• Nie Znaleziono Wyników

Skutki antybiotykooporności – co już wiemy, a czego możemy się spodziewać?

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Skutki antybiotykooporności – co już wiemy, a czego możemy się spodziewać?"

Copied!
4
0
0

Pełen tekst

© Evereth Publishing, 2020. FORUM ZAKAŻEŃ 2020;116:297300 © Evereth Publishing, 2020. KINGA BONDARCZUK. SKUTKI ANTYBIOTYKOOPORNOŚCI  CO JUŻ WIEMY, A CZEGO MOŻEMY SIĘ SPODZIEWAĆ? THE BURDEN OF ANTIBIOTIC RESISTANCE  HOW MUCH DO WE ALREADY KNOW AND WHAT CAN WE EXPECT?. PRACA POGLĄDOWA. Centrum Bioinformatyki i Analizy Danych, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, ul. Waszyngtona 13a, 15-269 Białystok, e-mail: kinga.bondarczuk@umb.edu.pl. Wpłynęlo: 29.12.2020. Zaakceptowano: 14.01.2021. DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2020044. ORCID: 0000-0002-9488-1480. STRESZCZENIE: Oporność bakterii na antybiotyki to wielowymiarowy, globalny problem, którego oddziaływanie wychodzi daleko poza szpitalne jednostki. Coraz więcej doniesień na- ukowych oraz raportów międzynarodowych organizacji określa skutki i koszty rozprzestrzenia- nia się tego zjawiska wśród bakterii. W celu przygotowania właściwych rekomendacji, a także podjęcia odpowiednich kroków, sporządzono również prognozy dotyczące dalszego wpływu antybiotykooporności na zdrowie społeczeństwa oraz na gospodarkę. Celem niniejszego opra- cowania jest podsumowanie obecnych i prognozowanych skutków szerzenia się lekooporno- ści wśród mikroorganizmów.. SŁOWA KLUCZOWE: lata życia skorygowane niesprawnością, skutki antybiotykooporności, zdrowie publiczne. ABSTRACT: Antibiotic resistance is a multidimensional and global problem having an effect far beyond hospital units. There is a substantial incearse in the number of scientific publications and reports commisioned by international organisations aiming to asses the consequences and costs of antibiotic resistance spread. To establish appropriate guidelines several appro- aches modelling further impact of antibiotic resistance on human health and economic costs were performed. The aim of this paper is to summarise knowledge about current and possible consequences of antibiotic resistance spread among bacteria.. KEY WORDS: antibiotic resistance burden, DALY, public health. WSTĘP. Rozprzestrzenianie się antybiotykooporności wśród mi- kroorganizmów chorobotwórczych jest obecnie uznawane za jedno z największych zagrożeń zdrowia publicznego. Prowadzi do ograniczenia skuteczności antybiotykoterapii, a także powoduje wzrost śmiertelności, liczby powikłań oraz kosztów leczenia. Omawiany problem ma zasięg globalny, a instytucje – takie jak Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization – WHO) czy Komisja Europej- ska (ang. European Commission – EC) – podjęły działania mające na celu jego ograniczenie [2, 4, 16]. Szacunkowo w skali roku na świecie z powodu zakażeń lekoopornymi patogenami umiera 700 tysięcy osób. Prognozuje się, że ta liczba w 2050 roku może wzrosnąć do 10 milionów, jeśli za- braknie interwencji w celu spowolnienia rozprzestrzeniania się antybiotykooporności [11].. SKUTKI ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ ANTYBIOTYKOOPORNOŚCI WŚRÓD BAKTERII. Konsekwencje antybiotykooporności wśród bakterii są niezwykle złożonym zagadnieniem. Można je analizować z perspektywy pacjenta, określając wzrost śmiertelności i liczby powikłań. Z powodu infekcji wywołanych lekoopor- nymi drobnoustrojami wydłuża się okres pobytu w szpitalu czy czas podłączenia do mechanicznej wentylacji. Wzrasta zapotrzebowanie na intensywną opiekę medyczną, użycie in- wazyjnych narzędzi. Pojawia się konieczność dodatkowych operacji czy zabiegów medycznych. Niezbędna bywa dalsza opieka po zakończonej hospitalizacji, dochodzi do pogor- szenia jakości życia, spada produktywność, może dojść do utraty pracy. Nosicielstwo wielolekoopornego szczepu nie- sie ze sobą również poważne skutki psychologiczne. Pacjent obawia się o skuteczność terapii, a jego kontakty społeczne. Artykuł jest dostępny na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Dalsze rozpowszechnianie (w tym druk i umieszczanie w sieci) jest zabronione i stanowi poważne naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz grozi sankcjami prawnymi.!. FORUM ZAKAŻEŃ 2020;116. 298 © Evereth Publishing, 2020. są naznaczone izolacją i lękiem przed zarażeniem innych. Natomiast chorzy leczeni empirycznie, u których infekcja jest spowodowana wrażliwym drobnoustrojem, mogą nie- potrzebnie otrzymywać antybiotyki o szerokim spektrum działania. Taka sytuacja ma miejsce, gdy zwiększona czę- stość występowania antybiotykoopornych patogenów w da- nym regionie wymusza wprowadzenie terapii empirycznej leków o szerokim spektrum działania.. Wielowymiarowo jest również obciążony system ochro- ny zdrowia, m.in. poprzez: ograniczenie możliwości terapii, większe zużycie zasobów czy czasowe wyłączanie jedno- stek szpitalnych w wyniku pojawienia się w nich wielole- koopornego szczepu. Antybiotykooporność prowadzi do opóźnienia we wprowadzeniu efektywnej terapii. W przy- padku gdy zastosowana empiryczna antybiotykoterapia jest nieskuteczna, dopiero wyniki testów mikrobiologicznych pozwalają na dobranie właściwego leku [2, 4]. Przykłado- wo pacjenci zakażeni szczepami Escherichia coli i Klebsiella pneumoniae produkującymi β-laktamazy o rozszerzonym spektrum działania (ang. extended-spectrum β-lactamases – ESBL) otrzymują skuteczne antybiotyki po około 72 go- dzinach od podejrzenia infekcji. Natomiast u chorych zain- fekowanych tymi samymi gatunkami bakterii, ale szczepami nieprodukującymi ESBL, odpowiednie leki wdrażane są już po około 11,5 godziny od momentu podejrzenia infekcji [7]. Zakażenia wywołane przez drobnoustroje oporne na anty- biotyki mogą wymagać leczenia preparatami o wyższej tok- syczności i niższej skuteczności niż leki pierwszego wyboru [2]. Z powodu rozprzestrzeniania się antybiotykooporności coraz bardziej zagrożona staje się profilaktyka okołoopera- cyjna, a także wzrasta ryzyko immunosupresji [4, 6].. SZACOWANIE OBCIĄŻENIA WYWOŁANEGO SZERZENIEM SIĘ ANTYBIOTYKOOPORNOŚCI WŚRÓD MIKROORGANIZMÓW. Właściwe określenie konsekwencji antybiotykooporności jest niezbędne do podjęcia przez mocodawców odpowied- nich, przeciwdziałających kroków [13]. Oszacowanie skut- ków tego problemu okazuje się jednak niezwykle trudne i na- potyka wiele ograniczeń [6, 9, 15]. Stosuje się zróżnicowaną metodologię mającą na celu określenie wpływu na pacjen- ta, system ochrony zdrowia, a także na aspekty społeczne, w tym ekonomiczne [5, 8, 15]. Do obliczenia obciążenia wy- woływanego rozprzestrzenianiem się oporności na antybio- tyki wykorzystano różne wskaźniki. Z perspektywy pacjenta są to już wcześniej wymieniane powikłania i śmiertelność. Z perspektywy systemu ochrony zdrowia bierze się pod uwa- gę długość hospitalizacji oraz koszty leczenia. Natomiast obciążenie z punktu widzenia społeczeństwa dotyczy zwięk- szonych kosztów, utraconej produktywności czy wpływu na. stan zdrowia mierzonego na przykład za pomocą wskaźnika DALY (ang. disability-adjusted life years, lata życia skorygo- wane niesprawnością), który oznacza sumę liczby lat życia utraconych lub obciążonych niesprawnością [8].. W 2014 roku na zlecenie premiera Wielkiej Brytanii został przedstawiony raport na temat oporności na an- tybiotyki. W wymienionym dokumencie przedstawiono prognozowany wpływ rozprzestrzeniania się tego zjawiska wśród bakterii na gospodarkę, a także na śmiertelność do 2050 roku. Wyniki tych przewidywań, zakładających brak interwencji w celu ograniczenia antybiotykooporności, okazały się zatrważające. Jeśli rozprzestrzenianie się patoge- nów opornych na antybiotyki utrzymałoby obecne tempo, z powodu zakażeń wywołanych lekoopornymi bakteriami w 2050 roku rocznie umierałoby 10 milionów ludzi więcej. W modelu wzięto pod uwagę jak powikłania i śmiertelność wywołane omawianym zjawiskiem wpłynęłyby na siłę ro- boczą. Oszacowano, że do 2050 roku redukcja produktu krajowego brutto wyniosłaby 2–3,5%, co w globalnej skali oznacza 100 trylionów USD [10].. W raporcie sporządzonym w 2018 roku przez Organiza- cję Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organisation for Economic Cooperation and Development – OECD) ogłoszono, że z powodu infekcji wywołanych przez leko- oporne mikroorganizmy w Europie, Ameryce Północnej i Australii w latach 2015–2050 może umrzeć 2,4 miliona ludzi. Natomiast ¾ tych zgonów można uniknąć, wydając jedynie dwa dolary na osobę na rok na tak prosty zabieg jak mycie rąk oraz na bardziej rozważne przepisywanie antybio- tyków. Promocja higieny w warunkach szpitalnych, a tak- że redukcja nadużywania antybiotyków mogłaby do 2050 roku uratować życie 1,6 miliona osób w 33 krajach włączo- nych do przeprowadzonej analizy. Inwestycja w tę politykę zwróciłaby się w ciągu roku i przyniosłaby oszczędności wysokości 4,8 biliona USD rocznie. Ekonomiczne skutki antybiotykooporności mogą sięgać średnio 3,5 biliona USD na rok łącznie w analizowanych krajach. Natomiast w okre- sie 2015–2050 koszty poniesione przez systemy ochrony zdrowia na obszarze Unii Europejskiej oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE/EOG) prognozowano na 60 bilionów USD. Obecnie we wszystkich 33 państwach każ- dego roku antybiotykooporność jest związana z około 1,75 miliona lat życia skorygowanych niesprawnością, z czego 1 milion to lata utracone w krajach UE/EOG. We wszystkich krajach włączonych do przeprowadzonej analizy łącznie co roku z powodu lekooporności hospitalizacja pacjentów wy- dłuża się o 700 milionów dodatkowych dni, z czego 568 mi- lionów dni na obszarze UE/EOG [14].. Koordynowana przez ECDC Europejska Sieć Monitoro- wania Lekooporności Drobnoustrojów (ang. European An- timicrobial Resistance Surveillance Network – EARS-Net) dostarcza informacji na temat oporności na antybiotyki. Artykuł jest dostępny na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Dalsze rozpowszechnianie (w tym druk i umieszczanie w sieci) jest zabronione i stanowi poważne naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz grozi sankcjami prawnymi.!. FORUM ZAKAŻEŃ 2020;116. 299© Evereth Publishing, 2020. wśród ośmiu gatunków bakterii izolowanych z krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego (Escherichia coli, Klebsiella pneumo- niae, Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter species, Strep- tococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, Enterococcus faecalis, Enterococcus faecium). Dane tej sieci umożliwia- ją śledzenie rozprzestrzenienia się antybiotykooporności u patogenów inwazyjnych w UE/EOG. Na podstawie m.in. raportów EARS-Net stwierdzono, że w UE/EOG w 2015 roku z powodu infekcji patogenami lekoopornymi zmarło 33 110 osób. Natomiast lata życia skorygowane niesprawno- ścią wywołaną zakażeniami antybiotykoopornymi bakteria- mi w tym roku oszacowano na 874 541. W przeliczeniu na 100 000 populację liczba zgonów wyniosła 6,44, natomiast liczba lat skorygowanych niesprawnością – 170. Poziom ob- ciążenia spowodowanego opornością na antybiotyki jest tak wysoki, że można go porównać do obciążenia wywołanego grypą, gruźlicą i wirusem HIV (ang. human immunodefi- ciency virus) łącznie (183 lata skorygowane niesprawnością w przeliczeniu na 100 000 populację). Z powodu zjawiska lekooporności najbardziej ucierpiały dzieci poniżej 1. roku życia oraz osoby starsze (≥65 lat) [1, 14].. Szacunkowe dane dotyczące obecnych i prognozowanych skutków antybiotykooporności bakterii w Polsce są ogra- niczone. Według raportu Najwyższej Izby Kontroli (NIK) w nadzorowanych polskich szpitalach tylko w ciągu jednego roku (porównanie lat 2016 i 2017) liczba pacjentów zakażo- nych szczepami lekoopornymi wzrosła o 23,5%. Natomiast udział chorych z zakażeniem drobnoustrojami lekooporny- mi wzrósł z 0,7% w 2016 roku do 1,9% w I półroczu 2018 roku. Jednak w raporcie NIK zaznaczono, że w związku z wykrytymi nieprawidłowościami przy raportowaniu zaka- żeń szpitalnych dane te mogą być zaniżone. Prawdopodo- bieństwo zgonu pacjenta zakażonego antybiotykoopornymi szczepami było aż ośmiokrotnie wyższe niż w przypadku osoby bez zakażenia. Czas hospitalizacji chorego z infek- cją wywołaną lekoopornymi drobnoustrojami był 2,6 razy dłuższy i wynosił 21,63 dnia w porównaniu z 6 dniami dla pacjenta niezakażonego. W latach 2016–2018 koszt leczenia osoby zakażonej antybiotykoopornymi mikroorganizmami wynosił średnio 21,6 tysiąca zł. W Polsce, ze względu na brak danych źródłowych, szacunkowa liczba infekcji patogenami chorobotwórczymi opornymi na wiele antybiotyków wyno- si 300–500 tysięcy rocznie. Natomiast roczne koszty bezpo- średnie wynikające z przedłużonej hospitalizacji z powodu zakażeń zostały wycenione na 800 milionów zł [3].. PODSUMOWANIE. Antybiotykooporność wśród bakterii narasta obecnie w alarmującym tempie na całym świecie, negatywnie od- działując na zdrowie publiczne i gospodarkę. Brak reakcji. na zaistniałą sytuację zagraża współczesnej medycynie, gdyż wiele zabiegów bez odpowiedniej antybiotykoterapii będzie stanowić zbyt duże ryzyko dla pacjenta. Ograniczenie możli- wości terapeutycznych przekłada się na produktywność spo- łeczeństwa i prowadzi do istotnych skutków ekonomicznych. Wdrożenie rekomendacji międzynarodowych organizacji może w znaczący sposób przyczynić się do ograniczenia an- tybiotykooporności. Ze względu na złożoność procesu roz- przestrzeniania lekooporności wśród bakterii rekomendacje powinny dotyczyć nie tylko działalności systemu ochrony zdrowia, lecz także rolnictwa (zwłaszcza hodowli zwierząt oraz zasad wykorzystania nawozu pochodzenia zwierzęce- go), a ponadto gospodarki odpadami i gospodarki wodno- -ściekowej. Cytowane w tym opracowaniu raporty wskazują, że – aby uniknąć fatalnych skutków antybiotykooporności – konieczne jest natychmiastowe działanie. Wykazano, że niebagatelne znaczenie ma przestrzeganie higieny w środo- wisku szpitalnym oraz prawidłowe zarządzanie antybiotyka- mi. Te dwa wskaźniki są jednak trudne do osiągnięcia w ubo- gich społeczeństwach krajów, takich jak Indie czy Pakistan. Stwierdzono zależność między niską wartością PKB a znacz- nym stopniem rozprzestrzenienia antybiotykooporności wśród inwazyjnych patogenów [12]. W związku z tym po- moc takim społeczeństwom może mieć globalne znaczenie.. KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.. PIŚMIENNICTWO 1. Cassini A, Högberg LD, Plachouras D et al. Attributable deaths and disability-. -adjusted life-years caused by infections with antibiotic-resistant bacteria in the EU and the European Economic Area in 2015: a population-level model- ling analysis. Lancet Infect Dis 2019;19(1):56–66.. 2. Cosgrove SE, Carmeli Y. The impact of antimicrobial resistance on health and economic outcomes. Clin Infect Dis 2003;36(11):1433–1437.. 3. Departament Zdrowia. Bezpieczeństwo pacjentów przy stosowaniu antybio- tykoterapii w szpitalach. Wyniki kontroli NIK (online) 2019; https://www.nik. gov.pl/plik/id,20833,vp,23465.pdf. 4. Friedman ND, Temkin E, Carmeli Y. The negative impact of antibiotic resistance. Clin Microbiol Infect 2016;22(5):416–422.. 5. Gandra S, Barter DM, Laxminarayan R. Economic burden of antibiotic resistan- ce: how much do we really know? Clin Microbiol Infect 2014;20(10):973–979.. 6. Iskandar K, Sartelli M, Tabbal M et al. Highlighting the gaps in quantifying the economic burden of surgical site infections associated with antimicrobial-re- sistant bacteria. World J Emerg Surg 2019;14(50).. 7. Lautenbach E, Patel JB, Bilker WB, Edelstein PH, Fishman NO. Extended spec- trum beta-lactamase producing Escherichia coli and Klebsiella pneumoniae: risk factors for infection and impact of resistance on outcomes. Clin Infect Dis 2001;32(8):1162–1171.. 8. MacKinnon MC, Sargeant JM, Pearl DL et al. Evaluation of the health and health-care system burden due to antimicrobial-resistant Escherichia coli in- fections in humans: a systematic review and meta-analysis. Antimicrob Resist Infect Control 2020;9(1):200.. 9. Naylor NR, Silva S, Kulasabanathan K et al. Methods for estimating the burden of an- timicrobial resistance: a systematic literature review protocol. Syst Rev 2016;5:187.. 10. O’Neill J. Antimicrobial resistance: tackling a crisis for the health and wealth of nations. The review on antimicrobial resistance. Review on Antimicrobial Resistance (online) 2014; https://amr-review.org/sites/default/files/AMR%20 Review%20Paper%20-%20Tackling%20a%20crisis%20for%20the%20he- alth%20and%20wealth%20of%20nations_1.pdf . Artykuł jest dostępny na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Dalsze rozpowszechnianie (w tym druk i umieszczanie w sieci) jest zabronione i stanowi poważne naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz grozi sankcjami prawnymi.!. FORUM ZAKAŻEŃ 2020;116. 300 © Evereth Publishing, 2020. 11. O’Neill J. Tackling drug-resistant infections globally: final report and recom- mendations. The review on antimicrobial resistance. Review on Antimicrobial Resistance (online) 2016; https://www.biomerieuxconnection.com/wp-con- tent/uploads/2018/04/Tackling-Drug-Resistant-Infections-Globally_-Final- Report-and-Recommendations.pdf. 12. Savoldi A, Carrara E, Gladstone BP, Azzini AM, Göpel S, Tacconelli E. Gross national income and antibiotic resistance in invasive isolates: analysis of the top-ranked antibiotic-resistant bacteria on the 2017 WHO priority list. J Anti- microb Chemother 2019;74(12):3619–3625.. 13. Shrestha P, Cooper BS, Coast J et al. Enumerating the economic cost of an- timicrobial resistance per antibiotic consumed to inform the evaluation of interventions affecting their use. Antimicrob Resist Infect Control 2018;7:98.. 14. Stemming the Superbug Tide]. OECD (online) 2018; https://www.oecd- -ilibrary.org/social-issues-migration-health/stemming-the-superbug-ti- de_9789264307599-en. 15. Wozniak TM, Barnsbee L, Lee XJ, Pacella RE. Using the best available data to estimate the cost of antimicrobial resistance: a systematic review. Antimicrob Resist Infect Control 2019;8(26).. 16. Zhen X, Lundborg CS, Sun X, Hu X, Dong H. Economic burden of antibiotic resistance in ESKAPE organisms: a systematic review. Antimicrob Resist Infect Control 2019;8:137.. Artykuł jest dostępny na zasadzie dozwolonego użytku osobistego. Dalsze rozpowszechnianie (w tym druk i umieszczanie w sieci) jest zabronione i stanowi poważne naruszenie przepisów prawa autorskiego oraz grozi sankcjami prawnymi.!

Cytaty

Powiązane dokumenty

The article’s author, Monika Kołtun, on the example of Witold Gombrowicz’s Ferdydurke and its English translation demonstrates how the initial norms adopted by a translator impact

As for actions taken with regard to the instructor’s markings for the potentially justifiable translation decisions regarding meaning transfer and functionality, the

Z kolei 10 sędziów przeniesiono do Piotrkowa z innych są- dów okręgowych w Królestwie Polskim, z Sądu Handlowego w Warszawie oraz awansowano ze stanowiska sekretarza

Rezultaty recepcji „niemieckiej” zostały zresztą wzmocnione dodatkowo, jako że w okresie międzywojennym daje się zaobser- wować poważny wpływ niemieckiej nauki prawa

Sumując, należy stwierdzić, iż Skrzetuski w swoich rozważaniach o Trybu- nale Koronnym i Litewskim przedstawił przede wszystkim najistotniejsze infor- macje na temat tych

Podatkowi od lokali podlegały mieszkania, zakłady przemysłowo-handlowe lub inne „ubikacje” bez względu na to, czy mieszkania lub „ubikacje” były wy- najęte bądź oddane