Henryk Gawarecki
Jubileusz dra Stefana
Wojciechowskiego
Rocznik Lubelski 14, 280-282
280 K R O N IK A
пік, L ublin m iasto i pow iat lubelski. W toku op raco w y w an ia je st p roblem tajnego szkolnictw a n a te re n ie pozostałych pow iatów Lubelszczyzny. R e fe ren t stw ierdził, że ak tu a ln y sta n b ad a ń i zgrom adzony m a te ria ł przez Z ak ład H isto rii i K om isję H isto ryczną ZO ZN P um ożliw ia dokonanie w n ajbliższym czasie syntezy. S. K rz y k ała w y su n ą ł w tym zak resie cenne p o stu laty i w sk az an ia m etodologiczne.
W dyskusji udział w zięło ponad 20 uczestników sesji. Ze w zględu n a uroczysty i p o p u larn o n au k o w y c h a ra k te r sesji w iększość d y sk u ta n tó w podzieliło się sw ym i w spom nieniam i z pracy k o n sp irac y jn e j w dziedzinie ośw iaty. M. in. m gr J. S m olarz m ów ił o ta jn y m nau czan iu w pow. L u b artó w , M. K uzioła — w pow. B iłgoraj, K. R u lab a — w pow. Zamość, B. K iem bukow ski — w pow. H rubieszów , d r S. B uksiński, A. C ybula i prof, d r W. Z inkiew icz — w pow. P u ław y , S. Paczos — w Nałęczow ie. Prof, d r G. B rzęk w sk azał n a p racę k o n sp irac y jn ą w dziedzinie szkolnictw a i ośw iaty prow adzoną przez zb ro jn e o rg an izacje ru ch u oporu, głów nie A rm ię K rajo w ą, na Rzeszowszczyźnie. J e s t to często p o m ijan y przez badaczy odcinek tajn eg o nauczania, p racy ośw iatow ej i w ydaw niczej. P ro g ra m w y k ształc en ia ogólnego zaw ierały po d oficerskie i oficerskie szkoły GL—AL, BCh i AK rów n ież na Lubelszczyźnie. N ie którzy nauczyciele, np. J. Szw ed z M iędzyrzeca Podlaskiego, p ostulow ali zorganizo w an ie sesji o podobnej p ro b lem aty ce w poszczególnych pow iatach. U m ożliw iłoby to k o n ta k t w celu u zy skania m a teria łó w w spom nieniow ych ze w szystkich pow iatów . M gr S. S p eru d a p oinform ow ał o prow adzonych b ad a n ia ch n ad ta jn y m nauczaniem w pow. k raśn ic k im , w sk azał n a zw iązki szkoły k o n sp irac y jn e j z ru ch e m spółdziel czym. M gr E. O lszew ski m ów ił o pom ocy m a te ria ln e j udzielan ej ta jn e m u szkolnictw u przez D ep a rta m e n t O św iaty i K u ltu ry D eleg atu ry R ządu, oddziały p arty z an c k ie i spo łeczeństw o.
N a sesji dokonano p rzeglądu dotychczasow ych badań, częściowo uzupełniono zeb ran e m a te ria ły i w y sunięto p o stu laty odnośnie dalszych p rac badaw czych. W ielu nauczycieli, o rganizatorów i uczestników ta jn eg o n au c za n ia przesłało do K om isji H istorycznej ZO ZN P relacje, w spom nienia i dokum enty, k tó re w pow ażnej m ierze w zbogaciły dotychczasow e zbiory.
S tw ierdzić należy, iż m im o popu larn o -n au k o w eg o c h a ra k te ru , se sja przyczyniła się do głębszego pozn an ia tru d n e j i o fiarn ej p rac y ośw iatow ej w ok resie okupacji oraz w zbudziła za in te re so w an ie tą p ro b lem aty k ą w środow isku nauczycielskim i n a u kow ym . Z arząd O kręgu ZN P p la n u je w y d an ie m a teria łó w sesji drukiem .
Edward Olszewski
JU B IL E U SZ DRA STEFA NA W O JC IEC HO W SK IEG O
W d n iu 12 czerw ca 1970 r. K oło M iłośników K siążki i E x lib risu Polskiego T o w a rzystw a A rcheologicznego w L u b lin ie obchodziło ju b ileu sz 70-lecia uro d zin i 40-lecia pracy n au k o w e j d ra S tefan a W ojciechow skiego, przew odniczącego K oła.
Ju b ila t, po stu d iac h w zak resie geografii i h isto rii n a U n iw ersytecie Ja g ie llo ń skim , w e w rz eśn iu 1927 r. rozpoczął p rac ę w sz kolnictw ie lu b elsk im ja k o nauczyciel geografii w Szkole im. V etteró w w L ublinie. W 1930 r. uzy sk ał n a U J d o k to ra t na podstaw ie ro zp raw y
Krajobraz dawnej Ziemi Lubelskiej w rozwoju historycznym.
K R O N IK A 281
P ierw sze p race d ra S. W ojciechow skiego d ru k o w a n e w L u b lin ie w 1929 r. d o ty czyły rów nież Lubelskiego. Były to:
Cmentarzysko przedhistoryczne kolo Swidna
oraz Z aginione osad-y u> L ubelskiem ; dzięki nim d al się poznać w m iejscow ym środow isku naukow ym . W cześnie też w łączył się do prac społecznych w szeregu organizacji, m ię dzy innym i w P olskim T ow arzystw ie K rajoznaw czym . WIlustrowanym przewodniku
po
L ublinie, w y d an y m przez P T K w 1931 r., był a u to re m rozdziałów dotyczących topografii m ia sta i jego zabytków . Od 1932 r. przez pięć la t był okręgow ym w izy ta to rem szkół w K u ra to riu m O kręgu Szkolnego w L ublinie. P ra c a ta pozw oliła Mu dobrze poznać ów czesne w ojew ództw o lubelskie.W 1937 r., po odejściu k u ra to ra S. Lew ickiego, d r W ojciechow ski został profeso rem P aństw ow ego P edagogium w L u b lin ie i był nim aż do w ybuchu w o jn y 1939 r. Rów nocześnie był w ykładow cą i k ie ro w n ik iem W ydziału H um anistycznego U n iw er sy te tu P ow szechnego im. S. Żerom skiego w L ublinie.
A resztow any przez G estapo w końcu 1939 r. szczęśliw ie u n ik n ą ł losu w ielu k o le gów straconych przez Niem ców . W ypuszczony z w ięzienia z obow iązkiem ok reso wego m eld o w an ia się w policji przeżył szczęśliw ie okupację.
W P olsce L udow ej zgłosił się od ra z u do p rac y w szkolnictw ie i od w rześnia 1944 r. do sie rp n ia 1950 r. był k olejno w izy tato rem i naczelnikiem W ydziału Szkół Ś red n ich O gólnokształcących K u ra to riu m O.S.L. R ów nocześnie od 1947 r. był n a u czycielem h isto rii i geografii w g im n a zju m im. gen. K. Św ierczew skiego, pracow ał także n a U niw ersytecie P ow szechnym TUR. Od 1949 r. był kiero w n ik iem O kręgow ego O środka D ydaktycznego H istorii, a w la ta c h 1949— 1951 prow adził n a UMCS w ykłady z m arksizm u-leninizm u.
Od w rz eśn ia 1950 r. do sie rp n ia 1953 r. p ełnił fu n k cję p rezesa O ddziału L u b el skiego T ow arzystw a W iedzy Pow szechnej. W la ta c h tych d r W ojciechow ski p o p u la ryzow ał w czasopism ach i p o d ręcznikach szkolnych h isto rię Ziem O dzyskanych, a także pogłębiał za in te re so w an ia L u b lin e m i Z iem ią L ubelską. O w ocem tych prac
był
Przewodnik po Lublinie i okolicach
w y d an y przez M in isterstw o K om unikacjiw 1949 r.
Od w rześn ia 1953 r. w ciągu dw óch la t był k iero w n ik iem sekcji geografii WODKO oraz prow adził n a UMCS w yk ład y z m e todyki historii.
K o n ty n u u ją c sw oje za in te re so w an ia przeszłością L u b lin a opu b lik o w ał w 1953 r. a rty k u ł o lu belskiej gm inie żydow skiej w XVI w. oraz w n astęp n y m ro k u — o re n e sansow ym zam k u lubelskim . P o n ad to op raco w ał m a p y histo ry czn e ju ry d y k lu b e l skich w X V I—X V III w., w ojew ó d ztw a lubelskiego w la ta c h 1621—1626 oraz dóbr królew skich w oj. lubelskiego w 1565 r. i 1661 r. ja k o uzupełn ien ie i ilu s tra c ję do sp ecjalnych w y d aw n ic tw źródłow ych.
U koronow aniem za in tereso w ań dziejam i L ubelskiego by ła p ra c a
Województwo
lubelskie w drugiej połowie XVI w.
w y d a n a w 1966 r. przez I n s ty tu t H istorii P olskiPA N w ram ach
Atlasu historycznego Polski.
M apa w oj. lubelskiego w dru g iej poło w ie X V I w. je st rez u ltatem w ielu żm udnych la t b ad a ń 4 poszukiw ań. N a m arginesie poszukiw ań arch iw aln y ch zw iązanych z M apą d r W ojciechow ski p o d ją ł k ilk a in te re sujących tem atów , ja k np.:Rudy i kuźnice lubelskie w XVI w., Zasiedlenie szla
checkie w województwie lubelskim w drugiej połowie XVI wieku, Uwagi o osadnic
twie, Dudarze lubelscy w XVI i XVII wieku.
W I tom ieDziejów Lublina,
przygotow anych przez O ddział L ubelski PTH , był au to re m rozdziału:
Położenie i rozwój
przestrzenny miasta.
L a ta pracy w B ibliotece UMCS aż do p rze jścia n a e m e ry tu rę (od 1955 r. do 1969 r., z p rze rw ą od 1959 do 1962 r.) są okresem początkow o s ta ra ń o rea k ty w o w a n ie działalności Lubelskiego T ow arzystw a M iłośników K siążki, n astęp n ie zaś żywej
282 K R O N IK A
działalności d ra S. W ojciechow skiego n a sta n o w isk u przew odniczącego K oła M iłoś ników K siążki i E kslib risu PTA . D ziałalność tę n ajlep iej c h a ra k te ry z u ją n astęp u jące liczby: 2 w y d aw n ic tw a specjalne, 2 teki exlibrisów , 8 w ystaw , 7 afiszów , 8 zaproszeń na im prezy i k ilk a ze b rań P rezy d iu m Z arząd u K oła w gościnnym dom u Prezesa. W ydany z okazji Ju b ileu sz u d ru k bibliofilski (w 100 egzem plarzach) za w iera k ró tk i biogram oraz p ełn ą b ibliografię p rac i artykułów .
Henryk Gawareeki
S PO TK A N IE Z H ISTO RY KIEM ARM EŃSKIM
W d n iach 2—8 X I 1971 r. gościła w UMCS d elegacja U n iw ersy tetu w Je re w a n iu w składzie; prof, d r K aro C h a cz atu rja n , p ro re k to r do sp ra w n a u k i oraz docent A jrap e d P e tro sja n , d ziekan W ydziału H istorycznego. C elem w izyty było podpisanie um ow y o w spółpracy w zak resie w ym ian y praco w n ik ó w naukow o-dydaktycznych, stażystów , stud en tó w , p u b lik a cji naukow ych oraz dośw iadczeń w p rac y d y d ak ty cz no-w ychow aw czej m iędzy obu uczelniam i.
Podczas pobytu goście zw iedzili L ublin, głów nie S ta re M iasto i now e dzielnice m ieszkaniow e, K azim ierz, Nałęczów , P uław y, Zam ość, K ra k ó w i W arszaw ę. Szczegól ną uw agę koncen tro w ali n a zak ład ach nauk o w y ch i obiek tach dydaktycznych oraz socjalno-bytow ych UMCS. S p o tykali się z S en atem U n iw ersy te tu oraz pracow nikam i In sty tu tu C hem ii (prof, d r K. C h a cz atu rja n ) i I n s ty tu tu H isto rii (docent A. P e tro sjan).
N a sp o tk a n iu w In sty tu c ie H isto rii A. P e tro sja n w ygłosił odczyt pt.
Radziecka
Armenia,
n a to m ia st n a sp o tk a n iu z p rac o w n ik am i i stu d e n ta m i sekcji h isto rii W ydziału H um anistycznego m ów ił n a te m a t:
Dzieje i kultura narodu armeńskiego.
O ba odczyty cieszyły się dużą p o p u larn o ścią n ie tylko z ra c ji „egzotycznej” p ro blem atyki, a le ta k że z ra c ji w ielu daw n iejszy ch i w spółczesnych b liskich zw iązków i w ydarzeń z naszej przeszłości z dziejam i O rm ian. R e fe re n t przy p o m n iał podstaw ow e fak ty z bogatej h isto rii i k u ltu ry A rm en ii k o n c e n tru ją c się p rzed e w szystkim n a w alce o zachow anie w łasnego b y tu niepodległego p rzeciw A rabom , T ataro m i T urkom . Sporo u w agi pośw ięcił zw łaszcza prześladow aniom ludności arm e ń sk ie j przez T u r ków w la ta c h 1895— 1896 i 1914— 1915. D opiero zw ycięstw o rew olucji p aździernikow ej w Rosji, obalen ie w ładzy dasznaków i p an o w a n ia tu reckiego oraz p o w sta n ie w końcu 1920 r. w ładzy radzieckiej w A rm en ii stw orzyło rzeczyw iste m ożliw ości w sze ch stro n nego rozw oju społeczno-gospodarczego i kultu raln eg o .R e fe rat przypom niał, iż poczynając od w czesnego średniow iecza kupcy orm iańscy u trzym yw ali k o n ta k ty h an d lo w e z ziem iam i polskim i, za k ła d ają c n a stę p n ie w g ra n i cach R zeczypospolitej sw oje gm iny (m. in. w e Lw ow ie, K am ień cu i co godne pod k reśle n ia w Zam ościu), o d g ry w ające zn aczn ą rolę w ro zw o ju h a n d lu i rzem iosła oraz k u ltu rz e tych ośrodków . P ro b lem y te nie są jeszcze szczegółowo o p raco w an e i d la tego w sp ó łp rac a obu uczelni m a n a celu podjęcie ta k ż e w spólnych b a d a ń z zak resu zw iązków polsko-arm eńskich.
D ziekan A. P etro sja n , m ów iąc o organ izacji stu d ió w historycznych n a U n iw ersy tecie w Je re w a n iu , zw rócił uw agę, że istn ie je ta m sp e cja liz ac ja z zak resu h istorii Polski, ciesząca się znaczną popularnością.
