nowymi, murowanymi domami lub nowoczesnymi budynkami gospodarczymi wymaganymi przy obecnej, zunifikowanej produkcji rolnej. Chlubnym wyjątkiem jest tutaj wieś Krasne, gdzie zdecydowana większość zabudowy pozostaje drewniana. Właśnie tutaj znajdują się jedyne na terenie gminy, wpisane do rejestru zabytków województwa podlaskiego dwa drewniane obiekty, charakterystyczne dla tradycyjnego budownictwa ludowego na tym terenie. Współcześnie, jedynie dom nr 6 zachował bogate zdobnictwo elewacji, okiennice, nadokienniki i ganek.

2.3 Obiekty i tereny

Wieś Krasne jest jedną z większych wsi na terenie gminy Lipsk. Historię oraz współczesne oblicze miejscowości, jak też całej gminy można poznać przemierzając dostępne szlaki piesze i rowerowe. Prowadzą one przez najbardziej atrakcyjne przyrodniczo i najciekawsze historycznie miejsca gminy, w tym również Krasnego.

Przez tą wieś przebiega SZLAK PÓŁNOCNO-ZACHODNI: LIPSK – JASTRZĘBNA II – BALINKA – KOZI RYNEK – KURIAŃSKIE BAGNO – LEŚNICZÓWKA HANUS – KRASNE – SKIEBLEWO – BATORÓWKA – LIPSK

12

Długość trasy wynosi ok. 60 km. Jest ona dostępna dla rowerów oraz samochodów osobowych. Specyfiką tej trasy jest to, że aby w pełni docenić walory przyrodnicze miejsc zalecanych do zwiedzenia, trzeba robić postoje i w obrębie postoju poruszać się pieszo, bo tylko tak można się dostać do zalecanych miejsc. W związku z tym należy zarezerwować niezbędny zapas czasu. Pierwsza część trasy pokrywa się ze szlakiem zielonym, wytyczonym przez służby Biebrzańskiego Parku Narodowego.

Pierwszy postój wypada w odległości ok. 1 km za Lipskiem. Po lewej stronie szosy znajduje się bagno sięgające bezpośrednio do rzeki Biebrzy. Miejscowi mieszkańcy znają to miejsce jako obszar porośnięty bobrkiem trójlistnym – w sezonie zbierają całe tony liści bobrka. Dla turystów jest to okazja, aby znaleźć się na rzadko już spotykanych, świeżo powstałych bagnach – nawet nad Biebrzą – gdzie ziemia ucieka spod nóg, a roślinność porastająca bagno faluje niczym wody jeziora.

Dalej, zgodnie ze znakami szlaku, skręcamy w lewo, w leśną drogę. Jesteśmy na terenach wsi o kolonijnej zabudowie – Nowy Lipsk. Powstała ona w 1936 r. wraz z komasacją gruntów, gdy część mieszkańców Lipska, którzy otrzymali działki rolne poza Lipskiem, przeniosła się tutaj wraz z całymi zabudowaniami i gospodarstwami. Wieś jest położona na skraju Błot Biebrzańskich, przy szerokiej grobli zwanej Łuczajem. Do czasu wybudowania szosy Augustów – Grodno w połowie XIX wieku, tędy biegła droga łącząca Augustów z Lipskiem i dalej Grodnem.

Zielony szlak skręca w lewo, w kierunku wsi Ostrowie Biebrzańskie, my natomiast kierujemy się prosto i wjeżdżamy w zabudowania wsi Jastrzębna II. Wieś ta wraz z Jastrzębną I powstała w XVIII wieku, wokół dużego majątku ziemskiego, do jego obsługi.

Po przejechaniu torów kolejowych, wzdłuż nich kierujemy się w kierunku wsi Balinka.

Z tą wsią graniczy rezerwat florystyczny Glinki, utworzony w 1971 r. dla ochrony rzadko spotykanego pióropusznika strusiego. Zajmuje on powierzchnię 1,65 ha i obejmuje fragment wilgotnego lasu liściastego, charakterystycznego dla południowej części Puszczy Augustowskiej.

Dalej udajemy się droga w kierunku północno-wschodnim przez puszczański ostęp Krasny Kąt. Przekraczamy szosę asfaltową Augustów – Lipsk i zmierzamy w stroną rezerwatu historyczno-leśnego Kozi Rynek. Rezerwat ten, założony w 1959 r., obejmuje obszar 146,6 ha, chroniący łęgi jesionowo-olszowe i olsy w miejscach zabagnionych. Przez teren rezerwatu płynie niewielki strumień Jastrzębianka. Rezerwat dostępny jest tylko od strony północnej.

Na terenie rezerwatu znajduje się pomnik i mogiła powstańców z 1863 r. oraz pomnik poświęcony żołnierzom VIII Uderzeniowego Batalionu Kadrowego Armii Krajowej.

Powstańcy styczniowi pod dowództwem płk Konstantego Ramotowskiego “Wawra”, po bitwie pod Gruszkami, gdzie rozgromili batalion marszowy wojsk carskich, zalegli na odpoczynek w swojej bazie na Kozim Rynku. Tu 29 czerwca, zostali otoczeni i rozbici przez grupę pościgową wojsk carskich – wielu poległo.

Również żołnierze VII UBK, w ostępie Sokoli Las, stoczyli 2 sierpnia 1943 r., pod dowództwem ppor. Ryszarda Reiffa, potyczkę z żandarmami Jagdzug z Krasnego. W odwecie za straty zadane Niemcom w potyczce, dokonali oni eksterminacji wsi Jasionowo, w sierpniu 1943 r. – rozstrzelano wtedy 58 osób

Z rezerwatu Kozi Rynek przez ostęp Burakowy Łęg kierujemy się w stronę rezerwatu Kuriańskie Bagno. Jest to największy w Puszczy Augustowskiej, obejmujący obszar 1.713,6 ha, rezerwat leśno-torfowiskowy, będący podstawą do utworzenia przyszłego parku narodowego. Teren rezerwatu urozmaicają polodowcowe wyniesienia wydmowe o wysokości bezwzględnej 10 – 15 m. Ze względu na podmokłe tereny i trudności w eksploatacji zasobów drzewnych Puszczy, tutejsze bory zachowały duży stopień pierwotności i naturalności.

Kuriańskie Bagno stanowi także ostoję ginących gatunków zwierząt; wilka i rysia oraz ptaków; głuszca i bociana czarnego.

Po opuszczeniu terenów Kuriańskiego Bagna kierujemy się w stronę osady leśnej i leśniczówki Hanus, a dalej w stronę wsi Krasne.

Rysunek 9 Droga do wsi Krasne

Nie wjeżdżając do wsi skręcamy w drogę do Skieblewa. Poruszamy się na granicy borów Puszczy Augustowskiej i łąk dolin niewielkich, zmeliorowanych w tej części rzeczek, Wołkuszanki i Haciłówki. Ze Skieblewa wyjeżdżamy na rozległy płaskowyż między wsiami

14

Skieblewo i Kurianka. Stamtąd przez Batorówkę, która obecnie stanowi część kolonii Lipsk, dojeżdżamy do Lipska⁴.

4 Opracowanie opisu szlaków - Władysław Czarnecki

2.4 Infrastruktura społeczna

Życie społeczne mieszkańców wsi koncentruje się wokół budynku po byłej szkole podstawowej. Szkołę, ze względów finansowych, zlikwidowano w 2010 r. Jest to budynek drewniany, parterowy, z użytkowym poddaszem. Pochodzi z okresu międzywojennego.

Założony na planie prostokąta, pokryty jest czterospadowym dachem, posadowiony na podmurówce z kamienia łamanego, łączonego zaprawą, o ścianach szalowanych pionowo do wysokości okien, a wyżej poziomo, z odeskowanymi węgłami. Dach pokryty jest eternitem, a w każdej połaci dachowej umieszczona jest facjata nakryta osobnym, trójspadowym dachem, doświetlona dwoma lub trzema oknami.

Rysunek 10 Budynek byłej szkoły podstawowej w Krasnem (1)

Rysunek 11 Budynek byłej szkoły podstawowej w Krasnem (2)

W budynku szkoły obecnie prowadzona jest działalność kulturalna, organizowane są zebrania mieszkańców i różne spotkania towarzyskie. Z początkiem października 2009 r.

rozpoczął tam też działalność nowoutworzony klub przedszkolaka dla dzieci 3 - 4 - 5 letnich.

Pieniądze na działalność przedszkola pozyskało Towarzystwo Przyjaciół Dzieci w Suwałkach.

Będzie ono działało co najmniej przez okres 2-óch lat. Na tym samym placu usytuowana jest również remiza Ochotniczej Straży Pożarnej.

Miejscowa społeczność jest coraz bardziej aktywna społecznie, czego wyrazem jest udział mieszkańców w realizowanym przez gminę Lipsk między kwietniem, a czerwcem 2008 r. projekcie „Aktywna wieś – szkolenie liderów wiejskich” dla mieszkańców z terenu gminy. Dzięki projektowi można się było nauczyć, jak się organizować i jak pozyskiwać środki dla swojej wsi, aby stała się ona lepszym miejscem do życia.

2.5 Infrastruktura techniczna

Wieś Krasne wyróżnia się spośród pozostałych miejscowości w gminie Lipsk większym od innych wyposażeniem w usługi podstawowe.

Przede wszystkim od 1995 r. wieś posiada własny wodociąg. We wsi nie ma kanalizacji sanitarnej. Ścieki mieszkańcy gromadzą we własnych zbiornikach bezodpływowych, których opróżnianiem zajmuje się Zakład Gospodarki Komunalnej w Lipsku. Na terenie wsi znajduje się również jedna przyzagrodowa oczyszczalnia ścieków z filtrem żwirowo - roślinnym wybudowana w 2007 r. w ramach projektu „Centrum Zielonych Technologii”, w którym uczestniczyła gmina Lipsk.

Przez wieś przebiega droga powiatowa Nr 1231 B (od drogi wojewódzkiej Nr 664 do Krasnego), której utwardzanie Powiatowy Zarząd Dróg w Augustowie zakończył w 2002 r. W zakresie ciepłownictwa potrzeby wsi zaspokajane są przez indywidualne systemy grzewcze, z reguły piece fizyczne, bądź centralnego ogrzewania opalane przede wszystkim biomasą.

Zaopatrzeniem w energię elektryczną zajmuje się Zakład Energetyczny Białystok. Odpady stałe odbierane są w Krasnem przez Biom Sp. z o.o. – przedsiębiorstwo Związku Komunalnego Biebrza, powołanego przez 14 gmin dorzecza Biebrzy, którego gmina Lipsk jest członkiem. Podkreślić należy, że jest to zbiórka selektywna, a odpady odbierane są „u źródła”, tzn. w miejscu ich powstania.

We wsi znajduje się jeden sklep spożywczo – przemysłowy. Obsługę pocztową miejscowości prowadzi Urząd Pocztowy w Lipsku. Obsługę finansową zapewnia mieszkańcom Bank Spółdzielczy w Suwałkach Oddział w Lipsku. O bezpieczeństwo publiczne dba policja, której Posterunek zlokalizowany jest w Lipsku oraz funkcjonariusze Placówki Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej, której siedziba również mieści się w Lipsku. Do ochrony przeciwpożarowej powołano we wsi Ochotniczą Straż Pożarną.

Mimo, że wieś, na tle innych miejscowości gminy Lipsk, jest stosunkowo dobrze wyposażona w infrastrukturę techniczną, ciągle wymaga nowych inwestycji. Ze względu na położenie geograficzne szczególnie ważne jest rozwiązanie problemu gospodarki ściekowej.

Budowa nowej oraz wykorzystanie istniejącej infrastruktury nie tylko poprawi warunki życia mieszkańców, ale też uatrakcyjni miejscowość turystycznie, a to z kolei będzie znaczącym czynnikiem jej rozwoju.

18

2.6 Gospodarka i rolnictwo

Rolnictwo na obszarze gminy Lipsk stanowi dominujący sektor gospodarki. Jego stan określają przede wszystkim położenie geograficzne, rzeźba terenu, warunki wodne, klimat oraz jakość gleb. Czynniki te można uznać za generalnie niekorzystne. Około 50 % gruntów ornych gminy zajmują gleby V i VI klasy, których większe kompleksy koncentrują się w północnej części obszaru gminy. Są to gleby piaszczyste. To właśnie na tym terenie położona jest wieś Krasne, dlatego też warunki gospodarowania są tu szczególnie niekorzystne. Na ponad 617 ha gruntów leżących w obrębie geodezyjnym wsi Krasne, tylko 44,95 ha to grunty orne kl. IV a i IV b. Stanowi to tylko 7,28 % wszystkich gruntów. Grunty orne kl. V i VI to 174, 42 ha, czyli 28,26 % wszystkich gruntów obrębu geodezyjnego. Użytki zielone zajmują 20,61 ha. Zdecydowaną większość gruntów, bo aż 315,16 ha porastają lasy stanowiące własność Lasów Państwowych. Lasy prywatne zajmują powierzchnię 46,19 ha. Razem stanowi to 361,35 ha, czyli 58,55 % powierzchni wszystkich gruntów. Zdecydowanie nie są to czynniki sprzyjające rozwojowi rolnictwa, dlatego też w Krasnem stanowi ono jedynie dodatkowe źródło utrzymania. Głównym kierunkiem produkcji jest hodowla krów mlecznych, jednak główne źródło utrzymania stanowi to jedynie dla kilku rolników we wsi. Kilku rolników rozpoczęło również hodowlę bydła mięsnego, jednak ten kierunek produkcji jest w bardzo początkowej fazie. Miejscowa ludność dojeżdża do pracy w okolicznych miejscowościach, pracuje też za granicą. W sezonie letnim dodatkowym źródłem dochodu staje się las. Mieszkańcy mniej więcej od połowy czerwca do połowy października zbierają i sprzedają runo leśne: jagody, borówki i grzyby

W Rejestrze Ewidencji Działalności Gospodarczej prowadzonym przez gminę Lipsk, zarejestrowanych jest obecnie 5 podmiotów gospodarczych. Są to 3 Zakłady Usług Leśnych, stolarnia oraz firma pokrywająca dachy trzciną. Dużych podmiotów gospodarczych brak.

We wsi działa jedna kwatera agroturystyczna, a jedna jest w przygotowaniu.

2.7 Kapitał społeczny i ludzki

Na terenie gminy Lipsk, a przede wszystkim w samym miasteczku działa stosunkowo duża liczba organizacji pozarządowych. Swą działalnością wypełniają one wiele różnych obszarów życia społecznego. Organizacje te wspomagają promocję miasta i gminy, a także całego regionu, rozwijają aktywność sportową społeczeństwa, a zwłaszcza młodzieży, kultywują lokalną kulturę, kuchnię i obyczaje. W Lipsku działa dziewięć podmiotów z III sektora.

Jeśli chodzi o aktywność społeczną to na tle gminy Krasne wypada bardzo dobrze. Już w 2000 r. po klęsce suszy we wsi rozpoczął się projekt odbudowy pogłowia bydła i trzody chlewnej w oparciu o dotacje Heifer Project International. Jest to pozarządowa organizacja farmerów amerykańskich, którzy po II wojnie światowej postanowili pomóc najbardziej zniszczonym krajom. Pomoc oparta była o zasadę „dajmy krowę zamiast kubka mleka”.

Rolnicy z krajów wspomaganych otrzymywali bezpłatnie zacielone jałówki i prośne loszki pod warunkiem, że odchowają od nich potomstwo płci żeńskiej i przekażą je następnym rolnikom. W ten sposób wieś Krasne otrzymała ok. 65 jałówek i ok. 70 loszek pochodzących z jednych z najlepszych hodowli zarodowych w Polsce. W ramach projektu prowadzone były również wykłady i wizyty studyjne dla rolników. Akcja ta przyczyniła się do poprawy sytuacji gospodarczej rolników oraz do podniesienia kultury rolnej. W projekcie brało udział ok. 30 rolników – zdecydowana większość z Krasnego. Inicjatorem i organizatorem tego projektu był prof. Janusz Keller, pracownik Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, który w Krasnem osiedlił się w 2000 r. Postać ta przez samych mieszkańców jest nazywana

„dobrym duchem wioski”. Profesor służy mieszkańcom swoją ogromną wiedzą, radą i pomocą.

Po zakończeniu realizacji projektu grupa młodych rolników z Krasnego postanowiła założyć Stowarzyszenie „Farmer”. Celem Stowarzyszenia jest⁵:

 Aktywizowanie członków Stowarzyszenia do prac nad organizacją i rozwojem produkcji rolniczej.

 Gromadzenie i udostępnianie informacji rolniczych.

 Wdrożenie preferowanych kierunków rolniczych.

 Pomoc rolnikom w podjęciu chowu i hodowli zwierząt gospodarskich z uwzględnieniem ras dostosowanych do miejscowych warunków.

 Popularyzacja produkcji rolniczej oraz pozyskiwanie rynków zbytu.

 Pozyskiwanie funduszy celowych z zewnątrz poprzez opracowywanie projektów i nawiązywanie współpracy z organizacjami pozarządowymi.

 Reprezentowanie zbiorowych interesów członków Stowarzyszenia wobec władz organów samorządowych i innych instytucji oraz współpraca z tymi organizacjami.

 Wspieranie inicjatyw na rzecz poprawy infrastruktury oraz pomocy społecznej.

5 Statut Stowarzyszenia „Farmer”

20

 Osiąganie wszechstronnego społeczno – gospodarczego rozwoju terenu działania Stowarzyszenia, poprzez prowadzenie działalności oświatowej, kulturalnej oraz ochrony środowiska.

 Wspieranie inicjatyw na rzecz rozwoju turystyki i agroturystyki.

 Wspieranie mieszkańców w poszukiwaniu dodatkowych źródeł utrzymania opartych o zrównoważone wykorzystywanie zasobów środowiska naturalnego.

 Działanie na rzecz podniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców.

 Inicjowanie i wspieranie działań na rzecz podniesienia poziomu ochrony dziedzictwa kulturowego.

Stowarzyszenie realizuje swoje cele poprzez:

 Reprezentowanie interesów członków wobec instytucji państwowych, samorządowych oraz organizacji społecznych, a także innych instytucji i organizacji.

 Prowadzenie działań na rzecz rolnictwa, ochrony środowiska, oświaty, kultury oraz pomocy społecznej.

 Współpraca i wymiana doświadczeń z innymi organizacjami społecznymi i gospodarczymi oraz organizacjami samorządowymi, administracyjnymi o zbieżnych celach i zadaniach.

Organizacja działa po dzień dzisiejszy i chce się rozwijać. Stowarzyszenie, przy wsparciu prof. Kellera, mogłoby organizować warsztaty i szkolenia dla mieszkańców oraz realizować szereg projektów. Uniemożliwia to jednak stan budynku, który jest jedynym miejscem, gdzie te działania mogłyby być realizowane.

Na terenie wsi działa również dobrze wyposażona jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

Mieszkanki wsi tworzą nieformalne koło gospodyń wiejskich. Spotykają się przy okazji dożynek, festynów wiejskich, obchodów dnia strażaka i innych uroczystości. Pomagają sobie również w przygotowywaniu wesel, styp itp.

Jak widać powyżej wieś posiada dość wysoki potencjał społeczny. Problem stanowi jedynie brak odpowiedniej jakości bazy lokalowej, gdzie działalność wymienionych wyżej organizacji i grup mogłaby być rozwijana.

3. Ocena mocnych i słabych stron wsi Krasne

Podczas tworzenia Planu Odnowy Miejscowości Krasne określono czynniki decydujące o możliwościach jego realizacji. Przedstawione poniżej zestawienie pokazuje mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia.

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

WALORY GEOGRAFICZNE I ŚRODOWISKA NATURALNEGO - atrakcyjne położenie geograficzne,

- transgraniczne położenie gminy,

- unikatowe środowisko przyrodnicze (czyste powietrze, gleba);

- doskonałe warunki do hodowli bydła mięsnego, - szczególne cechy klimatu (bioklimat terenów leśnych, niski stopień zanieczyszczenia

powietrza),

- brak przemysłu uciążliwego dla środowiska, - bardzo bliskie sąsiedztwo obszarów ochronnych posiadających walory o międzynarodowym znaczeniu (Natura 2000: Dolina Biebrzy i Puszcza Augustowska)

- peryferyjne położenie,

- niekorzystne położenie pod względem rynków zbytu,

- brak rynków zbytu, duże odległości do większych miast i przelotowych ciągów komunikacyjnych;

– intensywna produkcja rolna, - brak możliwości podejmowania działalności gospodarczej w niektórych sferach,

- bardzo bliskie sąsiedztwo obszarów ochronnych posiadających walory o międzynarodowym znaczeniu (Natura 2000):

WALORY KULTUROWE - tradycyjne budownictwo wiejskie,

- bogata kuchnia regionalna,

- bliskie sąsiedztwo aktywnego ośrodka rękodzielniczego (w Lipsku)

- brak środków na ratowanie tradycyjnej architektury drewnianej,

- słaba promocja walorów kulturowych INFRASTRUKTURA TECHNICZNA, SPOŁECZNA I TURYSTYCZNA - wyposażenie wsi w bieżącą wodę,

- stosunkowo dobry stan infrastruktury drogowej, - wdrożony system selektywnej zbiórki odpadów, - budynek byłej szkoły podstawowej,

- rozwinięta sieć szlaków turystycznych, - kwatery agroturystyczne we wsi,

- brak systemowych rozwiązań dotyczących gospodarki ściekowej, - brak kapitału na przeprowadzenie inwestycji infrastrukturalnych, - słabo rozwinięta infrastruktura teleinformatyczna,

- zły stan techniczny budynku byłej szkoły,

- brak wyposażenia szlaków turystycznych w infrastrukturę turystyczną (miejsca postojowe itp.), - niedostatecznie rozwinięta baza noclegowa i gastronomiczna.

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE I POTENCJAŁ MIESZKAŃCÓW - młody wiek demograficzny lokalnej

społeczności,

- wzrastająca aktywność społeczna mieszkańców, - stosunkowo duża liczba organizacji

- niskie dochody i słaba siła nabywcza mieszkańców,

- brak środków na rozwój infrastruktury społecznej i rekreacyjno – turystycznej,

pozarządowych – formalnych i nieformalnych, - odpływ młodych, wykształconych ludzi,

SZANSE ZAGROŻENIA

WALORY GEOGRAFICZNE I ŚRODOWISKA NATURALNEGO -położenie przygraniczne na potencjalnym szlaku

wymiany międzynarodowej – transfer towarów, usług, osób i informacji

-planowane otwarcie przejścia granicznego w Lipszczanach;

-„moda” na życie z dala od aglomeracji miejskich;

-rozwój rolnictwa ekologicznego;

-wzrastająca popularność „zdrowej żywności” i zdrowego stylu życia;

-pogłębiająca się marginalizacja i peryferyjność gminy;

-nierentowność małych gospodarstw rolnych;

-niska świadomość ekologiczna mieszkańców;

WALORY KULTUROWE - zachowanie dziedzictwa kulturowego,

- stałe propagowanie przez samorząd, stowarzyszenia i inne instytucje potrzeby i ważności ochrony krajobrazu kulturowego z zachowaniem jego regionalnego charakteru i tożsamości społeczności lokalnej;

- rozwój turystyki związanej z zabytkową architekturą

- brak zainteresowania młodych ludzi kultywowaniem tradycji

rękodzielniczych,

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA, SPOŁECZNA I TURYSTYCZNA - fundusze pomocowe: krajowe i zagraniczne,

- inwestorzy zewnętrzni,

- rozwój turystyki kwalifikowanej i niekonwencjonalnych form wypoczynku,

- rosnąca popularność agroturystyki i aktywnych form wypoczynku,

- brak kapitału inwestycyjnego,

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE I POTENCJAŁ MIESZKAŃCÓW -duży potencjał ludności wykształconej i dalsze

podnoszenie kwalifikacji;

-współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi i społecznością lokalną;

-działania samorządu sprzyjające rozwojowi kultury, sportu, ochrony zdrowia i opieki społecznej;

-postępujący proces starzenia się społeczności,

-wzrost bezrobocia,

-postępująca pauperyzacja ludności,

Odnowę miejscowości rozumiemy jako kompleks pozytywnych przeobrażeń jakościowych dotyczących jej obszaru, podnoszących poziom życia ludności tu zamieszkałej.

Czynnikami tego rozwoju, które muszą być brane pod uwagę są przede wszystkim unikatowe walory środowiska przyrodniczego, niezwykłe bogactwo kulturowe, transgraniczne położenie i typowo rolniczy charakter gminy. Wzrost gospodarczy, skutkujący podniesieniem jakości życia nastąpić może poprzez rozwój nowoczesnego rolnictwa ekologicznego i

konwencjonalnego, poprawę stanu nawierzchni dróg, wykorzystanie potencjału turystycznego i kulturowego i zapewnienie odpowiedniej jakości usług dla turystów poprzez rozwój infrastruktury, m. in. obiektów kultury, dobrze zorganizowanych miejsc wypoczynku, sportu i rekreacji, gospodarstw agroturystycznych i odpowiednio urządzonych np. publicznych placów.

Biorąc to pod uwagę dążymy do tego, żeby wzbogacić lokalną ofertę, wykorzystując również w tym celu istniejące w miejscowości obiekty publiczne. Doskonale może temu sprzyjać realizacja projektów w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 – 2013. Możliwość pozyskania dofinansowania z PROW jest szansą na rozwój infrastruktury społecznej, na który ciągle brakuje środków.

24

4. Opis planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć aktywizujących społeczność lokalną

W ramach Planu Odnowy Miejscowości Krasne zakłada się realizację zadania pn.:

„Adaptacja budynku byłej szkoły podstawowej w Krasnem na potrzeby społeczności lokalnej”.

Pozostałe przedsięwzięcia, planowane do realizacji na terenie miejscowości Krasne, ze szczególnym uwzględnieniem działań mających na celu ochronę środowiska przedstawia poniższa tabela:

L

Lp. Nazwa zadania Cel i przeznaczenie Harmonogr am realizacji

Szacunko wy koszt

(tys. zł.)

Źródła finansowania

1 1.

Budowa chodników przy ulicy

Poprawa warunków życia,

na potrzeby mieszkańców 2012-2014 50 Środki własne,

środki z powiatu

2 2.

Budowa wiaty przystankowej dla dzieci

Poprawa warunków życia,

na potrzeby mieszkańców 2014 Środki własne

gminy 3

3.

Zagospodarowanie placu wokół budynku szkoły

Poprawa warunków życia,

na potrzeby mieszkańców 2015 100 Środki własne,

dofinansowanie z PROW

4

4. Poszerzenie drogi

dojazdowej do wsi Poprawa warunków życia,

na potrzeby mieszkańców 2016 Środki własne,

dofinansowanie z RPO

5 5.

Budowa

szerokopasmowej sieci internetowej

Poprawa warunków życia,

na potrzeby mieszkańców 2017 800 Środki własne,

dofinansowanie z RPO

6 6.

Budowa zbiorczej oczyszczalni ścieków o przepustowości do 25 m³

Ochrona środowiska naturalnego, na potrzeby

mieszkańców 2018 150 Środki własne,

dofinansowanie z RPO

7 7.

Budowa kolektorów słonecznych

Ochrona środowiska

naturalnego, na potrzeby

mieszkańców 2019 180 Środki własne,

dofinansowanie z WFOŚiGW

Szczegóły realizacji inwestycji pn.: „Adaptacja budynku byłej szkoły podstawowej

4.1. Adaptacja budynku byłej szkoły podstawowej w Krasnem na potrzeby społeczności lokalnej

Celem planowanej inwestycji jest poprawa jakości życia na obszarze miejscowości Krasne oraz zaspokojenie potrzeb społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych mieszkańców, co pośrednio będzie wpływać na rozwój tożsamości społeczności lokalnej.

Budynek byłej szkoły powstał w 1936 r. Jest to obiekt o konstrukcji drewnianej z bali, parterowy, z użytkowym poddaszem. Założony został na planie prostokąta o wymiarach 19,90 m x 10,60 m. Powierzchnia użytkowa budynku wynosi 300,2 m², a kubatura 1280 m³. Budynek pokryty jest czterospadowym dachem, posadowiony na podmurówce z kamienia łamanego, łączonego zaprawą, o ścianach szalowanych pionowo do wysokości okien, a wyżej poziomo, z odeskowanymi węgłami. Dach pokryty jest eternitem, a w każdej połaci dachowej umieszczona jest facjata nakryta osobnym, trójspadowym dachem, doświetlona dwoma lub trzema oknami.

W ramach adaptacji budynku na potrzeby społeczności lokalnej planowane są następujące prace:

1) wykonanie nowej elewacji zewnętrznej - docieplenie budynku i oszalowanie, 2) wymiana stolarki okiennej drewnianej na nową stolarkę,

3) wymiana stolarki drzwiowej zewnętrznej drewnianej na nową stolarkę, 4) Wymianę stolarki drzwiowej wewnętrznej,

5) Wymianę instalacji elektrycznej wewnętrznej i zewnętrznej,

6) Wykonanie kotłowni własnej w budynku oraz instalacji centralnego ogrzewania, 7) wykonanie sanitariatów w budynku,

8) Przebudowa pomieszczeń wewnętrznych oraz odnowienie i remont ścian i podłóg oraz schodów,

9) Wykonanie niezbędnej instalacji wodociągowej i kanalizacyjnej w budynku, 10) Wymiana pokrycia dachowego z niezbędnymi obróbkami. Obecny dach jest

dwuspadowy, pokryty eternitem płaskim w złym stanie technicznym, 11) przebudowa z rozbudową wejść do budynku,

12) wykonanie innych niezbędnych robót związanych z przystosowaniem budynku na potrzeby świetlicy,

26

Wszystkie wyżej wymienione elementy sprawią, że obiekt będzie spełniał wymagania bezpieczeństwa pożarowego, pracy, odpowiednich warunków higienicznych i sanitarnych, zostanie również dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Szacunkowa wartość tych robót to 879.999,99 zł, przy czym 500.000,00 zł pochodzić będzie z działania 313, 322, 323

„Odnowa i rozwój wsi” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013”, reszta natomiast stanowić będzie wkład własny Gminy Lipsk.

Inwestycja zostanie zrealizowana w 2011 r.

5. Opis i charakterystyka obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, sprzyjających nawiązywaniu kontaktów społecznych, ze względu na ich położenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne.

Ze względu na charakter, położenie oraz cechy funkcjonalno – przestrzenne szczególne znaczenie dla mieszkańców wsi Krasne ma budynek byłej szkoły podstawowej wraz z otaczającym go placem. Jest to jedyne tego typu miejsce we wsi. W związku z tym właśnie tu, zwłaszcza w porze letniej, gromadzą się licznie mieszkańcy. Sprzyja to nawiązywaniu i rozwojowi kontaktów społecznych. Odbywa się tu szereg wydarzeń organizowanych przez mieszkańców, m. in. wiejskie dożynki, obchody dnia strażaka, zabawy wiejskie, itp.

Rysunek 12 Budynek byłej szkoły wraz z otaczającym go placem

Wymiary placu wynoszą 125 x 62 m , a jego powierzchnia – 7.700 m². Dookoła działki rośnie sosnowy las. W części od strony drogi powiatowej rośnie kilka drzew liściastych, a powierzchnię placu porasta trawa. Plac jest ogrodzony stalową siatką w słupkach z kątownika na betonowym fundamencie w bardzo słabym stanie. Podsumowując,

można powiedzieć, że przestrzeń ta wymaga kompleksowego zagospodarowania. Realizacja tego zadania planowana jest w kolejnym okresie programowania Unii Europejskiej.

Literatura i materiały pomocnicze :

1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Lipsk nad Biebrzą. Białystok 2001.

2. Program ochrony środowiska Miasta i Gminy Lipsk do 2014 r.

3. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Lipsk na lata 2008 – 2013.

4. Program opieki nad zabytkami Gminy Lipsk.

Spis rysunków:

Rysunek 1. Liczba ludności miejscowości Krasne w stosunku do liczby ludności gminy

Lipsk...5

Rysunek 2 Wieś Krasne – widok ogólny...5

Rysunek 3 Przykłady tradycyjnego budownictwa we wsi Krasne...7

Rysunek 4 Fragment obszaru Natura 2000 obejmujący wieś Krasne...9

Rysunek 5 Obszar Chronionego Krajobrazu „Puszcza i Jeziora Augustowskie”...9

Rysunek 6 Pomnikowe modrzewie europejskie we wsi Krasne...10

Rysunek 7 Zabytkowy dom nr 6...11

Rysunek 8 Dom nr 39 w Krasnem...11

Rysunek 9 Droga do wsi Krasne...14

Rysunek 10 Budynek byłej szkoły podstawowej w Krasnem (1)...16

Rysunek 11 Budynek byłej szkoły podstawowej w Krasnem (2)...17

Rysunek 12 Budynek byłej szkoły wraz z otaczającym go placem...28