176 7 . J e a n D am asceńe B r o e k a e r t , B i b l i o g r a p h i e de l a R e g le de S a i n t B e n o i t . Ź d i t i o n s l a t i n e s e t t r a d u c t i o n s im p r im e e s de 1489 a 1 9 2 9 . D e s c r i p t i o n d i p l o m a t i g u e 1239 n u m ó ro s . Tome 1 - 2 . S t u d i a A n s e lm ia n a 7 7 - 7 8 , Roma 1 9 8 0 , s . 9 5 0 , 2 t a b l . R e g u ła św . B e n e d y k t a p r z e d ł u ż a sw ą h i s t o r i ę p o z a ś r e d n i o w i e c z e . D z i ę k i w y n a la z k o w i d r u k u r o z s z e r z a s i ę o n a n a d a l im po n u j ą c o . Z o k a z j i m in io n e g o j u b i l e u s z u o tr z y m a liś m y nową b i b l i o g r a f i ę R e g u ły J . D . B r o e k a e r t a , f i n a n s o w a n ą p r z e z b e l g i j s k i "Le F o n d s N a t i o n a l de l a r e c h e r c h e s c i e n t i f i ą u e " . Omawiana b i b l i o g r a f i a u jm u je w p o r z ą d k u c h r o n o lo g i c z n y m w s z y s t k i e w y d a n ia ł a c i ń s k i e i t ł u m a c z e n i a R e g u ły św . B e n e d y k ta , p u b lik o w a n e od 1489 do 1 9 2 9 , z a ró w n o j a k o d r u k i s a m o d z i e ln e ja k i w łą c z o n e w i n n e o b s z e r n i e j s z e d z i e ł a . Z w ydań n ie k o m p le tn y c h B r o e k a e r t w y l i c z a t y l k o t e , k t ó r e z a w i e r a j ą p r z y n a j m n i e j 1 /4 c a ł e g o t e k s t u R e g u ły . W t e n s p o s ó b z e b r a n y m a t e r i a ł u k a z u j e 1239 p o z y c j i , t j . o 50 w i ę c e j , n i ż p o p r z e d n i o o p ra c o w a n a p r z e d 50 l a t y b i b l i o g r a f i a A.M. A l b a r e d a / " B i b l i o g r a f i a d e l a R e g le B e- n e d i c t i n a , 1 4 8 9 - 1 9 2 9 " , M o n t s e r r a t 1 9 3 3 / . &nudną p r a c ę n a d d z i e łe m , t r w a j ą c ą w su m ie 33 l a t a , r o z p o c z ą ł a u t o r w 1947 r o k u , z o k a z j i w y sta w y z o r g a n i z o w a n e j w O p a c tw ie S a i n t - A n d r e - l e z - B r u - g e s / B e l g i a / d l a u c z c z e n i a 1 4 0 0 - l e t n i e j r o c z n i c y św . B e n d y k ta . O p a r ł j ą w o g ro m n e j m i e r z e n a a u t o p s j i . J e ź d z i ł p o c a ł e j E u ro p i e p r z e g l ą d a j ą c n i e m a l w s z y s t k i e w i ę k s z e , s z c z e g ó l n i e z a k o n n e , b i b l i o t e k i , w k t ó r y c h s p o d z i e w a ł s i ę z n a l e ź ć j a k i e ś w y d a n ie Re g u ł y . Z g r o m a d z ił w t e n s p o s ó b ogrom ny m a t e r i a ł u p o rz ą d k o w a n y w dwóch o b s z e r n y c h to m a c h . K a ż d a p o z y c j a p o s i a d a w n i c h i n t e g r a l n ą t r a n s k r y p c j ę t y t u ł u i w s k a z a n i e b i b l i o t e k , w k t ó r y c h s i ę z n a j d u j e . Z p o d a n e g o w y k az u ł a t w o z a u w a ż y ć , że o k o ło 450 wydań R e g u ły j e s t r z a d k i c h , że n i e p o s i a d a j ą n a w e t p o 5 e g z e m p la r z y , a 150 z n a n a j e s t t y l k o w je d n y m je d y n y m e g z e m p l a r z u , k t ó r y
177
c z ę s t o z n a j d u j e s i ę w j a k i e j ś m a ł e j , tr u d n o d o s tę p n e j b i b l i o t e c e . D z ie ło z a k o ń c z o n e j e s t in d e k sa m i um ieszczo n y m i n a 50 s t r o n a c h , k t ó r e w dużym s t o p n i u u ł a t w i a j ą k o n s u l t a c j ę w ogromnym g ą s z c z u sz c z e g ó łó w 1239 wydań R e g u ły .
C h o c ia ż b i b l i o g r a f i a ma z a s i ę g m ięd zy n aro d o w y , c ie k a w ią n a s p r z e d e w s z y s tk im " p o l o n i c a " . B r o e k a e r t b y ł w P o l s c e , p r z e j r z a ł t u t e j s z e k s i ę g o z b i o r y . J e ś l i p r z e o c z y ł je d e n t y t u ł / P a k o s - t k a W ., S praw a o R e fo rm a c y e y , 1 6 1 8 /, t o z winy p o d p is a n e g o , k t ó ry mu d o s t a r c z a ł i n f o r m a c j i . Nasuwa s i ę m yśl o d z i e j a c h R eguły b e n e d y k ty ń s k ie j w P o l s c e . T em at, o i l e w olno p r z y p u s z c z a ć , god ny j e s t o p r a c o w a n ia . T r z e b a by je d n a k u w z g lę d n ić r ę k o p i s y , n p . K om entarz S m aragda w B i b l i o t e c e K ó r n i c k i e j /X w . / , a naw et w ia dom ości o z a g in io n y c h . W now szych c z a s a c h I s t n i e j ą t e ż n ie d r u kowane p r z e k ła d y n a ję z y k p o l s k i . W S a n d o m ierzu zach o w ał s i ę k o m e n ta rz A u g u sta C a lm e ta po p o ls k u ] J a k k o lw ie k by o c e n ić o p i sy b i b l i o g r a f a , h i s t o r y k m usi p ó j ś ć o w ie le g ł ę b i e j , z b a d a ć s t r o n ę w e w n ę trz n ą , naw et o p u s z c z e n ia . Znam ienne s ą r ó ż n i c e w s a mym t e k ś c i e , n p . s u p e r la ty w " c a t h o l i c i s s i m i " z a m ia s t " c a t h o l i c i " w o d n i e s i e n i u do z a le c a n y c h a u to ró w . U dałoby s i ę t e ż u s ł y s z e ć e c h a dawnych a n i m o z j i , k t ó r e c z ę s t o d z i e l i ł y benedyktynów i c y s te r s ó w . O d n a le ź ć j e można w t y t u l e s t a r o p o l s k i e g o p r z e k ła d u Re g u ły z 1597 r o k u . R z ą d z i l i s i ę n i ą podobno b e n e d y k ty n i "potym i e i t e ż p o n ie k ą d u ż y w a ią z a k o n n ic y O r d in is C i s t e r c i e n s i s " . I l e z ł o ś l i w o ś c i w tym s ło w ie " p o n ie k ą d " , a p r z e c i e ż n a j s t a r s z e z a chowane r ę k o p i s y R eg u ły p o ch o d zą od C y ste rsó w ze Ś l ą s k a . W owym c z a s i e , gdy w p isa n o owo " p o n ie k ą d " na s t r o n i e t y t u ło w e j R e g u ły , p o ls c y c y s t e r s i - w n a s t ę p s t w i e w i z y t a c j i Edmunda a C ruce / 1 5 8 0 / p o d j ę l i ś m ia łą r e f o r m ę , s t a j ą c wobec b a rd z o zn a m ie n n e j odnowy. To p ra w d a , że n ie w y d ru k o w a li R eg u ły a n i r a z u . Powyższe dyw aga c j e w s k a z u ją , że s u c h a b i b l i o g r a f i a p o t r a f i czasem in s p ir o w a ć in n e te m a ty s tu d iu m . P r z e j a z d a u t o r a p rz e z T y n ie c z a p o c z ą tk o w a ł
178
z b i e r a n i e d ru k o w a n y c h R e g u ł, a d z i s i a j O pactw o p o s i a d a j u ż i n t e r e s u j ą c ą k o l e k c j ę , k t ó r a c i ą g l e w z r a s t a . B i b l i o g r a f i a s t a ł a s i ę c z ę s t o używanym n a r z ę d z i e m p o d s u w a ją c c o r a z t o nowe pom ys ł y i s p o s t r z e ż e n i a . Z a p o w ia d a n y t r z e c i tom w y d a w n ic tw a ma z a w i e r a ć o p i s y dru k ó w R e g u ły z o s t a t n i c h d z i e s i ę c i o l e c i . Wówczas o k a ż e s i ę w p e ł n i ż y w o tn o ś ć t e g o n ie z w y k łe g o t e k s t u j e s z c z e w 1500 l a t po j e g o s p i s a n i u . o . P aw eł S c z a n i e c k i OSB 8 . Guy M a rie O u ry , S a i n t B e n o i t - P a t r o n de 1 'E u r o p e , C ham bray 1 9 7 9 , CLP, s . 125 K s i ą ż k a ty p o w o o k o l i c z n o ś c i o w a , n a p i s a n a p r z e z b e n e d y k ty n a z S o le s m e s , s t a n o w i w p ro w a d z e n ie do p rz y g o to w y w a n y c h o b c h o dów 1 5 0 0 - l e c i a u r o d z i n św . B e n e d y k ta O p a ta we F r a n c j i . A u to r s t a r a s i ę w n i e j z a i n t e r e s o w a ć w s p ó ł c z e s n e g o , n i e c h ę t n e g o h a g i o g r a f i i c z y t e l n i k a , p o s t a c i ą ż y j ą c e g o p r z e d 1 5 - to m a w iek am i c z ł o w i e k a , p r z e z u z a s a d n i e n i e p r z y p is y w a n y c h mu w o s t a t n i c h l a t a c h p r e t e n s j o n a l n y c h n a p o z ó r o k r e ś l e ń , a s z c z e g ó l n i e t y t u ł u " P a t r o n a E u r o p y " , n a d a n e g o p r z e z p a p i e ż a P a w ła V I. C e l t e n ujaw n l a s i ę j u ż w p i e r w s z y c h z d a n i a c h k s i ą ż k i : " Ś w ię t y B e n e d y k t p a tr o n e m E u r o p y . . . św . B e n e d y k t O jcem E u r o p y . . . Czy t e t y t u ł y n i e s ą z b y t a m b i c j o n a l n e ? Czy n i e s ą w y razem p ew nego r o d z a j u t y t u ł o m a n i i i n i e u w ł a c z a j ą te m u , k t ó r y w ł a ś n i e p o k o r z e p o ś w ię c i ł n a j d ł u ż s z y , n a j t r e ś c i w s z y i n a j p i ę k n i e j s z y r o z d z i a ł s w o je j R e g u ły ? " / s . 7 / . C h o c ia ż a u t o r c y t u j e w i e l e t e k s t ó w i w y p o w ied zi z a c z e r p n i ę t y c h z R e g u ły B e n e d y k t a , D ia lo g ó w G r z e g o r z a W ie lk ie g o i in n y c h w s p ó łc z e s n y c h im ź r ó d e ł , t o j e d n a k o s t r o ż n y , by n i e n u ż y ć c z y t e l n i k a k o sz m a re m n o t i p r z y p i s ó w , p o m i j a j e z u p e ł n i e ,
