Jakie zmiany wprowadzi kodeks rodzinny i opiekuńczy?

Bronisław Dobrzański

Jakie zmiany wprowadzi kodeks

rodzinny i opiekuńczy?

Palestra 8/4(76), 27-38

1964

N r 4 (76) Z m i a n y w p r o w a d z o n e p r z e z k o d e k s r o d z i n n y i o p i e k u ń c z y ₂₇

s t r a j k u i k w e s tia w s tą p ie n ia d o Z je d n o c z e n ia Z w ią z k ó w K r ó le s tw a P o ls k ie g o o d ­ s u n ę ły o d n ie g o p e w n ą c z ę ść a d w o k a tó w , o d b ie r a ją c m u s z a n s ę o r g a n iz a c ji o g ó l- n o z a w o d o w e j. O p ra c o w a n ie z a g a d n ie ń p r a w n y c h p r z e j ę ło K o ło N a u k o w e P r a w ­ nicze (p ó ź n ie jsz e T o w a r z y s tw o P ra w n ic z e ) , p ro b le m y e ty c z n e z a w o d u a d w o k a c k ie g o s ta ły w c e n tr u m u w a g i K o ła M ło d y c h P r a w n ik ó w , a s a m o p o m o c ą fin a n s o w ą s ł u ­ ży ła K a s a P o m o c y . J e d y n ą z n a c z n ą i n ie z a s tą p io n ą p o m o c o k a z y w a ł Z w ią z e k K o łu O b ro n y , a le i t o o s ta tn ie , ro z w in ą w s z y s z e ro k o s w ą d z ia ła ln o ś ć , p ra c o w a ło d z ię k i o fia rn o ś c i s k u p io n y c h w o k ó ł K o ła a d w o k a tó w . W ty m u k ła d z ie n a Z w ią z e k w s p o ­ łe c z n o śc i p r a w n ic z e j n ie b y ło w ła ś c iw ie m ie js c a .

S p r a w a r o z w ią z a n ia Z w ią z k u A d w o k a tu r y P o ls k ie j w y p ły w a n a I I Z je ź d z ie P r z e d s ta w ic ie li A d w o k a tu r y P o ls k ie j, z w o ła n y m 11 s ty c z n ia 1907 r. w s a li S to ­ w a rz y s z e n ia T e c h n ik ó w w W a r s z a w i e 153. G ło sy p r o p o n u ją c e ro z w ią z a n ie Z w ią z k u s ą je szcze sła b e . W g ło s o w a n iu n a 29 o b e c n y c h 26 o só b d o m a g a s ię u tr z y m a n i a Z w ią z k u . N ie z n a jd u j e u z n a n ia w ś r ó d z e b ra n y c h w n io s e k o le g a liz a c ję . B u k o w ie c k i. L e w e s ta m , L e s z c z y ń s k i, L e d n ic k i i P a te k p o d n o sz ą , że w o b e c n a le ż e n ia do Z w ią z ­ k u A d w o k a tó w sp o za K r ó le s tw a le g a liz a c ja n ie j e s t m o ż liw a . U p a d a ta k ż e n a z e ­ b r a n i u p r o j e k t z m ia n w s ta tu c ie . W t e j s y tu a c ji n a t u r a l n ą k o n s e k w e n c ją f a k t ó w je s t p o d ję c ie d e c y z ji o ro z w ią z a n iu Z w ią z k u n a je g o I I I Z je ź d z ie w d n iu 28 m a ­ ja 1908 r . 134 B R O N IS Ł A W D O B R Z A Ń S K I

Jakie zm iany w prow adzi kodeks rodzinny

i opiekuńczy?

U w a g i o g ó ln e

A r ty k u ł m ó j p rz e z n a c z o n y je s t d la p r a w n ik ó w - p r a k ty k ó w . Z a k ła d a m w ię c u C z y te ln ik ó w z n a jo m o ś ć p rz e p is ó w p r a w a ro d z in n e g o o b e c n ie o b o w ią z u ją c e g o i p r a g n ę u ła tw ić im ty lk o p rz y g o to w a n ie s ię d o s to s o w a n ia n o w e g o p r a w a .

N a jp r o s ts z ą d ro g ą , k tó r a w ie d z ie do teg o c e lu , j e s t p r z e d s ta w ie n ie z m ia n , ja k i e t o p r a w o w p ro w a d z i. W y k o rz y s ta n ie v a c a tio le g is do z a z n a jo m ie n ia s ię z n o w y m k o d e k s e m ro d z in n y m i o p ie k u ń c z y m je s t sz c z e g ó ln ie is to tn e , s k o r o p rz e p is y je g o b ę d z ie się s to s o w a ć — p o c z ą w sz y od 1 s ty c z n ia 1965 r . — z r e g u ły (je śli p r z e p is y w p r o w a d z a ją c e n ie p r z e w id u j ą w y ją tk ó w ) n a ty c h m ia s t „do s to s u n k ó w w n im u n o rm o w a n y c h , c h o c ia ż b y p o w s ta ły p rz e d je g o w e jś c ie m w ż y c ie ” (a rt. V p r z e ­ p is ó w w p r o w a d z a ją c y c h k .r. i op.). P r a c y te j n ie m o ż n a -odkładać n a k o n ie c b ie ż ą ­ cego r o k u , s k o r o c z e k a n a s w s z y s tk ic h „u c z e n ie s i ę ” w ty m o k re s ie ta k ż e n o w e g o k o d e k s u c y w iln e g o i k o d e k s u p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , k tó r e c o p r a w d a n ie są

15* P ro to k ó ł II Z jazdu P rz e d staw ic ie li A d w o k atu ry P o lsk iej, W arszaw a 1907. W arszaw ą n a Z jeździe re p re z e n to w a li: K aro l D unin, H e n ry k K onic, L eon P a p iesk i, S ta n isła w L eszczyński, S tan isław B ukow iecki, Józef K am iński, D om inik Anc, J u lia n K rzy ck i, S ta n isła w P a te k , J u lia n B enzef, A n to n i O suchow ski, Jó zef B rzeziński.

154 S u l i g o w s k i A.: B ib lio g rafia p raw n icza p olska XDC i XX w iek u , W arszaw a 1911, poz. 6403a.

je s z c z e u c h w a lo n e , m a j ą je d n a k w e jś ć w ż y c ie je d n o c z e ś n ie z k o d e k s e m t u o m a ­ w ia n y m . O ile p e w ie n p o śp ie c h w z a z n a jo m ie n iu s ię z n o w y m i p r z e p is a m i d o t y ­ czy w o g ó le w s z y s tk ic h p r a w n ik ó w , o t y l e w s to p n iu sz c z e g ó ln y m o d n o si się to d c a d w o k a tó w . E e z te g o b o w ie m ju ż w b ie ż ą c y m r o k u n ie m o g lib y o n i n ie r a z u d z ie lić s w y m k lie n to m n a jb a r d z ie j c e lo w y c h p o r a d p r a w n y c h . M o ż n a b y t u n a p o tw ie r d z e n ie te g o p rz y to c z y ć d łu g i s z e r e g ta k i c h s y tu a c ji. O g ra n ic z ę s ię d o tr z e c h ty lk o p rz y k ła d ó w .

W p ie r w s z y m p r z y k ła d z ie c h o d z i o p rz y s p o s o b ie n ie , k tó r e m ia ło b y b y ć d o k o ­ n a n e n p . w g r u d n iu 1964 r. K o n ie c z n e j e s t w ta k i e j s p r a w ie z o rie n to w a n ie się, c z y k lie n c i p r a g n ą p rz y s p o s o b ie n ia „ p e łn e g o ” czy te ż „ n ie p e łn e g o ” — p o u p r z e d ­ n im w y tłu m a c z e n iu im n ie z b y t ła tw o z ro z u m ia łe j d la n ie p r a w n i k ó w ró ż n ic y m ię d ż y o b u ty m i r o d z a ja m i a d o p c ji. G d y b y s i ę o p o w ie d z ia n o za p rz y s p o s o b ie n ie m p e łn y m , to z k o le i tr z e b a k lie n to m w y ja ś n ić , że p rz e d 1.1.1965 r. o s ią g n ię c ie te g o c e lu j e s t n ie m o ż liw e i że je ż e li n ic n ie p r z e m a w i a za s z c z e g ó ln y m p o ś p ie c h e m , to w a r to z a c z e k a ć do d n ia 2.1.1965 r . W p r z e c iw n y m w y p a d k u p r z y s p o s o b ie n ie n ie p e łn e m o g ło b y b y ć z a m ie n io n e n a p e łn e d o p ie r o w p o n o w n y m p o s tę p o w a n iu w d r o d z e w y d a n ia p rz o z s ą d o p ie k u ń c z y d a ls z e g o o rz e c z e n ia (a rt. X I I I § 2 p r z e ­ p is ó w w p r o w a d z a ją c y c h k .r. i op.). D ru g i p rz y k ła d .' Z n a c z n a część s p r a w o ro z w ó d w s z c z ę ty c h w 1964 r . z o s ta n ie o s ta te c z n ie ro z s tr z y g n ię ta ju ż p o 1.1.1965 r., a w ię c ju ż w e d łu g p r z e p is ó w c z ę ­ śc io w o o d m ie n n y c h . N ie k ie d y w ię c in n e o k o lic z n o ś c i b ę d ą d e c y d o w a ć o w y n ik u s p r a w y , co o c z y w iśc ie a d w o k a c i (ta k ż e s ę d z io w ie ) p o w in n i m ie ć n ie r a z n a u w a d z e je s z c z e w to k u p o s tę p o w a n ia to c z ą c e g o się w r o k u b ie ż ą c y m .

T r z e c i p rz y k ła d . M a łż o n k o w ie (lu b o so b y z a m ie r z a ją c e w s tą p ić w z w ią z e k m a ł­ ż e ń s k i) c h c ie lib y z a w rz e ć u m o w ę w y łą c z a j ą c ą w s p ó ln o ś ć u s ta w o w ą . A d w o k a t (ta k s a m o n o ta r iu s z ) p o w in ie n b y u d z ie lić w y ja ś n i e n ia , że o b e c n ie w e d łu g a r t . 28 k .r. m o ż n a ty lk o z w ęzić z a k re s w s p ó ln o ś c i u s ta w o w e j, i to n ie t a k d a le c e , b y w s p ó l­ n o ś ć s t a w a ł a s ię -pozorna, g d y ż t a k a u m o w a b y ła b y u w a ż a n a za n ie w a ż n ą n a w e t p o w e jś c iu w ż y c ie n o w e g o k o d e k s u (a r t. IX § 1 p rz e p is ó w w p r o w a d z a ją c y c h k .r. i op.), ch o ć z a w a rc ie u m o w y w y łą c z a ją c e j w s p ó ln o ś ć w y r a ź n ie • j e s t p r z e w i­ d z ia n e w a r t . 47 § 1 k o d e k s u ro d z in n e g o i o p ie k u ń c z e g o .* Z a le ż n ie w ię c o d s y tu a c ji o so b y z a in te r e s o w a n e m o g ły b y a lb o z a c z e k a ć z z a w a rc ie m u m o w y d o d n ia 2.1.1965 r., a lb o z a w rz e ć o b e c n ie u m o w ę p r z e w id u j ą c ą w s p ó ln o ś ć m a ją tk o w ą w z a k re s ie w ę ż ­ s z y m n iż w s p ó ln o ś ć u s ta w o w a (w r a m a c h , w j a k i c h o b e c n ie p r a w o n a t a k i e z w ę ­ ż e n ie z e z w a la ), a n a s t ę p n ie p o 1.1.1965 r. „ z m ie n ić d o ty c h c z a s o w y u s t r ó j m a ­ ją t k o w y ” (a rt. IX § 1 p rz e p is ó w w p r o w a d z a j ą c y c h k .r. i op.) p r z e z z a w a rc ie d a l­ s z e j u m o w y w y łą c z a ją c e j c a łk o w ic ie w s p ó ln o ś ć u s ta w o w ą . Z a z n a c z a m , ż e t s n o s t a tn i p r z y k ł a d z a c z e rp n ą łe m ju ż z ż y c ia , g d y ż p rz e d p a r u d n ia m i m ó j b lis k i z n a jo m y — a d w o k a t z a p y ta ł m n ie w t o k u to w a r z y s k ie j ro z m o w y w ła ś n ie o m o je z d a n ie w t e j s p r a w ie , p o n ie w a ż m a ju ż „ p a r ę ” k lie n tó w , k tó r a b y c h c ia ła z a w ­ rz e ć t a k ą u m o w ę „ w y łą c z a ją c ą ” . N o w y k o d e k s w p ro w a d z a s z e re g is to tn y c h z m ia n m e r y to r y c z n y c h , choć n ie m a ic h z n ó w t a k w ie le , b y m o ż n a b y ło m ó w ić o z m ia n ie p o d s ta w o w y c h z a ło ż e ń n a ­ s z e g o p r a w a ro d z in n e g o . D z ię k i te m u w b a r d z o w ie lu d z ie d z in a c h z a c h o w a p e łn ą s w ą w a r to ś ć s to s u n k o w o b o g a ty d o ty c h c z a s o w y d o ro b e k l i t e r a t u r y p ra w n ic z e j

i o r z e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż sz e g o .

Ł ą c z y się z ty m je d n a k i p e w n e n ie b e z p ie c z e ń s tw o . D o ś w ia d c z e n ie b o w ie m u c z y , że p rz y k a ż d e j z m ia n ie u s ta w o w e j d a j e s ię w y c z u ć u p r a w n ik ó w p e w n a ,

• W dalszym ciągu a rty k u ły p o d a n e bez bliższego o k reślen ia o z n aczają a rty k u ły teg o k o d ek su .

N r 4 (76) Z m i a n y w p r o w a d z o n e p r z e z k o d e k s r o d z i n n y i o p i e k u ń c z y ₂₉ n ie r a z p o d ś w ia d o m a te n d e n c ja in fa v o r e m p e r p e tu a tio n is te g o s t a n u p r a w n e g o , k tó r y o b o w ią z y w a ł p o p rz e d n io . N ie g ro z i to ta m , g d zie n o w e u n o r m o w a n ie j e s t z d e c y d o w a n ie o d m ie n n e . N ie ra z c h o c ia ż o d p o w ie d n ik i d o ty c h c z a s o w e g o p r a w a w k o ­ d e k s ie r o d z in n y m i o p ie k u ń c z y m s ą b a r d z o p o d o b n e , to je d n a k — s a m e p r z e z s ię c z y te ż ze w z g lę d u ma k o n te k s t — m a j ą w is to c ie tr e ś ć o d m ie n n ą . W s k a z y w a ­ n ie n a p o tr z e b ę z e jś c ia z u t a r ty c h „ k o le in ” w y d a j e s ię w ię c p o tr z e b n e . W z w ią z k u ze w s k a z a n y m n a w s tę p ie c e le m m e g o a r t y k u ł u m u s z ę u w z g lę d n ić talkże in n e g o r o d z a ju z m ia n y o c h a r a k t e r z e „ lo k a c y jn y m ” . J e d n ą ze sz c z e g ó ln ie c h a r a k te r y s ty c z n y c h i d o d a tn ic h c e c h k o d e k s u ro d z in n e g o i o p ie k u ń c z e g o j e s t s k o ­ m a s o w a n ie w n im c a łe g o m a te r ia ln e g o p r a w a ro d z in n e g o , d o k o n a n e m .in . p r z e z r e w in d y k a c j ę b a r d z o lic z n y c h p rz e p is ó w z t e j d z ie d z in y , k tó r e d o ty c h c z a s r o z ­ rz u c o n e b y ły w r ó ż n y c h u s t a w a c h p o z a k o d e k s e m ro d z in n y m , j a k w sz c z e g ó ln o śc i w u s t a w i e z d n ia 27.VI.1950 r. o p o s tę p o w a n iu n ie s p o r n y m w s p r a w a c h r o d z i n ­ n y c h o r a z z z a k r e s u k u r a t e l i (w d a ls z y m c ią g u c y to w a n e j w s k ró c ie : „p o st. ro d z .”), w p r z e p is a c h o g ó ln y c h p r a w a c y w iln e g o , w p r a w i e o a k ta c h s t a n u c y w iln e g o , w k o d e k s ie p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , a n a w e t w k o d e k s ie z o b o w ią z a ń (a rt. 1221). O tó ż p r z y p o s z u k iw a n iu o d p o w ie d n ik ó w d o ty c h c z a s o w y c h p r z e p is ó w w n o w y c h a k t a c h n o r m a ty w n y c h n a s tr ę c z a ć s ię b ę d ą n i e r a z tr u d n o ś c i, p o w o d u ją c e s t r a t ę c z a s u i im p lik u ją c e n ie b e z p ie c z e ń s tw o p rz e o c z e ń . T a k ż e w ię c w s k a z y w a n ie n a g e n e a lo g ię p rz e p is ó w , a ty m s a m y m u s t a w i a n ie s w e g o r o d z a ju d ro g o w s k a z ó w , w c h o d z i w z a k r e s z a d a ń m e g o a r t y k u ł u . J e s t to p o tr z e b n e ta k ż e z te g o p o w o d u , że u k ła d i lo k a t a p o sz c z e g ó ln y c h p r z e ­ p is ó w s ą w k o d e k s ie ro d z in n y m i o p ie k u ń c z y m c z ę ścio w o o d m ie n n e o d te g o , do cz e g o je s te ś m y p r z y z w y c z a je n i n a tl e p r z e p is ó w o b ję t y c h s a m y m k o d e k s e m r o ­ d z in n y m .

B io rą c rz e c z p rz y k ła d o w o , o b e c n ie o b o w ią z e k ro d z ic ó w p o n o s z e n ia „ c ię ż a ró w (ja k ż e n ie m iły w y d ź w ię k m a t o o k r e ś le n ie — d o p is e k m ó j B. D.) z w ią z a n y c h z u tr z y m a n ie m i w y c h o w a n ie m ” d z ie c i u n o r m o w a n y je s t w a r t . 39 k .r., k tó r y z a ­ m ie sz c z o n y j e s t w d z ia le I o b e jm u ją c y m „ P r z e p is y o g ó ln e ” , p o d c z a s g d y in n e o b o w ią z k i a li m e n ta c y jn e r e g u lu je d z ia ł V. N o w y k o d e k s n a to m ia s t, lo g ic z n ie i p r a ­ w id ło w o z p u n k tu w id z e n ia s y s te m a t y k i, „ ś w ia d c z e n ia a li m e n t a c y jn e w z g lę d e m d z ie c k a ” n o r m u je o b o k in n y c h s to s u n k ó w a lim e n t a c y jn y c h (a rt. 133) w d z ia le I I I z a ty tu ło w a n y m „ O b o w ią z e k a li m e n t a c y jn y ”. R ó w n ie ż o b e c n ie „ P rz e p is y o g ó ln e ” , a m ia n o w ic ie a r t . 35 k .r., m ó w ią o s p r a w o ­ w a n iu p r z e z ro d z ic ó w .^pieczy n a d o s o b ą i m a j ą t k i e m d z ie c k a ” , p o d c z a s g d y in n y d z ia ł (III) d o ty c z y w ła d z y ro d z ic ie ls k ie j. W p rz y s z ło ś c i t a d w u to ro w o ś ć z n ik n ie i w ła d z a r o d z ic ie ls k a b ę d z ie o b e jm o w a ła w s z c z e g ó ln o śc i w ła ś n ie „ o b o w ią z e k i p r a w o ro d z ic ó w do w y k o n y w a n ia p ie c z y n a d o so b ą i m a j ą tk i e m d z ie c k a ” (a rt. 95 k .r. i op.). N a z a k o ń c z e n ie ty c h w s tę p n y c h u w a g o g ó ln y c h c h c ia łb y m w s p o m n ie ć o u z a ­ s a d n i e n iu p r o j e k t u k o d e k s u ro d z in n e g o i o p ie k u ń c z e g o z 1962 r. (w d a ls z y m c i ą ­ g u w s k r ó c ie : „ u z a s a d n ie n ie ”), k t ó r e w s w e j IV cz ę śc i (a r t. 42— 52) z a jm u je się „ n a jw a ż n ie js z y m i z m ia n a m i w o b e c n y m s t a n i e p r a w n y m ” . U z a s a d n ie n ie to b ę d ę p o w o ły w a ł t u i ó w d z ie , ile k r o ć b ę d z ie to p r z y d a t n e w z w ią z k u z d a n y m te m a te m , n ie m o ż n a b o w ie m lic z y ć n a to , b y w o b e c o g ra n ic z o n e g o n a k ła d u te g o p r o j e k t u d y s p o n o w a ł n im o g ó ł C z y te ln ik ó w „ P a l e s t r y ”. W k a ż d y m ra z ie u z a s a d n ie n ie to n ie c z y n i z b ę d n y m o p r a c o w a ń te g o r o d z a ju , j a k i e p o d e jm u ję w n in ie js z y m a r t y ­ k u le , s k o r o o g ra n ic z a się on o ty lk o d o „ n a jw a ż n ie js z y c h z m ia n ” i u ję t e j e s t z z u ­ p e łn i e in n e g o p u n k t u w id z e n ia . Z m ie rz a o n o b o w ie m do u s p r a w ie d liw ie n ia p o ­

tr z e b y w p r o w a d z e n ia ty c h .p ro je k to w a n y c h z m ia n , a n ie do u ła tw ie n ia p r a k ty k i. W a r t y k u l e ty m c z a s e m id z ie m i w ła ś n ie o p r a k t y k ę , p r z y cz y m te k s t u c h w a lo n y p r z e z S e jm t r a k t u j ę j a k o „ f a k t d o k o n a n y ” i p o w s tr z y m u ję s ię od je g o o c e n y . W re s z c ie u z a s a d n ie n ie o d n o s iło s ię d o p r o j e k tu , w k tó r y m w to k u d a ls z y c h p r a c R z ą d u i S e jm u w p ro w a d z o n o lic z n e p o p ra w k i. U z a s a d n ie n ie p o d a je m .in . (str. 41—42) a r g u m e n ty , k tó r e p r z e w a ż y ły p rz y p o ­ w z ię c iu d e c y z ji, że p r a w o r o d z in n e n a le ż y w y d z ie lić z k o d e k s u c y w iln e g o ja k o o d ­ r ę b n ą i s a m o d z ie ln ą g a łą ź . D o d a m tu je d n a k o d sie b ie , że m im o te g o s tw ie r d z e ­ n ia i k o n c e n tr a c ji m a te r ia ln e g o p r a w a ro d z in n e g o w n o w y m k o d e k s ie , o c z y m w y ż e j b y ła m o w a , n ie c h o d z i tu o k o d y f ik a c ję „ s a m o w y s ta r c z a ln ą ” i choć b r a k w ty m z a k r e s ie ja k ie g o k o lw ie k p rz e p is u , tr z e b a b ę d z ie n ie j e d n o k r o t n ie się g a ć d o p r z e p is ó w i in s ty t u c ji z a w a r ty c h w k o d e k s ie c y w iln y m (np. p e łn o m o c n ic tw o , c z y n n o śc i p r a w n e , w a d y o św ia d c z e n ia w o li, te r m i n y , p r z e d a w n ie n ie , u z n a n ie za z m a r łe g o i w ie le in n y c h ) .

W d a ls z e j e z ę śa i a r t y k u łu , w c e lu u ła tw i e n ia k o r z y s ta n ia z n in ie js z e g o o p ra c o ­ w a n ia , b ę d ę o m a w ia ł w s z y s tk ie z m ia n y , ja k ie w p r o w a d z a n o w y k o d e k s w e d łu g p r z y ję te g o w n im u k ła d u i w k o le jn o ś c i je g o a r t y k u łó w . J e ż e li n ie k tó r e z ty c h a r t y k u ł ó w p o m ija m , o z n a c z a to , że n ie w p r o w a d z a ją o n e ż a d n e j is to tn e j z m ia n y (p o za e w e n tu a ln y m i c z y sto r e d a k c y jn y m i) w s to s u n k u d o ic h o d p o w ie d n ik ó w (n ie ­ k o n ie c z n ie o t e j sa m e j n u m e r a c ji) w k o d e k s ie ro d z in n y m . J e ś l i ch o d z i o p r z e p is y w p r o w a d z a ją c e k o d e k s r o d z in n y i o p ie k u ń c z y (w d a l ­ s z y m c ią g u w s k r ó c ie : „ p rz e p . w p r o w .”), to b ę d ę je — zn ó w ze w z g lę d u n a p r z y ­ d a tn o ś ć p r a k t y c z n ą — z r e g u ły o m a w ia ł w p o łą c z e n iu z i n n ą lo k a tą , a w ię c n ie w k o le jn o ś c i a r t y k u łó w ty c h p rz e p . w p ro w ., le c z w p o w ią z a n iu te m a ty c z n y m z o d p o w ie d n im i p r z e p is a m i k o d e k su . T y iu ł I. M a łż e ń s tw o D z ia ł I. Z a w a r c ie m a łż e ń s tw a A rt. 1 § 1 m a tr e ś ć w is to c ie id e n ty c z n ą z a r t . 1 § 1 k .r. P o d k re ś la ty lk o , ż e m ę ż c z y z n a i k o b ie ta m u s z ą b y ć „ je d n o c z e ś n ie o b e c n i” p r z y z a w a r c iu m a łż e ń s tw a , a p o n a d to w y ja ś n i a ( ta k w ty m a r t y k u le , j a k i w n a s tę p n y c h ) , że ch o d z i o „ k ie ­ r o w n ik a u r z ę d u s t a n u c y w iln e g o ” . O b e c n ie a r t . 1 § 1 k .r. i s z e re g d a ls z y c h p r z e ­ p is ó w teg o 'k o d e k su m ó w i o „ u r z ę d n ik u stan iu c y w iln e g o ” i d o p ie r o w a r t . 6 p .r. o a .s.c . d o w ia d u je m y się, ż e ty m „ u r z ę d n ik ie m ” m u s i b y ć „ k ie r o w n ik u rz ę d u s t a ­ n u c y w iln e g o lu b je g o z a s tę p c a ”. A rt. 1 § 2 zd. d ru gie — w p rz e c iw ie ń s tw ie d o k .r . — m ó w i w y r a ź n ie o p o w ó d z ­ tw a c h o u s ta le n ie n i e i s t n ie n i a m a łż e ń s tw a , g d y ty m c z a s e m o b e c n ie b y ły o n e w y ­ m ie n io n e ty lk o w a n t 416 ik.p.c. C h o d zi o u s t a le n i e „ n a m o c y w y r o k u s ą d o w e g o " , c z y li w s e n te n c ji w y r o k u , a n ie e w e n tu a ln ie w u z a s a d n ie n iu in n e g o o rz e c z e n ia s ą d o w e g o , co (ta k j a k i o b e c n ie ) b y ło b y n ie d o p u s z c z a ln e . W a ż n e j e s t w y r a ź n e n a ­ d a n ie p r a w a do w y to c z e n ia p o w ó d z tw a k a ż d e m u , „ k to m a w ty m i n t e r e s p r a w ­ n y” . g d y ż w ty m z a k re s ie o b ecn ie ,m o ż n a s ię s p o tk a ć ró w n ie ż z .p o g ląd am i o d ­ m ie n n y m i.

A rt. 3 r e c y p u j e część a r t . 42 p r. o a .s.c ., n a k a z u j ą c n u p tu r ie n t o m z ło ż e n ie „ p i­

s e m n e g o z a p e w n ie n ia ” o r a z p o tw ie r d z e n ia m ie js c a z a m ie s z k a n ia .

A rt. 4 s ta n o w i n o v u m . W p ro w a d z a ją c m ie s ię c z n ą k a r e n c j ę m ię d z y z ło ż e n ie m k ie r o w n ik o w i u rz ę d u s t a n u c y w iln e g o p is e m n e g o z a p e w n ie n ia o b r a k u o k o lic z

-N r 4 (76) Z m i a n y w p r o w a d z o n e p r z e z k o d e k s r o d z i n n y i o p i e k u ń c z y 31

noścd w y łą c z a ją c y c h z a w a r c ie m a łż e ń s tw a a je g o z a w a rc ie m , p r z e p is te n — w e d ­ łu g u z a s a d n ie n ia (a rt. 43) — m a s ta n o w ić „ p e w ie n h a m u le c p r z e c iw k o le k k o m y ś l­ n ie z a w ie r a n y m z w ią z k o m ” . Z w a ż n y c h p o w o d ó w z e z w o le n ia n a z a w a r c ie m a ł­ ż e ń s tw a b e z z a c h o w a n ia m ie s ię c z n e g o te r m i n u m o że u d z ie lić o r g a n n a d z o r u w s k a z a n y w a r t . 45 p r . o a.s.c. w b rz m ie n iu , ja k i e te m u p rz e p is o w i n a d a je a r t . IV p k t 6 p rz e p . w p ro w . A rt. 5 n ie m a o d p o w ie d n ik a w k o d e k sie ro d z in n y m , srtamowi n a to m ia s t r e c e p ­ c ję a r t . 45 p r. o a.s.c. (w b rz m ie n iu , ja k ie te n p rz e p is z a c h o w a ty l k o d o d n ia 1.1. 1965 r.) z je d n ą ty lk o is to tn ą z m ia n ą , m ia n o w ic ie t ą , że g dy w e d łu g te g o o s­ ta tn ie g o p r z e p i s u — W r a z ie w ą tp liw o ś c i, czy m a łż e ń s tw o m o ż e b y ć z a w a r te — k ie r o w n ik u r z ę d u s t a n u c y w iln e g o z w r a c a się do o r g a n u n a d z o ru , to n a p o d s t a ­ w ie a r t . 5 w ą tp liw o ś c i sw e p rz e d s ta w ia ć b ę d z ie d o -ro z strz y g n ię c ia s ą d o w i.

A rt. 6 ty m s ię ró ż n i o d a r t . 6 k .r., że n ie z a w ie r a o d p o w ie d n ik a § 3 te g o p r z e ­

p is u , c z y li n ie n o r m u je z a g a d n ie n ia s k u te c z n o ś c i o d w o ła n ia p e łn o m o c n ic tw a . N ie w y n ik a s t ą d , b y o d w o ła n ie to b y ło n ie d o p u s z c z a ln e . A r t. 16 m ó w i n a w e t w y r a ź ­ n ie o w y p a d k u , w k tó r y m p e łn o m o c n ic tw o z o sta ło „ s k u te c z n ie o d w o ła n e ”.

Z a g a d n ie n ie , k ie d y o d w o ła n ie j e s t s k u te c z n e , w y p a d n ie ro z s trz y g a ć w e d łu g z a ­ s a d w y n ik a ją c y c h z o d p o w ie d n io sto s o w a n y c h p r z e p is ó w k o d e k s u c y w iln e g o . G d y ­ b y w ię c p r o j e k t te g o k o d e k s u w r e d a k c j i z 1962 r . w ro z w a ż a n y m t u z a k r e s ie s ta ł s ię p r a w e m o b o w ią z u ją c y m , t o w m y ś l a r t. 101 § 1 p e łn o m o c n ic tw o m o g ło b y b y ć „ w k a ż d y m c z a sie o d w o ła n e ” , p rz y czy m za n ie d o p u s z c z a ln e t r z e b a b y — m .zd. — u w a ż a ć -zrzeczenie s ię o d w o ła n ia p e łn o m o c n ic tw a . W m y ś l z aś a r t . 105 m a łż e ń s tw o z a w a r te p rz e z p e łn o m o c n ik a p o o d w o ła n iu p e łn o m o c n ic tw a m u s ia ło b y b y ć u w a ż a n e za w a ż n e , c h y b a że „ d ru g a s t r o n a ” o ty m o d w o ła n iu „ w ie d z ia ła lu b z ła tw o ś c ią m o g ła s i ę d o w ie d z ie ć ” .

A rt. 8 n ie m a o d p o w ie d n ik a w p rz e p is a c h k o d e k s u ro d z in n e g o . R ecyp-uje on część a r t 47 (m ia n o w ic ie u s t. 2 i 3) p r . o a.s.c., w p r o w a d z a ją c z a r a z e m p e w n e le o re k tu ry , a n a d to -u w zg lęd n ia n o w e p r z e p is y o n a z w is k a c h ż o n y i d z ie c i, s t a n o ­ w ią c e je d n ą z n a jw a ż n ie js z y c h z m ia n , ja k ie p rz y n o s i n o w y k o d e k s.

A nt. 47 p r . o a.s.c. n ie 'zo stał u c h y lo n y , ibędzie w ię c o b o w ią z y w a ć n a d a l. T a m je d n a k , g d z ie jeg o d y s p o z y c je n ie są zjgodne z p rz e p is e m a r t . 8, d e c y d u je te n o s t a tn i a r t y k u ł. W szczeg ó ln o ści k ie r o w n ik u r z ę d u s t a n u c y w iln e g o b ę d z ie w y j a ś ­ n ia ł „ s tro n o m p r a w a i o b o w ią z k i m a łż o n k ó w ” o ra z „ sp o łe c z n e z n a c z e n ie m a ł ż e ń ­ s t w a ” p r z e d z ło ż e n ie m p rz e z n ie o ś w ia d c z e ń o w s tą p i e n iu w z w ią z e k m a łż e ń s k i, a n i e p o ty m z ło że n iu , j a k to p r z e w id u je a r t . 47 p r . o a.s.c. T o w y ja ś n ie n ie w s tę p n e o b e jm ie ta k ż e „(przepisy o n a z w is k u ż o n y i d z ie c i” , a w ię c a r t . 25 i 88. P o w y ja ś n i e n iu i p o z y ty w n e j o d p o w ie d z i s t r o n n a p y ta n ie , czy z a m i e r z a j ą z a w ­ rz e ć m a łż e ń s tw o , „ k ie r o w n ik u rz ę d u s t a n u c y w iln e g o w z y w a je d o z ło ż e n ia o św ia d c z e ń w s p r a w ie w s tą p ie n ia w z w ią z e k m a łż e ń s k i o r a z o ś w ia d c z e ń w s p r a ­ w ie n a z w is k a żo n y i d z ie c i” . T o t r a k to w a n ie al p a r i d w ó c h ró ż n y c h o ś w ia d c z e ń m o g ło b y p ro w a d z ić d o p o ­ w s ta w a n ia w ą tp liw o ś c i, k tó r e u s u n ie w y k ła d n ia . T y lk o o ś w ia d c z e n ia o w s tą p i e n iu w z w ią z e k m a łż e ń s k i d e c y d u ją o c z y w iśc ie o ty m , że m a łż e ń s tw o d o c h o d z i d o s k u tk u , a m ia n o w ic ie w c h w ili z ło ż e n ia o ś w ia d c z e n ia p r z e z d ru g ie g o z m a łż o n k ó w (ch o ćb y n p . z ja k ic h ś w z g lę d ó w n ie n a s tą p iło d e k la r a ty w n e o g ło s z e n ie p r z e w i­ d z ia n e w § 3). -N ato m iast o ś w ia d c z e ń „w s p r a w ie m azw isika ż o n y i d z ie c i” m o g ło b y w o g ó le z a b ra k n ą ć , c o u s t a w a p r z e w id u je w a n t. 25 § 1 i 88 § 1 s ta n o w ią c , że w tyim w y p a d k u żo n a p r z y b ie r a n a z w is k o m ę ż a , k t ó r e n o s z ą te ż d z ie c i.

W e z w a n ie d o o ś w ia d c z e n ia w s p r a w ie n a z w is k a k ie r o w n i k -urzędu s t a n u c y ­ w iln e g o p o w in ie n b y k ie r o w a ć — w b r e w d o s ło w n e m u te k s to w i a r t . 8 — ty l k o

d o żony. O ty m b o w ie m , czy żcina z e c h c e z a c h o w a ć sw e d o ty c h c z a s o w e n a z w is k o z d o d a n ie m lu b b e z d o d a n ia n a z w is k a m ę ż a , d e c y d u je p r a w n ie ty l k o o n a, m ą ż z a ś w ty m w z g lę d z ie n i e m a p r a w a d o w s p ó łd e c y d o w a n ia . I n n a rz e c z , że n u p tu r ie n c i n a jp r a w d o p o d o b n ie j u z g o d n ią u p rz e d n io sw e s ta n o w is k o w s p r a w i e n a z w is k , je ś li z n a ją p r z e p is y p r a w a . U s ta w o d a w c a lic z y s ię je d n a k z ty m , że p r z e p is ó w ty c h p rz y s z li m a łż o n k o w ie m o g ą n ie z n a ć lu b n ie ro z u m ie ć n a le ż y c ie , s k o ro k a ż e j e w ty m w z g lę d z ie p o u c z y ć .

W k a ż d y m ra z ie o ś w ia d c z e n ie m ę ż a w s p r a w i e n a z w is k a ż o n y p r a w n ie n ig d y n ie w c h o d z i w g rę , o ty le w ię c p r z e p is u a r t. 8 n ie m o ż n a b r a ć d o sło w n ie . T y lk o w ra z ie (w p r a k ty c e z a p e w n e rz a d k im ) z ło ż e n ia o ś w ia d c z e n ia p rz e z żonę, że z a ­ c h o w u je s w o je d o ty c h c z a s o w e n a z w is k o , s t a j e s ię a k tu a l n e o ś w ia d c z e n ie o b o jg a m a łż o n k ó w w 1 s p r a w ie n a z w is k a d z ie c i. Ś c iś le o d d a je to a r t . 50 u s t. 1 p k t 6 p r. o a.s.c. w b rz m ie n iu , ja k i e m u n a d a a r t . IV p k t 8 p rz e p . w p ro w . A le i te n p r z e ­ p is p r z e w id u j e ty lk o „ o ś w ia d c z e n ie (zgodme) m a łż o n k ó w o n a z w is k u d z ie c i”. G d y ­ b y m a łż o n k o w ie z ło ż y li o św ia d c z e n ie sp rz e c z n e ze s o b ą , c o w p r a k t y c e z a p e w n e b ę d z ie r z e c z ą n ie z w y k le r z a d k ą , d z ie c i n o s iły b y n a z w is k o m ę ż a (a rt. 88 § 1).

A rt. 9 r ó ż n i się ty m o d a r t . 5 k .r., że in a r tic u lo m o r tis m a łż e ń s tw o b ę d z ie m o g ło b y ć z a w a r te ta k ż e „ p rz e d je d n y m z c z ło n k ó w p r e z y d iu m m ie s c o w e j r a d y n a r o d o w e j” . Z z e s ta w ie n ia z t r e ś c ią a r t . 3 § 1 w y n ik a , że w w y p a d k a c h p r z e w i­ d z ia n y c h w a r t . 9 „ z a p e w n ie n ie ” n ie b ę d z ie w y m a g a ło fo r m y p is e m n e j. A rt. 10. N a jw a ż n ie js z a z m ia n a p o le g a t u n a w p r o w a d z e n iu w ty m p rz e p is ie d o ln e j g r a n ic y w ie k u do z a w a r c ia m a łż e ń s tw a (u k o ń c z e n ie 21 la t) d la m ężc zy zn . P r z e p is o k r e ś la te ż o g ó ln ie , ja k i e „ w a ż n e p o w o d y ” m a j ą d e c y d o w a ć o u d z ie le n iu z e z w o le n ia p r z e z są d o p ie k u ń c z y n a z a w a rc ie m a łż e ń s tw a m ę ż c z y ź n ie , k tó r y u k o ń c z y ł l a t o s ie m n a ś c ie , a lb o k o b ie c ie , k tó r a u k o ń c z y ła l a t sz e s n a śo ie . I s to tn a z m ia n a p o le g a n a w y n ik ją c y m z a r t . 10 § 3 z w ę ż e n ia „ k o in w a lid a c ji” m a łż e ń s tw a , g d y c h o d z i o je g o u n ie w a ż n ie n ie „z p o w o d u b r a k u p rz e p is a n e g o w ie ­ k u ”. O b e c n ie do o d d a le n ia p o w ó d z tw a o u n ie w a ż n ie n ie w y s ta r c z a f a k t , że m a łż o ­ n e k o s ią g n ą ł p r z e p is a n y w ie k w to k u p o s tę p o w a n ia o u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a , a w ię c a ż d o c h w ili je g o p ra w o m o c n e g o u k o ń c z e n ia . W p rz y s z ło ś c i d e c y d o w a ć b ę d z ie b r a k p rz e p is a n e g o w ie k u w c h w ili „ w y to c z e n ia p o w ó d z tw a ” , za k tó r ą — m . zd . — w y k ła d n ia u z n a c h w ilę w n ie s ie n ia p o z w u , a n ie je g o d o rę c z e n ia , k tó r e z ró ż n y c h p rz y c z y n — n ie z a le ż n y c h z u p e łn ie o d m a łż o n k a ż ą d a ją c e g o u n ie w a ż ­ n ie n i a m a łż e ń s tw a — m o ż e s ię sp ó ź n ić n ie k ie d y n a w e t o s z e re g m ie się c y .

P o n a d to c ią ż a m a łż o n k i n ie b ę d z ie ju ż — t a k j a k o b e c n ie — b e z w z g lę d n ą p r z y ­ c z y n ą k o n w a lid a c ji, a ty l k o p o z b a w i m ę ż a u p r a w n i e n i a do ż ą d a n ia u n ie w a ż n ie n ia m a łż e ń s tw a . A rt. 10 w p rz e c iw ie ń s tw ie d o a r t . 10 § 2 k .r. n ie m ó w i o u p r a w n ie n i u p r o k u ­ r a t o r a d o ż ą d a n ia u n ie w a ż n ie n ia m a łż e ń s tw a . N ie z m ie n i to je d n a k s t a n u p r a w ­ n eg o w o b e c n a d a n ia w a r t . 22 p r o k u r a to r o w i o g ó ln ie p r a w a ż ą d a n ia u n ie w a ż n ie ­ n ia m a łż e ń s tw a w k a ż d y m w y p a d k u , w k tó r y m u s ta w a je w o g ó le p rz e w id u je . A r t. 11, w p r o w a d z a ją c z a k a z z a w a r c ia m a łż e ń s tw a p r z e z o so b y u b e z w ła s n o ­ w o ln io n e c a łk o w ic ie , s ta n o w i n o v u m . A rt. 12 o k r e ś la in a c z e j n iż a r t . 9 k .r . w y p a d k i, w k tó r y c h m a łż e ń s tw o m o ż e z a ­ w rz e ć o s o b a d o tk n ię ta c h o ro b ą p s y c h ic z n ą a lb o n ie d o r o z w o je m u m y s ło w y m . W a ż ­ n e j e s t z w ró c e n ie u w a g i n a to , b y n ie b y ło z a g ro ż o n e „ z d ro w ie p rz y s z łe g o p o ­ to m s tw a ” . A rt. 13 § 3. I s to tn e z n a c z e n ie m a s tw ie r d z e n ie w t y m p r z e p is ie in fi n e (p o ­ c z ą w s z y o d s ło w a „ c h y b a ”), że d o p u s z c z a ln e j e s t u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a b ig a - m ic z n e g o m im o u s t a n ia p o p rz e d n ie g o m a łż e ń s tw a , je ż e li t o u s t a n ie sp o w o d o w a n e

Z m ia n y w p r o w a d z o n e p r z e z k o d e k s ro d z in n y i o p ie k u ń c z y 3 3

zo stało ś m ie rc ią m a h ż o n k a -b ig a m is ty . W p ra w d z ie ró w n ie ż i o b e c n ie w l i t e r a t u r z e p ra w n ic z e j i w o rz e c z n ic tw ie p r z y jm u je s ię ta k i sa m s t a n p r a w n y , je d n a k ż e ty lk o w d ro d z e w y k ła d n i n ie ja k o w y m u s z o n e j s p rz e c z n o śc ią z a c h o d z ą c ą m ię d z y a r t. 7 § 3 k .r. a a r t . 11 te g o ż k o d e k s u , s ta n o w ią c y m o d p o w ie d n ik a r t . 18 n o w e g o k o ­ d e k s u . W y k ła d n ię t ę p o d a je w sz c z e g ó ln o śc i Z. W is z n ie w s k i w u w . 2 d o a r t . 7 k .r. w K o m e n ta r z u d o K o d e k s u ro d z in n e g o . W y ja ś n ie n ia W is z n ie w s k ie g o , z a w a r te w te j u w a d z e n a d a l b ę d ą o d p o w ie d n io a k tu a ln e d la z r o z u m ie n ia n ie ła tw e g o z a ­ g a d n ie n ia (w zajem n eg o s to s u n k u , ja k i b ę d z ie z a c h o d z ił m ię d z y a r t . 13 a a r t. 18 (o d p o w ie d n ik a m i a r t . 7 i 11 k .r.), i n a s u w a ją c y c h s ię s y tu a c ji, w k tó r y c h m o ż e w c h o d z ić w g rę p o w ó d z tw o o u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a b ig a m ic z n e g o . A rt. 15 § 2 p rz y z n a je p ra w o ż ą d a n ia u n ie w a ż n ie n ia m a łż e ń s tw a z p o w o d u s to ­ s u n k u p r z y s p o s o b ie n ia ty lk o s a m y m m a łż o n k o m , g d y ty m c z a s e m z m o cy a r t . 8 § 2 k .r . p r z y s łu g u je o n o o b e c n ie k a ż d e m u , k to m a w ty m in t e r e s p r a w n y . O czy w iście u n ie w a ż n ie n ia m ó g łb y ż ą d a ć ta k ż e p r o k u r a t o r (a rt. 22). A rt. 16, p r z e w id u ją c y w p e w n y c h w y p a d k a c h u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a z a w a r ­ te g o p rz e z p e łn o m o c n ik a , s ta n o w i z u p e łn e n o v u m . O b e c n ie w te g o r o d z a j u w y ­ p a d k a c h m o g ły b y w c h o d z ić w g r ę ty lk o p o w ó d z tw a o u s ta le n ie n ie i s t n ie n i a m a ł ­ ż e ń s tw a . N o w o ścią je s t te ż u n o rm o w a n a w z d a n iu d r u g im te g o a r t y k u ł u k o n w a li- d a c ja m a łż e ń s tw a , „ je ż e li m a łż o n k o w ie p o d ję li w s p ó ln e p o ż y c ie ” . A rt. 17 m a — w m y ś l u z a s a d n ie n ia (a rt. 43) — „ p o d k re ś la ć w y c z e r p u ją c y c h a ­ r a k t e r k a ta lo g u ” p rz y c z y n u z a s a d n ia ją c y c h u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a , „ a ż e b y p o ­ ło ż y ć k r e s d o ty c h c z a s o w y m ró ż n ic o m p o g lą d ó w ”. A rt. 19 § 1 in fin e n o r m u je s p r a w ę k o n ty n u o w a n ia p ro c e s u o u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a p rz e c iw k o k u r a t o r o w i w y z n a c z o n e m u p rz e z sąd . O b e c n ie o p o d ję c iu p o s tę p o w a n ia — p o je g o z a w ie s z e n iu — i u s ta n o w ie n iu k u r a t o r a p rz e z s ą d m ó w i a r t. 432 § 3 k.p.c. A rt. 20 § 2 o k re ś la , k ie d y m a łż o n k a n a le ż y u w a ż a ć „za b ę d ą c e g o w złej w ie ­ rz e ” w sp o s ó b n ie o d b ie g a ją c y z re s z tą od w y k ła d n i s to s o w a n e j o b e c n ie (p o r. n p. W is z n ie w sk i, u w . d o a r t . 12 k.r.). A rt. 21. K o ń c o w y u s tę p te g o p rz e p is u , n a k a z u ją c y tr a k to w a n ie m a łż o n k a , k t ó ­ r y z a w a r ł m a łż e ń s tw o w złej w ie rz e , ta k j a k m a łż o n k a w in n e g o r o z k ła d u p o ż y ­ c ia m a łż e ń sk ie g o , p o tw ie r d z a w y r a ź n ie te n s ta n p r a w n y , k tó r y p r z y j m u j e s ię ju ż o b ecn ie . N a to m ia s t p o p rz e d z a ją c a część te g o p rz e p is u , m im o że s ta n o w i d o s ło w ­ n e p o w tó rz e n ie a r t. 13 § 2 k .r., w z a k re s ie s to s u n k u d o w s p ó ln y c h d z ie c i b ę d z ie m ia ła je d n a k in n e zn a c z e n ie . O b e c n ie b o w ie m u w a ż a s ię (W isz n ie w sk i, u w . 3 do a r t. 13 k .r.), że p rz e p is a r t . 437 k .p .c . s to s u je się ty lk o w s p r a w a c h o ro z w ó d , w o ­ b e c czego u n o rm o w a n ie s to s u n k u m a łż o n k ó w d o w s p ó ln y c h d z ie c i w s p r a w ie o u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a m o ż e b y ć o d m ie n n e od teg o , k tó r e w c h o d z i w r a ­ c h u b ę , g d y id z ie o w y ro k r o z w ią z u ją c y m a łż e ń s tw o p rz e z ro z w ó d . P o d rz ą d e m a r t . 21 ta k ie z ró ż n ic o w a n ie n ie b ę d z ie ju ż a k tu a ln e . A r t. 437 i 438 k .p .c., ja k o p rz e p is y m a te r ia ln o p r a w n e , n ie b ę d ą m ia ły o d p o w ie d n ik a w p rz y s z ły m k o d e k s ie p o s tę p o w a n ia cy w iln eg o . A rt. 22 w s w y m s z e r o k im u ję c iu u p o w a ż n ia ją c y m p r o k u r a to r a d o w y to c z e n ia p o w ó d z tw a o u n ie w a ż n ie n ie o r a z o u s ta le n ie is tn i e n ia lu b n ie is tn ie n ia m a łż e ń ­ s tw a s ta n o w i is to tn e n o v u m . C h o d zi t u o czy w iście o w y p a d k i, w k tó r y c h p r o k u ­ r a t o r w y s tę p u je w c h a r a k t e r z e s tr o n y (pow oda) i p o d o b n ie j a k o s o b a tr z e c ia , k t ó ­ r ą w n ie k tó r y c h w y p a d k a c h u s ta w a u p r a w n ia do w y to c z e n ia p o w ó d z tw a o u n i e ­ w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a , p o z y w a o b o je m a łż o n k ó w ja k o w s p ó łu c z e s tn ik ó w je d n o l i­ ty c h i k o n ie c z n y c h . N a z a k o ń c z e n ie w y k a z u z m ia n o b ję ty c h p rz e p is a m i d z ia łu I w a r to je s z c z e p o d -3 — P a le s tra

k re ś lić , że je ś li co in n e g o n ie w y n ik a z z a s trz e ż e ń w y ż e j p o c z y n io n y c h , a k tu a l n y j e s t n a d a l w ty m z a k r e s ie d o ro b e k l i t e r a t u r y p r a w n ic z e j i o rz e c z n ic tw a są d o w e g o . W sz c z e g ó ln o śc i d o ty c z y to s p r a w o u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a , k tó r e g o w y p a d k i (poza u b e z w ła s n o w o ln ie n ie m ) w n o w y m k o d e k s ie r e c y p o w a n e s ą z k o d e k s u r o ­ d z in n e g o . P o 1. I. 1965 r. u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a w s p r a w ie w s z c z ę te j p o ­ p rz e d n io b ę d z ie m o g ło b y ć o rzeo zo n e t y l k o w e d łu g p rz e p is ó w n o w e g o k o d e k s u (a rt. V I § 2 p rz e p . w p ro w .), a w ię c t a k i e w w y p a d k u u b e z w ła s n o w o ln ie n ia . U n ie w a ż n ie n ie , u s ta n ie lu b ro z łą c z e n ie m a łż e ń s tw a , k tó r e n a s tą p iło p r z e d d n ie m 1.1. 1965 r., o r a z s k u t k i p r a w n e u s t a n ia i u n ie w a ż n ie n ia p o w s ta łe p o t e j d a c ie — a r t. V II p rz e p . w p ro w . n o r m u je t a k s a m o , ja k to c z y n ią o b e c n ie w s to s u n k u do o k r e s u p o p rz e d z a ją c e g o w e jś c ie w ż y c ie k o d e k s u ro d z in n e g o a r t . X I I § 1 i X I I I § 1 p rz e p is ó w w p ro w a d z a ją c y c h te n k o d e k s. D z ia ł II. P ra w a i o b o w ią z k i m a łż o n k ó w A r t. 25. O p rz e p is ie ty m b y ła ju ż m o w a w u w a g a c h d o a r t . 8. D a je o n k o b ie c ie m o ż n o ś ć w y b o r u je d n e j z tr z e c h m o ż liw o śc i. B io rą c rz e c z p rz y k ła d o w o i p o s łu g u ­ ją c s ię p r z y ty m n a z w is k a m i s ta ty s ty c z n ie w P o ls c e n a jc z ę s ts z y m i, s p r a w a w y ­ g lą d a ta k , że k o b ie ta o n a z w is k u „ N o w a k ” (to w a rz y s k o „ N o w a k ó w n a ”) po z a w a r ­ c iu z w ią z k u m a łż e ń s k ie g o z „ K o w a ls k im ” w y jd z ie z u r z ę d u s t a n u c y w iln e g o a lb o ja k o K o w a ls k a , a lb o n a d a l ja k o N o w a k a lb o w re s z c ie ja k o N o w a k -K o w a ls k a . G d y b y w y b r a ła t ę o s ta tn ią e w e n tu a ln o ś ć , a n a s tę p n ie — p o u s ta n iu m a łż e ń s tw a , z K o w a ls k im — w s tą p iła p o n o w n ie w z w ią z e k m a łż e ń s k i z L e w ic k im , to z a le ż n ie od je j d e c y z ji o p u s z c z a ła b y u r z ą d s t a n u c y w iln e g o ja k o L e w ic k a , n a d a l ja k o N o ­ w a k - K o w a ls k a b ą d ź ja k o N o w a k -L e w ń c k a lu b K o w a ls k a - L e w ic k a . T u m ia ła b y ju ż do w y b o r u c z te ry m o ż liw e ro z w ią z a n ia , a b y ło b y ich je s z c z e w ię c e j w z u p e łn ie w y ją tk o w y m w y p a d k u , g d y b y o b o je n u p tu r ie n c i m ie li n a z w is k a złożone. P r z e p is a r t. 25 § 2 zd. p ie rw s z e , k tó r y o g r a n ic z a n a z w is k o ż o n y d o n a jw y ż e j d w ó c h „ c z ło n ó w ” , n ie s tw a r z a n o w e g o s t a n u p ra w n e g o , g d y ż w y n ik a on ju ż z p r z e p is u a r t. 6 u st. 2 u s ta w y z dn. 15.XI.1956 r. o z m ia n ie im io n i n a z w is k (Dz. U. N r 56, poz. 254). A r t. 28 r e w in d y k u je n a w ła ś c iw e m ie js c e o b e c n y p rz e p is a rt. 14 p o st. ro d z ., p r z y czy m s tw ie r d z a w y ra ź n ie , że p r z e p is te n d o ty c z y t y l k o m a łż o n k ó w p o z o s ta ­ ją c y c h w e w s p ó ln y m p o ż y c iu , co z r e s z tą p r z y j m u j e się ró w n ie ż i o b e c n ie w d ro d z e w y k ła d n i. A r t. 29 ró ż n i s ię o d a rt. 19 k .r. p r z e d e w s z y s tk im ty m , że r ó w n ie ż m ó w i w y ­ ra ź n ie ty lk o o m a łż o n k a c h „ p o z o s ta ją c y c h w e w s p ó ln y m p o ż y c iu ”. O b e c n ie j e d n a k te ż z a jm u je s ię s t a n o w is k o (por. B r e y e r i G ro s s w K o m e n ta r z u do k o d . ro d z ., u w . 1 d o -art. 19 k .r.), że s ta n s e p a r a c ji fa k ty c z n e j j e s t o k o lic z n o śc ią w y łą c z a ją c ą d o ­ m n ie m a n ie w z a je m n e g o u m o c o w a n ia m a łż o n k ó w . P o z a ty m a r t. 29 p r z e w id u je sp rz e c iw m a łż o n k a , „ k tó re g o p rz e s z k o d a d o ty c z y ”, p rz e c iw k o d z ia ła n iu w s p ó łm a ł­ ż o n k a , co je d n a k ta k ż e cz y n i p rz e p is t y l k o ja ś n ie js z y m , n ie s tw a r z a z aś n o w e g o s t a n u p ra w n e g o , g d y ż i p o d rz ą d e m a r t . 19 k .r. m a łż o n e k m oże o b a lić d o m n ie -, m a n ie w ty m p r z e p is ie p rz e w id z ia n e czy to w d ro d z e w y ra ź n e g o o ś w ia d c z e n ia , czy n a w e t w sp o só b d o ro z u m ia n y . A r t. 30 § 2 m a — j a k się w y d a je ■— w y r a ż a ć w z a sa d z ie tę s a m ą m y ś l, te tó rą in k o rip o ru je a r t. 20 § 2 k .r. M ogą t u je d n a k p o w s ta w a ć is to tn e w ą tp liw o ś c i w o b e c o d m ie n n o ś c i te k s tó w . A rt. 20 § 2 k .r. s t w i e r d z a b o w ie m o d ję c ie „ u p r a w n ie n i a d o z a c ią g a n ia z o b o w ią z a ń ” , c z y li że c h o d z i t u p rz e d e w s z y s tk im o u n o r m o w a n ie s y ­ tu a c ji n a p rz y sz ło ść , g dy m a łż o n k a c e c h u je n p . le k k o m y ś ln o ś ć p rz y z a c ią g a n iu

N r 4 (*76) Z m ia n y w p ro w a d zo n e przez k o d e k s ro d zin n y i opiek u ń czy 35

zo b o w ią z a ń . N a to m ia s t a r t . 30 § 2, in te r p r e to w a n y w e r b a ln ie , o d n o s iłb y s ię ty lk o d o c zasu p rz e s z łe g o , g d y ż p o s ta n o w ie n ie s ą d u s ta n o w iło b y , że „za p o w y ż sz e z o b o ­ w ią z a n ia ” (czyli w e d łu g § 1 ju ż ..z a c ią g n ię te ” z o b o w ią z a n ia ) „ o d p o w ie d z ia ln y je s t ty lk o t e n m a łż o n e k , k tó r y je z a c ią g n ą ł” . T a k ie o g ra n ic z e n ie s ię ty lk o d o p r z e ­ szłości w y d a w a ło b y się t u m n ie j c e lo w e i w y m a g a ło b y e w e n tu a ln ie w y d a w a n i a k ilk u k o le jn y c h p o s ta n o w ie ń w s to s u n k u do p ó ź n ie js z y c h z o b o w ią z a ń z a c ią g n ię ty c h p rz e z le k k o m y ś ln e g o iczy ro z r z u tn e g o m a łż o n k a . T e k s t a r t . 30 § 2 zd. p ie r w s z e z d a je się te ż k o lid o w a ć ze z d a n ie m d r u g im t e ­ goż p rz e p is u , k tó r y p r z e w id u je u c h y le n ie p o s ta n o w ie n ia „w ra z ie z m ia n y o k o lic z ­ n o śc i” . T a k ie u n o rm o w a n ie s p r a w y je s t w p e łn i z ro z u m ia łe , g dy c h o d z i o s y t u a c je p ro fu tu r o , n a to m ia s t n ie b a r d z o b y ło b y w ia d o m o , ja k ie z m ia n y o k o lic z n o śc i p o w y d a n iu p o s ta n o w ie n ia m ia ły b y w p ły w a ć n a je g o z m ia n ę co d o w y łą c z n e j o d p o w ie ­ d z ia ln o śc i m a łż o n k a za d łu g i z a c ią g n ię te p rz e z n ie g o w p rz e s z ło śc i. T o te ż są d z ę , że w y k ła d n ia a r t . 30 § 2 u k s z t a łt u je się t a k , że p o s ta n o w ie n ie s ą d u m o że r e a l iz o ­ w a ć t e c e le , k tó r e o b e c n ie u r z e c z y w is tn ia a r t . 20 § 2 k .r. J a k w id a ć z p o w y ż sz e g o z e s ta w ie n ia , p r z e p is y d z ia łu I I — p o z a d z ie d z in ą n a ­ zw isk — n ie w p r o w a d z a ją ż a d n e j is to tn e j z m ia n y w o b e c n y m , s t a n ie p r a w n y m , co p o z w a la n a k o r z y s ta n ie z d o ty c h c z a s o w y c h w y p o w ie d z i l i t e r a t u r y p r a w n ic z e j i o rz e c z n ic tw a . D z ia ł III. S to s u n k i m o jq tk o w e m ię d z y m a łż o n k a m i R o z d z ia ł I. W s p ó ln o ś ć u s ta w o w a A rt. 31 d a je d e f in ic ję w sp ó ln o ś c i u s ta w o w e j o r a z m a j ą tk u „ o d rę b n e g o " , a w ię c ju ż n ie „ o so b iste g o ” , j a k m ó w im y o b e c n ie (a rt. 23 § 2 k.r.). Art. 32 o k re ś la , co j e s t d o ro b k ie m . N a jw a ż n ie js z ą z m ia n ę s ta n o w i o b ję c ie w s p ó ln o ś c ią u s ta w o w ą w y n a g r o d z e n ia za p r a c ę lu b in n e u s łu g i ś w ia d c z o n e o so ­ b iśc ie p r z e z k tó r e g o k o lw ie k z m a łż o n k ó w . Z z e s ta w ie n ia a r t. 32 § 2 p k t 1 z a r t . 33 plkt 8 w y n ik a , że id z ie tu .tylko o w y n a g ro d z e n ie ju ż p o b ra n e , n a to m ia s t — ja k to w y n ik a z u z a s a d n ie n ia p o p r a w k i p r z y j ę te j w u c h w a le R a d y M in is tró w z d n ia 7 lu te g o 1963 r. (a k c e p to w a n e j n a s t ę p n ie p r z e z S ejm ) — „ w ie rz y te ln o ś c i 0 w y n a g ro d z e n ie za p r a c ę l u b in n e u s łu g i p o w in n y n a le ż e ć d o m a j ą t k u o d rę b n e g o , c h o c ia ż b y b y ły ju ż w y m a g a ln e , g d y ż z a lic z e n ie ic h d o w s p ó ln o ś c i m o g ło b y p o ­ c ią g n ą ć za s o b ą k o m p lik a c je z a ró w n o w s to s u n k a c h m ię d z y m a łż o n k a m i, j a k 1 w s to s u n k a c h m ię d z y m a łż o n k a m i a ic h w ie r z y c ie la m i” .

A rt. 33 w y lic z a b a rd z o d o k ła d n ie i ta k s a ty w n ie s k ł a d n ik i m a j ą t k u o d rę b n e g o

k ażd e g o z m a łż o n k ó w . W y lic z e n ie to m a w ie lk ą w a r to ś ć , g d y ż j a k s łu s z n ie s t w i e r ­ dza u z a s a d n ie n ie (str. 44), w y j ą t k i od z a s a d y w sp ó ln o ś c i „ w o b o w ią z u ją c y m k o ­ d e k sie r o d z in n y m z o sta ły u ję t e w s p o s ó b t a k n ie ja s n y , że p r z e p is y o w sp ó ln o ś c i u s ta w o w e j s ta ły s ię ź ró d łe m b. p o w a ż n y c h ro z b ie ż n o śc i i n t e r p r e ta c y jn y c h ” . D o ic h u s u n ię c ia z m ie rz a w ła ś n ie „sz c z e g ó ło w y k a ta lo g w y łą c z e ń z m a j ą t k u w s p ó ln e g o ” . A rt. 33 j e s t rz e c z y w iś c ie u ję ty t a k sz c z e g ó ło w o i ja s n o , że p o m ija m t u w y m ie ­ n ia n ie z m ia n , ja k ie k a ż d y z d z ie s ię c iu p u n k tó w w y łą c z e ń w p r o w a d z a w s to s u n k u d o o b e c n e g o s t a n u p r a w n e g o w y n ik a ją c e g o iz a r t . 21 § 2 k .r. czy ro z b ie ż n o ś c i p o ­ g lą d ó w , ja k i m i s ię o b e c n ie z a p e łn ia (z k o n ie c z n o śc i) b r a k w y ra ź n e g o u n o r m o w a ­ n ia w u s ta w ie . P rz e d łu ż y ła b y to n a d m i e r n i e m ó j a r t y k u ł, k tó r y i t a k n ie m o ż e w y p a ś ć k r ó tk o , a w o b e c ja s n o ś c i te k s t u u s ta w y , n ie je s t to k o n ie c z n e . M u szę ty lk o o strz e c p rz e d k o r z y s ta n ie m p r z y w y k ła d n i a r t . 33 — b e z z a c h o w a n ia sz c z e g ó ln e j o stro ż n o śc i — z d o ty c h c z a so w e g o d o r o b k u d o k tr y n y i o r z e c z n ic tw a . N a w e t b o ­ w ie m ta m , g d z ie a r t y k u ł te n r e c y p u j e część p rz e p is u a r t . 21 § 2 k .r ., w p r o w a d z a

z a z w y c z a j je d n o c z e ś n ie is to t n e z m ia n y . N a p r z y k ł a d p k t 5 z a lic z a d o m a j ą t k u o d ­ r ę b n e g o p rz e d m io ty m a ją tk o w e , k t ó r e s łu ż ą d o w y k o n y w a n ia z a w o d u , ty l k o w te d y , g d y „z o s ta ły n a b y te z e ś r o d k ó w n a le ż ą c y c h do o d rę b n e g o m a j ą t k u m a ł ­ ż o n k a w y k o n y w a ją c ftg o t e n z a w ó d ” , o r a z 'w p r o w a d z a b a r d z o w a ż n y w y ją te k d l a „ p r z e d m io tó w s łu ż ą c y c h do p r o w a d z e n ia g o s p o d a r s tw a r o ln e g o lu b p r z e d s ię b i o r ­ s t w a ” . P k t 2 — z g o d n y p o z a ty m z a i t . 21 § 2 k .r. — te ż p r z e w id u j e w y ją te k , g d y „ s p a d k o d a w c a lu b d a rc z y ń c a in a c z e j p o s t a n o w ił” . A rt. 34, <w ibraiku ta k ie g o o d m ie n n e g o p o s ta n o w ie n ia .s p a d k o d a w c y lu b d a rc z y ń c y , o b e jm u je w s p ó ln o ś c ią u s ta w o w ą p r z e d m io t y z w y k łe g o u r z ą d z e n ia d o m o w e g o s ł u ­ ż ą c e d o u ż y tk u o b o jg a m a łż o k ó w ta k ż e w w y p a d k u , g d y z o s ta ły n a b y te p r z e z d z ie d z ic z e n ie , z a p is l u b d a ro w iz n ę . J e s t to r ó w n ie ż is to t n e n o v u m . A rt. 35, z a k a z u ją c y m a łż o n k o w i r o z p o r z ą d z a n ia s ię u d z ia łe m w m a j ą tk u w s p ó l­ n y m , s t w a r z a ty lk o w y r a ź n ą s y t u a c ję , le c z n ie n o w ą , g d y ż d o id e n ty c z n e g o w y n ik u d o c h o d z iliś m y ró w n ie ż i o b e c n ie p r z e z u w z g lę d n ie n ie is to ty i c e lu w s p ó ln o ś c i u s ta w o w e j.

A rt. 36. N a ło ż e n ie w y r a ź n e n a m a łż o n k ó w o b o w ią z k u w s p ó łd z ia ła n ia w z a rz ą d z ie

m a j ą t k i e m w s p ó ln y m s ta n o w i te ż t y l k o s p r e c y z o w a n ie te g o , co w y n ik a ju ż z z a ­ s a d o g ó ln y c h . N a to m ia s t b a rd z o w a ż n ą in n o w a c ję w p r o w a d z a p o s ta n o w ie n ie p r z e ­ p is u , b y z g o d a d ru g ie g o m a łż o n k a b y ła „ w y r a ż o n a w f o r m ie w y m a g a n e j d la d a n e j c z y n n o ś c i p r a w n e j ” , g dy ty m c z a s e m o b e c n ie z g o d a t a m o ż e b y ć w y r a ż o n a w d o ­ w o ln e j fo rm ie . A rt. 37 to z u p e łn e n o v u m . N a le ż y z w ró c ić u w a g ę n a ró ż n ic ę m ię d z y t r a k t o w a ­ n ie m u m ó w , k tó r y c h w a ż n o ś ć za le ż y od p o tw ie r d z e n ia p r z e z d ru g ie g o m a łż o n k a , a je d n o s tr o n n y m i c z y n n o ś c ia m i p r a w n y m i, k tó r e b e z z g o d y d ru g ie g o m a łż o n k a są w o g ó le n ie w a ż n e i n ie m o g ą ju ż c o n v a le s c e r e p r z e z p o tw ie r d z e n ie , le c z e w e n t u a l ­ n i e m u s ia ły b y b y ć p o n o w io n e . A rt. 38, d o ty c z ą c y o c h ro n y o só b , k t ó r e w d o tarej w ie r z e d o k o n a ły c z y n n o śc i z s o b ą n ie u p r a w n io n ą do r o z p o r z ą d z a n ia p r a w e m , s t w a r z a ja s n y s t a n p r a w n y , k t ó r y je d n a k w d ro d z e w y k ła d n i p r z y j m u j e s ię ta k ż e i o b e c n ie (B re y e r i G ro s s , u w . 5 do a r t . 22 k.r.). A rt. 39 r e c y p u j e a r t . 15 p o st. ro d z ., r o z s z e r z a ją c p rz y ty m h ip o te z ę ta k ż e n a w y p a d k i, w k tó r y c h p o ro z u m ie n ie z m a łż o n k ie m „ n a p o ty k a t r u d n e d o p r z e z w y c ię ­ ż e n ia p r z e s z k o d y ”. A rt. 40 p r z e jm u je z p e w n y m i z m ia n a m i tr e ś ć a r t . 16 p o s t ro d z . A rt. 41 § 2 in fin e w p r o w a d z a w s to s u n k u d o a r t. 23 § 2 k .r . p e w n e u z u p e łn ie ­ n ie , u p r a w n ia j ą c w ie rz y c ie la d o ż ą d a n ia z a s p o k o je n ia ta k ż e „z k o rz y ś c i u z y s k a ­ n y c h p rz e z d łu ż n ik a z je g o p r a w a u to r s k ic h tw ó r c y , p r a w tw ó r c y w y n a la z k u , w z o r u lu b p r o j e k tu r a c jo n a liz a to r s k ie g o ” . A rt. 43 § 2 — j a k s tw ie r d z a u z a s a d n ie n ie ( s tr 45) — w p r o w a d z a is to t n ą z m ia n ę , p o z w a la ją c „ w z n a c z n ie sz e rsz e j m ie r z e n iż d o ty c h c z a s o d s tą p ić o d s z ty w n e j z a ­ s a d y p o d z ia łu m a j ą tk u w sp ó ln e g o ” . O b e c n ie j e s t to m o ż liw e ty lk o w n ie k tó r y c h w y p a d k a c h o rz e c z e n ia ro z w o d u lu b u n ie w a ż n i e n ia m a łż e ń s tw a (a rt. 27 k.r.). O g r a ­ n ic z e n ie do s y tu a c ji z w ią z a n y c h z p o s tę p o w a n ie m o ro z w ó d l u b o u n ie w a ż n ie n ie m a łż e ń s tw a b ę d z ie w p rz y s z ło ś c i a k t u a l n e ty lk o w s to s u n k u do s p a d k o b ie rc ó w , g d y ic h s p a d k o d a w c a „ w y to c z y ł p o w ó d z tw o ” , p r z y c z y m z a c h w ilę w y to c z e n ia p o w ó d z tw a r ó w n ie ż i w ty m w y p a d k u n a le ż y — m . zd. — u w a ż a ć c h w ilę w n ie s i e ­ n ia p o z w u , a n ie je g o d o rę c z e n ia . A rt. 44 s ta n o w i z u p e łn e n o v u m . O g ra n ic z a o n o d p o w ie d z ia ln o ś ć m a łż o n k a po u s t a n i u w s p ó ln o ś c i za z o b o w ią z a n ia ty l k o z m a j ą t k u w s p ó ln e g o do w a r to ś c i p r z y ­ p a d a ją c e g o m u u d z ia łu w m a j ą tk u w s p ó ln y m .

N r 4 (76) Z m i a n y w p r o w a d z o n e p r z e z k o d e k s r o d z in n y i o p ie k u ń c z y ₃₇

A r t. 45 § 1 i n f in e p r z e w id u je b a r d z o is to t n ą z m ia n ę w s t o s u n k u d o s t a n u p r a w n e g o w y n ik a ją c e g o z a r t. 26 k .r . M ia n o w ic ie z e z w a la o n n a n a k a z a n i e p r z e z s ą d z w ro tu n a k ła d ó w i w y d a tk ó w p r z e d p o d z ia łe m m a j ą t k u w s p ó ln e g o , je ż e li w y ­ m a g a te g o d o b ro ro d z in y .

A r t. 45 § 2 tę s a m ą n o w o ś ć w p r o w a d z a te ż im p lic ite d la w y p a d k u , „g d y d łu g je d n e g o z m a łż o n k ó w z o s ta ł z a s p o k o jo n y z m a j ą tk u w sp ó ln e g o ” .

A r t. 46 r e w in d y k u j e tr e ś ć o b e c n e g o airt. 17 § 1 p o s t. irodz. J e ż e li m a j ą t e k o b ję t y w s p ó ln o ś c ią u s t a w o w ą s ta n o w iło g o s p o d a r s tw o ro ln e , to p r z y p o d z ia le m a j ą t k u w s p ó ln e g o w y p a d n ie sto s o w a ć o d p o w ie d n io p rz e p is y u s ta w y z d n ia 29 c z e rw c a 1963 o. o o g r a n ic z e n iu p o d z ia łu g o s p o d a r s tw r o ln y c h (Dz.U. N r 28, poz. 168)

R o z d z ia ł II. Z m ia n a lu b w y łą c z e n ie w s p ó ln o ś c i^ u s ta w o w e j A r t. 47 § 1. J u ż w e w s tę p n y c h u w a g a c h o g ó ln y c h w s k a z a łe m n a i s to t n ą z m ia n ę w s to s u n k u d o d y s p o z y c ji a r t . 28 k .r., p o le g a ją c ą n a ty m , że m a łż o n k o w ie m o g ą p r z e z u m o w ę w s p ó ln o ś ć u s ta w o w ą n ie ty lk o ro z s z e rz y ć l u b o g ra n ic z y ć , le c z ta k ż e w ' o g ó le w y łą c z y ć . Z z e s ta w ie n ia a r t 47 § 1 z a r t . 28 § 1 k .r. n a le ż y z d r u g i e j s tr o n y w y s n u ć w n io s e k , ż e w p e w n y m z a k r e s ie n o w y k o d e k s z w ę ż a z a k re s m a ­ ją tk o w y c h u m ó w m a łż e ń s k ic h , g d y ż n ie p r z e w id u je „ u r e g u lo w a n ia z a r z ą d u m a ­ j ą t k u w s p ó ln e g o in a c z e j, n iż to j e s t p rz e w id z ia n e p r z y w s p ó ln o ś c i u s t a w o w e j” . N ie w y łą c z a to o c z y w iśc ie m o ż n o ś c i d z ia ła n ia je d n e g o z m a łż o n k ó w ta k ż e w im i e ­ n iu d ru g ie g o n a z a s a d z ie p e łn o m o c n ic tw a . A l t. 49. O b e c n ie u w a ż a s ię ( B re y e r i Gtoss, u w. 2 d o a r t. 28 k .r.) , ż e ro z s z e ­ rz e n ie z a k r e s u w s p ó ln o ś c i m a j ą tk o w e j m o ż e p o le g a ć n a u s ta n o w i e n iu o g ó ln e j w s p ó ln o ś c i m a j ą tk o w e j o b e jm u ją c e j w s z e lk ie p rz e d m io ty m a ją tk o w e p o z a ty m i, k tó r e s łu ż ą w y łą c z n ie do z a s p o k a ja n ia o s o b is ty c h p o tr z e b m a łż o n k ó w . P r z e p is a r t . 49 z je d n e j s t r o n y w y łą c z a t a k ą o g ó ln ą w s p ó ln o ś ć m a ją tk o w ą p rz e z w y lic z e n ie p r a w i w ie rz y te ln o ś c i, n a k tó r e w s p ó ln o ś c i ro z s z e rz y ć n ie w o ln o , a z d r u g ie j p r z e ­ w id u je e w e n tu a ln o ś ć o b ję c ia n ią ta k ż e p rz e d m io tó w s łu ż ą c y c h d o o s o b iste g o

u ż y tk u (1§ 2). Z a r t . 49 § 1 p k t 3 w y n ik a a c o n tr a rio , że m o ż n a w y ją tk o w o p r z e z u m o w ę r o z s z e rz y ć z a k re s w s p ó ln o ś c i n a ju ż w y m a g a ln e (w c h w ili z a w a r c ia u m o w y ) w ie rz y te ln o ś c i o w y n a g r o d z e n ie za p r a c ę a lb o za in n e u s łu g i ś w ia d c z o n e o so b iśc ie p rz e z je d n e g o z m a łż o n k ó w , c h o c ia ż o d rz u c o n o z a s a d ę o b ję c ia z m o c y u s t a w y w s p ó ln o ś c ią u s t a w o w ą (tych w ie rz y te ln o ś c i. Z § 3 n a le ż y w n io s k o w a ć , że d e c y d u ­ ją c a je s t t u t a j w o la s p a d k o d a w c y l u b d a rc z y ń c y , k tó r z y d a n e p r z e d m io ty w y ­ łą c z a ją o d w s p ó ln o ś c i, c h o c ia ż b y u m o w a m a łż o n k ó w r o z s z e rz a ła z a k r e s w s p ó ln o ś c i ta k ż e n a p r z e d m io ty p r z y p a d a j ą c e z t y t u ł u .d zied z iczen ia, z a p is u l u b d a ro w iz n y .

A r t. 50. o o d p o w ie d z ia ln o ś c i m a łż o n k a z p rz e d m io tó w m a j ą tk o w y c h w łą c z o n y c h do w s p ó ln o ś c i u s ta w o w e j n ie m a ż a d n e g o o d p o w ie d n ik a w k o d e k s ie ro d z in n y m .

A r t. 51 n o r m u j e s k u t k i u m o w n e g o w y łą c z e n ia w s p ó ln o ś c i (a rt. 47 § 1), p o le ­ g a ją c e n a p o w s ta n i u „ ro z d z ie ln o ś c i m a j ą t k o w e j ”.

R o z d z ia ł III. U s ła n ie w s p ó ln o ś c i m a ją tk o w e j w c z a s ie trw o n ią m a łż e ń s tw a

A rt. 52. P r z e p i s m ó w i w y r a ź n ie o z n ie s ie n iu w sp ó ln o ś c i m a j ą tk o w e j „ z a ró w n o u s ta w o w e j, j a k i u m o w n e j”. D o p u s z c z a ln e je s t z n ie s ie n ie ro z s z e rz o n e j u m o w n ie czy o g ra n ic z o n e j w s p ó ln o ś c i ta k ż e i o b e c n ie . Z w e r b a lis ty c z n ie e w e n tu a l n ie i n t e r ­ p re to w a n e g o t e k s t u a r t . 52 § 1 n ie m o ż n a w y c ią g a ć w n io s k u , że d o p u s z c z a ln e b y ­ ło b y n p . z n ie s ie n ie w s p ó ln o ś c i ty l k o u m o w n e j, n a to m ia s t p o z o s ta w ie n ie w m o c y w s p ó ln o ś c i u s ta w o w e j. R a c ja p r a w n a z n ie s ie n ia w sp ó ln o ś c i, a m ia n o w ic ie z a p o

-b ie ż e n ie u sz c z e r-b k o w i g ro ż ą c e m u ro d z in ie czy je d n e m u z m a łż o n k ó w z p o w o d u is tn i e n ia w sp ó ln o ś c i, w y łą c z a ta k ą w y k ła d n ię . N o w o śc ią je s t o z n a c z a n ie p rz e z s ą d w w y r o k u d n ia , w k tó r y m w s p ó ln o ś ć m a ­ ją t k o w a u s ta je . A rt. 54 n i e m a o d p o w ie d n ik a w p rz e p is a c h k o d e k s u ro d z in n e g o , choć z z a s a d o g ó ln y c h w y n ik a ją te s a m e k o n s e k w e n c je . D o ro z d z ie ln o ś c i m a ją tk o w e j p o w s ta ­ łe j w s k u t e k u s ta n ia w s p ó ln o ś c i u s ta w o w e j b ę d ą m ia ły z a s to s o w a n ie o d p o w ie d ­ nio d y s p o z y c je a r t. 51, (d a ls z y c ią g n a s tą p i) P K Ł Z E G L Ą D fJ*T/jW On/% W STW /*

1. N o w e z a s a d y o rg a n iz a c ji z rz e s z e ń p ry w a tn y c h

w ła ś c ic ie li n ie ru c h o m o ś c i

P r z e p is y u s ta w y z d n . 30 s ty c z n ia 1959 r. — P r a w o lo k a lo w e (te k s t je d n o lity : Dz. U. z 1962 r. N r 47, p o z. 227) o k r e ś la ją w ro z d z ia le X (a r t. 71— 73) z a d a n ia o ra z o g ó ln e z a s a d y tw o rz e n ia lo k a ln y c h z rz e s z e ń p r y w a tn y c h w ła ś c ic ie li d o m ó w . J e d ­ n o c z e ś n ie w p rz e p is a c h ty c h z o sta ło u d z ie lo n e M in is tro w i G o s p o d a rk i K o m u n a ln e j u p o w a ż n ie n ie do u n o rm o w a n ia sz c z eg ó ło w y ch z a s a d tw o rz e n ia , o r g a n iz a c ji i z a ­ k r e s u d z ia ł a n ia ty c h z rz e s z e ń (a rt. 73), a ta k ż e d o u s t a le n ia te r m i n u i tr y b u l i k w i­ d a c ji d z ia ła ją c y c h d o ty c h c z a s p rz y m u s o w y c h z rz e s z e ń p r y w a tn y c h w ła ś c ic ie li n ie ­ ru c h o m o ś c i. T e o s ta tn ie z rz e s z e n ia , u tw o rz o n e n a p o d s ta w ie r o z p o r z ą d z e n ia z d n ia 10 s i e r p n ia 1949 r. (Dz. U. N r 51, poz. 386), m ia ły w m y ś l a r t . 86 p r a w a lo k a lo w e g o u le c lik w id a c ji. R e a liz a c ja w s p o m n ia n y c h d e le g a c ji u s ta w o w y c h z n a la z ła w y r a z w d w ó c h a k ta c h n o r m a ty w n y c h : A) w z a rz ą d z e n iu M in is tr a G o s p o d a rk i K o m u n a ln e j z d n . 23 g r u d n ia 1963 r. w s p r a w i e lik w id a c ji p rz y m u s o w y c h lo k a ln y c h z rz e s z e ń p r y w a tn y c h w ła ś c ic ie li n ie r u c h o m o ś c i (M .P. z 1964 r. N r 2, poz. 4); B) w ro z p o r z ą d z e n iu M in is tra G o s p o d a rk i K o m u n a ln e j z d n . 23 g r u d n ia 1963 r. w s p r a w i e z rz e s z e ń p r y w a tn y c h w ła ś c ic ie li d o m ó w (Dz.U. z 1964 r. N r 1, poz. 2).

I s tn ie j ą c e p rz y m u s o w e z rz e s z e n ia p rz e c h o d z ą w s t a n li k w id a c ji z d n ie m 1 s ty c z ­ n ia 1965 r. N a jp ó ź n ie j d o d n ia 1 p a ź d z ie r n ik a 1964 r. o r g a n y d o s p r a w g o s p o d a rk i k o m u n a ln e j i m ie s z k a n io w e j p re z y d ió w m ie js k ic h r a d n a r o d o w y c h (ra d n a r o d o ­ w y c h o sie d li) m a j ą w y z n a c z y ć lik w id a to r ó w ty c h z rz e s z e ń , o k r e ś la ją c je d n o c z e ś n ie

te r m in ic h lik w id a c ji o ra z p rz e z n a c z e n ie m a j ą tk u p o z o s ta łe g o po lik w id a c ji z r z e ­ c z e n ia .

Z a r z ą d z e n ie u s ta la , k to m o że b y ć lik w id a to r e m z rz e s z e n ia , g d z ie m a n a s tą p ić o g ło s z e n ie o jeg o u s ta n o w ie n iu i co n a le p y d o jeg o z a k r e s u d z ia ła n ia . W ie rz y c ie le p rz y m u s o w e g o z rz e s z e n ia p o w in n i zg ło sić sw o je w ie r z y te ln o ś c i lik w id a to r o w i w t e r ­ m in ie u s ta lo n y m w o g ło s z e n iu o lik w id a c ji z rz e s z e n ia .

Z a r z ą d z e n ie u s ta la k o le jn o ś ć z a sp o k o je n ia n a le ż n o ś c i p r z y p a d a ją c y c h od z rz e s z e ­ n ia w sp o só b n a s tę p u ją c y :