Eligiusz Małolepszy
Działalność Powiatowego Komitetu
Wychowania Fizycznego i
Przysposobienia Wojskowego w
Wieluniu w latach 1927-1939 w
zakresie propagowania i
popularyzacji kultury fizycznej na
wsi
Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 4, 31-39
2001
Eligiusz Małolepszy
DZIAŁALNOŚĆ POWIATOWEGO KOMITETU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PRZYSPOSOBIENIA WOJSKOWEGO W WIELUNIU W LATACH 1927 - 1939 W ZAKRESIE PROPAGOWANIA I POPULARYZACJI
KULTURY FIZYCZNEJ NA WSI
W ostatnich m iesiącach 1926 r. stw orzone zostały podw aliny pod reo rg a nizację struktury kultury fizycznej i przysposobienia w ojskow ego. B ezpo średni w pływ na przem iany zachodzące w tych dziedzinach m iał przew rót m ajow y (1926 r.) i dojście do w ładzy obozu legionow ego skupionego w okół m arszałka Józefa Piłsudskiego.
N a posiedzeniu w dniu 10 listopada 1926 r. P rezydium R ady M inistrów pozytyw nie odniosło się do w spólnego w niosku m inistrów resortu Spraw W ojskow ych, W yznań R eligijnych i O św iecenia P ublicznego oraz Spraw W ew nętrznych, podejm ując uchw ałę w spraw ie podniesienia poziom u w y chow ania fizycznego, której w ykonanie pow ierzono m inistrow i Spraw W oj sk o w y ch 1. Jednocześnie zalecono utw orzenie urzędu państw ow ego przy tym m inisterstw ie. O w ocem tych przedsięw zięć stało się utw orzenie 28 stycznia 1927 r. Państw ow ego Urzędu W ychow ania Fizycznego i P rzysposobienia W ojskow ego (P U W F i P W )2. PUW F i PW stał się naczelnym organem k ieru jący m w ychow aniem fizycznym i przysposobieniem w ojskow ym w Polsce.
Do zadań PUW F i PW należało koordynow anie działalności w zakresie w ychow ania fizycznego, sportu i przysposobienia w ojskow ego, a w szczeg ól ności ustalanie w ytycznych, przedstaw ianie w niosków i opinii, spraw ow anie nadzoru nad instytucjam i i organizacjam i w ychow ania fizycznego i p rzy spo sobien ia w ojskow ego, składanie propozycji budżetu państw a na pow yższe dziedziny, a także w ydaw anie czasopism i w ydaw nictw 3. Na czele P U W F
1 H. Jakubowska-M łodzianowska, P aństw ow y U rząd W ychowania F izycznego i P rzysposobien ia
W ojskow ego w P olsce do 1939 r., „Roczniki Naukowe AW F w W arszawie”, t. 2, 1963, s. 359;
L. Szymański. Kultura fizyczn a w p o lityce II R zeczypospolitej, W rocław 1995, s. 27.
2 „R ocznik Sportowy 1934”, Warszawa 1934, s. 3; Przewodnik Gimnastyczny „Sokół” nr 8, 1927. 3 M. Słoniew ski. K oncepcje i organ izacja w ychow ania fizyczn eg o i sportu w okresie m ięd zyw o
32 E lig iu sz M a ło le p s zy
i PW stał dyrektor, bezpośrednio podległy M inistrow i Spraw W ojskow ych. W latach 1927 - 1939 funkcję tę pełnili kolejno: ppłk J. U lrych, płk W. K iliń ski, gen. J. O lszyna-W ilczyński i gen. K. Saw icki. W skład U rzędu w chodziły w ydziały: ogólny, społeczny, w yszkolenia i zaopatrzenia oraz dw a referaty: w ychow ania fizycznego kobiet i dzieci i przysposobienia w ojskow ego kobiet.
Z arządzenie R ady M inistrów z 28 stycznia 1927 r. pow ołało je d n o cz eśn ie do życia Radę N au k o w ą W ychow ania Fizycznego, ja k o organu doradczego PU W F i PW. Do zadań R ady N aukow ej należało m .in. ustalanie zasad ko n troli lekarskiej nad w ychow aniem fizycznym , uzgodnienie i ujedn olicenie m etod w ychow ania fizycznego w szkolnictw ie, w ojsku i organizacjach sp or tow ych, opracow yw anie i opiniow anie projektów ustaw i rozporządzeń, o p ra cow yw anie w ytycznych w zakresie sportu m łodzieży, sportu kobiecego, k ryte riów zaw odniczych, m etod treningu sportow ego oraz prow adzenie badań d o św iadczalnych4.
PUW F i PW posiadał sw oje odpow iedniki na szczeblu w ojew ódzkim i pow iatow ym , na których czele stali w ojew odow ie i starostow ie. W p óźn iej szym okresie podejm ow ano próby tw orzenia i organizow ania gm innych ko m itetów w ychow ania fizycznego i przysposobienia w ojskow ego.
Z tym czasow ej instrukcji w spraw ie w ojew ódzkich, pow iatow ych K om i tetów W ychow ania Fizycznego i P rzysposobienia W ojskow ego (K W F i PW ) w ynikało, iż zakres działania Pow iatow ych KW F i PW był następujący: „[...] w spółpraca z m iejscow ym i w ładzam i państw ow ym i w zakresie uzyskania poparcia i ułatw ień dla m iejscow ych organizacji W F i PW i sportow ych, w spółdziałanie ze zw iązkam i kom unalnym i celem otrzym ania pom ocy dla potrzeb m iejscow ego ruchu WF i PW i sportow ego, w spółpraca z m iejsco wymi stow arzyszeniam i W F i PW i sportow ym i, celem ustalenia ogólnych m iejscow ych potrzeb w zakresie w ychow ania fizycznego, p rzysposobienia w ojskow ego i sportu oraz plan realizacji, podejm ow anie d ziałalności na rzecz w ychow ania fizycznego, przysposobienia w ojskow ego i spo rtu”5.
Jak pisze L.Szym ański, „[...] W kw ietniu 1928 r. pow ołano w każdym D ow ództw ie O kręgów K orpusów O kręgow y Urząd W ychow ania Fizycznego i P rzysposobienia W ojskow ego podporządkow any PU W FiPW , a w K orpusie O chrony P ogranicza — Inspektorat W ychow ania F izycznego i P rzy sp o so b ie nia W ojskow ego [...]”6.
W cześniej, bo ju ż w lutym 1927 r., D ow ództw a O kręgów K orpusów (D O K ) w ydały „w ytyczne pracy dla K om itetów P ow iatow ych W ychow ania
4 Tamże., s. 297.
5 Przewodnik Gimnastyczny „Sokół” nr 21 z 1927 r. 6 L. Szymański, op. cii. s. 28.
Fizycznego i P rzysposobienia W ojskow ego”7. W edług w ytycznych „praca przysposobienia w ojskow ego i w ychow ania fizycznego będzie m iała za zad a nie w yrobienie tęgich fizycznie i silnych m oralnie i duchow o obyw ateli, któ rzy w czasie pokoju b ęd ą z pożytkiem pracow ać dla O jczyzny, a w czasie w ojny p o trafią skutecznie j ą bro n ić”8. P ow inna m ieć charakter apolityczny i państw ow y. W zadaniach dla P ow iatow ych K om itetów W ychow ania F izycz nego i P rzysposobienia W ojskow ego (P K W F i P W ) w zakresie w ychow ania fizycznego i przysposobienia w ojskow ego przew idziano m .in.: „K om itety m iały uzyskać tereny ćw iczeń — boiska, pływ alnie, strzelnice i sale gim na styczne — na użytek stały lub czasow y, bezpłatnie lub za odszkodow aniem ; K om itety m iały nabyć na w łasność przybory i przyrządy do gier i ćw iczeń; K om itety m iały zorganizow ać pom oc dla szkolnictw a w spraw ie ćw iczeń w y chow ania fizycznego (w f.) m łodzieży szkolnej oraz propagandę wf. przez w ykłady, popisy, pokazy; K om itety m iały zorganizow ać wf. m łodzieży po zaszkolnej oraz ćw iczenia wf. dla dorosłych; K om itety m iały zorganizow ać doroczne zaw ody lokalne; szerzenie idei p rzyspo so bienia w ojskow ego w sło wie i piśm ie i w ten sposób przygotow anie gruntu do rozw oju pracy; u rządza nie zaw odów strzeleckich, dorocznych «Ś w iąt W F i PW » oraz w iększych ćw i czeń polow ych połączonych oddziałów przysp osob ienia w ojskow ego (pw ); w spółpracę z w ładzam i państw ow ym i, sam orządow ym i, zarządam i sto w arzy szeń i klubam i sportow ym i; organizację kom itetów lokalnych we w szystkich m iasteczkach i w siach pow iatu; ud zielanie pom ocy instruktorom pw, budow ę boisk i strzelnic dla pw, organizow anie kursów dla instruktorów pw .”9.
PK W F i PW w W ieluniu został zorganizow any w e w rześniu 1927 r. P ierw sze zebranie tego grem ium odbyło się 10 w rześnia 1927 r.10 W skład kom itetu weszli m .in.: B ogdan K aczorow ski (staro sta w ieluński, p rzew odn i czący PKW F i PW w W ieluniu), m jr Sosabow ski (dow ódca 31 pp S trzelców K aniow skich), por. A leksander O grodnik (sekretarz), ks. dziekan W incenty Przygodzki, B olesław P eretiakiew icz, Jó z e f K asiński, B olesław S zelest, B ole sław W ocalew ski, Stefan Ł ukaw ski, Ludw ik Bergier, W ładysław B urchaciń- ski, S tanisław D om agalski, Ignacy B ąkow ski, W ładysław M odrzejew ski, M i chał Panaszek, L udw ik L adziński, M arian R ozm arynow ski, W incenty P
iesz-7 Archiwum Państwowe w K ielcach (APK), Starostwo Pow iatow e K ieleckie 1 (SPK ), sygn. 2230, pism o DOK nr X z 10. 02. 1927, bp.
8 Ibidem.
9 Ibidem.
10 Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu (dalej APŁO S), Pow iatow y Komitet Przy sposobienia W ojskow ego i W ychowania F izycznego w W ieluniu 1927 - 1939 (dalej PKPW i WF), sygn. 1, protokół posiedzenia organizacyjnego P ow iatow ego Komitetu W ychowania Fi zycznego i Przysposobienia W ojskow ego w W ieluniu z dnia 10. 09. 1927 r., bp.
34 E lig iu sz M a ło le p s zy
kow ski, M aria G rzankow ska. W ram ach PK W F i PW utw orzono pięć sekcji: propagandy, finansow ą, sanitarną, tech n ic zn ą oraz sportow ą. PK W F i PW w W ieluniu ob jął swym zasięgiem obszar pow iatu w ieluńskiego i podlegał W ojew ódzkiem u KW F i PW w Łodzi.
Pow iat w ieluński posiadał charakter rolniczy. O bejm ow ał 3 gm iny m iej skie (W ieluń, W ieruszów , Praszka) oraz 25 gm in w iejskich. Leżał w p o łu dniow o-zachodniej części w ojew ództw a łódzkiego. W 1939 r. pow iat o po w ierzchni 2107 km 2 zam ieszkiw ało 214,3 tysiąca m ieszk a ń có w ". L udność m iejska stanow iła niew iele ponad 10% ogółu m ieszkańców .
Pierw sze rozporządzenia i w nioski w stosunku do propago w an ia w y ch o w ania fizycznego, sportu i przysposobienia w ojskow ego P K W F i P W w W ieluniu podjął w czasie zebrania 17 listopada 1927 r.12 N a w niosek m jra S osabow skiego uchw alono w ydanie „odezw y do m ieszkańców w si” , która w yjaśniałaby cele pracy dotyczące w ychow ania fizycznego i p rzy spo so bien ia w ojskow ego i ich szerzenia w środow isku w iejskim . W ażną rolę we w d ra ża niu tych dziedzin m ieli odgryw ać nauczyciele szkół pow szechnych. Ponadto zgłoszono w niosek, aby ja k najszybciej pow staw ały gm inne kom itety W F i P W 13. R ealizacja tych celów była bardzo am bitna i n atrafiała w realizacji na trudności natury bazy sprzętow ej, ja k i szczupłości odpow iedniej kadry do prow adzenia zajęć w ychow ania fizycznego, sportu i przy spo so bienia w o jsk o wego.
W arto je d n a k zw rócić uw agę, iż członkow ie PK W F i PW w W ieluniu dość dynam icznie realizow ali założenia w zakresie sfery organizacyjnej i adm inistracy jnej. Na posiedzenie P K W F i P W w W ieluniu w dniu 7 grud nia 1927 r. przybyło 25 nauczycieli szkół pow szechnych reprezentujący ch gm iny pow iatu w ielu ń sk ieg o 14. W trakcie posiedzenia przedstaw iciel ośw iaty w ie luńskiej — M aryniak — w ygłosił prelekcję na tem at celów i zadań w ych ow a nia fizycznego i przysp osobien ia w ojskow ego.
G m inne KW F i PW m iały m.in. w spółpracow ać z m iejscow ym i sto w arzy szeniam i wf. i pw., zaopatryw ać gm inę w urządzenia sportow e o raz sprzęt sportow y, dostarczać pom ocy w zakresie kadry instruktorskiej, organizow ać św ięta wf. i pw., organizow ać opiekę lekarską w dziedzinach w ych ow ania
11 M ały roczn ik statystyczn y, Warszawa 1939, s. 12.
12 APŁO S, PKWF i PW, sygn. 1, protokół posiedzenia PKWF i PW w W ieluniu w dniu 18. 11. 1927, bp.
13 Ibidem , na dzień 17. 11.1927 r. w p ow iecie wieluńskim utworzono tylko jeden komitet gm inny - Miejski Komitet WF i PW w Praszce.
14 APLO S, PKWF i PW, sygn. 1, protokół posiedzenia PKWF i PW w W ieluniu w dniu 7. 12. 1927, bp.
fizycznego i sportu, przeprow adzać kontrolę organizacji wf. i pw. na terenie gm in y 15. N a fundusze kom itetu składały się subsydia w ładz państw ow ych, zw iązków kom unalnych, poszczególnych stow arzyszeń i osób, ofiary, daro w i zny i zapisy oraz dochody z urządzanych na cele kom itetu im prez i zaw odów
sportow ych. K om itety G m inne WF i PW składały się z członków
z „urzęd u ” — m .in. w ójt gm iny — i członków „zw yczajny ch”, pow oływ anych spośród m iejscowych działaczy na polu wychow ania fizycznego, sportu i przy sposobienia w ojsk o w eg o 16.
Pierw sze G m inne K om itety WF i PW w gm inach w iejskich pow stały jeszc ze w grudniu 1927 r., m .in. w gm inie S k rzyn no 17. N a czele K G W F i PW w gm inie Skrzynno stanął Jó z e f D rabiński (w ójt gm iny). O prócz niego w skład kom itetu w eszli: S tanisław N ow ak (nauczyciel), E dw ard B iałczak (nauczyciel), Jó z e f K ura (nauczyciel), Em il Lew icki (nauczyciel), Stanisław Sobociński (nauczyciel), Z ygm unt H aladin (rolnik), B olesław K apica (rolnik), S tanisław Idzikow ski (rolnik), A ntoni M uszyński (kraw iec), Adam M arciniak (rolnik), Jó zef Płaszczyk (rolnik), A ntoni C zyszek (rolnik).
W edług źródeł archiw alnych, w 1930 r. zostały utw orzone i rozpoczęły działalność w szystkie G K W F i PW na teren ie pow iatu w ieluńskiego (25 ko m itetów gm innych oraz 3 kom itety m iejsk ie )18. Św iadczyć to m oże o sku tecz nej d ziałalności PKW F i PW w W ieluniu.
Problem em rów nie istotnym był budżet PK W F i PW w W ieluniu. A n a li zując dane, dotyczące budżetu PKW F i PW, należy podkreślić, iż nakłady finansow e w poszczególnych latach ulegały zm niejszeniu. B udżet na rok działalności 1928/1929 w ynosił 25 080 zł 96 gr., na rok 1930/1931 20 580 zł, natom iast w roku 1937/1938 w yniósł 16 680 z ł19. Z apew ne w kolejnych latach budżetow ych fundusze PKW F i PW m iały podobn ą ten den cję. M ożna zro zu m ieć spadek nakładów finansow ych na przełom ie lat dw udziestych i trzy d z ie stych i w I połow ie lat trzydziestych okresu m iędzyw ojennego, gdyż były to lata kryzysu ekonom icznego. N atom iast w II połow ie lat trzydziestych n ak ła
15 „Kurier Łódzki” z 29. 08. 1928. 16 Ibidem.
17 APLOS, PKWF i PW, sygn. 2, protokół posiedzenia GKWF i PW przeprowadzony 20. 12. 1927 r„ bp.
IK A PLO S, PKWF i PW, sygn. 3, sprawozdanie z działalności Pow iatow ego Komitetu Przysposo bienia W ojskow ego i W ychowania F izycznego w W ieluniu, bp.
19 APLOS, PKWF i PW, sygn. 2, zatwierdzony budżet PKWF i PW na rok 1928/1929, bp.; sygn. 3. sprawozdanie P ow iatow ego Komitetu Przysposobienia W ojskow ego i W ychowania F izycznego w W ieluniu z dnia 3 0 .1 0 .1 9 3 0 r., bp.; sygn. 14, budżet P ow iatow ego Komitetu WF i PW w W ieluniu na rok 1937/1938, bp.
36 E lig iu sz M a ło le p s zy
dy te były jesz c z e m niejsze. B udżet PUW F i PW oraz w ydatki sam orządów na kulturę fizy czną i przysposobienie w ojskow e były stosunkow o najw yższe w latach 1928 - 1930, natom iast w latach następnych w ykazyw ały tendencję zniżkow ą20.
W roku budżetow ym 1928/1929 przew idziano n astępujące w ydatki (z bu dżetu PK W F i PW w W ieluniu): o płata kadry instruktorskiej, zakup i konser w acja sprzętu do realizacji w ychow ania fizycznego i przysp osob ien ia w oj skow ego, organizacja strzeleckich zaw odów pow iatow ych, organizacja kur sów wf. i pw., inw estycje (budow a strzelnic), urządzanie Ś w iąt PW i WF, środki lokom ocji dla kadry instruktorskiej oraz fundusz dyspo zycyjn y21. Sto sunkow o najw ięcej funduszy przeznaczono na opłatę kadry instruktorskiej (3432 zł), organizację kursów wf. i pw. (4200 zł) oraz inw estycje (6000 zł).
W planach działalności PK W F i PW w W ieluniu na rok 1937/1938 za m ierzano m.in. konserw ację obiektów i urządzeń wf. i pw., inw estycje w za kresie infrastruktury (budow a przystani kajakow ej w O sjakow ie, rozbudow a parku rekreacyjnego i obiektów sportow ych, urządzanie lodow isk w okresie zim ow ym ), pom oc dla poradni sportow o-lekarskiej, o rganizacja kursów wy ch ow ania fizycznego, sportu i przysposobienia w ojskow ego, organizacja Św iąt WF i PW, przeprow adzanie prób w celu zdobyw ania P aństw ow ej O d znaki S portow ej (PO S) i O dznaki Strzeleckiej (O S )22.
W 1930 r. na terenie działalności PKW F i PW w W ieluniu znajdow ały się 43 oddziały m ęskie i 3 oddziały żeńskie w ychow ania fizycznego i p rzysposo bienia w ojskow ego, liczące 1392 osoby 23. W skład od działów m ęskich w cho dziły 3 hufce szkolne, 10 oddziałów Zw iązku Strzeleckiego, 7 oddziałów Straży Pożarnej, 10 oddziałów Zw iązku M łodzieży Ludow ej (ZM L), 3 od działy T ow arzystw a G im nastycznego „S okół” oraz 10 oddziałów przysposo bienia w ojskow ego (były to oddziały zlokalizow ane na teren ie działalności G K W F i PW bez przynależności do organizacji społecznej czy m łodzieżo w ej). W skład oddziałów żeńskich w chodziły 2 hufce szkolne oraz oddział T ow arzystw a G im nastycznego „S okół” . Jak w ynika z przedstaw ionego w yka zu, w śród o ddziałów wf. i pw. na terenie pow iatu w ieluńskiego w idoczny był brak uczestnictw a Zw iązku M łodzieży W iejskiej R zeczypospolitej Polskiej
20 Problematykę tę porusza Leonard Szymański w pracy pl. Kultura fizy czn a w p o lity ce U R zeczy
p o sp o lite j, W rocław 1995, s. 3 9 - 50.
21 APLO S, PKWF i PW, sygn. 2, zatwierdzony budżet PKWF i PW na rok 1928/1929, bp. 22 APLO S, PKWF i PW, sygn. 14, budżet Pow iatow ego Komitetu WF i PW w W ieluniu na rok
1937/1938, bp.
21 APLO S, PKWF i PW, sygn. 3, sprawozdanie z działalności PKWF i PW w W ieluniu za rok 1930/ 1931, bp.
„W ici” (ZM W RP „W ici” ). O rganizacji, która d ziałała w zakresie w ychow ania fizycznego i sportu w środow iskach w iejsk ich 24. P K W F I PW w W ieluniu m iał w ów czas do dyspozycji 3 boiska sportow e, 3 strzelnice do broni m ałoka librow ej, 1 strzelnicę do broni w ojskow ej, 8 placów ćw iczebnych oraz 2 korty tenisow e.
M ieszkańcy wsi pow iatu w ieluńskiego uczestniczyli w zaw odach i Ś w ię tach W F i PW, m.in. startow ali coroczn ie w m istrzostw ach pow iatu w ielu ń skiego w strzelectw ie. W zaw odach strzeleckich, zorganizow anych 29 cz erw ca 1930 r. w W ieluniu, w poszczególnych konkurencjach zw yciężyli: Jó z e f W ykrota — 200 m z broni długiej (odd ział PW Zw iązku Strzeleckiego z B ia łej), Stefan G inter — 100 m z broni długiej (oddział PW z B olesław ca, n a j lepszy w ynik spośród członków Straży Pożarnej o siąg nął W ładysław U rb a niak z oddziału PW z R aczyna), W acław B orkow ski — 50 m z broni m ałoka librow ej dla członków II stopnia przy spo sobienia w ojskow ego (o ddział PW hufca gim nazjalnego w W ieluniu), F ranciszek Hom bek — 50 m z broni m ało kalibrow ej dla członków I stopnia pw. (oddział PW K ow ale), A leksander O grodnik — broń m ałokalibrow a dla w szystkich uczestników (P ow iatow y K om endant PW w W ieluniu), M aria O grodnikow a — konkurencja broni ma- łokalibrow ej dla ko biet“'. W strzelaniu zespołow ym , w konkurencji 100 m z broni długiej zw yciężył oddział PW z O żarow a.
W ażną rolę w propagow anie w ychow ania fizycznego i sportu na wsi w n o siło przeprow adzan ie Pow iatow ego Św ięta WF i PW oraz R ejonow ych Św iąt
WF i PW. W 1937 r. zorganizow ano R ejonow e Ś w ięta W F i PW
w Skom linie, S iem kow icach, C zajkow ie, C zarnożyłach, B olesław cu, O sjak o wie, W ieru szow ie26. R ejonow e Św ięto WF i PW w Skom linie odbyło się 17 m aja 1937 r. U czestniczyli w nim sportow cy z gm iny Skom lin i M okrsko. W konkurencjach lekkoatletycznych pierw sze m iejsca zajęli: Z w iązek S trze lecki ze S kom lina (Tom czyk, C iężki, R om pel) — bieg przełajow y na 3 km, K rtystkow ski (Zw iązek Strzelecki S kom lin) — 800 m, Z w iązek Strzelecki z T oplina — sztafeta 4x100 m, G acka (Z w iązek Strzelecki Skom lin), C iężki — skok wzwyż, C eglarek (Z w iązek S trzelecki T oplin) — skok w dal, Z guto- w icz (Z w iązek Strzelecki M okrsko) — rzut kulą, Z gutow icz — rzut dyskiem , C eglarek — rzut oszczepem 27. W w yścigu kolarskim , rozegranym na trasie
24 Zob. H. M ierzwiński, Zw iązek M łodzieży W iejskiej R zeczyp o sp o litej P olskiej „ W ici" w obec
p ro b le m ó w w ychow ania fizyczn ego, sportu i turystyki (1 9 2 8 - 1948), Biała Podlaska 1992.
25 A P F O S. PKWF i PW, sygn. 3, rozkaz dzienny P ow iatow ego Komendanta PW w W ieluniu z 7. 07. 1930 r„ bp.
26 A PLO S, PKWF i PW, sygn. 1 1, obchody Świąt WF i PW - 1937 r„ bp. "7 Ibidem.
38 E lig iu sz M a ło lep s zy
Skom lin - M okrsko - Skom lin, zw yciężył O lek (Z w iązek Strzelecki Toplin) przed K orczew skim (Zw iązek Strzelecki O żarów ). W zaw odach sportow ych uczestniczyły drużyny Zw iązku Strzeleckiego ze Skom lina, Toplina, O żarów i M okrska, drużyny Straży Pożarnej i Zw iązku R ezerw istów ze Skom lina, Ożarów, K om ornik i M okrska, uczniow ie ze szkół w Skom linie i M okrsku oraz row erzyści z gm iny Skom lin.
W spraw ozdaniu w ójta gm iny Skom lin, dotyczącym zaw odów , czytam y: „C ałość św ięta zrobiła na obecnym licznie zebranym społeczeństw ie bardzo dodatnie w rażenie i niew ątpliw ie przyczyni się do propagandy sportu. Z aw o dom sportow ym przypatryw ała się licznie zebrana publiczność, oklaskując z em o cją dobre wyniki zaw odników . B ezpośredni skutek w postaci nagród i dyplom ów , które otrzym ali zaw odnicy za I i II m iejsca w poszczególnych konkurencjach, zachęcił do upraw iania spo rtu”28.
M łodzież i osoby dorosłe ze środow isk w iejskich uczestniczyły w zdoby w aniu POS i OS. Z zachow anych m ateriałów archiw alnych w ynika m .in., iż w 1936 r. POS zdobyli członkow ie drużyn harcerskich i Zw iązku S trzeleckie go z C zarnożył, członkow ie Przysposobienia W ojskow ego Leśników i Kl ubu S portow ego Policji Państw ow ej z W ęglew ic, uczennice Żeńskiej Szkoły R ol niczej w C hróścinie oraz członkow ie Zw iązku S trzeleckiego, Straży Pożarnej
• 29
i m e stow arzyszeni z Przedm oscia .
W rozegranych 23 m aja 1937 r. w S iem kow icach zaw odach o uzyskanie O dznaki S trzeleckiej uczestniczyli przedstaw iciele Zw iązku Strzeleckiego, Straży Pożarnej z Siem kow ic, C horzew a, K olonii C horzew , O żegow a, K ieł czygłow a, T uchania oraz posterunku Policji Państw ow ej z K iełczygłow a30. Przedstaw ione przykłady św iadczą, iż kultura fizyczna i przysposobienie w o j skow e były rozw ijane przez m ieszkańców wsi.
N iniejszy artykuł je s t jedny m z pierw szych, podejm ujących tem atykę działalności stru ktur PUW F i PW na terenie pow iatu i poszczególnych jeg o gm in. W latach 1927 - 1939 PKW F i PW w W ieluniu odegrał w ażn ą rolę w popularyzacji, propagow aniu i upow szechnianiu w ychow ania fizycznego, sportu i przysposobienia w ojskow ego na terenach w iejskich. D ziałalność PKW F i PW utrudniały braki w zakresie bazy sportow ej i dydaktycznej oraz zbyt niskie subsydiow anie w stosunku do potrzeb. Ponadto w śród organizacji i stow arzyszeń działających na polu kultury fizycznej m ało zaangażow ane były K atolickie S tow arzyszenia M łodzieży M ęskiej i Żeńskiej oraz ZM W RP „W ici” .
28 Ibidem.
2y APLOS, PKWF i PW, sygn. 10, protokóły prób o POS, bp.
30 APŁOS, PKWF i PW, sygn. 11, Protokół z zaw odów o Odznakę Strzelecką rozegranych w Siem kow icach w dniu 23 .0 5 .1 9 3 7 r., bp.
SUMMARY
E lig iu s z M a ło le p s z y
ACTIVITIES PROPAGATING AND POPULARIZING PHYSICAL CULTURE IN RURAL AREAS BY THE REGIONAL COM M ITTEE FOR PHYSICAL
EDUCATION AND MILITARY TRAINING IN WIELUŃ, IN THE YEARS 1927 - 1939,
This is one of the first papers taking up the issue of activity of RCPE&MT struc tures in the administrative district of Wieluń and its communes. In the years 1927 - - 1939, the RCPE&MT in Wieluń played an important role in propagating and popular
izing physical education, sport and military training in rural areas. The activity of RCPE&MT was made difficult due to shortages in the field of sport and didactic base, as well as due to insufficient subsidizing that was too low for its needs. Apart from that, there was little engagement on the part of associations active in the field of physical culture, such as the Catholic Associations of Male and Female Youth and “Wici”, the Union of Rural Youth of the Republic of Poland.
