ministerie van verkeer en waterstaat
rijkswaterstaattechnisch rapport 20
zeewaartse
kustverdediging
• •na
1990
ZEEWAARTSE KUSTVERDEDIGING
een globale u i t w e r k i n g van enkele mogelijkheden
Deze nota i s t o t stand gekomen door samenwerking van Dienst Getijdewateren : i r . M. P l u i j m ( e d i t o r )
ing . P. Roelse i r . G. B. van D r i e l H o o f d d i r e c t i e : i r . Tj . de Haan Dienst Weg en Waterbouwkunde : ; i r . H. J. Verhagen
inhoud : pagina :
het kader van d i t r a p p o r t 5 samenvatting en conclusies 7 1. I n l e i d i n g 11 2. achtergronden zeewaartse k u s t v e r d e d i g i n g 13 3. mogelijke oplossingen 17 4. n a t u u r o n t w i k k e l i n g 41 5. kosten 57 6. marges en onzekerheden 77 7. b e s t u u r l i j k e aspecten 79
Het kader van d i t r a p p o r t .
D i t r a p p o r t i s een onderdeel van de s t u d i e d i e rond de d i s c u s s i e n o t a "Kustverdediging na 1990" i s u i t g e v o e r d . Deze s t u d i e h e e f t i n 1988 en 1989 plaatsgevonden. H i e r i n wordt een a a n t a l a l t e r n a t i e v e mogelijkheden t e n a a n z i e n van kus t v e r d e d i g i n g s - b e l e i d onderzocht en naast e l k a a r gepresenteerd.
Een d e r g e l i j k e b e l e i d s a n a l y t i s c h e s t u d i e v e r e i s t kennis van een groot a a n t a l , soms nogal uiteenlopende aspekten van k u s t v e r d e d i g i n g ( s b e l e i d ) : kustgedrag, v e i l i g h e i d van de duinenkust, v o o r s p e l l i n g van kustgedrag, g e b r u i k s f u n c t i e s i n het duingebied en hoe deze t e beoordelen, welke maatregelen z i j n z i n v o l , e t c .
A l deze onderwerpen z i j n i n onderbouwende s t u d i e s aan de orde gekomen en gerapporteerd i n Technische Rapporten.
Het onderhavige r a p p o r t bevat de technische onderbouwing van één van de a s p e k t e n u i t de b e l e i d s a n a l y s t i s c h e s t u d i e , t e weten het onderdeel "Zeewaarste Kustverdediging".
I n onderstaand o v e r z i c h t wordt een opsomming gegeven van a l l e Technische Rapporten die i n d i t kader z i j n verschenen.
TR-0 Overzicht technische onderbouwing d i s c u s s i e n o t a Kustverdediging. samenvatting en conclusies van de uitgevoerde p r o j e c t e n .
TR-1 Zandsysteem Kust.
een morfologische k a r a k t e r i s e r i n g . TR-2 Toestand k u s t 1990
k u s t t y p e r i n g en k u s t l i g g i n g . TR-3 Kustonderhoud.
kosten van basisonderhoud. TR-4 I n v e n t a r i s a t i e d u i n f u n c t i e s . TR-5 K u s t v o o r s p e l l l n g . v o o r s p e l l i n g o n t w i k k e l i n g k u s t l i j n 1990-2000. TR-6 Z e e s p i e g e l s t i j g i n g . hydro-meteo scenario's. TR-7 Duinen a l s w a t e r k e r i n g . i n v l o e d van kustgedrag op v e i l i g h e i d . TR-8 D u i n f u n c t i e s i n v l o e d van kustgedrag TR-9 I n v e n t a r i s a t i e f u n c t i e s onderwateroever. i n t e r a c t i e met kustverdediging. TR-10 Zeezandwinning.
i n v l o e d op kustgedrag; een verkenning. TR-11 Strand- en d u i n s u p p l e t i e s .
e f f e c t i v i t e i t en kosten. TR-12 Strandhoofden en p a a l r i j e n .
TR-18 Berekeningsresultaten b e l e i d s a l t e r n a t i e v e n . d e t a i l r e s u l t a t e n van computermodel.
TR-19 I n n o v a t i e van kustverdediging. inspelen op h e t kustsysteem. TR-20 Zeewaartse kustverdediging.
een globale u i t w e r k i n g van enkele mogelijkheden.
De onderbouwende studies b e s t r i j k e n h e t brede scala van onderwerpen dat met de b e l e i d s a n a l y t i s c h e s t u d i e van de k u s t v e r d e d i g i n g samenhangt. De r e l a t i e met deze s t u d i e komt t o t u i t d r u k k i n g door b i j de v e r s c h i l l e n d e stappen aan t e geven waar deze door een technisch r a p p o r t ondersteund worden. D i t i s i n onderstaand schema aangegeven.
DOELSTELLINO STUDIE SCENARIO'S BESCHRIJVINO UITOANOS-SITUATIE T R - 1 , T R - 2 , T R - 3 , T R - ^ . T R - 1 6 , TR-1G BESCHRIJVINO ONTWIKKELINGEN T R - 6 , T R - 6 ANALYSE VAN HET PROBLEEM T R - 7 , T R - B ONTWIKKELINQ BELEIDS-ALTERNATIEVEN T R - t , T R - E , T R - B
1
T R - 9 , T R - 1 0 , T R - 1 1 T R - 1 2 , T R - 1 3 , TR-m, T R - 1 6 . T R - 1 9 , T R - 2 0 , VEROELIJKINO VAN BELEIDS-ALTERNATIEVEN T R - 1 7 , T R - 1 8 , T R - 2 0 CONCLUSIES 6samenvatting en conclusies.
Op verzoek van de hoofddirectie van de Rijkswaterstaat en onder
verantwoordelijkheid van de Dienst Getijdewateren is de "nota Kust-verdediging" opgesteld. Deze nota moet de basis vormen voor het te
voeren Rijks-beleid inzake de kustverdediging.
Gaandeweg de werkzaamheden zijn een drietal beleids-alternatieven
ontwikkeld. Elk van deze alternatieven is gebaseerd op het al dan
niet (geheel) compenseren van landwaartse verplaatsingen van de
kust.
Een vierde, meer in de volksaard liggend alternatief, te weten het
z e ewaarts verdedigen van de kus t , kreeg aanvanke 1 ij k de mins te
aandacht. Reden hiervoor was met name de verwachting dat dit soort
oplossingen dermate duur zouden worden, dat de kosten nooit konden opwegen tegen de belangen.
Echter, to en de nota kustverdediging z' n voltooing naderde en er een schat aan nieuwe kennis en gegevens beschikbaar kwam, werd het toch wenselijk geacht alsnog een degelijk zeewaarts alternatief nader te concretiseren.
Reden dan ook voor de hoofddirectie om aan de Dienst Getijdewateren te vragen alsnog de mogelijkheden en consequenties hiervan te onderzoeken.
Gezien de hiervoor beschikbare tijd ligt het abstractieniveau waar-op e.e.a. uitgewerkt is hoger dan bij de overige Technische Rappor-ten voor de discussienota "Kustverdediging".
Het hierbij gehanteerde uitgangspunt is uiteraard hetzelfde als dat
van de "Nota Kustverdediging", te weten de handhaving van de vei-ligheid tegen overstroming door de zee. Kustverdediging staat dus
centraal. Dit zeewaarts alternatief is dan ook primair gericht op
die delen van de kust die zo sterk aan erosie onderhevig zijn dat
zelfs bij een kustachteruitgang van slechts een tiental meters de Deltaveiligheid al in gevaar komt.
Dit zeewaarts alternatief onderscheidt zich dan ook duidelijk van de bestaande kustuitbreidingsplannen zoals "Waterman", omdat die
juist daar gesitueerd zijn waar van nature aanzanding optreedt of
de onderhouds-inspanning minimaal is. Bij het zeewaarts alternatief is een eventuele landwinst dus bij-product.
Het zeewaartse alternatief komt er derhalve op neer, dat:
*
kustachteruitgang, net als bij "handhaven", nergens wordt toege-staan.*
anders dan bij de drie overige alternatieven hier een meer actie-gerichte vorm van kustverdediging wordt nagestreefd.Als resultaat van de uitgevoerde studie kan het volgende worden
geconcludeerd
er kunnen zondermeer een aantal aan erosie onderhevige locaties langs de Nederlandse kust worden aangewezen, waar toepassing van een zeewaarts alternatief tot de mogelijkheden behoort.
- er bestaat geen algemeen toepasbare "zeewaartse" maatregel. De verschillen in morfologische systemen op de respectievelijke
probleem-locaties zijn daarvoor te groot.
- aan de hand van een brainstorm-sessie zijn voor de verschillende
probleem-locaties oplossings-mogelijkheden geschetst.
De meest kansrijke staan weergegeven in onderstaande tabel.
Vermeld zijn het doel van de ingreep, de wijze waarop getracht
wordt dit effect te bereiken en de mate waarin verwacht wordt dat dit ook daadwerkelijk kan/zal lukken.
Locatie/gebied doel van de ingreep
Texel/Eierland stimuleren van kust
-aangroei
Kop N.-Holland stimuleren van
kust-aangroei
Callantsoog reduceren golfaanval Zws-Vlaanderen voorkomen negatieve
gevolgen van een
zandgolf
Voordelta reduceren golfaanval
Walcheren voorkomen van erosie door geulverlegging
maatregelen
bouw van een dam dwars
effec-tiviteit
op de kust, al of niet 80-100 % met een zandaanvulling
bouw van een of meer-dere dammen dwars op
de kust, al of niet 80-100 % met een
(gedeeltelij-ke) zand-aanvulling (vlakte of lagune) onderwater-dammen 40-60 % voor de kust onderwaterdammen tus-8 sen de aanwezige 80-100 % stroomkribben
banken (initieel)
ver-hogen met richel van steen of zandworsten;
stimuleren aanzanding 40-80 % uiteinden platen d.m.v
kunstmatig zeewier.
uitbouwen van twee of
voor wat b e t r e f t het l a a t s t e item, de e f f e c t i v i t e i t , wordt h i e r nog eens benadrukt dat d i t verwachtingswaarden z i j n . Ze z i j n gebaseerd op reële aannamen, maar nader onderzoek z a l moeten u i t -w i j z e n i n hoeverre onzekerheden h i e r o p s i g n i f i c a n t van i n v l o e d z u l l e n z i j n . H i e r b i j wordt met name gedacht aan onzekerheden met b e t r e k k i n g t o t de respons van h e t m o r f o l o g i s c h systeem op de t e nemen maatregel(en).
gezien de vaak forse schaal van de geschetste ingrepen, kan n i e t zondermeer v o o r b i j gegaan worden aan de hiermee gepaard gaande r u i m t e l i j k e i m p l i c a t i e s .
wanneer een zeewaartse o p l o s s i n g ( a l o f n i e t i n combinatie met een kunstmatige aanzanding) wordt g e r e a l i s e e r d , z u l l e n b i j u i t -b l i j v e n van m e n s e l i j k i n g r i j p e n z i c h onder en -boven water nieuwe natuurwaarden ontwikkelen.
U i t e r a a r d i s d i t proces s t e r k a f h a n k e l i j k van de l o c a t i e , de oor-s p r o n k e l i j k e p o t e n t i e oor-s van het gebied en de oor-soort ingreep.
aan de landschappelijke inpassing e t c . behoort een ( n a t u u r ) o n t -w i k k e l i n g s p l a n t e n grondslag t e l i g g e n .
Het a a n t a l mogelijkheden i s n.1. groot en het u i t e i n d e l i j k e r e -s u l t a a t wordt behalve door de aanwezige p o t e n t i e -s teven-s -s t e r k beïnvloed door de t e s t e l l e n eisen en wensen.
t e r i l l u s t r a t i e , en gebaseerd op een a a n t a l min o f meer algemeen toepasbare p r i n c i p e s , worden i n deze nota wat suggesties aange-dragen met b e t r e k k i n g t o t n a t u u r - o n t w i k k e l i n g voor enige van de geschetste zeewaartse oplossingen.
Deze komen i n hoofdzaak neer op ofwel h e t ( l a t e n ) ontstaan van nieuwe duinen met een eventueel gunstige i n v l o e d h i e r v a n op h e t areaal aan v o c h t i g e duinvalleiën, ofwel h e t creeëren van één o f meerdere (zoute) lagune(s). Met name deze l a a t s t e v a r i a n t kan grote p o t e n t i e s herbergen.
voor de beoordeling van de efficiëncy van de geschetste maatre-gelen i s h e t n o o d z a k e l i j k t e kunnen beschikken over een idee van de kosten welke met de aanleg en onderhoud h i e r v a n gemoeid z i j n . op basis van schetsontwerpen en e e n h e i d s p r i j z e n kunnen deze kos-ten globaal geraamd worden. Het schema op de volgende pagina g e e f t h i e r v a n het o v e r z i c h t .
deze aanleg- en onderhoudskosten van de r e s p e c t i e v e l i j k e zee-waarts verdedigde kustvakken moeten worden g e r e l a t e e r d aan de verminderde afname van land en de daarop aanwezige waarden c.q.
qua onnauwkeurigheden moet rekening gehouden moet worden met h e t f e i t dat deze nota h o o f d z a k e l i j k gebaseerd i s op e r v a r i n g .
D i t i m p l i c e e r t een a a n t a l pragmatische keuzen. Het meest c r i t i -sche onderdeel h i e r i n wordt gevormd door de morfologi-sche (neven) e f f e c t e n . Nader onderzoek z a l het i n z i c h t op d i t punt moeten ver-groten.
Gevolg h i e r v a n kan z i j n dat de i n deze nota gepresenteerde e f f e c -t i v i -t e i -t e n (wa-t) lager kunnen u i -t v a l l e n .
Vooralsnog wordt voor de e f f e c t i v i t e i t van de maatregel voor h e t b e t r e f f e n d e kustvak z e l f een s p r e i d i n g van - l - / - 10 procent aange-houden. Voor ontwerp en kosten g e l d t een s p r e i d i n g van +/• 35 procent.
een eventuele b e s t u u r l i j k e problematiek rond een zeewaarts a l t e r -n a t i e f wordt v o l l e d i g gedekt door de huidige Waterstaatswetge-v i n g . De regionale oWaterstaatswetge-verlegorganen Waterstaatswetge-vormen een u i t s t e k e n d kader waarbinnen e.e.a. gezamelijk kan worden v o o r b e r e i d .
l o c a t i e aanlegkosten M f l / eenmalig onderhoudskosten K f l / j a a r l i j k s Texel 22 100 Noord-Holland :
* dam met kustboog 490 300
* 2-de dam met 84 200
kustboog
* dam met lagune 508 300
Zeeuws-Vlaanderen 13 100 Voordelta : * H a r i n g v l i e t 24-33 *) n . v . t . * Goeree 39-57 *) n . v . t . * Schouwen 60-80 *) n . v . t . Walcheren : * NW-kust, o p l . a. 201 100 * idem, oploss. b. 44 100 * ZW-kust, o p l . c. 245 200 * gehele kust 270 300 Callantsoog 24-26 *) n . v . t . *) a f h a n k e l i j k van de te kiezen o p l o s s i n g
Tabel aanleg- en onderhoudskosten Zeewaartse oplossingen
1. i n l e i d i n g
Op verzoek van de h o o f d d i r e c t i e van de R i j k s w a t e r s t a a t en onder v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d van de Dienst Getijdewateren i s de "nota Kust-v e r d e d i g i n g " opgesteld. Deze nota moet de basis Kust-vormen Kust-voor h e t t e voeren R i j k s - b e l e i d inzake de k u s t v e r d e d i g i n g .
Gaandeweg de werkzaamheden z i j n een d r i e t a l b e l e i d s c.q. v e r d e d i -gings a l t e r n a t i e v e n o n t w i k k e l d . Elk van deze a l t e r n a t i e v e n i s geba-seerd op h e t a l dan n i e t (geheel) compenseren van de landwaartse v e r p l a a t s i n g van de k u s t .
Een v i e r d e m o g e l i j k e , meer i n de v o l k s a a r d l i g g e n d a l t e r n a t i e f , t e weten h e t zeewaarts verdedigen van de k u s t h e e f t vooralsnog de minste aandacht gekregen. De reden h i e r v a n i s p r i m a i r gelegen i n de verwachte financiële consequenties van een d e r g e l i j k e o p l o s s i n g . Echter, toen de nota kustverdediging z'n voltooïng naderde en er een schat aan nieuwe gegevens en kennis beschikbaar kwam, werd h e t w e n s e l i j k geacht alsnog een d e r g e l i j k e zeewaarts a l t e r n a t i e f nader t e c o n c r e t i s e r e n .
Reden dan ook voor de h o o f d d i r e c t i e om aan de Dienst Getijdewateren t e v r a g e n a l s n o g de mogelijkheden en consequenties h i e r v a n t e onderzoeken.
Het h i e r b i j gehanteerde uitgangspunt i s u i t e r a a r d h e t z e l f d e a l s dat van de "Nota Kustverdediging", t e weten de handhaving van de v e i
-l i g h e i d tegen overstroming door de zee.
De voor deze s t u d i e beschikbare t i j d was erg k o r t (van december 1988 t o t eind j a n u a r i 1989). Dankzij de medewerking van de D i r e c t i e Noord-Holland, Dienst Weg- en Waterbouwkunde, D i r e c t i e S l u i z e n en Stuwen, H o o f d d i r e c t i e en h e t Waterloopkundig Laboratorium konden a l l e geplande a c t i e s ( z i e nota GWWS-88.012 / p l a n van aanpak) toch t i j d i g worden doorlopen.
Het r e s u l t a a t v i n d t z'n weerslag i n deze nota. De opbouw i s a l s v o l g t : a l l e r e e r s t z a l k o r t worden ingegaan op de achtergronden van de zeewaartse k u s t v e r d e d i g i n g ( h f d s t k . 2 ) , daarna komen de m o g e l i j -ke oplossingen aan de orde ( h f d s t k . 3 ) . I n hoofdstuk 4 wordt k o r t ingegaan op de mogelijkheden d i e de geschetste oplossingen bieden voor n a t u u r o n t w i k k e l i n g , gevolgd door de technische schetsontwerpen en aanlegkosten ( h f d s t k . 5) . I n hoofdstuk 6 wordt ingegaan op de marges en onzekerheden m.b.t. de geschetste oplossingen. Tot s l o t komen i n hoofdstuk 7 de b e s t u u r l i j k e aspecten komen aan de orde.
2. achtergronden zeewaartse kustverdediging.
Op verzoek van de h o o f d d i r e c t i e van de R i j k s w a t e r s t a a t en onder v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d van de DGW i s de "nota Kustverdediging" opges t e l d . Deze nota moet de baopgesiopges vormen voor h e t t e voeren R i j k opges -b e l e i d inzake de kustverdediging.
Gaandeweg de werkzaamheden z i j n p r i m a i r een d r i e t a l verdedigings-a l t e r n verdedigings-a t i e v e n ontwikkeld, te weten :
ö
t
t — ) " L J
T E R U G T R E K K E N
b i j d i t a l t e r n a t i e f wordt geaccepteerd, dat de k u s t l i j n landwaarts v e r p l a a t s t . Maatregelen worden pas genomen a l s de v e i l i g h e i d daad-w e r k e l i j k i n gevaar komt en de v e i l i g h e i d s n o r m volgens de Deltadaad-wet overschreden d r e i g t t e worden.
H i e r b i j wordt geen rekening gehouden met het eventueel v e r l o r e n gaan van belangen en waarden i n het duingebied.
D i t i s de minimale i n v u l l i n g van de w e t t e l i j k e R i j k s t a a k .
ÏÓB:-S E L E C T I E F
HANDHAVEN
s e l e c t i e f handhaven houdt i n , dat wederom een landwaartse ver-p l a a t s i n g van de kust wordt geaccever-pteerd.
Echter, redenen om i n te g r i j p e n z i j n h i e r n i e t a l l e e n de v e i l i g -h e i d die i n gevaar komt, maar ook b i j v o o r b e e l d de aanwezig-heid van
HANDHAVEN
d i t a l t e r n a t i e f gaat u i t van h e t compenseren van de teruggang van de kust op a l l e plaatsen waar deze o p t r e e d t , ongeacht de belangen die i n h e t geding z i j n o f komen. Waar de kust aangroeit wordt n i e t ingegrepen. A l s deze aangroei l a t e r gevolgd wordt door a c h t e r u i t -gang, dan wordt deze aangroei a l s b u f f e r beschouwd d i e opgebruikt kan worden.
Tot zover de a l t e r n a t i e v e n d i e p r i m a i r b i j h e t o p s t e l l e n van de "nota Kustverdediging" i n beschouwing z i j n genomen.
Toegevoegd wordt dus een v i e r d e a l t e r n a t i e f , t e weten :
1
m
Z E E W A A R T S
V E R P L A A T S E N
B i j h e t zeewaarts a l t e r n a t i e f wordt net a l s b i j "handhaven" nergens k u s t - a c h t e r u i t g a n g toegestaan.
I s er echter b i j de andere d r i e a l t e r n a t i e v e n sprake van h e t stop-pen en/of comstop-penseren van de achteruitgang van de k u s t l i j n volgens een d u i d e l i j k a c t i e / r e a c t i e - p r i n c i p e , h i e r wordt de zee v e e l meer a c t i e f tegemoet getreden door t e b e w e r k s t e l l i g e n dat de k u s t l i j n ook daadwerkelijk zeewaarts v e r p l a a t s t om zo h e t aangevallen kust-vak t e beschermen.
D i t betekent eveneens, dat d i t a l t e r n a t i e f z i c h onderscheidt door een aanpak d i e , v e e l meer dan b i j de d r i e andere a l t e r n a t i e v e n , ge-baseerd i s op de meer g r o o t s c h a l i g e morfologische processen en de d a a r b i j behorende t i j d - en ruimteschalen.
De reden h i e r v a n i s , dat i n de r e g e l de aard van de i n i t i e e l t e ne-men maatregel om langs (semi-)kunstmatige weg de zeewaartse ver-p l a a t s i n g van de k u s t l i j n i n gang t e z e t t e n d i t s o o r t g r o o t s c h a l i g e
ingrepen n o o d z a k e l i j k maakt.
Gezien de verwachte omvang van de h i e r v o o r benodigde werken en de daarmee gemoeide i n v e s t e r i n g e n , z a l deze w i j z e van k u s t v e r d e d i g i n g w a a r s c h i j n l i j k a l l e e n efficiënt z i j n voor kustvakken met zowel een s t e r k erosieve tendens a l s grote belangen d i e i n h e t geding z i j n . B i j de verdere u i t w e r k i n g z a l de aandacht dan ook op deze kustvak-ken g e r i c h t z i j n .
Voor de verdere u i t w e r k i n g van een d e r g e l i j k a l t e r n a t i e f i s h e t n o o d z a k e l i j k t e kunnen beschikken over p r i m a i r de volgende aspek-ten:
* waar en wanneer i n de toekomst achteruitgang van de kust verwacht wordt en hoe groot deze z a l z i j n ,
* wat de d a a r b i j i n het geding z i j n d e f u n c t i e s en belangen ( z u l l e n ) z i j n ( p r i m a i r uitgaande van de v e i l i g h e i d ) , * welke mogelijkheden en maatregelen t e r beschikking staan
om hierop i n t e kunnen spelen,
* wat de verwachte e f f e c t i v i t e i t en efficiëncy van deze i n g r e -pen i s c.q. z a l z i j n i n r e l a t i e t o t de aanleg- en onder-houdskosten,
* wat de b e s t u u r l i j k e consequenties van een d e r g e l i j k e ingreep ( z u l l e n ) z i j n .
Deze punten kunnen a l s v o l g t k o r t worden t o e g e l i c h t .
Waar en wanneer i n de toekomst achteruitgang van de kust verwacht wordt i s bepalend voor e n e r z i j d s de omvang van het vraagstuk en a n d e r z i j d s het t i j d s t i p waarop e.e.a., gezien v a n u i t het oogpunt van v e i l i g h e i d , opportuun wordt.
Zodra b i j v o o r b e e l d bekend i s hoeveel kubieke meter zand er per j a a r u i t een bepaald kustvak " v e r d w i j n t " , kan berekend worden wat d i t op de l a n g e r e t e r m i j n betekent aan achteruitgang van de kust en wanneer een k r i t i s c h e grens onderschreden d r e i g t t e worden.
A n t i c i p e r e n d hierop kunnen maatregelen genomen worden. Het ver-s c h i l met de andere ver-strategiën wordt gevormd door het f e i t dat zo-v e e l a l s m o g e l i j k a c t i e f op de morfologische processen wordt
inge-speeld (na een initiële ingreep de natuur het werk verder l a t e n doen).
Daarmee z u l l e n de t i j d - en ruimteschalen waarop e.e.a. e f f e c t i e f wordt v e e l a l a a n z i e n l i j k g r o t e r z i j n .
B e l a n g r i j k v e r s c h i l met bestaande k u s t u i t b r e i d i n g s - p l a n n e n zoals "Waterman" en d e r g e l i j k e i s , dat d i e plannen met name daar g e s i t u -eerd z i j n waar van nature aanzanding optreedt of de onderhouds-inspanning minimaal i s . Toepassing van een zeewaartse s t r a t e g i e v i n d t daarentegen j u i s t daar p l a a t s , waar j u i s t ( s t e r k e ) e r o s i e
I
Wat de I n h e t geding z i j n d e f u n c t i e s en belangen b e t r e f t wordt g e s t e l d , dat ook deze s t r a t e g i e p r i m a i r u i t g a a t van h e t handhaven van de v e i l i g h e i d tegen overstroming door de zee.
Echter, door a n t i c i p e r e n d i n t e spelen op de verwachte o n t w i k k e l i n g van de k u s t l i j n i s h e t heel goed m o g e l i j k dat deze w i j z e van bena-deren ook een p o s i t i e v e u i t s t r a l i n g h e e f t naar andere belangen
(landaanwinning a l s " b i j p r o d u c t " , mogelijkheden voor natuurontwik-k e l i n g , e t c . ) .
Welke mogelijkheden en maatregelen t e r beschikking staan om i n t e kunnen spelen op de verwachte k u s t a c h t e r u i t g a n g c.q. de m o r f o l o g i -sche o n t w i k k e l i n g i n een gebied "voor t e b l i j v e n " en t e s t i m u l e r e n i s v o o r a l een ( c i v i e l - ) t e c h n i s c h e aangelegenheid.
I n p r i n c i p e komen echter a l l e denkbare c o n s t r u c t i e s en combinaties h i e r v o o r i n aanmerking.
E f f e c t i v i t e i t en efficiëncy z i j n de parameters aan de hand waarvan r e s p e c t i e v e l i j k de technische werking ( e f f e c t i v i t e i t ) en het eco-nomische voordeel van h e t u i t v o e r e n van een maatregel (kosten en de efficiëncy van de m a a t r e g e l , b i j v o o r b e e l d i n r e l a t i e t o t een " s t r a n d s u p p l e t i e - s c e n a r i o " / s e l e c t i e f handhaven) kan worden gemeten.
De b e s t u u r l i j k e consequenties van een "zeewaartse" ingreep z u l l e n steeds bekeken moeten worden i n r e l a t i e t o t de bestaande Water-staats-wetgeving. Genoemd kunnen worden o.a. h e t B u r g e l i j k Wetboek en de wet van 1904 (wet op droogmakerijen en i n d i j k i n g e n ) .
Samenvattend kan t e n aanzien van h e t zeewaartse verdedigings a l t e r -n a t i e f g e s t e l d worde-n, dat :
* k u s t a c h t e r u i t g a n g wordt, net a l s b i j "handhaven", nergens i s toegestaan.
* anders dan b i j de d r i e overige a l t e r n a t i e v e n wordt h i e r een meer a c t i e - g e r i c h t e vorm van k u s t v e r d e d i g i n g nagestreefd. * door middel van initiële ingrepen en de respons h i e r o p van het n a t u u r l i j k morfologisch systeem wordt v e r l e g g i n g van de k u s t l i j n i n zeewaartse r i c h t i n g b e w e r k s t e l l i g d .
* a l s invoer voor de u i t w e r k i n g van een d e r g e l i j k a l t e r n a t i e f dienen:
- v o o r s p e l l i n g e n van h e t k u s t l i j n g e d r a g naar ruimte en t i j d ,
de i n het geding z i j n d e f u n c t i e s en belangen ( v e i l i g -h e i d s t a a t voorop),
- de (technische) mogelijkheden,
kosten, e f f e c t i v i t e i t en efficiëncy van de v e r s c h i l l e n -de maatregelen i n r e l a t i e t o t -de d r i e h i e r v o o r genoem-de punten,
- de b e s t u u r l i j k e consequenties.
3. mogeliike oplossingen
Het schetsen van de mogelijke oplossingen h e e f t plaatsgevonden aan de hand van een b r a i n s t o r m i n g .
Uitgangspunten h i e r b i j waren de v o o r s p e l l i n g e n van de l i g g i n g van de Nederlandse k u s t l i j n c.q. de h i e r u i t a f t e l e i d e n meest e r o s i e -ve gebieden ( l i t . TR-5 / concept) en de ( p r i m a i r ) h i e r d o o r bedreig-de f u n c t i e s i n h e t b e t r e f f e n d e kustgebied, zoals omschreven i n Technisch Rapport nr. 4 (concept).
Op basis h i e r v a n komen i n p r i n c i p e de volgende gebieden voor h e t schetsen van een zeewaarts a l t e r n a t i e f i n aanmerking :
L O C A T I E / E R O S I E G E B I E D : FUNCTIES/BELANGEN : WADDEN - Texel / E i e r l a n d Natuur, Recreatie, Scheepvaart ( k u s t l i c h t ) , V e i l i g h e i d (op t e r m i j n ) . HOLLANDSE KUST
- kop van Noord Holland (den Helder t o t Egmond).
V e i l i g h e i d .
ZEEUWSE DELTA - punt van Voorne - kop van Goeree
V e i l i g h e i d , Natuur.
- kop van Schouwen Drinkwater,
Natuur, V e i l i g h e i d . - Domburg
- kop van Walcheren
V e i l i g h e i d Recreatie. Natuur. - Zeeuws-Vlaanderen (Cadzand) V e i l i g h e i d Recreatie. Natuur.
Alvorens i n t e gaan op de s p e c i f i e k voor deze gebieden t e schetsen oplossingen, wordt h e t volgende opgemerkt :
- t i j d e n s de b r a i n s t o r m i n g i s geconcludeerd, dat er geen algemeen toepasbare en reëel "zeewaartse" maatregel bestaat.
De v e r s c h i l l e n i n morfologische systemen op de r e s p e c t i e v e l i j k e probleem-locaties z i j n daarvoor t e groot.
- de volgende, meest k a n s r i j k e p r i n c i p e - o p l o s s i n g e n z i j n u i t de b r a i n s t o r m i n g naar voren gekomen ( i n w i l l e k e u r i g e volgorde) : - h e t opspuiten van banken voor de k u s t , a l o f n i e t met de
kust verbonden,
- s t i m u l e r e n van sedimentatie door toepassing van b i j v o o r b e e l d kunstmatig zeewier, v e r l e g g i n g van geulen, e t c .
zandworsten a l s v e r d e d i g i n g c.q. initiële maatregel (om b i j -voorbeeld aanstuiven t e bevorderen).
- hangende stranden (met "harde" beëindiging van k l e i o f s t e e n b e s t o r t i n g ) ,
- onderwater-dammen voor de k u s t ,
- d i j k o f blokkendam i n zee ( e v e n w i j d i g aan de k u s t ) ,
- "haven"dam(men) loodrecht op de k u s t , a l o f n i e t i n combina-t i e mecombina-t h e combina-t maken van lagunes,
- b e s t o r t i n g e n ,
- combinaties van meerdere van deze oplossingen.
Daarnaast z i j n er nog een groot a a n t a l , v o o r l o p i g nog wel wat (erg) onvoldragen oplossingen naar voren gebracht, d i e i n h e t kader van deze s t u d i e n i e t verder i n beschouwing worden genomen. Genoemd kunnen worden:
- "gewapende grond", b i j v . door h e t toevoegen van k u n s t s t o f vezels a l s "wortels" o f h e t ( t i j d e l i j k , t i j d e n s storm) vacuum zuigen van met water verzadigde (zand-)grond.
- "zandpompen" t.b.v. h e t over een g e t i j g e u l pompen van zand, aangedreven door g o l f - o f windenergie.
- maken van een "mud-coast" a l s g o l f r e d u c t o r (door grote hoe-veelheden s l i b i n h e t water brengen),
- ingrepen i n b u i t e n - , binnen- o f v o o r d e l t a ' s ( b i j v . door g e u l - v e r l e g g i n g ) , waardoor de dwarsgerichte stroming wordt bevorderd ( a l s barrière voor h e t g e t i j - en golfgedreven
l a n g s t r a n s p o r t ) .
Voor de v e r s c h i l l e n d e "probleemgebieden" z i j n m.b.v. de l i j s t van reëel mogelijkheden één o f meerdere oplossingen geschetst. Deze worden h i e r n a stuk voor stuk gepresenteerd.
Onderwerpen d i e h i e r b i j steeds systematisch aan de orde komen z i j n - de l o c a t i e ,
- de reden voor h e t (eventueel) nemen van de maatregel, - de i n h e t geding z i j n d e f u n c t i e s ,
- de t o t nu toe uitgevoerde maatregelen, - h e t morfologisch systeem,
- h e t idee achter de oplossing, - de aanwezige onzekere f a c t o r e n , - de verwachte e f f e c t i v i t e i t .
p l a a t s TEXEL/EIERLAND reden ___L natuur, r e c r e a t i e .
f u n c t i e s : idem, plus scheepvaart ( k u s t l i c h t ) en op t e r m i j n ook de v e i l i g h e i d .
morfologisch systeem :
- langs de Noordzeekust van het e i l a n d " v e r d w i j n t " zand i n n o o r d e l i j k e en z u i d e l i j k e r i c h t i n g i n resp. Molengat en Robbengat. De aandrijvende krachten h i e r v o o r z i j n de g e t i j -en brandings-strom-en.
er v e r d w i j n t eveneens zand naar het S l u f t e r g e b i e d ( v e r s t u i -v i n g / g e t i j stroming / komberging).
- er i s aanvoer van zand vanaf dieper water d.m.v. dwarstrans-p o r t . De omvang h i e r v a n i s een orde k l e i n e r dan het kust n a b i j e l a n g s t r a n s p o r t ( g e t i j en golven).
- de kop van het e i l a n d i s verdedigd met een s t e e n / a s f a l t con-s t r u c t i e en een z u i d e l i j k daarvan gelegen duinvoetverdedi-ging.
I n 1979 en 1985 i s d i t kustvak gesuppleerd met resp. 3 en 2.8 m i l j o e n m3.
- het kustvak E i e r l a n d kent een erosie van gemiddeld ca. een h a l f m i l j o e n kubieke meter per j a a r .
DAM
idee achter de o p l o s s i n E :
- stop h e t v e r l i e s aan zand v a n u i t h e t kustvak i n de r i c h t i n g van h e t Robbengat.
- bouw daarom een dam ( l e n g t e ca. 500 t o t 700 meter).
- door deze dam wordt h e t l a n g s t r a n s p o r t beperkt c.q. gestopt, t e r w i j l tevens een meer dwars op de k u s t g e r i c h t e ebstroming o n t s t a a t .
De mate waarin deze v e r s c h i j n s e l e n optreden i s s t e r k afhan-k e l i j afhan-k van de hoogte van de dam en de doorlatendheid
(con-s t r u c t i e f bezien kan deze variëren van een r e l a t i e f hoge, d i c h t e dam t o t een paalhoofd).
Om t e voorkomen, dat de uitgaande ebstroom d i r e c t langs de f l a n k van de dam t r e k t , k r i j g t deze een gebogen vorm.
- h e t kustvak tussen de S l u f t e r en de dam z a l s t e r k aanzanden. Vooruitlopend h i e r o p kan deze aanzanding ook (voor een d e e l ) worden aangebracht.
Wanneer deze aanzanding n i e t wordt aangebracht kan d i t
( t i j d e l i j k ) gevolgen hebben voor h e t kustvak i n de n a b i j h e i d van de S l u f t e r . P l a a t s e l i j k kan de kust daar dan a c h t e r u i t
gaan. I n dat geval bestaat echter de m o g e l i j k h e i d de g e t i j -geul naar de S l u f t e r h i e r d o o r v e r r u i m t .
- naar verwachting z a l naar analogie van de havendammen t e n zuid-westen van de kop van de dam aanzanding optreden. Rond de kop z a l zeker u i t s c h u r i n g optreden. Onderzocht z a l moeten worden i n welke mate d i t gebeurt en o f d i t z i c h a l l e e n p l a a t s e l i j k voordoet o f dat er sprake z a l z i j n van het ontstaan van een v o l l e d i g ontwikkelde stroomgeul. onzekere f a c t o r e n L
met name h e t gevolg van deze ingreep op de t e n noorden h i e r -van gelegen b u i t e n - d e l t a ("Dwars i n de weg" en "Engelsman-gat") en daarmee de zuidpunt van V l i e l a n d .
Deze " V l i e h o r s " bestaat u i t een u i t g e s t r e k t e zand v l a k t e met een m i l i t a i r e bestemming ( s c h i e t t e r r e i n ) .
- de mate van ontgronding rond de kop van de dam.
- de respons van h e t kustvak b i j de S l u f t e r i n d i e n de geschet-ste aanzanding n i e t wordt aangebracht.
e f f e c t i v i t e i t L
- naar verwachting groot. Voor het bedreigde kustvak z e l f (tussen de S l u f t e r en de kop van h e t e i l a n d ) wordt deze geschat op 80 t o t 100 procent.
Nader onderzoek z a l moeten u i t w i j z e n i n hoeverre d i t percen-tage s i g n i f i c a n t wordt beïnvloed door de genoemde onzekere f a c t o r e n .
p l a a t s DE KOP VAN NOORD-HOLLAND (van Den Helder t o t Egmond) reden L v e i l i g h e i d
f u n c t i e s : v e i l i g h e i d , r e c r e a t i e , natuur morfologisch systeem :
- langs de Noordzee-kust van Noord-Holland i s sprake van een overwegend noordwaarts g e r i c h t zandtransport. Enerzijds wordt d i t veroorzaakt door de g e t i j stroming en a n d e r z i j d s door brandingsstromen o . i . v . golven.
- door de oriëntatie van de k u s t l i j n t e n opzichte van de domi-nante g o l f r i c h t i n g overheerst de noordgaande brandingsstroom de d i t o zuidgaande component.
De g e t i j stroom draagt b i j aan h e t t r a n s p o r t e r e n d vermogen i n de r i c h t i n g van de Waddenzee.
Het kustvak tussen paal 2 en 8 s t a a t h i e r d o o r onder i n v l o e d van h e t gedrag van de Razende Bol en de binnen-delta van h e t zeegat van Texel.
n e t t o r e s u l t e e r t d i t i n een " v e r l i e s " aan zand i n de r i c h -t i n g van de Waddenzee.
- er i s sprake van aanvoer van zand vanaf dieper water d.m.v. dwarstransport.
De omvang h i e r v a n i s echter een orde k l e i n e r dan de genoemde "langs"componenten.
- de kop i s verdedigd met een s t e e n / a s f a l t c o n s t r u c t i e (de Helderse zeewering), t e r w i j l de r e s t van h e t kustvak verded i g verded i s met stranverdedhoofverdeden. Ter hoogte van Callantsoog i s i n -middels tweemaal gesuppleerd, t e r w i j l b i j h e t t e n zuiden h i e r v a n gelegen Zwanewater een d u i n s u p p l e t i e i s u i t g e v o e r d . - t e r hoogte van Callantsoog bedraagt de erosie ca. 200.000 m3
idee achter de o p l o s s i n g :
- beperk zo v e e l a l s m o g e l i j k h e t v e r l i e s aan zand u i t d i t kustvak i n de r i c h t i n g van de Waddenzee.
- bouw daartoe een dam tussen de k u s t l i j n b i j paal 4 en de ondiepte "de B o l l e n van K i j k d u i n " . Het d i c h t onder de k u s t ontstane "nieuwe" Schulpengat wordt op deze w i j z e a f g e s l o -ten.
D i t v o o r s t e l gaat dus a a n z i e n l i j k minder v e r dan h e t onlangs i n de media gepresenteerde "plan Schoorl".
De lengte van de dam wordt ca. 2 a 2.5 k i l o m e t e r .
Gezien de r i c h t i n g van de ebstroom kan deze dam, anders dan b i j Texel, recht z i j n .
A f h a n k e l i j k van h e t na t e s t r e v e n r e s u l t a a t kan de dam meer of minder doorlatend en/of overstroombaar worden u i t g e v o e r d . - h e t kustvak tussen de dam en Callantsoog (paal 12) z a l s t e r k
aanzanden. Na verloop van t i j d z a l z i c h een evenwicht i n -I n s t e l l e n en s t o p t de sedimentatie.
De w i j z e waarop deze sedimentatie p l a a t s v i n d t kan bovendien nog worden "gestuurd". Zo z i j n er twee mogelijkheden, t e we-ten een v o l gestoven zandvlakte o f een meer geconcentreerde w i j z e van sedimentatie i n de vorm van een strandwal met daar
achter een lagune. Met name deze l a a t s t e o p t i e z a l mede langs kunstmatige weg moeten worden vormgegeven.
- omdat deze aanzanding eventueel t e n koste kan gaan van de meer z u i d e l i j k gelegen kustvakken (o.a. h e t Zwanewater), kan deze "aanzanding" ( zo nodig) ook langs kunstmatige w i j z e geheel o f g e d e e l t e l i j k worden aangebracht.
- voor de meer z u i d e l i j k gelegen eroderende delen van de Noord-Hollandse kust kan deze o p l o s s i n g van een dam even-eens (gefaseerd van Noord naar Zuid) worden toegepast ( b i j v . een dam b i j k i l o m e t e r 12 en 22). Deze dammen kunnen echter k o r t e r z i j n .
onzekere f a c t o r :
- h e t gevolg van deze ingreep op de n o o r d e l i j k h i e r v a n gelegen gen b u i t e n - d e l t a (Schulpengat, Razende Bol en Molengat) en de zuid-punt van Texel (de Hors).
Nader onderzoek op d i t punt i s e s s e n t i e e l . Ook d i e n t , met het oog op de s t a b i l i t e i t van de kop van de dam, de m o b i l i
-t e i -t van de B o l l e n z e l f onderzoch-t -t e worden. I n d i e n nodig z a l de c o n s t r u c t i e van de kop h i e r a a n aangepast dienen t e worden.
e f f e c t i v i t e i t L
- groot voor h e t aangevallen kustvak. Naar verwachting kan deze 80 t o t 100 procent bedragen. A l s geheel z a l d i t
percen-ONDERWATER DAMMEN
p l a a t s DE KOP VAN NOORD-HOLLAND. (Callantsoog).
reden L v e i l i g h e i d f u n c t i e s : v e i l i g h e i d
morfologisch systeem i z i e pagina 20 en 21. idee achter de oplossing :
- verminder de g o l f a a n v a l op h e t meest kwetsbare deel van d i t kustvak t e r hoogte van Callantsoog en compenseer t e g e l i j k e r -t i j d (een deel van) de e r o s i e van de vooroever.
- bouw daartoe één o f meerdere onderwater-golfbrekers.
De t e kiezen oriëntatie van de dam(men) i s a f h a n k e l i j k van de dominante g o l f r i c h t i n g ( e n ) en z a l nader bepaald c.q. ge-o p t i m a l i s e e r d mge-oeten wge-orden
M a t e r i a a l voor deze dammen : s t o r t s t e e n o f zand.
- bijkomend e f f e c t i s , dat een deel van h e t zand dat z i c h langs d i t kustvak r e s u l t e r e n d noordwaarts v e r p l a a t s t ( d e e l s ) i n de luwte achter de dam(men) z a l bezinken.
onzekere f a c t o r L
- de respons van h e t n o o r d e l i j k van de dammen gelegen kustvak op de maatregel. Het optreden van l i j - z i j d e e r o s i e i s een gevolg van de genoemde sedimentatie achter de dam(men). De mate waarin d i t e f f e c t o p t r e e d t i s a f h a n k e l i j k van de mate van sedimentatie.
e f f e c t i v i t e i t L
- Verwacht wordt, dat een percentage van 40 t o t 60 procent haalbaar i s . D i t i s echter s t e r k a f h a n k e l i j k van h e t ontwerp van de dam(men) (hoogte, l e n g t e , oriëntatie en a a n t a l ) en de mate waarin l i j - z i j d e e r o s i e optreedt.
SLUISSCHE HOMPELS
REDE VAN
VLISSINGEN
p l a a t s ZEEUWS VLAANDEREN (Cadzand)
reden L v e i l i g h e i d
f u n c t i e s L v e i l i g h e i d , r e c r e a t i e , natuur morfologisch systeem :
- langs de Noordzee-kust van Zeeuws-Vlaanderen i s op de lange-re t e r m i j n sprake van een lange-resultelange-rende e r o s i e .
De actuele k u s t l i g g i n g wordt echter i n hoofdzaak bepaald door langperiodieke f l u c t u a t i e s , de zogenaamde zandgolven. Daarnaast i s er sprake van zandtransport a l s gevolg van de g o l f w e r k i n g , t e r w i j l de g e t i j stromen door de d i c h t onder de kust lopende geul (de Appelzak) i n b e l a n g r i j k e mate b i j d r a -gen aan h e t n e t t o transporterend vermo-gen.
Door de aanwezigheid van deze geul i s er geen sprake van aanvoer van zand vanaf dieper water d.m.v. dwarstransport. - h e t r e s u l t a a t i s , dat met name a f h a n k e l i j k van de p o s i t i e en
lengte van de zandgolf de k u s t l i j n i n meerdere o f mindere mate zeewaarts r e s p e c t i e v e l i j k landwaarts v e r p l a a t s t . Daarnaast wordt de noordwaarts van d i t kustvak stromende Wielingen gevoed met zand u i t h e t kustvak en de vooroever.
Zand wat h i e r eenmaal i n t e r e c h t i s gekomen moet a l s v e r l o -ren worden beschouwd voor het kustvak (zandvang).
- a l s gevolg van de i n België uitgevoerde s u p p l e t i e s t e n noor-den van de haven van Zeebrugge wordt zand aangevoerd.
Echter, d i t zand b e z i n k t i n hoofdzaak i n en n a b i j de monding van het Zwin en komt dus nog n i e t t e n goede aan h e t
noorde-l i j k h i e r v a n genoorde-legen kustvak.
- het kustvak i s verdedigd met een groot a a n t a l , zeer zware strandhoofden.
R e c e n t e l i j k i s i n d i t kustvak een s u p p l e t i e (van 100.000 m3) uitgevoerd. De mogelijkheden voor het u i t v o e r e n van
supple-t i e s z i j n h i e r , gezien de beschikbare r u i m supple-t e , echsupple-ter beperkt. De zeewaartse grens wordt gevormd door de koppen van de strandhoofden, t e r w i j l zand dat h i e r b u i t e n t e r e c h t
komt d i r e c t v i a de g e t i j geul wordt afgevoerd en voor h e t kustvak a l s v e r l o r e n moet worden beschouwd.
- n e t t o v e r l i e s t d i t kustvak ca. 200.000 kubieke meter zand per j a a r .
VERHINDEREN "DAL" ZANDGOLF DOOR DAM
DAM VAN (HANGEND-STRAND) K L E I
T U S S E N DE HOOFDEN
idee achter de oplossing :
- stop h e t negatieve e f f e c t van de zandgolf (het " d a l " ) en verminder bovendien het v e r l i e s van zand u i t h e t kustvak door g o l f w e r k i n g en g e t i j stroming door t e r hoogte van de koppen van de strandhoofden een aaneengesloten dam aan t e brengen. Vul bovendien het er achter liggende gebied op met zand.
- Het r e s u l t a a t i s een "vastgelegde" vooroever d i e z i c h n i e t langer a l s " d a l " van de zandgolf kan gedragen en een breed s t r a n d , wat een a a n z i e n l i j k betere s t a b i l i t e i t (en daarmee levensduur) kent dan i n de h u i d i g e s i t u a t i e .
- de kruinhoogte van de dam wordt gedacht op N.A.P. -2 a -3 meter.
De s t a b i l i t e i t van het er achter liggende s t r a n d i s h i e r v a n s t e r k a f h a n k e l i j k . Bovendien z a l , i n d i e n de l i g g i n g van h e t s t r a n d t e laag wordt t.o.v. de k r u i n van de dam, accumulatie van s l i b en/of v u i l optreden.
Het d e f i n i t i e v e ontwerp z a l h i e r o p g e o p t i m a l i s e e r d moeten worden.
M a t e r i a a l wat voor de aanleg van deze dam l n aanmerking komt i s k l e i ( t e winnen u i t de Wielingen). Eventueel kunnen ook Hoechst-slakken worden toegepast.
- gezien de werking van h e t morfologisch systeem l i j k t de kans op het optreden van l i j - z i j d e e r o s i e gering.
onzekere f a c t o r i
- zowel de levensduur van de dam, alsmede h e t optreden van e r o s i e van het s t r a n d achter de dam. Het ontwerp d i e n t h i e r -op ge-optimaliseerd t e worden.
e f f e c t i v i t e i t i
- g r o o t , maar zoals reeds opgemerkt, s t e r k a f h a n k e l i j k van het ontwerp van de dam (hoogte en b r e e d t e ) . Voor een "goed" ontwerp wordt een percentage van 80 t o t 100 procent a l s h a a l -baar v e r o n d e r s t e l d .
Bovendien kunnen de m a t e r i a a l k o s t e n voor de dam g e r i n g z i j n , i n d i e n de voor d i t werk benodigde k l e i betrokken kan worden van de i n de Wielingen geplande verdiepingswerken t e n be-hoeve van de scheepvaart.
PÖNT VAN VOORNE
HARINGVLIET
SLUIZEN
G O E R E E
BROUWERSDAM
SCHOUWEN
32p l a a t s VOORDELTA/NOORDELIJKE DELTA-KUST.
(o.a. de Punt van Voorne, Kop van Goeree en de Kop van Schouwen).
reden i v e i l i g h e i d
f u n c t i e s L v e i l i g h e i d , r e c r e a t i e , natuur, drinkwater. morfologisch systeem :
- de koppen van de Zuid-Hollandse en Zeeuwse e i l a n d e n staan b l o o t aan e r o s i e . De reden h i e r v a n i s , dat door g o l f w e r k i n g a f s l a g van de kust p l a a t s v i n d t , t e r w i j l d i t zand vervolgens v i a d i c h t onder de kust lopende geulen naar de meer naar binnen gelegen ondiepe gebieden wordt g e t r a n s p o r t e e r d . Eenmaal daar aangekomen b e z i n k t h e t (o.a. i n r e s t a n t e n van oude geulen) en maakt dan geen deel meer u i t van de zand-huishouding van de r e s p e c t i e v e l i j k e kustvakken.
- zeewaarts van deze g e t i j geulen i s een bankengebied ontstaan als gevolg van de door de a f s l u i t i n g s w e r k e n s t e r k verminder-de "dwars-stroming".
Het m a t e r i a a l voor deze banken wordt geleverd door de voor-oever van de b u i t e n d e l t a ' s .
Momenteel l i j k t de o n t w i k k e l i n g van deze banken i n de hoogte nog s l e c h t s zeer marginaal. Wel v i n d t v e r g r o t i n g van het oppervlak p l a a t s en gaat de sedimentatie van het er achter liggende gebied onverminderd door.
- de koppen van de eilanden z i j n en worden r e g e l m a t i g gesup-p l e e r d . Ogesup-p de noord-westgesup-punt van Goeree i s bovendien een harde v e r d e d i g i n g aangebracht.
I n de mond van het H a r i n g v l i e t v i n d t sedimentatie p l a a t s i n de scheepvaartgeul naar Stellendam. Via onderhoudsbaggerwerk
RICHEL VAN BIJV. STEEN OF ZANDWORSTEN KUNSTMATIG ZEEWIER SEDIMENTATIE SEDIMENTATIE S T A B I L I S E R E N GEUL SEDIMENTATIE AFNAME 0ETIJ_COMPONENT
S L U F T E R D A M HINDERPLAAT PUNT HARINGVLIET v a n VOORNE SLUIZEN
B E S T O R T I N G KUNSTMATIG Z E E W I E R
idee achter de o p l o s s i n g :
- verminder de aanval op de koppen van de eilanden en de transporterende f u n c t i e van de daar lopende g e t i j geulen door de ontstane banken o n d e r l i n g zoveel a l s m o g e l i j k een
gesloten geheel t e l a t e n vormen.
- h i e r v o o r i s het n o o d z a k e l i j k , dat e n e r z i j d s de o n t w i k k e l i n g van de banken i n de hoogte wordt gestimuleerd, t e r w i j l a n d e r z i j d s de sedimentatie i n het er achter liggende gebied zoveel m o g e l i j k wordt beperkt.
- om de o n t w i k k e l i n g van de p l a t e n i n de hoogte t e s t i m u l e r e n moet zowel een initiële verhoging worden aangebracht a l s h e t zandaanbod t.b.v. de p l a a t worden v e r g r o o t .
Het i n i t i e e l verhogen van de p l a a t kan door het aanbrengen van een stenen r i c h e l , het plaatsen van "zand-worsten" o f eventueel suppleren. Deze l a a t s t e aanpak kent het gevaar van doorbraak.
Het v e r g r o t e n van het zandaanbod kan geschieden door aan de p l a a t - e i n d e n voorwaarden voor e x t r a sedimentatie t e creëren. D i t kan door b i j v . de toepassing van kunstmatig zeewier. Als gevolg van beide maatregelen wordt de m o g e l i j k h e i d voor v e r s t u i v i n g v e r g r o o t en daarmee de kans voor het z i c h ver-sneld opwerken van de p l a a t .
- door het "opvangen" van e x t r a zand aan de p l a a t e i n d e n wordt bovendien de sedimentatie i n het achterliggende gebied ver-minderd. D i t l a a t s t e h e e f t naar verwachting bovendien een g u n s t i g e f f e c t op het onderhoud van de vaargeul naar S t e l -lendam .
onzeker f a c t o r L
- de mate waarin de p l a t e n z u l l e n ophogen en aldus het er achter liggende gebied beschermen. A l l e e n een prototype-proef kan h i e r o v e r d u i d e l i j k h e i d verschaffen.
Een d e r g e l i j k e proef zou een beperkte omvang moeten k r i j g e n en de l o c a t i e z a l z o r g v u l d i g gekozen moeten worden. Per s l o t van rekening gaat het er h i e r b i j om "de natuur een handje t e helpen". De keuze van de l o c a t i e z a l dus gebaseerd moeten z i j n op d i t " l a a t s t e z e t j e " .
e f f e c t i v i t e i t L
- s t e r k a f h a n k e l i j k van de mate van verhoging van de p l a t e n . I n f e i t e i s het z e l f s zo, dat de maatregel ofwel succes h e e f t o f n i e t . I e t s h i e r tussenin i s i n f e i t e n i e t m o g e l i j k , want de p l a t e n komen omhoog t o t het gewenste niveau en hand-haven z i c h hierop of n i e t .
Echter, a l s de verhoging voldoende i s (hoog-water v r i j ) en b l i j v e n d , dan wordt de e f f e c t i v i t e i t ten behoeve van Voorne
p l a a t s WALCHEREN
(met name de zuid-west k u s t ) reden v e i l i g h e i d f u n c t i e s ;_ v e i l i g h e i d , r e c r e a t i e , natuur. morfologisch systeem L
- z i e pagina 30 en 31. idee achter de o p l o s s i n g :
h e t meer zeewaarts c.q. naar b u i t e n verleggen van de s t r o -ming langs het e i l a n d .
- bouw daartoe twee o f meer dammen, welke de bestaande
geul(en) doorsnijden. Naar verwachting z a l b u l t e n de koppen van deze dammen een nieuwe geul ontstaan. A l s d i t n i e t ge-b e u r t o f a l s deze z i c h ( ge-b i j v o o r ge-b e e l d voor de scheepvaart) onvoldoende o n t w i k k e l t , dan kan er langs kunstmatige weg worden ingegrepen (baggeren).
- tussen de koppen van de dammen en h e t er achter gelegen kustvak z a l een soort lagune ontstaan. Gezien de sediment-eigenschappen i n d i t gebied z a l v o o r n a m e l i j k v e r s l i b b i n g op-treden.
onzekere f a c t o r e n L
- met name de vorming van de nieuwe g e u l ( e n ) . Vooralsnog wordt echter n i e t verwacht dat de stroming, wanneer deze eenmaal door de aanleg van de dammen "naar b u i t e n " i s v e r l e g d , de h u i d i g e k u s t l i j n opnieuw z a l bedreigen.
Nader onderzoek z a l h i e r o v e r verder u i t s l u i t s e l moeten bren-gen. Het spreekt voor z i c h dat de p l a a t s en traceekeuze van de dammen hierop van grote i n v l o e d z i j n .
e f f e c t i v i t e i t :_
- g r o o t , echter s t e r k a f h a n k e l i j k van het ontwerp van de dam-men ( z i e "onzekere f a c t o r e n " ) .
B i j een optimaal ontwerp wordt een percentage van 80 t o t 100 procent a l s haalbaar v e r o n d e r s t e l d .
Samenvattend kan t e n aanzien van de mogelijkheden voor een zeewaarts a l t e r n a t i e f het volgende worden opgemerkt :
* er bestaat geen algemeen toepasbare "zeewaartse" maatregel, d i e tevens reëel i s .
De v e r s c h i l l e n i n morfologische systemen op de r e s p e c t i e v e l i j k e probleem-locaties z i j n daarvoor t e groot.
* aan de hand van een brainstorm-sessie z i j n voor de v e r s c h i l l e n d e probleem-locaties oplossings-mogelijkheden geschetst.
De meest k a n s r i j k e staan weergegeven i n onderstaande t a b e l . Ver-meld z i j n het doel van de ingreep, de w i j z e waarop g e t r a c h t wordt d i t e f f e c t t e bereiken en de mate waarin verwacht wordt dat d i t ook daadwerkelijk kan/zal lukken.
* voor wat b e t r e f t d i t l a a t s t e item, de e f f e c t i v i t e i t , wordt h i e r nog eens benadrukt dat d i t verwachtingswaarden z i j n . Ze z i j n gebaseerd op reële aannamen, maar nader onderzoek z a l moeten u i t -w i j z e n i n hoeverre de reeds eerder genoemde onzekerheden h i e r o p
s i g n i f i c a n t van i n v l o e d z u l l e n z i j n .
Voor de r e s t van deze s t u d i e worden deze g e t a l l e n verder aange-houden.
Locatie/gebied doel van de ingreep maatregelen e f f e e -t i v i -t e i -t T e x e l / E i e r l a n d s t i m u l e r e n van
kust-aangroei
bouw van een dam dwars op de k u s t , a l o f n i e t met een zandaanvulling
80-100 t
Kop N.-Holland s t i m u l e r e n van kust-aangroei
bouw van één o f meer-dere dammen dwars op de k u s t , a l o f n i e t met een ( g e d e e l t e l i j -ke) zand-aanvulling
( v l a k t e o f lagune)
80-100 %
Callantsoog reduceren g o l f a a n v a l onderwater- dammen voor de kust
40-60 %
Zws-Vlaanderen voorkomen negatieve gevolgen van een zandgolf
onderwaterdammen tus-sen de aanwezige stroomkribben
80-100 %
Voordelta reduceren g o l f a a n v a l banken ( i n i t i e e l ) ver-hogen met r i c h e l van steen o f zandworsten;
k. n a t u u r - o n t w i k k e l i n g
Gezien de vaak f o r s e schaal van de geschetste ingrepen, kan n i e t zondermeer aan de r u i m t e l i j k e i m p l i c a t i e s worden voorbijgegaan. H i e r b i j mag echter n i e t u i t h e t oog worden v e r l o r e n dat deze nota z i c h p r i m a i r r i c h t op h e t onderzoek naar de mogelijkheden voor een zeewaartse k u s t v e r d e d i g i n g .
N a d r u k k e l i j k wordt dan ook g e s t e l d dat daar waar de k u s t l i j n z i c h zeewaarts v e r p l a a t s t weliswaar sprake i s van landwinst, maar dat d i t i n het kader van deze nota beschouwd moet worden a l s b i j p r o -duct. Het v a l t dan ook v o l l e d i g b u i t e n de scoop van deze nota om t e komen t o t u i t s p r a k e n over de mogelijke i n r i c h t i n g van "het nieuwe land", etc .
Wanneer echter een zeewaartse o p l o s s i n g ( a l o f n i e t i n combinatie met een kunstmatige aanzanding) wordt g e r e a l i s e e r d , dan z u l l e n b i j u i t b l i j v e n van m.enselijk i n g r i j p e n , z i c h onder en boven water nieuwe natuurwaarden ontwikkelen. U i t e r a a r d i s d i t proces s t e r k a f h a n k e l i j k van de l o c a t i e , de o o r s p r o n k e l i j k e p o t e n t i e s van h e t gebied en de soort ingreep.
Het doel van deze paragraaf i s om zeer globaal aan t e geven waar z i c h b i j toepassing van h e t zeewaarts a l t e r n a t i e f op h e t gebied van n a t u u r - o n t w i k k e l i n g eventueel mogelijkheden kunnen voordoen en wat daarvan dan globaal de r e s u l t a t e n (zouden) kunnen z i j n .
Algemeen wordt derhalve g e s t e l d , dat :
* voor h e t adekwaat beantwoorden van de vragen op h e t gebied van landschappelijke inpassing e t c , i n p r i n c i p e e e r s t
be-s c h i k t moet kunnen worden over b i j v o o r b e e l d een natuuront-w i k k e l i n g s p l a n .
Het a a n t a l mogelijkheden i s n.1. groot en het u i t e i n d e l i j k e r e s u l t a a t wordt behalve door de aanwezige p o t e n t i e s tevens s t e r k beïnvloed door de t e s t e l l e n eisen en wensen.
Wel kan op basis van een a a n t a l min of meer algemene p r i n c i -pes een globale r e a c t i e en wat suggesties gegeven worden op de geleverde schetsen voor een zeewaartse k u s t v e r d e d i g i n g . * de mariene milieu-aspecten nader onderzocht dienen t e
wor-den. I n het kader van deze nota wordt s l e c h t s v o l s t a a n met een paar zeer algemene opmerkingen, t e weten :
- i n die g e v a l l e n waarbij de t u r b u l e n t i e a l s gevolg van de maatregel(en) afneemt, z a l i n h e t algemeen sprake z i j n van een gunstige o n t w i k k e l i n g . De s o o r t e n r i j k d o m z a l toenemen t.o.v. de o o r s p r o n k e l i j k e en zeer t u r b u -l e n t e brandingszone en vooroever.
mogelijkheden op h e t gebied van b e p l a n t i n g t.b.v. h e t behouden en/of s t i m u l e r e n van sedimentatie.
Algemeen kan g e s t e l d worden dat de mogelijkheden beperkt z i j n . Zodra een gedeelte zover i s aangezand dat d i t h o o g w a t e r - v r i j i s , kan begonnen worden met het i n z a a i e n / p l a n t e n van biestarwegras en helm.
Primaire duinvorming wordt h i e r d o o r bevorderd. Zodra deze nieuwe duinen een r e d e l i j k e omvang hebben gekregen, k r i j g e n ook andere soorten een kans.
I n de r e g e l z a l na verloop van t i j d de b e g r o e i i n g van deze nieuwe duinen n i e t a f w i j k e n van de nu reeds aanwezige v e g e t a t i e .
Wanneer een d e r g e l i j k e vorming van "nieuwe duinen" voor de reeds bestaande zeereep p l a a t s v i n d t en tevens een zekere omvang b e r e i k t , dan z a l d i t gevolgen hebben voor de waterhuishouding i n het er achter liggende gebied. De grondwaterspiegel z a l h i e r d o o r hoger komen t e l i g g e n . D i t kan zowel negatieve a l s p o s i t i e v e gevolgen hebben.
Zo kan i n bestaande v o c h t i g e d u i n v a l l e i e n de w a t e r s p i e g e l dermate verhogen, dat de v e g e t a t i e h i e r d o o r wordt aangetast. D i t z a l met name het geval z i j n a l s deze verhoging enkele decimeters bedraagt en de v a l l e i e n r e l a t i e f s t e i l e kanten hebben.
Echter h e t a r e a a l v o c h t i g e d u i n v a l l e i e n kan ook v e r g r o t e n . D i t i s het geval i n d i e n b i j v o o r b e e l d de grondwaterspiegel voldoende s t i j g t om nu nog droge v a l l e i e n i n " n a t t e " t e veranderen.
N i e t gezegd i s dat deze e f f e c t e n elkaar v o l l e d i g kunnen compense-ren. Eén en ander i s s t e r k a f h a n k e l i j k van de t o p o g r a f i e en de soortenrijkdom i n h e t b e t r e f f e n d e gebied.
Een tweede e f f e c t a l s gevolg van het ontstaan van een nieuwe d u i n e n r i j voor de reeds bestaande i s , dat m o g e l i j k de zout-invang n e g a t i e f wordt beïnvloed. Via aanpassing van de vorm van deze nieuwe duinen i s h i e r o p wel enige i n v l o e d u i t t e oefenen.
Voor de l o c a t i e s Texel, Kop van Noord-Holland, Voordelta en Walche-ren z a l nu verder k o r t worden aangegeven wat de consequenties z i j n ( p o s i t i e f en/of n e g a t i e f ) van de voorgestelde ingrepen voor de n a t u u r l i j k e o n t w i k k e l i n g van het gebied en wat g l o b a a l de m o g e l i j k -heden z i j n om nieuwe o n t w i k k e l i n g e n te stimuleren.
p l a a t s TEXEL/EIERLAND consequenties L
- wanneer er een nieuwe d u i n e n r i j van enige omvang (breedte) voor de reeds bestaande o n t s t a a t , dan z a l d i t gevolgen heb-ben voor de l i g g i n g van de grondwaterspiegel en de
zout-invang. M o g e l i j k dat de v e g e t a t i e i n met name de "Manden-v a l l e i " h i e r d o o r p o s i t i e f wordt beïn"Manden-vloed. Thans "Manden-v e r d r o o g t
deze voormalige v o c h t i g e v a l l e i steeds meer onder i n v l o e d van o.a. o v e r s t u i v i n g . Vochtminnende v e g e t a t i e komt h i e r nog
s l e c h t s sporadisch voor (SIBAS).
Verhoging van de grondwaterspiegel a l s gevolg van h e t ont-staan van een nieuwe zeereep voor de beont-staande kan h i e r o p dus een g u n s t i g e f f e c t hebben.
- de o n t w i k k e l i n g van de S l u f t e r - v a l l e i z a l door deze maatre-g e l n i e t n e maatre-g a t i e f worden beïnvloed. M o maatre-g e l i j k i s er z e l f s sprake van een p o s i t i e v e i n v l o e d i.v.m. h e t t i j d e l i j k ver-ruimen van h e t d o o r s t r o o m p r o f i e l aan de monding a l s gevolg van de gewijzigde zandhuishouding.
mogelijkheden L
de aanzanding kan, zodra deze h o o g w a t e r v r i j i s , worden i n -gezaaid/geplant met biestarwegras en helm.
Primaire duinvorming z a l h i e r d o o r p o s i t i e f worden beïnvloed. B i j voldoende zandaanbod kan z i c h t . z . t . een nieuwe zeereep voor de reeds bestaande vormen.
Gezien h e t r e l a t i e f geringe oppervlak van de aanzanding z i j n de mogelijkheden verder beperkt.
- wel z a l door h e t nemen van deze maatregelen h e t n a t u u r l i j k aanzien aanmerkelijk verbeteren en de l a n d s c h a p p e l i j k e i n -passing t e n goede komen. Het behoeft dus geen s t r a n d v l a k t e a l a IJmuiden t e b l i j v e n ( s u b j e c t i e f c r i t e r i u m ) .
p l a a t s DE KOP VAN NOORD-HOLLAND consequenties i
- h e t kustvak tussen Callantsoog en Den Helder wordt geken-merkt door een r e l a t i e f smalle r i j jonge duinen, met daar achter akkerland.
De natuurwaarde van d i t gebied i s beperkt.
Ten zuiden van Callantsoog i s de s i t u a t i e geheel anders. Daar l i g t h e t o.a. natuurgebied "het Zwanewater".
Wanneer onder i n v l o e d van de voorgestelde maatregel(-en) langs d i t kustvak een nieuwe d u i n e n r i j van enige omvang (breedte) voor de bestaande o n t s t a a t , dan z a l d i t voor h e t e e r s t genoemde kustvak v e r m o e d e l i j k geen consequenties heb-ben.
Wat de i n v l o e d op h e t achter h e t kustvak "Zwanewater" gele-gen natuurgebied z a l z i j n , kan i n een globale s t u d i e a l s de-ze n i e t zondermeer aangegeven worden.
Opgemerkt wordt, dat r e c e n t e l i j k de buitenzeereep b i j h e t Zwanewater verzwaard i s met een omvangrijke strand- en duin-s u p p l e t i e .
mopeli jkheden [_
- gezien de omvang van de t e verwachten u i t b r e i d i n g van de k u s t l i j n dien z i c h h i e r twee mogelijkheden aan :
m o g e l i j k h e i d 1:
- deze i s v e r g e l i j k b a a r met d i e op Texel, t e weten een aan-a aan-a n z i e n l i j k e u i t b r e i d i n g i n de vorm vaan-an een s t r aan-a n d v l aan-a k t e en nieuwe duinvorming.
Ook h i e r z a l de b e g r o e i i n g i n eerste i n s t a n t i e bestaan u i t biestarwegras en helm.
Zodra p r i m a i r e duinvorming en h e t ontstaan van een nieuwe zeereep voldoende omvang hebben gekregen, z u l l e n ook andere soorten een kans k r i j g e n . Na v e r l o o p van t i j d z a l deze be-g r o e i i n be-g n i e t w e z e n l i j k a f w i j k e n van de nu aanwezibe-ge.
p l a a t s DE KOP VAN NOORD-HOLLAND ( v e r v o l g ) m o g e l i j k h e i d 2:
- een tweede m o g e l i j k h e i d i s , om j u i s t n i e t een d e r g e l i j k e s t r a n d v l a k t e met nieuwe duinen t e l a t e n ontstaan, maar de aanwas zo v e e l m o g e l i j k t e concentreren i n een zanddam
( s t r a n d w a l ) . Deze o n t w i k k e l i n g z a l n i e t zondermeer langs na-t u u r l i j k e weg na-t o na-t sna-tand kunnen komen. W a a r s c h i j n l i j k z i j n van t i j d t o t t i j d corrigerende maatregelen n o o d z a k e l i j k . Zodra de strandwal z i c h voldoende o n t w i k k e l d h e e f t kunnen deze achterwege b l i j v e n .
Achter de strandwal o n t s t a a t aldus een n a t o f v o c h t i g ge-b i e d .
De (zoute) waterspiegel kan bovendien v i a aanpassing(en) van de dam(men) geregeld worden. Hiermee kan zowel h e t gedrag van de waterspiegel ( a l o f n i e t gereduceerde g e t i j w e r k i n g )
als de v e r v e r s i n g i n c.q. h e t zoutgehalte van de lagune be-ïnvloed worden.
Door op deze w i j z e t e werk t e gaan o n t s t a a t een s o o r t ( h a l f open) wad ( " S l u f t e r - a c h t i g e lagune).
Deze aanpak kent i n t e r e s s a n t e mogelijkheden voor natuuront-w i k k e l i n g , zonatuuront-wel voor f l o r a a l s fauna (fourageer-gebied). D i t gebied kan z i c h ontwikkelen a l s een waardevolle aanvul-l i n g op het "Zwanewater".
WAD-ACHTIG GEBIED
p l a a t s VOORDELTA / NOORDELIJKE DELTA-KUST consequenties L
- de "verkennende s t u d i e : NATUURONTWIKKELING" ( M i n i s t e r i e voor Landbouw en V i s s e r i j / september 1988) maakt o.a. ge-wag van de volgende mogelijkheden qua respons van de "Voor-d e l t a " op m e n s e l i j k i n g r i j p e n :
"Aan de z e e z i j d e van de Delta z i j n met name i n het gehele Voordelta-gebied, van de Maasvlakte t o t aan de
Wester-schelde, natuurontwikkelings-perspectieven aanwezig.
I n r e l a t i e t o t het zgn. Slufterdam-projeet aan de Maasvlak-t e kan een s l u f Maasvlak-t e r s y s Maasvlak-t e e m meMaasvlak-t groene sMaasvlak-tranden, kwelders en g e t i j d e k r e k e n t o t stand komen. Voornaamste voorwaarde i s i n f e i t e een goede zonering van f u n c t i e s met, waar nodig, een hoge mate van scheiding tussen natuur en r e c r e a t i e
-f u n c t i e s .
Voor de Voordelta, h e t s t e l s e l van hoge zandbanken en on-diepten, vanaf het H a r i n g v l i e t t o t aan Noord-Beveland, i s . het nog n i e t helemaal d u i d e l i j k welk patroon z a l ontstaan
u i t de processen, zoals d i e nu gaande z i j n . I n d i e n de na-t u u r l i j k e o n na-t w i k k e l i n g i n de r i c h na-t i n g gaana-t van een
wad-a c h t i g kustsysteem, z wad-a l het v o o r wad-a l een kwestie z i j n vwad-an een goede zonering en scheiding van f u n c t i e s . Door het t i j d i g t r e f f e n van b e s t u u r l i j k e beschermende maatregelen, z a l d i t voor de natuur, maar ook voor de v i s s e r i j , u i t e r m a t e b e l a n g r i j k e gebied z i c h ongestoord kunnen ontwikkelen t o t een kerngebied voor het kustsysteem.
I s de n a t u u r l i j k e t r e n d een o n t w i k k e l i n g naar een g e s t r e k t e k u s t , w a a r b i j de banken weer afvlakken en een "normaal" p r o f i e l o n t s t a a t , dan h e e f t het geen z i n om tegen d i e t r e n d
i n i e t s anders t e w i l l e n .
Het kan ook z i j n , dat er een s o o r t " a l l e s o f n i e t s " moment i s , een breekpunt, waarna de t r e n d i n één van beide boven genoemde r i c h t i n g e n v e r l o o p t . I n dat geval v e r d i e n t het zeker aanbeveling om de t r e n d een z e t j e t e geven i n de r i c h t i n g van een wad-achtig systeem, b i j v o o r b e e l d door kunstmatige duinvorming op zandplaten t e s t i m u l e r e n en stroomgeulen op d i e p t e t e baggeren."
Einde c i t a a t . mogelijkheden _ i
- hoewel het aanwezig z i j n van het hierboven geschetste
"breekpunt" nog n i e t i s aangetoond, kan toch a l wel g e s t e l d worden dat de p l a t e n en banken z i c h n i e t meer zo progres-s i e f ontwikkelen a l progres-s i n het recente verleden het geval i progres-s geweest.
p l a a t s WALCHEREN. consequenties i
- de zwaar aangevallen zuid-west kust van Walcheren bestaat u i t een zeer smalle d u i n e n r i j met een r e l a t i e f b e l a n g r i j k e natuurwaarde. Hierachter l i g t land met een v o o r n a m e l i j k agrarische bestemming.
B i j u i t v o e r i n g van een maatregel met twee of meer dammen en v e r l e g g i n g van de bestaande geul, z a l een r e l a t i e f r u s t i g e
lagune ontstaan. Gezien de aanwezige sedimentbeweging z a l d i t gebied voornamelijk v e r s l i b b e n . Gezien de w a t e r k w a l i t e i t t e r p l a a t s e kan accumulatie van v e r o n t r e i n i g i n g e n ontstaan. N i e t verwacht wordt dat er nieuwe duinen z u l l e n ontstaan. mogelijkheden L
- de mogelijkheden voor n a t u u r o n t w i k k e l i n g i n de aldus ont-stane lagune z i j n i n p r i n c i p e dezelfde a l s d i e welke b i j de "Voordelta" geschetst z i j n .
M o g e l i j k dat de optredende v e r o n t r e i n i g i n g h i e r o p een (be-scheiden) n e g a t i e f e f f e c t h e e f t .
