EDYCJA SĄDOWA. Prawo bankowe Ustawa o Narodowym Banku Polskim Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych Przepisy ogólne

(1)

(2)

E

DYCJA

S

ĄDOWA Prawo bankowe

Ustawa o Narodowym Banku Polskim Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych

Przepisy ogólne

(3)

Polecamy nasze publikacje z zakresu prawa bankowego:

Aleksander Chłopecki, Marcin Dyl PRAWO RYNKU KAPITAŁOWEGO Podręczniki Prawnicze

Leszek Mazur

PRAWO BANKOWE, wyd. 2 Komentarze Becka

Piotr Babiarz

PRAWO BANKOWE KodeksSystem

Jacek Masiota

ELEKTRONICZNE INSTRUMENTY PŁATNICZE Krótkie Komentarze Becka

Michał Romanowski

PRAWO O PUBLICZNYM OBROCIE PAPIERAMI WARTOŚCIOWYMI, wyd. 2

Duże Komentarze Becka

Marek Czarnecki, Lidia Bagińska

PRAWO WEKSLOWE I CZEKOWE, wyd. 5 Duże Komentarze Becka

Red. Andrzej Szumański

PRAWO PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH. TOM 19 System Prawa Prywatnego

www.sklep.beck.pl

(4)

Prawo bankowe

Ustawa o Narodowym Banku Polskim

Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych

Przepisy ogólne

Teksty jednolite wraz z indeksem rzeczowym

WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2010

(5)

Prawo bankowe

Ustawa o Narodowym Banku Polskim Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych

Przepisy ogólne Stan prawny: grudzień 2009 r.

Redakcja: Aneta Flisek

©Wydawnictwo C. H. Beck 2010

Informacje wydawcy: Spisy treści poszczególnych aktów oraz tytuły artykułów umieszczone w nawia- sach kwadratowych pochodzą od redakcji. Są one, tak jak i przypisy, chronione prawem autorskim.

Wydawnictwo C. H. Beck, Sp. z o.o.

ul. Bonifraterska 17, 00–203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck

Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978–83–255–1051–0

(6)

Spis treści

Wstęp – Prof. dr hab. Mirosław Bączyk . . . . IX

I. Przepisy ogólne

1. Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 140, poz. 939) . . . 3 2. Ustawa o Narodowym Banku Polskim z dnia 29 sierp-

nia 1997 r. (Dz.U. Nr 140, poz. 938) . . . 141 3. Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych z dnia

29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 140, poz. 940) . . . 163 4. Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z dnia

14 grudnia 1994 r. (Dz.U. 1995, Nr 4, poz. 18) . . . 179 5. Ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrze-

szaniu się i bankach zrzeszających z dnia 7 grudnia 2000 r.

(Dz.U. Nr 119, poz. 1252) . . . 207 5a. Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym z dnia

21 lipca 2006 r. (Dz.U. Nr 157, poz. 1119) . . . 225 6. Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finanso-

waniu terroryzmu z dnia 16 listopada 2000 r. (Dz.U. Nr 116, poz. 1216) . . . 243 7. Prawo dewizowe z dnia 27 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 141,

poz. 1178) . . . 287 8. Ustawa o skutkach wprowadzenia w niektórych państwach

członkowskich Unii Europejskiej wspólnej waluty euro z dnia 25 maja 2001 r. (Dz.U. Nr 63, poz. 640) . . . 311 9. Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych z dnia

12 września 2002 r. (Dz.U. Nr 169, poz. 1385) . . . 315 10. Ustawa o podpisie elektronicznym z dnia 18 września 2001 r.

(Dz.U. Nr 130, poz. 1450) . . . 341 11. Ustawa o ostateczności rozrachunku w systemach płatności

i systemach rozrachunku papierów wartościowych oraz za- sadach nadzoru nad tymi systemami z dnia 24 sierpnia 2001 r.

(Dz.U. Nr 123, poz. 1351) . . . 371 V

(7)

Spis treści

12. Ustawa o Banku Gospodarstwa Krajowego z dnia 14 marca 2003 r. (Dz.U. Nr 65, poz. 594) . . . 385 13. Ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredyto-

wych z dnia 14 grudnia 1995 r. (Dz.U. 1996, Nr 1, poz. 2) . . . 393

II. Papiery wartościowe w sektorze bankowym 14. Ustawa o obligacjach z dnia 29 czerwca 1995 r. (Dz.U. Nr 83,

poz. 420) . . . 407 15. Prawo wekslowe z dnia 28 kwietnia 1936 r. (Dz.U. Nr 37,

poz. 282) . . . 425 16. Prawo czekowe z dnia 28 kwietnia 1936 r. (Dz.U. Nr 37,

poz. 283) . . . 451

III. Kredyty bankowe

17. Ustawa o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych z dnia 5 stycznia 1995 r. (Dz.U. Nr 13, poz. 60) . . 471 18. Ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów eksporto-

wych o stałych stopach procentowych z dnia 8 czerwca 2001 r.

(Dz.U. Nr 73, poz. 762) . . . 479 19. Ustawa o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów

mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz re- fundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych z dnia 30 listopada 1995 r. (Dz.U. 1996, Nr 5, poz. 32) . . . 489 20. Ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów mieszka-

niowych o stałej stopie procentowej z dnia 5 grudnia 2002 r.

(Dz.U. Nr 230, poz. 1922) . . . 509 21. Ustawa o niektórych formach popierania budownictwa

mieszkaniowego z dnia 26 października 1995 r. (Dz.U. Nr 133, poz. 654) . . . 517 22. Ustawa o kredycie konsumenckim z dnia 20 lipca 2001 r.

(Dz.U. Nr 100, poz. 1081) . . . 541

IV. Zabezpieczenia udzielane przez Skarb Państwa 23. Ustawa o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez

Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne z dnia 8 maja 1997 r. (Dz.U. Nr 79, poz. 484) . . . 555 VI

(8)

Spis treści 24. Ustawa o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty nie-

których kredytów mieszkaniowych z dnia 29 listopada 2000 r.

(Dz.U. Nr 122, poz. 1310) . . . 579 25. Ustawa o niektórych zabezpieczeniach finansowych z dnia

2 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 91, poz. 871) . . . 583 Indeks rzeczowy . . . 591

VII

(9)

(10)

Wstęp

Prof. dr hab. Mirosław Bączyk

I.

Prezentowany zbiór aktów prawnych przeznaczony jest dla prawni- ków-praktyków zajmujących się problemami z zakresu szeroko poję- tego obrotu bankowego (sędziów, radców prawnych, adwokatów, pro- kuratorów, doradców prawno-podatkowych). Może być również na pewno pomocny nie tylko studentom studiów prawniczych i ekono- micznych, ale i też słuchaczom studiów podyplomowych z zakresu prawa handlowego i bankowego, organizowanych przez szkoły wyż- sze o profilu prawniczym, ekonomicznym i menedżerskim. Potrzeba opracowania takiego syntetycznego zbioru uzasadniona jest przede wszystkim sporym rozrostem regulacji prawnej problematyki bankowej, zwłaszcza po dniu 1.5.2004 r., spowodowanej istotnymi przeobra- żeniami bankowości polskiej (strukturalnymi i funkcjonalnymi) oraz znaczną ekspansją banków w wielu dziedzinach życia społeczno-gospodarczego. Zintensyfikowana aktywność banków w Polsce prowadzi też do pojawienia się w naszym porządku prawnym nowych instytucji w zakresietzw. publicznego i prywatnego prawa bankowego, a także nowych zagadnień w dziedzinietzw. bankowego prawa konsumenc- kiego.

Zbiór ten obejmuje podstawowe akty prawne dla polskiego prawa bankowego, kreowane przez ustawodawcę polskiego. Wyjaśnienia wy- maga wybór i selekcja aktów normatywnych zamieszczonych z zbiorze.

W literaturze prawa bankowego nie ma zgodności odnośnie do wyznaczenia przedmiotowego zakresu „prawa bankowego”, o czym świadczą kolejne edycje podręczników do nauki tego prawa. Nie spo- sób twierdzić, że doszło już do wyodrębnienia się w tej mierze w pełni samodzielnej gałęzi prawa (dyscypliny prawniczej) poza jej oczywi- stym wyodrębnianiem dla celów naukowych i poznawczych. Współ- czesne „prawo bankowe” zaliczyć należy raczej do dziedziny kom- pleksowej z dominującym jednak wątkiem cywilistyczno-handlowym i znacznym stopniem internacjonalizacji tej dziedziny prawa w rożnych aspektach. Trzeba też zwrócić uwagę na przyjętą przez ustawodawcę IX

(11)

Wstęp

metodę tworzenia aktów z zakresu prawa bankowego, widoczną przede wszystkim w ustawie – Prawo bankowe, w postaci łączenia w różny sposób w jednym akcie prawnym materii publicznoprawnej i prywat- noprawnej. Koncepcja taka pozwalała na dokonanie dalszych podzia- łów tematycznych (np. bankowe prawo ustrojowe, prawo bankowości centralnej, prawo umów bankowych i in.). Obszar „prawa bankowego”

obejmuje zatem materie zaliczane do prawa publicznego i prawa prywatnego. Najogólniej biorąc, o zaliczeniu danego aktu prawnego do aktów tworzących „prawo bankowe” zasadnicze znaczenie mają dwie kwestie: regulacja w tych aktach przede wszystkim prawnego statusu banku (art. 2 Prawa bankowego), instytucji finansowej i kredytowej (w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 7 i 17 Prawa bankowego; aspekt pod- miotowy „prawa bankowego”) oraz działalności usługowej (handlowej) banków (wykonywanie czynności bankowych) i instytucji niebanko- wych mogących wykonywać czynności bankowe (aspekt funkcjonalny

„prawa bankowego”). W centrum uwagi omawianej dyscypliny prawniczej pozostaje zatem „bank” (także niektóre instytucje niebankowe) i jego (ich) działalność (bankowa i pozabankowa; art. 5 i 6 Prawa bankowego). Te dwie płaszczyzny tematyczne wyznaczają mniej wię- cej ramy zagadnień polskiego systemu prawa bankowego i tzw. rynku usług bankowych (finansowych) w Polsce.

II.

Konieczność zachowania merytorycznej operatywności zbioru i jego z założenia syntetyczny charakter spowodował, że obejmuje onjedy- nie akty prawne mające postać ustawy. Trzeba pamiętać oczywiście o bardzo bogatym katalogu aktów wykonawczych w zakresie wielu szczegółowych zagadnień prawnych, wydawanych na podstawie tych ustaw, a także o tym, że w cywilnoprawnym obrocie bankowym (w któ- rym uczestniczy też w pewnym zakresie bank centralny) duże znaczenie odgrywają tzw. regulacje pozanormatywne o różnym charakterze prawnym (np. bankowe wzorce umowne, zasady deontologii bankowej, a w zakresie prawa publicznego – tzw. ogólne akty nadzorcze organu nadzorczego). Te ostatnie akty, zachowane w Prawie bankowym, bu- dzą od dawna zasadnicze wątpliwości z punktu widzenia konstytucyj- nego katalogu źródeł prawa. Przyjęta w Polsce, jak wspomniano, le- gislacyjna metoda regulacji obrotu bankowego zazwyczaj prowadzi do różnego połączenia w wielu ustawach materii zaliczanej do prawa publicznego i prawa prywatnego (np. regulacja tajemnicy bankowej, outsourcingu bankowego). Dlatego nie sposób przedstawiać w osobnych X

(12)

Wstęp

grupach ustawy należące tylko do jednej z tych dwóch zasadniczych sfer obrotu bankowego. W każdym razie z zbiorze starano się zapro- ponować ogólne usystematyzowanie ustaw „bankowych” w czterech zasadniczych grupach tematycznych, ponieważ przynajmniej niektóre obszary regulacji handlowej działalności banków dałyby się jednak wyraźnie wyodrębnić de lege lata.

III.

Przynajmniej siedem pierwszych ustaw zamieszczonych w pkt I zbioru tworzy właściwie „konstytucję” sektora bankowego w Polsce.

Największą, jak dotąd, stabilność prawną wykazuje ustawa o NBP, tworząca podstawy prawnej działalności banku centralnego, zdecydo- wanie różniącą się od działalności handlowej banków komercyjnych (art. 2 i 3 ustawy o NBP). W 2009 r. dokonano jednakże kilku istotnych zmian w tej ustawie (ostatnia zmiana – Dz.U. Nr 168, poz. 1323).

Od chwili wejścia w życie ustawy – Prawo bankowe (1.1.1998 r.) stale właściwie trwa proces jej prawnego modyfikowania. Wynika to, jak wiadomo, z potrzeby dostosowywania polskiego prawa bankowego do bankowych dyrektyw unijnych, z istotnych zmian ustawodawstwa w innych dziedzinach, z nowego ujęcia istniejących instytucji prawnych lub przyjmowania nowych instytucji prawnych w prawie bankowym.

W związku z takim procesem modyfikacyjnym od pewnego czasutrwa dyskusja dotycząca przyjęcia określonej koncepcji ustawy – Prawo bankowe: czy kontynuować proces stopniowej nowelizacji (co czyni ustawę coraz trudniejszą w merytorycznym odbiorze i narusza w spo- sób oczywisty wcześniej przyjęte zasady systematyki aktu prawnego), czy też opracować nowy akt prawny, odpowiednio syntetyczny, z wy- raźnym rozdzieleniem jednak wątków publicznoprawnych i prywatno- prawnych). W literaturze prawa bankowego można zauważyć trafną tendencję do eksponowania tej drugiej koncepcji legislacyjnej. Ujaw- niła się ona m.in. w toku sesji I Kongresu Prawa Bankowego (Kra- ków, październik 2007 r.). Co więcej, zagadnienie to staje się jeszcze bardziej aktualne w związku z przygotowywaniem projektu nowego Kodeksu cywilnego oraz rozważaniem w toku tych prac przygotowaw- czych potrzeby i zakresu uregulowania w kodeksie także bankowych stosunków obligacyjnych (np. umowy rachunku bankowego, stosunków kredytowych i in.). W obecnej praktyce legislacyjnej nic nie wskazuje na to, że ma nastąpić jakieś radykalne odejście od pierwszej koncepcji legislacyjnej. Świadczyć o tym mogą kolejne zmiany ustawy – Prawo bankowe, dotyczące m.in. przedmiotowego zakresu tajemnicy banko- XI

(13)

Wstęp

wej (ustawa z 4.9.2008 r., Dz.U. Nr 192, poz. 1179). Zmiany w prawie bankowym dotyczą wielu regulowanych w nim instytucji (np. tajemnicy bankowej, outsourcingu, rozliczeń bezgotówkowych) i nie mogą być bliżej przedstawione w prezentowanym – z natury rzeczy – synte- tycznym wprowadzeniu.

Niezależnie jednak od przyjęcia pro futuro jednej z omawianych tu koncepcji legislacyjnej, należy odnotować próbę ustawowego ujednoli- cenia terminologii informatycznej w ustawodawstwie polskim w ustawie z 4.9.2008 r. (Dz.U. Nr 171, poz. 1056). Takim ujednoliceniem objęto także ustawy wymienione w pkt 7 i 10 zbioru.

IV.

Ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych reguluje dzia- łalność banków hipotecznych w Polsce i należy do stabilnych praw- nie aktów normatywnych. Jest to pierwszy po wojnie, koncepcyjnie udany akt prawny w tej dziedzinie, powstały w wyniku inspiracji rozwiązaniami prawnymi przyjętymi w niemieckiej bankowości hipo- tecznej. Obecnie działa w Polsce kilka banków hipotecznych, dokony- wane są znaczne emisje listów zastawnych. Działalność banków hipotecznych znacznie zintensyfikowała cesję wierzytelności kredytowych i obrót nieruchomościami, a tym samym spowodowała zainteresowanie się polskiej praktyki gospodarczej tzw. umowami sekuratyzacyjnymi (art. 92a Prawa bankowego).

Po dłuższej i wyraźnie upolitycznionej dyskusji przyjęto w Polsce nowy, mniej skomplikowany strukturalnie i bardziej elastyczny model polskiej bankowości spółdzielczej w ustawie z 2.12.2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych (trójszczeblową strukturę bankowości spółdzielczej, określoną w ustawie z 1994 r. zastąpiła obecnie struktura dwuszczeblowa: banki spółdzielcze – banki zrzeszające). Trwa ten- dencja do poszerzania katalogu czynności bankowych, które mogłyby podejmować banki spółdzielcze na własny rachunek (Dz.U. z 2009 r.

Nr 127, poz. 1050).

Ustawa z 16.11.2000 r. określa zasady i tryb przeciwdziałania wpro- wadzaniu do obrotu m.in. bankowego wartości majątkowych nielegal- nych lub pochodzących z nieujawnionych źródeł oraz przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu (pkt 7 zbioru). W art. 3 Prawa dewizowego przyjęto jako zasadę swobodę obrotu dewizowego w kraju i z za- granicą (z nielicznymi obecnie wyjątkami i możliwością ich reduk- cji na podstawie ogólnych zezwoleń dewizowych; pkt 8 zbioru). Dla obrotu gospodarczego i złagodzenia istniejących rygorów prawa de- XII

(14)

Wstęp

wizowego istotne znaczenia ma rezygnacja z tzw. zasady walutowości (por. art. 358 KC w nowym brzmieniu). Zastąpienie walut narodowych wspólną walutą euro spowodowało potrzebę uregulowania niektórych konsekwencji prawnych wprowadzenia nowej waluty w krajach człon- kowskich UE (ustawa z 26.5.2001 r., pkt 9 zbioru). Reguła ta znala- zła już zastosowanie m.in. w zakresie obrotu wekslowego, ponieważ w Polsce wystawiane były w latach 90-tych ubiegłego stulecia weksle z sumą wekslową wyrażaną w dawnych walutach narodowych krajów UE. W wyniku wejścia w życie tej ustawy dłużnik wekslowy nie może zatem powoływać się na niemożliwość prawną świadczenia (art. 475 KC) z racji wyjścia z obiegu waluty narodowej wskazanej na wekslu.

Ustawa o podpisie elektronicznym z 2002 r. (pkt 11 zbioru) i ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych z 2002 r. (pkt 10 zbioru) tworzą zasadnicze podstawy tzw. bankowego obrotu elektronicznego.

De lege lata ustalono nową definicję „elektronicznego instrumentu płat- niczego” (art. 21 ustawy z 4.9.2008 r. o zmianie ustaw w celu ujedno- licenia terminologii informatycznej; Dz.U. Nr 171, poz. 1059).

Ustawa o ostateczności rozrachunku w systemie płatności i systemach rozrachunku papierami wartościowymi z 2001 r. (pkt 12 zbioru) miała na celu implementację stosownej dyrektywy z 1998 r. o po- dobnej nazwie do polskiego porządku prawnego i to jeszcze przed wejściem w życie Polski do UE. Z uzasadnienia projektu tej nieła- twej konstrukcyjnie i merytorycznie ustawy wynika, że zasadniczym jej celem jest zapewnienie stabilności systemu finansowego przez re- dukowanie ryzyka systemowego, wynikającego z funkcjonowania sys- temów płatności i powiązanych z nimi systemów rozrachunku papie- rów wartościowych, ze szczególnym uwzględnieniem wyeliminowania skutków upadłości jednego z uczestników takiego systemu dla pozo- stałych uczestników. Istotne zmiany tej ustawy wprowadziła ustawa z 21.10.2009 r. (Dz.U. Nr 165, poz. 1616).

Jak dotychczas, w polskim sektorze bankowym funkcjonuje tylko jeden bank państwowy w rozumieniu art. 14 Prawa bankowego (BGK BP). Podstawy prawne działalności tego banku tworzy ustawa z 2003 r.

(pkt 13 zbioru). Działalność bankowa tego Banku koncentruje się przede wszystkim na realizacji programów rządowych, programów sa- morządnosci lokalnej i rozwoju regionalnego (art. 4 ustawy). Przygo- towany projekt nowelizacji ustawy o BGK ma m.im. umożliwić temu Bankowi zaciąganie tzw. pożyczek podporządkowanych od Skarbu Państwa w celu zwiększenia funduszy własnych. Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe nie są bankami w rozumieniu art. 2 Prawa bankowego, ale ustawa z 1995 r. (pkt 14 zbioru), regulująca prawno- XIII

(15)

Wstęp

-organizacyjne podstawy ich działalności, powinna być zamieszczona w zbiorze poświęconemu prawu bankowemu z racji wykonywania przez te kasy czynności bankowych w szerokim zakresie (art. 3 tej ustawy). Ponadto kasy te, z powodu znacznej ekspansji na rynku usług bankowych (finansowych), stały się ważnym konkurentem banków, zwłaszcza banków spółdzielczych. Warto podkreślić, że kasy te przej- mują w wielu płaszczyznach sporo rozwiązań prawnych stworzonych w systemie bankowym (np. arbitraż konsumencki, tzw. techniki bankowe, system zabezpieczeń własnych wierzytelności, system gwarancji dla wierzycieli kas, procedury sanacyjne kas). Jednocześnie zabiegają o uzyskanie niektórych ustawowych przywilejów służących bankom (np. odpowiednika bankowego tytułu egzekucyjnego). Nie udała się ostatecznie próba utworzenia przez kasy własnego banku (negatywna decyzja KNF w 2008 r.). W judykaturze Sądu Najwyższego ukształto- wało się stanowisko, ze członkami Kasy Krajowej nie mogą być pod- mioty niemające statusu prawnego kasy w rozumieniu art. 2 ustawy.

Przygotowany projekt nowej ustawy o SKOK-ach z dnia 24.9.2009 r. zawiera sporo rozwiązań prawnych modyfikujących obecny status prawny i pozycję kas (Druk Sejmowy nr 1876).

V.

Banki uczestniczą w różnych formach w obrocie papierami war- tościowymi (pkt II zbioru). Dotyczy to zwłaszcza obligacji, jednego z najbardziej rozpowszechnionych walorów reprezentujących wierzy- telność pieniężną w polskiej praktyce gospodarczej. Z tego względu w zbiorze zamieszczono ustawę o obligacjach z 1995 r. (pkt 15). Od dawna można w Polsce zauważyć znaczny renesans obrotu wekslowego w nowych warunkach gospodarczych. Weksel obecnie pełni nie tylko tradycyjną rolę gwarancyjną (jako tzw. weksel gwarancyjny), ale także jest obecnie wykorzystywany w bardzo skomplikowanych trans- akcjach handlowych, np. dyskontowych, forfaitingowych, tzw. kredytu akceptacyjnego i in. Zanik obrotu czekowego w stosunkach wewnętrz- nych jest wynikiem odejścia banków europejskich od konstrukcji tzw.

euroczeku (w 2001 r.) oraz znacznego rozwoju kart płatniczych i kredytowych(jako instrumentu łatwiejszego w obrocie i tańszego w obsłudze z wielu względów).

XIV

(16)

Wstęp

VI.

Na pewno de lege lata można i należy wyodrębnić obszerną regu- lację dotyczącą „bankowego prawa kredytowego” (pkt III zbioru), pamiętając o tym, że istnieje też spory obszar „pozabankowego prawa kredytowego”. Z pewnością przepisy art. 69–79c Prawa bankowego (i przepisy KC o pożyczce) stanowią obecnie swego rodzaju część ogólną bankowego prawa kredytowego. Ustawa o kredycie konsumenckim z 2001 r. tworzy jednak odrębny w zasadzie reżim prawny bankowych stosunków kredytowych w obrocie z konsumentami (art. 78a Prawa bankowego). Bardzo dynamicznie w Polsce rozwijają się różne postaci tzw. pośrednictwo kredytowego, wspieranego także przez same banki, toteż pojawiają się sugestie uregulowania statusu prawnego i działalności handlowej tzw. agentów kredytowych.

Znaczna aktywność banków w dziedzinie udzielania (obok Skarbu Państwa i niektórych osób prawnych) zabezpieczeń osobistych w najbardziej doniosłych obszarach życia gospodarczego i społecznego związanych z dużym ryzykiem handlowym dla zabezpieczyciela, pozwala na wyodrębnienie IV punktu zbioru. Przedstawione tu zostały akty prawne dotyczące takich właśnie zabezpieczeń (różnych form po- ręczenia i gwarancji z odpowiednio uregulowanymi procedurami udzielania takich zabezpieczeń i dochodzenia przez zabezpieczyciela sto- sownych roszczeń „regresowych”). Podstawowe znaczenie ma ustawa z 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Pań- stwa i niektóre osoby prawne, umieszczona w pkt 24 zbioru. Legi- slacyjną nowością w Polsce jest na pewno ustawa o niektórych zabezpieczeniach finansowych z 2004 r., w której uregulowano zasady ustanawiania i wykonywania tzw. zabezpieczeń finansowych dla umoc- nienia wierzytelności pieniężnych i innych, gdy takie zabezpieczenie finansowe przyjmuje lub ustanawia m.in. bank centralny i bank ko- mercyjny. Akty prawne przestawione w pkt IV tworzą podstawypol- skiego sektora zabezpieczeń, w którym decydującą rolę – poza Skar- bem Państwa udzielającym tzw. publicznych zabezpieczeń osobistych – odgrywają także instytucje bankowe. Zjawiska kryzysowe, pojawia- jące się także w sektorze bankowym, uaktualniły potrzebę udzielania w tym sektorze zabezpieczeń przez Skarb Państwa, obejmują- cych m.in. kredyty zaciągane między bankami komercyjnymi i kredyty refinansowe, uzyskiwane przez banki w NBP. Zasadnicze zmiany ustawy z 8.5.1997 r., dokonane w 2009 r., świadczą o istotnej ewolucji polskiego modelu sektora zabezpieczeń publicznych, uwzględniającej także wspomniane zjawiska kryzysowe w sektorze bankowym.

Toruń–Warszawa, grudzień 2009 r.

XV

(17)

(18)

I. Przepisy ogólne

(19)