Wladysław Padacz
Dowód ze swidków w procesie
beatyfikacyjnym
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 5/3-4, 161-173
KS. WŁADYSŁAW P A D А С Z
DOWÓD ZE ŚWIADKÓW W PROCESIE BEATYFIKACYJNYM
1. R y s h i s t o r y c z n y . — Dowód ze świadków istnieje we wszystkich ustaw odaw stw ach: opiera się bowiem na p ra wie n atury, żądającym , by praw da była czynnikiem norm u ją cym działalność człowieka. Jeżeli chodzi o praw o rzymskie, którego zasady tak wielki w pływ w yw arły na system m yśle nia późniejszych prawodawców, początkowo nie zawierało w y raźnej normy, która by nakazyw ała stronom zgłaszanie, a na stępnie przesłuchiw anie świadków przez try b u n ał sądowy h Od czasów jednak Ju sty n ian a stało się obowiązkiem zgłaszanie świadków, zarówno w procesach cywilnych, jak i k a rn y c h 2. Same strony zadawały im pytania, a sędziowie, słuchając od powiedzi, urabiali sobie zdanie o praw dziw ym stanie faktycz nym. Zasady praw a rzymskiego, dotyczące świadków, przeszły zarówno do praw a kościelnego 3, jak i praw ludów germ ań skich. Z biegiem czasu wszakże w raz z rozwojem znajomości nauki czytania i pisania, a następnie z w ynalezieniem druku, dowód z dokum entów staje się łatw iej osiągalny i nabiera do niosłego znaczenia z jednoczesnym ograniczeniem dowodu ze świadków do istotnie rzeczywistej konieczności.
Podobnie było z procesami m ęczenników i wyznawców, zmie rzającym i do uznania ich godnych k u ltu publicznego. Biorąc pod uwagę, że w okresie pierwszego tysiąclecia chrześcijaństw a życie na ogół było bardziej proste niż obecnie, aprobatio cultus
1 Por. W e r n z F .-V i d a 1 P., Ius Canonicum, R om ae 1927, 6, 397. 2 Por. Cod. 4, 20, de testib u s; — N ov. 90; — N ov. 73, cap. 3; — D. 22,
5, de testib u s. 3 Por. C. 13, X , II, 19.
chrześcijanina umęczonego lub zmarłego w opinii świętości nie miało określonych ściśle form praw nych. W ystarczało, że pa pież, a na swym terenie biskup, albo umieszczał kandydata na ołtarze w spisie albo zezwalał na przeniesienie ciała i złożenie go pod ołtarzem albo ustanaw iał osobne święto lub zatwierdzał form ularz Mszy św. lub też form alnie ogłaszał, że męczennik lub wyznawca jest sanctus vel beatus — a te wszystkie czyn ności nabierały znaczenia dzisiejszej kanonizacji lub beatyfi k a c ji4. W następnych w iekach życie stało się więcej skompli kowane, stąd też i w ym agania w spraw ach beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych staw iano większe. U jaw niła się konieczność zwrócenia uw agi na dowody świętości, w ynikające z cu d ó w 5 i z zeznań tych ludzi, którzy znali świątobliw ą osobę.
Papież U rban II w yraźnie podał zasadę, że fak ty potrzebne do określenia świętości m ają być potwierdzone przez kom pe tentnych świadków 6. Bulle Innocentego II „Cum Secundum ” oraz „Etsi electi” Honoriusza III potw ierdzają i uzupełniają powyższe zasady 7. Sykstus V utw orzyw szy K ongregację Ob rzędów, zlecił jej prow adzenie spraw kanonizacyjnych i beaty fikacyjnych 8, a więc również regulow anie zagadnienia świad ków we w spom nianych procesach.
2. P r a w o k o d e k s o w e . — Kodeks P raw a Kan. przyjął dawne zasady dotyczące świadków 9 reprezentując w kanonie
1754, że dowód ze świadków jest dopuszczalny we wszystkich spraw ach, zarówno spornych, jak i karnych, jednakże zawsze pod kierow nictw em sędziego i w sposób w kanonach określony.
4 P o r. Ben. X IV , De servo ru m Dei beatificatione e t beatorum canoni-
zatione, R om ae 1747, I, 7, 2— 7.
5 P or. Ben. X IV , dz. cyt., I, 29, 10.
6 P o r. J a f f é Ph., R egestra P ontificu m R om anorum , L ip sia e 1888, η. 5732.
7 P o r. P o t t h a s t A., R egestra P ontificu m R om anorum , B erolini 1875, n. 1900; n. 5803.
8 P o r. I n d e l i c a t o S., Le basi giuridiche dei processo d i bea tifica -
zione, R om a 1944, 20; — B l a c h e r D., The ord in a ry processes in causes of beatification and canonization, W ashington, 1949, 29 ns.
[3] D O W Ó D Z E Ś W I A D K Ó W W P R O C . B E A T . 163
Takie więc jasne określenie podaje już kanon następny, wy m ieniając osoby, które ze względu na obowiązującą je przy sięgę, mogą lub naw et muszą odmówić zeznań. Również zdol ność świadczenia w sądzie nie w szystkie osoby posiadają w jed nakowej mierze. Praw o bowiem czyni zasadniczą różnicę m ię dzy świadkam i niezdatnym i, podejrzanym i, a niezdolnymi do składania zeznań. O ile bowiem ostatnia z w ym ienionych tu grup w ogóle nie może być dopuszczona do zeznań, o tyle dwie pierwsze mogą świadczyć, jeżeli sędzia osobnym dekretem na to im zezw oli10.
Świadkowie powołani przez strony, przez sędziego, obrońcę lub prom otora spraw iedliw ości11 składają przed złożeniem ze znań przysięgę, że będą mówili praw dę 12. W spraw ach zaś małżeńskich — zawsze, a w innych — w razie w ydania odpo wiedniego dekretu przez sędziego, składają jeszcze dwie inne: pierw szą 13 po zeznaniach, że zgodnie z praw dą odpowiadali na pytania, drugą — że zachowają tajem nicę co do treści zez nań 14. Normy kodeksowe, odnoszące się do miejsca, czasu i sposobu przesłuchania świadków, nie odbiegają od przepisów dawnego praw a kanonicznego, aczkolwiek Kodeks ściślej u jm u je to zagadnienie, niż daw niej Corpus Iu ris C an o nici15.
Siła dowodowa zeznań świadka ma doniosłe znaczenie dla ostatecznego w yroku w konkretnej spraiyie. Kodeks przeto, opierając się na daw nym prawie, w kanonach 1789— 1791, po daje szczegółowe norm y dla właściwej oceny zeznań przez ko ścielny try b u n a ł sądowy.
Jest rzeczą godną uw agi podkreślenie w kanonie 1791 § 1 podane, że świadectwo jednego świadka tylko w tym przypad ku stanow i pełną siłę dowodową, jeżeli ów świadek należy do grupy tzw. kw alifikowanych. Zgodne zeznania dwóch lub
10 Por. kan. 1756— 1758; — c. 22, X, II, 27.
11 Por. k an. 1759 i C. 3, X , II, 15.
12 P or. k an. 1769; — C. 8; X, II, 21.
13 C h ron ologiczn ie — drugą. 14 K an . 1761.
15 K an. 1770— 1786. W d ek retałach G rzegorza IX druga k sięg a o m aw ia
a n a lo g iczn e z a g a d n ien ie w rozd ziałach 8, 20, 34, 52.
trzech świadków co do ściśle określonego fak tu lub zdarzenia, w tedy tylko przedstaw iają w ystarczający dowód praw ny, je żeli odpowiadają w arunkom w § 2 kanonu 1791 przedstaw io nym. Ten sam kanon słusznie jednakże zaznacza, że niekiedy sędzia może wymagać pełniejszego dowodu ie.
Tak dzieje się właśnie w spraw ach beatyfikacyjnych i kano nizacyjnych, gdzie praw odaw ca domaga się dowodów całkowi cie pełnych, opartych na zeznaniach świadków i na dokum en tach, a nie na innych dowodach, dopuszczalnych w procesie ogólnym 11.
3. P o d z i a ł ś w i a d k ó w . — K ategoria pierwsza. —
W procesie beatyfikacyjnym , podobnie zresztą jak w ogólnym, świadkowie w tedy tylko mogą zeznawać, kiedy zostaną do puszczeni przez trybunał. W prowadzenie ich wszakże na listę może nastąpić z inicjatyw y trzech różnych czynników: albo przez postulatora, albo przez prom otora w iary albo przez sę dziów, należących do try b u nału . Stąd w łaśnie pierwsza k ate goria świadków dzieli się na 2 grupy:
a) na świadków postulatorskich, czyli zgłoszonych przez po stulatora w tym celu, by swymi zeznaniam i potw ierdzili treść artykułów 18,
b) na świadków wezw anych z urzędu, czyli takich, których try b u n ał postanowił przesłuchać, żeby uzupełnili lub w y jaśnili fak ty albo zdarzenia, m ające podstawowe znaczenie dla spraw y 19.
Do tej samej grupy zaliczają się ci świadkowie, których przedstaw ił prom otor w iary, a sąd zaakceptował.
K ategoria druga. — Ze względu na źródło, skąd świadkowie
16 Por. c, 37, X , II, 20; — c. 5, X , IV , 15; — W e r n z F. — V i d a l P., dz. cyt., 422 nss.
17 Por. кап . 2019; — M a c h e j e k - P a d a c z , S p r a w y b e a ty fik a c y jn e
na terenie diecezji, P oznań 1957, 81; — L e g a M. — B a r t o c e - t t i V., C o m m en ta riu s in indicia ecclesiastica iu x ta C odicem lu ris Canonici, R om ae, 1938— 1941, 2, 737.
18 K an. 2024; — 2057; — L a u r i A. — F o r n a r i J. — S a n t a
-r e l l i A., Codex pro p o stu la to rib u s, R om ae 1929, 51.
[5] d o w o d z e ś w i a d k ó w w p r o c. b e a t. 165
czerpią swe wiadomości o życiu sługi Bożego lub o faktach, m ających z nim związek, świadkowie dzielą się na:
1) n ao czn ych20, czyli bezpośrednich tj. takich, którzy w ła snym i zmysłami stw ierdzili to, co dotyczy sługi Bożego, np. osobiście widzieli z jaką pobożnością odpraw iał Mszę św., Drogę Krzyżową, różaniec, lub też słyszeli jak mówił o Trójcy Przenajśw iętszej, o M atce Bożej itd;
2) ze słyszenia, inaczej — pośrednich (ex auditu), czyli posia dających wiadomości o słudze Bożym od innych osób. Świadkowie pośredni ze swej strony dzielą się na:
a) świadków ze słyszenia od naocznych,
b) świadków ze słyszenia od takich ludzi, którzy słyszeli o działalności sługi Bożego od innych pośrednich, a więc nie od naocznych (ex a u d itu )21,
c) świadków, którzy wiedzą o słudze Bożym na podstawie ogólnej opinii (ex fam a publica).
K ategoria trzecia. — Należą do niej świadkowie tzw. odosob nieni (singulares), tj. tacy, którzy o jakim ś zdarzeniu*' z życia sługi Bożego składają zeznania inne niż świadkowie, którzy ten sam fak t opowiadają.
W pierw szym przypadku try b u n ał pow inien dołożyć starań, żeby wyświetlić sprzeczność i podać dlaczego ona zachodzi, w drugim zaś w yjaśnić zakres opisanego zdarzenia, bo n a j częściej chodzi o uzupełnienie innym i okolicznościami jakiegoś złożonego z poszczególnych części działania. Kodeks przew i duje jeszcze jedną grupę, mianowicie tzw. współświadków. Są to osoby, na które pow ołują się świadkowie główni, że ten sam fak t w idziały lub o nim słyszały. Podział świadków na grupy nastąpił z powodu patrzenia na nich z różnych punktów wi dzenia. Zdarza się przeto, że ten sam świadek łatwo może się znaleźć jednocześnie w każdej grupie: stąd właśnie najczęściej bywa w procesach beatyfikacyjnych, że świadek nie zgłasza się z w łasnej inicjatyw y ,ale zostaje zgłoszony przez posulatora (pierwsza kategoria) i jest świadkiem naocznym (druga k ate
20 K an. 2020 § 3, 6, 7; — M y r c h a M., D ow ód ze św ia d k ó w w proce sie k a n o n ic zn y m , L u b lin 1936, 17.
goria), a może też być w swoich zeznaniach odosobniony, czyli należeć do trzeciej kategorii.
Dla try b u n ału beatyfikacyjnego lub kanonizacyjnego bardzo ważne znaczenie posiada powyższy podział świadków na kate gorie i grupy. Zależnie bowiem od określonego procesu w obrą bie diecezjalnego postępowania beatyfikacyjnego, postulator spraw y ma czynić wielkie wysiłki, żeby zgłosić odpowiednich świadków, przew idzianych przez kanony 2020—2029. Doniosłe znaczenie posiadają zwłaszcza świadkowie naoczni. Oni bowiem wraz ze współświadkami są konieczni wtedy, gdy chodzi o udo- wdonienie heroiczności cnót lub męczeństwa sługi Bożego 22. Znaczenie świadków naocznych staje się jeszcze bardziej do niosłe podczas procesu apostolskiego. Jeżeli bowiem w procesie inform acyjnym w ystępow ali świadkowie naoczni w ilości do statecznej, a w apostolskim — świadkowie ze słyszenia od na ocznych, to w szystkie ich zeznania posiadają dla trybunału rów ną w artość dowodową 23. Jeżeli zaś w procesie inform acyj nym zezhawali w prawdzie świadkowie naoczni, ale w procesie apostolskim tylko świadkowie ze słyszenia od innych słyszą cych, to zeznania ich m ają znaczenie jedynie pomocnicze 24. Praw o wreszcie w yraźnie przepisuje, że prawdziwość cudów zawsze trzeba udowadniać za pośrednictwem świadków na ocznych i w spółśw iadków 25 Jeżeli zaś brak świadków na ocznych dla przeprow adzenia procesu inform acyjnego i dla udowodnienia cudów, wówczas pozostaje jedna żm udna dro ga — procesu historycznego 2β.
4. L i c z b a ś w i a d k ó w . — W każdym z trzech beatyfi kacyjnych procesów diecezjalnych nie w ystępuje jednakowa liczba świadków ale jest ona różna, zależnie od zakresu pro blemów, które m ają być rozpatrzone lub wyśw ietlone w toku
22 K an. 2020 § 3; — P o r. A. A. S„ 1920, 173; — „Hom o D ei” 1959, 2, 513 nss., a r ty k u ł „W spółczesne po jęcie heroiczności c n ó t” .
23 K an. 2020 § 4. 24 K an. 2020 § 5. 25 K an. 2020 § 7.
26 A. A. S., 1930 87; — A, A. S., 1939, 174; — P or. M a c h e j e k - P a - d а с z, dz. cyt., 75 nss.
[7] D O W Ó D Z E Ś W I A D K Ó W W P R O C . B E A T . 167
poszczególnego procesu. M inim um owej liczby zostało określo ne przez Kodeks P raw a Kanonicznego. Stosownie przeto do przepisu w kan. 2020 § 2 podanego, postulator prosząc o wszczę cie procesu inform acyjnego, na pierw szej sesji powinien przed stawić listę przynajm niej 8 świadków, try b u n ał zaś w ciągu procesu m a wezwać z urzędu 2 dalszych lub więcej, zależnie od potrzeby.
W procesie natom iast o stw ierdzenie b raku ku ltu publicz nego należy przesłuchać przynajm niej 6 świadków, tj. czterech zgłoszonych przez postulatora oraz dwóch wezwanych z urzędu przez diecezjalny try b u n ał beatyfikacyjny. Rzeczą jest jasną, że liczby te, stanowiące granicę dolną, praw ie zawsze są prze kraczane. Przyczyną tego faktu jest jednakow a we w szystkich spraw ach: każdy sługa Boży zazwyczaj tyle w ykazuje inicja tyw y w różnych dziedzinach życia duchownego i apostolskiego, że zakres jego prac oraz intensywność cnót w stopniu he roicznym praktykow anych, w ym aga potw ierdzenia przez w ięk szą liczbę świadków 27.
Trzeba też dodać, że sam Kodeks przew iduje, że w określo nych przypadkach do zgłoszenia się dla złożenia zeznań obo wiązani są katolicy, choćby naw et nie byli wezwani przez try bunał. Dzieje się to w tedy, kiedy znają oni niektóre doniosłe okoliczności, przem aw iające przeciw cnotom męczeństwa lub cudom, zdziałanym za pośrednictw em tego sługi Bożego, k tó rego proces się to c z y 28. Po zeznaniach tego rodzaju świad
27 Ja k o p o tw ie rd z en ie m oże posłużyć słu g a Boży O. H o n o ra t. Z ałożył on 19 zgrom adzeń zakonnych, nic p rz e to dziw nego, że p rz y n a jm n ie j jed en św ia d ek z każdego zg ro m ad zen ia m u sia ł być w ezw any do złożenia zeznań, co spow odow ało, że n a p o tw ie rd z en ie św iętości i heroiczności cn ó t i cudów sam p o stu la to r zgłosił p o n ad 30 św iadków . Z eznania n ie k tó ry c h św iad k ó w (testes sin g u lares) p o d p ad a ły pod p rze p is k an . 2020 § 2, co dało, że tr y b u n a ł zm uszony był pow ołać w iększą liczbę św iad k ó w ex officio. Ci zaś p rzez sw e u z u p e łn ie n ia do zeznań po p rze d n ich św ia d k ó w po stać sługi Bożego p rze d sta w ili w jeszcze jaśn iejszy ch , ale rzeczyw istszych b arw ac h , co w re z u ltac ie ty lk o p o m ogło sp ra w ie O. H o n o ra ta .
28 K an. 2023; — B l a c h e r D., dz. cyt., 163 nss. — C o r o n a t a M. A., I n s titu tio n e s Iu ris Canonici, R om ae, 1948, 3, 459.
ków, powoływanych przy czynnym współudziale promotora w iary, pow staje konieczność dalszych w yjaśnień. T rybunał w tedy z w łasnej inicjatyw y poszukuje nowych świadków i po w ołuje ich ex officio. Tok postępowania przedłuża się wówczas znacznie, jednakże sługa Boży zazwyczaj na ty m nie traci, ale owszem, heroiczność jego cnót nabiera praw nej i rzeczywistej pewności, a cała postać — w yrazistości w całkow itym oddaniu się Bogu i bliźnim. Co się tyczy trzeciego procesu diecezjalne go, tj. sądowego zbierania i rozpoznania pism sługi Bożego, liczba świadków nie może być stała i naw et orientacyjnie nie jest przez praw o kanoniczne podana. Dzieje się to dlatego, że liczba ta je st uzależniona od ilości i od cech ch arakteryzują cych zebrane pism a oraz konieczności stw ierdzenia ich au ten tyczności. W tedy zaś, gdy sługa Boży pozostawił nikłą ilość pism, try b u n ał m a łatw e zadanie: kilku świadków w ystarczy, żeby ten proces szybko w diecezji został zakończony.
5. K t o m o ż e b y ć ś w i a d k i e m w p r o c e s i e b e a t y f i k a c y j n y m . — B eatyfikacyjny przewód sądowy ma za zadanie zebranie dowodów przem aw iających za'św iętością kandydata na ołtarze. Biorąc zaś pod uwagę, że zeznania świad ków, zwłaszcza naocznych, mogą dostarczyć zasadniczego m a teriału do ostatecznej decyzji Stolicy Apostolskiej, w pierw szym rzędzie przeto trzeba owych świadków znaleźć, a następ nie przesłuchać zgodnie z procedurą kanoniczną. Normy szcze gólne, odnoszące się do świadków w procesach beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym przedstaw ił Kodeks w kanonach 2023—2030. Główną zasadą jest, że świadczyć wobec try b u n ału nie mogą w szystkie osoby, które znały sługę Bożego, ale tylko te, które w chrześcijańskich zażyłych stosunkach braterskiego współży cia lub osobistej zależności z nim przestaw ały i obserwowały go w różnych sytuacjach życiow ych29. Ta główna zasada nie w yklucza pobocznych, m ających również doniosłe znaczenie i stw ierdzających, że każdy ze zgłoszonych świadków powinien
28 K an. 2024; — Por. L e g a M. — B a r t o c e t t ł , V., dz. cyt., 2, 661 nss.
[9] D O W Ö D Z E Ś W I A D K Ó W W P R O C . B E A T . 169
znać, jeżeli nie całe to przynajm niej część życia sługi Bożego, a oprócz tego umieć w yjaśnić pew ne okoliczności z w łasnych obserwacji, ze słów sługi Bożego, z jego zachowania się.
Zdarza się, że jeden świadek zna życie duchowe świątobliw e go kandydata we w szystkich szczegółach, a inny tylko w drob nym zakresie, ale charakteryzującym jego sylw etkę duchową. P rzed procesem jest zadaniem przeto postulatora, a podczas procesu — promotora, żeby w ybrać z dużej liczby tych naocz nych świadków, którzy osobę sługi Bożego przedstaw iają we w łasnym świetle, uw ypuklą jego cnoty, prace, ofiary, trudy, poświęcenia i nadludzkie wysiłki dla szerzenia w iary i m oral ności katolickiej. Składać więc zeznania mogą wszyscy, bez względu na płeć, w yznanie i stanowisko, nie w yłączając krew nych, powinowatych, domowników, ekskomunikowanych, ludzi innej w iary i nieochrzczonych 30.
Mimo istnienia ogólnej zasady dopuszczania do zeznań wszystkich zgłoszonych świadków, odpowiadających ogólnym przepisom, to jednak niektóre osoby, ze względu na pełniony urząd, mogą mimowolnie subiektyw nie podchodzić do toczącej się spraw y beatyfikacyjnej. Pragnąc przeto usunąć naw et n a j lżejsze podejrzenia stronniczości, praw odaw ca określa, że nie mogą występować w charakterze świadków:
1. Spowiednik tego kandydata na ołtarze, którego odbywa się proces inform acyjny. Trzeba wszakże zaznaczyć, że sam fakt, iż określony kapłan był spowiednikiem sługi Bożego, wcale nie powoduje bezwzględnego w ykluczenia go od składania zeznań: wszystko zależy od tego, kiedy i w ja kich okolicznościach dowiedział się o faktach lub o czyn nościach, które są przedm iotem dochodzeń w procesie bea tyfikacyjnym . To co stanow i przedm iot tajem nicy spo wiedzi, oczywiście spowiednik o tym nie będzie zeznawał, jak również i o tym co dowiedział się przy sposobności spo w iadania sługi Bożego 31,
30 K an. 2027 § 1; — I n d e l i c a t o S., dz. cyt., 104—108. 31 K an. 1757 § 3.
2. sędziowie tej spraw y beatyfikacyjnej, w której brali lub biorą u d z ia ł32,
3. postulator, 4. adwokat, 5. pełnomocnik.
Z w ym ienionych osób trzej ostatni nie mogą być świadkami w toczącej się z ich udziałem spraw ie beatyfikacyjnej lub ka nonizacyjnej. Po zrzeczeniu się swego urzędu mogą zeznawać, ale zeznania ich m ają charak ter tylko pomocniczy. Prom otor w iary natomiast, jako świadek, nie jest w ykluczony od skła dania zeznań naw et w tej sprawie, w której uczestniczy na podstaw ie nom inacji biskupa ordynariusza. Biorąc zaś pod uwagę, że zasadniczym zadaniem prom otora w iary jest „tuere ius”, zeznania jego w toczącej się spraw ie będą bardzo cenne, jako pochodzące ze źródła z n atu ry swej obiektywnego.
Osoby nie powołane na świadków, a w edług swego zdania mogące dobrze naśw ietlić życie sługi Bożego, pow inny w piś m ie do ordynariusza podać swoje spostrzeżenia odnoszące się
do cnót m ęczeństw a lub cudów. Obowiązek ten ciąży nie tylko na osobach świeckich, lecz także i duchownych. Osoby zakon ne pow inny takie pisma należycie opieczętowane przesłać bez pośrednio ordynariuszow i lub promotorowi w iary, albo w rę czyć je spowiednikowi, który obowiązany jest jak najszybciej przekazać kom petentnem u b isk up o w i33. Przełożonym pod żad nym pozorem w takich przypadkach nie wolno w pływać na podw ładnych 34. Nie wezwani analfabeci powinni o słudze Bo żym ustnie wypowiedzieć swoje uwagi proboszczowi, który następnie poda je do wiadomości ordynariuszow i lub promoto rowi w iary 35.
Lekarze, którzy stale lub czasowo leczyli osobę cudownie uzdrowioną, powinni osobiście zeznawać przed trybunałem
32 P o r. V e r m e e r s c h A. — C r e u s e n, J., E p ito m e Iu ris Canonici, R om ae 1940, 3, 172.
33 К ап . 2025 § 2.
54 К ап . 2026; N o v a l J., C o m m e n ta riu m Codicis Iu ris Canonici, P ars II, A u g u sta e T a u rin o ru m , 1932, 116.
[11] D O W Ö D Z E Ś W I A D K Ó W W P R O C . B E A T . 171
beatyfikacyjnym . Gdyby tego nie chcieli, lub nie mogli uczy nić, m ają na piśmie złożyć zaprzysiężone odpowiednie spraw o zdanie 36.
W szystkie osoby zakonne zawsze mogą zeznawać, jako świadkowie w procesach beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych, z zastrzeżeniem wszakże w kan. 2030 podanym. O ile bowiem sługa Boży należał do któregoś z zakonów, wówczas jego człon kowie mogą występować w charakterze świadków, jednakże w liczbie nie większej niż połowa tych, których zgłaszał try bunałow i postulator 37.
6. O b o w i ą z k i ś w i a d k ó w . — O biektywne zeznania świadków m ają decydujące znaczenie dla świątobliwego kan dydata na ołtarze, który sam nie może już świadczyć o swych pracach, trudach, dokonanych dziełach, intencjach opartych na miłości ku Bogu i bliźnim. Przede wszystkim wezwany świadek, przed rozpoczęciem zeznań składa przepisaną p ra wem p rzy sięg ę38. Z jej treści wynika, że w ciągu każdego z trzech procesów diecezjalnych jest obowiązany:
a) do zeznań z w łasnej obserw acji i spostrzeżeń lub ze sły szenia od innych,
b) do zeznań zgodnych z praw dą, bez względu na to, czy są pozytywne, czy negatyw ne dla sługi Bożego 39,
c) do nie kierow ania się żadnym i względami pobocznymi lub sympatią, antypatią do sługi Bożego,
d) do zachowania tajem nicy, zarówno co do wszelkich pytań przewodniczącego try bunału, jak i w łasnej odpowiedzi, e) nic fałszywego nie zeznawać.
Prócz tego każdy świadek w toku postępowania beatyfika cyjnego na terenie diecezji m a szczególne obowiązki, które da dzą się ująć w następująco zestawione punkty:
1. na wyznaczony term in zgłosić się do złożenia zeznań; każ de bowiem żądanie zm iany term inu pow oduje kolizję z da tam i ustalonym i dla innych świadków lub zajęciami sę
35 K an. 2028.
37 P o r. M a c h e j e k - P a d а с z, dz. cyt., 237. 38 P o r. k an . 2057; — C odex pro p o stu la to r, 91.
dziów, co w rezultacie przedłuża niepotrzebnie tok postę pow ania beatyfikacyjnego,
2. nie może podawać zdarzeń w ątpliw ych, swoich przypu szczeń lub domysłów jako pewników,
3. jeżeli o jakim ś fakcie z życia sługi Bożego dowiedział się od innych osób lub z dokumentów, obowiązany jest podać źródło swojej wiedzy,
4. jeżeli świadek jest specjalistą w pew nej dziedzinie, po w inien swoje fachowe tw ierdzenia odpowiednio uzasadnić i w słowach zrozum iałych dla otoczenia do protokółu po dyktować,
5. w razie wątpliwości, czy dobrze w yraził swoją myśl, może porozumieć się z sędziami try b u n ału i z prom otorem w ia ry, a nie z postulatorem sprawy,
6. m a pam iętać po złożeniu swoich zeznań, żeby podać na zwiska innych jeszcze świadków, którzy dobrze znają okoliczności życia sługi Bożego,
7. zapoznać się z artykułam i postulatora i na ich podstawie uzupełnić zeznania,
8. może swobodnie zwracać się w tej sprawie, w której w y stępuje, do swego ordynariusza, do członków trybunału i do prom otora w iary,
9. z uw agą wysłuchać odczytywania złożonych przez siebie zeznań i wnieść te poprawki, które uzna za konieczne 40, 10. złożyć końcową przysięgę, że wszystko powiedział zgodnie z praw dą, a jako potw ierdzenie podpisać swoje zeznania. Jeżeli świadek po pew nym czasie zorientow ał się, że podał niektóre m ylne wiadomości o słudze Bożym, obowiązany jest sprostować je, prosząc o możność uzupełniających zeznań dla w niesienia odpowiednich poprawek. Gdyby dodatkowe zezna nia okazały się na terenie diecezji już niemożliwe, wówczas świadkowi, o ile owe wiadomości są istotne dla sprawy, pozo staje droga pisemnego sprostowania i przesłania go na ręce kom petentnego ordynariusza. W szystkie wymienione obowiąz
39 K an . 2023.
[13] d o w ó d z e Św i a d k ó w w p r o c. b e a t. 173
ki świadków nie mogą być u jęte w liczbę stałą, ponieważ w to ku postępow ania beatyfikacyjnego może w yniknąć tak a sy tu a cja, że sam try b u n ał zobowiąże św iadka do czynności, której naw et Kodeks w yraźnie nie nakazuje. Kościołowi zależy bo wiem na tym , żeby świątobliw ie żyjący jego członkowie, od znaczający się heroizm em cnót i zdziałanym i cudami, znaleźli się na ołtarzach. W spółdziałanie przeto w iernych, a zwłaszcza świadków w procesach beatyfikacyjnych jest niezbędne i ma, obok dokum entów , decydujące znaczenie dla ostatecznego orzeczenia papieskiego.
