Antoni Bądkowski
Nowa ustawa o prawie autorskim w
NRD
Palestra 12/1(121), 88-95
8 8 A n t o n i B ą d k o w s k i N r 1 (121)»
nim o pow iadam się) je d n a k ż e należy żądać, ab y dopóki obow iązuje, był śc iś le p rze strzeg a n y .
Je śli chodzi o o bow iązyw anie zakazu re fo rm a tio n is in peius, to p ro je k t za w iera pow ażne n ie k o n sek w e n cje . Z je d n e j bow iem stro n y ro z c ią g a obow iązyw anie tego zakazu n a w e t n a sy tu a c je , g d y w y ro k zo stał w y d a n y p rze z sędziego n ie u p ra w n io nego lu b chorego p sychicznie lu b gdy została orzeczona k a r a n ie zn an a w u sta w ie
art. 507 § 1 p k t 2), a w ięc gdy w chodzą w g rę p rzy c zy n y n iew ażności ipso iu re, a z d ru g ie j stro n y — w b re w pow szechnym p oglądom doktryny** — o g ranicza go w yłączn ie do zao strzen ia k a r y (art. 433). T ym czasem w p ra k ty c e sp o ty k a m y licz ne w y p ad k i, gdy m im o p ozostaw ienia n ie zm ienionej k a r y w y d a n y w y ro k stanow i zw iększenie dolegliw ości dla skazanego. Może to dotyczyć np. zastosow ania a m n e stii, czy n a w e t p rz y ję c ia k w a lifik a c ji p ra w n e j b a rd z ie j h a ń b ią c e j. Z daw ałoby się, że a rg u m e n ty p rzy ta c z a n e w d o k try n ie b y ły ta k p rze k o n y w a jąc e, że nie n a s u w ały ju ż w ątp liw o ści. T ak je d n a k się n ie stało, o czym m oże św iadczyć tr e ś ć a rt. 433, k tó ra je d n a k , ja k się w y d aje , p o w in n a ulec zm ianie.
- IV. UW AGI KOŃCOWE
K ończąc n in ie jsz e ro zw aż an ia stw ierd zić trze b a, że om aw iany p ro je k t — mimo- w ielu n ied o sk o n ało ści rozw iązań — sta n o w i pow ażny k ro k w rozw oju d e m o k ra c ji so cjalistycznej.
' 24 P or. A. K a f t a l : O n ie k tó r y c h za g a d n ien ia ch zak azu refo rm a tio n is in p e iu s w p rak ty c e SN oraz w o je w ó d z k ic h są d ó w r e w iz y jn y c h , N P n r 9/62, s. 1141 i n. (oraz pow ołane- tam p o g lą d y d ok try n y ) i W. M i s i a k : P r z y c z y n e k do p ro b lem a ty k i o b o w ią zy w a n ia zak azu refo rm a tio n is in p eiu s, „ P a le str a ” nr 12/65.
ANTONI BADKOWSKI
Nowa ustawa o prawie autorskim w NRD
I. Od 1 sty c zn ia 1966 r. obow iązuje w N iem ieckiej R ep u b lice D em o k ra ty cz n ej n o w a u sta w a o p ra w ie au to rsk im z 13.IX.1965 ro k u , ogłoszona w Dz. U. N R O z 1965 r. (Nr 14, poz. 209). U sta w a t a za słu g u je n a om ów ienie, gdyż je st to je d n o z n ajn o w szy c h osiągnięć so cjalistycznej m yśli p ra w n ic z e j w te j dziedzinie.
U staw a, p o p rze d zo n a p rzedsłow iem , za w iera 97 p a ra g ra fó w rozm ieszczonych w cz te re ch częściach o n a s tę p u ją c y c h ty tu ła c h : część p ie rw sz a — P ra w o a u to rsk ie , część d ru g a — P ra w a p o k rew n e, część trz e c ia — O chrona p ra w n a , część cz w a rta — P rz ep isy p rze ch o d n ie i końcow e.
W p rzed sło w iu p o d k re ś la się, że celem u sta w y je st za p ew n ie n ie w szech stro n n eg o ro zw o ju tw órczości w sp ołeczeństw ie so c jalisty c zn y m p rzez och ro n ę in te re só w d u
chow ych i m a te ria ln y c h tw ó rcó w i p rz e z u d o stę p n ie n ie dorobku tw órczego cąłem u społeczeństw u.
Tę sa m ą m yśl p o w ta rz a § 1 u staw y , k tó ry zarazem stan o w i, że o rg an iz ac je p a ń stw o w e i społeczne są obow iązane w za k resie sw ej działalności czuw ać n a d o c h ro n ą
p r a w tw ó rc ó w bez w zględu n a to, czy dzieło zostało stw o rzo n e w ra m a c h w y k o n y w a n ia zaw odu, czy te ż nie.
U sta w a p o d k re śla w ięc w y so k ą ra n g ę i w aż n ą ro lę, ja k a p rz y p a d a p ra w u a u to r sk iem u w u s tro ju so cjalisty czn y m . S ta n o w isk u u sta w y d a je w y ra z ró w n ież je j § 13, k tó ry o k re śla p ra w o a u to rsk ie ja k o „so cjalisty czn e ipraw o osobiste” .
U sta w a o d cin a się o d poglądów , k tó re chciały u p a try w a ć w p ra w ie autorskim - ja k ą ś g ałąź p r a w a pracy . S to su n ek p ra w a au to rsk ieg o do p ra w a p ra c y został o k reślo n y w § 20 u sta w y w sposób n a s tę p u ją c y : „P raw o a u to rsk ie do dzieła stw orzonego w ra m a c h um o w y o p ra c ę n ależy do tw órcy, a w z a je m n ie p ra w a i obow iązki co do w y k o n y w a n ia u p ra w n ie ń a u to rsk ic h p o w in n y być o k reślo n e w um o w ie o p racę je d n a k ż e p rze d się b io rstw a i in s ty tu c je n a u k o w e m a ją p ra w o w y k o rz y sty w ać dzieło do celów b ezpośrednio zw iązanych z ic h d ziałalnością i w ty m z a k resie w y k o n u ją p ra w a tw ó rcy sam odzielnie. Je ż e li n ic innego n ie w y n ik a z um ow y, tw ó rcy p rz y s łu g u je w ty c h w y p a d k a c h p raw o do w y n ag ro d ze n ia, a ta k ż e p ra w o w y k o rz y sta n ia
dzieła do in n y c h celów ” .
II. P rz ed m io tem p ra w a au to rsk ieg o są w edług § 2 u sta w y dzieła lite ra tu ry , sztuki i nau k i, u ję te w fo rm ę o b iek ty w n ie p o z n a w a ln ą (in o b je k tiv w a h rn eh m b a ren F orm y i będ ące w y ra ze m in d y w id u a ln ej tw órczości. U sta w a d aje o b sz ern e w y liczen ie p rz y
kładow e różnego ro d za ju dzieł, w y m ie n iając m . in. dzieła fo to g ra ficz n e i fo to m o n ta żow e, k tó re k o rz y sta ją z ochrony p ra w a au to rsk ieg o bez żadnych form alności i ograniczeń co do czasu ochrony. Jeżeli je d n a k nie m a ją one cech tw órczości in d y w id u aln ej, to m ogą k o rzy sta ć ty lk o z ochrony w edług p rzepisów o p raw ac h p o k rew n y ch i w ów czas ochrona tr w a la t 10 (§ 77). T y tu ł dzieła k o rzy sta z o chrony p ra w a au to rsk ieg o pod ty m i sa m y m i w a ru n k a m i, a w b ra k u ty c h w a ru n k ó w — m oże on być chroniony n a p o d sta w ie p rzep isó w o p ra w a c h p o k rew n y ch , jeżeli zachodzi obaw a pom ieszan ia z in n y m i dziełam i lub ty tu ła m i d zienników albo cza sopism . O chrona ty tu łu tr w a w ta k im w y p a d k u dopóty, dopóki tr w a ochrona dzie ła (§ 84).
P rz ed m io tem p ra w a au to rsk ieg o są rów n ież opraco w an ia cudzego u tw o ru i t ł u m aczenia. P rz en ie sie n ie u tw o ru n a in s tru m e n ty m ech an iczn e nie k o rzy sta z o chro n y p ra w a au to rsk ieg o , ochronione je s t n a to m ia st ja k o p rze d m io t p ra w a p o k rew n eg o (§ 75).
III. W spółtw órcom p rz y słu g u je p raw o au to rsk ie łącznie. W b ra k u porozum ienia,, do sto su n k ó w m iędzy w sp ó łtw ó rca m i sto su je się przep isy p ra w a cyw ilnego o spółce. Dzieło u w a ż a się za w spólne, jeżeli stan o w i ono n iepodzielną całość, choćby dały się w nim rozró żn ić części stw o rzo n e przez poszczególnych w sp ółtw órców (§ 7). J e żeli n a to m ia st sam odzielne dzieła zo stają połączone w jedno dzieło, to k ażdy z e w sp ó łtw ó rcó w zach o w u je praw o au to rsk ie do stw orzonego p rze z siebie dzieła (§ 8). P ra w o a u to rsk ie do d zieł zbiorow ych, antologij i w y d aw n ic tw należy do w ydaw cy, co je d n a k n ie n a ru s z a p ra w a tw órców do stw orzonych p rzez nich dzieł. S to su n ek pom iędzy w y d aw cą a tw ó rca m i r e g u lu je um ow a (§ 9).
D zieło k in e m a to g ra fic z n e lu b te le w iz y jn e je s t dziełem sam odzielnym . S tan o w i ono w y n ik tw órczości zespołow ej, o siąg n ięty z odręb n y ch w k ład ó w tw órczych, p o łączonych po d k ie ru n k ie m re ż y se ra za pom ocą te c h n ik i film ow ej lu b telew izyjnej.. Je że li dzieło k in e m ato g ra ficzn e lu b te le w iz y jn e stw o rzo n e zostało w p rze d sięb io r stw ie, to do w yłącznego w y k o n y w an ia w o b ro cie p ra w n y m p ra w zespołu tw ó rcó w u p ra w n io n e i obow iązane je st p rze d sięb io rstw o , k tó r e działa w e w łasn y m im ien iu . P o z o sta ją n ie n a ru sz o n e p ra w a tw órców sam odzielnych dzieł w y k o rz y sta n y ch w dziele k in e m ato g ra ficzn y m lu b te lew izy jn y m , w szczególności dzieł literackich, i m uzycznych (§ 10).
90 A n t o n i B ą d k o w s k i N r 1 (121)
O chronę dzieł o p u b lik o w an y ch pod pseu d o n im em lu b anonim ow o zap ew n ia osoba, k tó r a dzieło po r a z p ie rw sz y o p u b lik o w a ła. ( § 11).
IV. W u ję c iu u sta w y p ra w o a u to rsk ie je s t p ra w e m je d n o lity m (system m onasty czny). J e s t to p ra w o osobiste, niezbyw alne, le c z dziedziczne. Z .p raw a tego w y p ły w a ją poszczególne u p ra w n ie n ia . Są one dw ojakiego ro d za ju : n ie m a ją tk o w e i m a jątkow e.
Do u p ra w n ie ń n ie m a ją tk o w y c h n ależ y : 1) p ra w o do a u to rs tw a i do w y b ra n eg o im ie n ia (pseudonim u), 2) p ra w o do d ecy d o w an ia o p ierw szej p u b lik a c ji dzieła,
3) p ra w o do n ie n a ru sz a ln o śc i d zieła i 4) p ra w o sp rz e c iw ie n ia się czy n ien ia z dzieła u ż y tk u przynoszącego u jm ę godności a u to ra (§ 14—17).
Do u p ra w n ie ń m a ją tk o w y c h n ależy p ra w o decydow ania, czy dzieło m a być w y k o rz y s ta n e przez: 1) zw ielo k ro tn ien ie lu b u trw a le n ie (płyty, ta śm y ifcp.), 2) ro z p o w sze ch n ian ie w celach zarobkow ych, 3) p u b lic zn e w ygłoszenie, w y k o n an ie lu b p rze d staw ie n ie , 4) w ystaw ien ie, jeżeli n ie było o p u b lik o w a n e, 5) sfilm o w an ie lub tra n s m ito w a n ie (radio, te lew iz ja itp.). P o za ty m a u to ro w i p rz y słu g u je w yłączne p ra w o decyzji, czy p rz e ró b k a lu b tłu m ac ze n ie dzieła m oże być w y k o rz y sta n e w spo
sób w yżej p o d a n y (§18).
C hociaż p ra w o a u to rs k ie je s t w m y śl u ta w y n ie zb y w aln e, to je d n a k u p ra w n ie n ia m a ją tk o w e z niego w y p ły w a ją c e m ogą być p rz e n o szo n e n a osoby trzecie. D o m n ie m y w a się, że p rze n iesien ie n a s tę p u je o d p ła tn ie , a p rz e n ie sie n ie n ie o d p łatn e, w y m a g a w yraźn eg o stw ie rd z en ia w um ow ie. W ysokość w y n ag ro d ze ń a u to rs k ic h m oże b y ć re g u lo w a n a p rze z w y d a n ie — p rze z w ła śc iw e w ład z e w p o ro zu m ien iu ze zw iąz k a m i tw ó rcz y m i — ta b e l w y n ag ro d zeń {§ 19).
P ra w o a u to rsk ie je s t dziedziczne, w obec czego po śm ierci tw ó rc y przechodzi ono n a jego spadkobierców . D otyczy to n ie ty lk o u p ra w n ie ń m a jątk o w y c h , a le ta k ż e n ie m a ją tk o w y c h .
P ra w o a u to rsk ie w y g asa z k ońcem ro k u , w k tó ry m u p ły n ę ło 50 l a t od śm ierci “tw órcy. P o u p ły w ie tego te rm in u o c h ro n a k u ltu ra ln e g o d o ro b k u n aro d o w eg o n a le ż y do p a ń s tw a i o dpow iednich o rg a n iz a c ji społecznych. Je d n a k ż e jeszcze p rze d
up ły w em te rm in u w y g aśn ięc ia p r a w a u to rsk ic h och ro n a spuścizny tw ó rczej w y b itn y c h a u to ró w m oże być u ch w a łą r a d y m in istró w p ow ierzona organow i p a ń s tw o w em u lu b in n e j o rg an iz ac ji. Nie n a ru sz a to p r a w sp a dkobierców do w y n ag ro d zeń za w y k o rz y sta n ie p ra w a u to rsk ic h (§ 33—35).
V. W olne k o rz y sta n ie z cudzego u tw o ru je s t u ję te w u sta w ie szeroko. P rz e d e w sz y s tk im należy zw rócić uw agę n a p rz e p is § 23, w ed łu g k tó reg o w olno kop io w ać o p u b lik o w a n y u tw ó r dow olnym sposobem zarów no d la celów osobistych, ja k i z a w odow ych, bez p r a w a je d n a k w p ro w a d ze n ia o d b ite k do o b ro tu .
S zeroko ró w n ież u ję te je s t dozw olone z w ie lo k ra tn ia n ie u tw o ró w d la celów in fo rm a c ji i d o k u m e n tac ji. O m ów ienie szczegółow ych p rze p isó w u sta w y w ty m w zg lę
dzie w y k ra cz ało b y po za ra m y niniejszeg o opracow ania.
U sta w a p rz y z n a je ra d iu , te le w iz ji, usp o łeczn io n y m w y tw ó rn io m film o w y m i p ra sie u p ra w n ie n ie do n a d a w a n ia , w y św ie tla n ia , p rz e d ru k o w y w a n ia i fo to g ra fo w a n ia o p u b lik o w an y ch u tw orów bez obow iązk u z a p ła ty w y n ag ro d zen ia, jeżeli u tw o ry te lu b ic h części są w y k o rz y sta n e w ra m a c h w iadom ości bieżących. W in n y c h 'w y p a d k ac h , a w ięc n ie w r a m a c h w iadom ości bieżących, d o p u szczaln e je s t w y k o
rz y s ta n ie p rze z r a d io i te le w iz ję o p u b lik o w an y ch utw o ró w , je d n ak ż e ze w sk az an iem o so b y tw ó rc y i za za p ła tą w y n ag ro d ze n ia (■§ 32).
'§ 36—72. P odzielone one są n a dw ie części: p ie rw sz a zaw iera p rze p isy ogólne dla w szy stk ic h um ów , d ru g a — p rze p isy sp e c ja ln e dla poszczególnych ro d za jó w um ów .
O bow iązuje — ja k o zasada — p ise m n a fo rm a um ow y, je d n a k ż e fo rm a ta n ie je st w y m a g a n a dla um ów o o p u b lik o w an ie u tw o ró w w p ra sie codziennej lu b czasopis
m ach oraz um ów o ipubliczne w y k o n an ie u tw o ru m uzycznego i o p u b lic z n e w y g ło szenie u tw o ru literack ieg o lub naukow ego. P rz ew id z ian e je st w y d a n ie o b o w iąz u ją cych um ów w zorcow ych (§ 38— 39).
W prow adzenie zm ian do dzieła dopuszczalne je s t ty lk o o ty le , o ile słu żą one p ra w id ło w e m u o d d an iu tre śc i dzieła.. W w y p a d k a c h gdy chodzi o a rty sty c z n ą in te r p r e ta c ję dzieła, zakres zm ian p o w in ien być o k reślo n y w um ow ie, p rzy czym n a
leży w ychodzić z założenia zgodności o d tw o rze n ia z dziełem (§ 40).
N abyw ca p ra w a do dzieła przyszłego obow iązany je s t po d o starczen iu dzieła zaw iadom ić tw ó rcę , czy dzieło p rz y jm u je , czy też odm aw ia jego p rz y ję c ia lu b czy d am ag a się w p ro w a d z e n ia zmiian. B ra k za w iad o m ien ia w p rze w id zia n y m w um ow ie te rm in ie uw aża się za p rz y ję c ie dzieła. U m ow a o p ra w o a u to rs k ie do n ieokreślonego dzieła przyszłego je s t n ie w a żn a , chyba że stro n y łączy sto su n ek p ra c y (§ 42).
Je że li n ab y w c a p ra w a a u to rsk ieg o n ie czyni dzieła d o stęp n y m d la publiczności, to tw ó rcy p rz y słu g u je p ra w o o d stą p ie n ia od u m o w y . W w y n ik u o d stą p ie n ia od u m o w y — zb y te p ra w o w ra c a do tw ó rcy , k tó re m u p rz y słu g u je roszczenie o w y n a g ro d z e n ie za w y k o n a n ą p racę. W ypłacone zaliczki n ie u le g a ją zw rotow i. Je że li n ie w y k o n a n ie um ow y p rze z n ab y w c ę je s t za w in io n e, tw ó rcy p rz y słu g u je p o n ad to roszcze n ie o odszkodow anie. T e sa m e zasady sto s u je się w w y p a d k u , gdy n ab y w c a w y k o rz y s tu je n a b y te p raw o w sposób sprzeczny z um ow ą.
N abyw cy p ra w a p rz y słu g u je p ra w o o d stą p ie n ia od um ow y, je że li: 1) tw ó rc a n ie złożył d zieła w u m ów ionym te rm in ie , 2) zam ów ione dzieło przyszłe n ie odpow iada w a r u n k o m um ow y, 3) tw ó rc a od m aw ia w p ro w a d ze n ia do d zieła ż ą d an y c h zm ian w g ran ic ac h p rze w id zia n y ch w um ow ie.
W raz ie o d stą p ie n ia od um ow y p rz e z n ab y w c ę tw ó rc a obow iązany je s t do zw rotu otrzy m an eg o w ynag ro d zen ia. W w y p a d k u je d n a k p rze w id zia n y m w p k t 2 — tw ó rcy , je ż e li n ie m ożna p rzy p isać m u w in y , n ależy się o d p o w ied n ie w y n ag ro d ze n ie za w y k o n a n ą p racę.
W e w szy stk ich w y p ad k a ch o d stą p ie n ie pow inno być poprzedzone udzieleniem dodatkow ego te rm in u . Z aw iadom ienie o o d stą p ie n iu p ow inno b y ć do k o n an e n a piśm ie. P ra w o o d stą p ie n ia m oże b y ć w um o w ie u re g u lo w a n e odm iennie.
V II. D alsze p rze p isy pośw ięcone są poszczególnym um ow om dotyczącym p raw a au to rsk ieg o . C hodzi tu m ianow icie o um ow y n a s tę p u ją c e :
1. U m o w a w y d a w n i c z a (§ 46—52).
U sta w a d aje n a s tę p u ją c e o k reśle n ie um ow y w ydaw n iczej. Z m ocy um ow y w y daw niczej tw ó rc a o bow iązany je s t złożyć w y d aw cy w um ów ionym te rm in ie dzieło w fo rm ie o d p o w iad a ją ce j celom w ydaw n iczy m , a w y d aw ca o b ow iązuje się w um ó w ionym te rm in ie dzieło zw ie lo k ro tn ić i ro zp ro w ad zić o ra z zapłacić tw ó rc y w y n a grodzenie. N a w y d aw cę przechodzi w y łąc zn e p raw o do w y d a n ia dzieła. Je d n ak ż e jeżeli p rze d m io te m um ow y je s t dzieło, k tó re m a b y ć dopiero stw orzone, tw ó rc a zach o w u je n a d a l p ra w o decyzji, czy dzieło m a b y ć w y d an e.
U sta w a n ie z a jm u je się bliżej szczegółow ym u reg u lo w a n iem sto su n k ó w p o m ię dzy a u to re m a w y d aw cą , p o św ię ca jąc dalsze, p rze p isy um ow om o o p u b lik o w a n ie a rty k u łó w w d zien n ik a ch , czasopism ach i p erio d y czn y ch dziełach zbiorow ych. U m o
92 A n t o n i B ą d h o w s k i N r 1 (121)
w d an y m o rg an ie p raso w y m . A u to r m a je d n a k obow iązek u p rzed zen ia w y d aw cy o ty m , że a r ty k u ł b y ł ju ż opublik o w an y lufo za o fiaro w an y in n e m u w ydaw cy . Je że li n a w e t zastrzeżono w um ow ie w yłączność p ra w a w ydaw niczego n a rze cz w y d aw cy , to zastrzeżen ie ta k ie m a ty lk o te n sk u te k , że a u to r n ie m oże o p u blikow ać a rty k u łu gdzie in d ziej p rze d u k az an iem się n u m e ru dzien n ik a, w k tó ry m a r ty k u ł został ogłoszony, a je śli chodzi o czasopism a — p rze d u p ły w em sześciu m iesięcy od te j daty.
Z lecenie w sp ó łp racy p rzy dziele en cyklopedycznym lu b p rzy o p rac o w a n iu po m ocniczym dzieła zbiorow ego albo d zieła in n e j osoby n ie stw a rz a obow iązku po stro n ie w y d aw cy w y d a n ia zam ów ionego opraco w an ia. To sam o dotyczy w y p a d k u , gdy udzielono zlecenia o p rac o w a n ia u tw o ru w ed łu g gotow ego p la n u i sposobu w y k o n an ia, ta k że p ra c a n ie w y m ag a w y siłk u tw órczego zleceniodaw cy.
2. U m o w a o p u b l i c z n e w y s t a w i e n i e , w y k o n a n i e l u b w y g ł o s z e n i e u t w o r u (§ 53—58).
M am y tu p rze d e w szy stk im do czynienia z um ow ą o p u bliczne w y sta w ien ie u tw o r u scenicznego. Z m ocy te j um ow y tw ó rc a zobow iązuje się złożyć te a tr o w i lu b in n em u p rze d sięb io rc y u tw ó r w odpow iedniej form ie, a te a tr zobow iązuje się w y s ta w ić u tw ó r w um ów ionym te rm in ie lu b dać od p o w ied n ią liczbę p rze d staw ie ń i z a płacić tw ó rc y w y n ag ro d zen ie. W yłączne praw o w y sta w ie n ia u tw o ru p rzy słu g u je te a tro w i ty lk o w ted y , gdy było w y ra ź n ie zastrzeżone w um ow ie.
T e sam e re g u ły m a ją odpow iednie zastosow anie do um ów o p u b lic zn e w y k o n a n ie u tw o ru m uzycznego lu b o w ygłoszenie u tw o ru słow nego.
P o n ad to u sta w a zna jeszcze in n y ty p um ow y, k tó ry m ożna by n azw ać um ow ą w y d aw n ic z o -a je n c y jn ą . Isto ta ta k ie j um ow y p olega n a tym , że tw ó rca sk ła d a u tw ó r w y daw cy w celu w y d a n ia m a te ria łó w p o trze b n y ch do scenicznego w y sta w ie n ia u tw o ru , a w y d aw ca o bow iązany je s t z w ie lo k ro tn ić u tw ó r w ta k ie j ilo ści i fo rm ie , ja k ie o d p o w iad a ją potrzebom , i o fero w ać ta k w y d a n e m a te ria ły te a tro m . W ydaw ca u p ow ażniony je s t do z a w ieran ia w e w ła sn y m im ien iu um ów o- w y sta w ien ie u tw o ru za w y n ag ro d ze n iem tw ó rc y i w y n ag ro d ze n ie to obow iązany je s t te m u tw ó rc y w y płacić. W ydaw ca obow iązany je s t ch ronić in te re sy tw ó rcy . P rz ed m io tem um ow y m ogą być p r a w a w y łączn e lu b też p ra w a ograniczone co do czasu, m ie jsc a itp. C ho dzi tu o u tw o ry d ram a ty cz n e, choreograficzne i p antom im iczne.
Z a d o sta rc ze n ie te a tro w i m a te ria łó w do w y sta w ie n ia u tw o ru w y d aw ca b ą d ź tw ó rc a o trz y m u je — w b ra k u um ow y w ty m w zględzie — osobne w ynagrodzenie.
P rz ep isy te m a ją n ie w ą tp liw ie n a celu zachow anie p rzo d u ją ce j ro li, ja k ą w y d aw n ic tw a a g e n c y jn e w L ip sk u o d g ry w a ły n a ry n k u św iatow ym .
3. U m o w a o s f i l m o w a n i e u t w o r u i o w y ś w i e t l e n i e f i l m u (§ 59—65).
P rz e z um ow ę o sfilm o w an ie u tw o ru lite ra c k ie g o lu b m uzycznego tw ó rc a zobo w ią z u je się złożyć u tw ó r lite ra c k i lu b m uzyczny w y tw ó rn i film o w ej, a w y tw ó rn ia o b ow iązana je s t zapłacić tw ó rc y um ó w io n e w yn ag ro d zen ie. W b ra k u odm ien n ej um ow y w y tw ó rn ia n ie je s t o b o w iązan a do sfilm o w a n ia u tw o ru . N iesfilm o w an ie u tw o ru nie w p ły w a n a w y n ag ro d ze n ie tw ó rcy . W ra z ie n ie sfilm o w an ia um ow a Wy gasa p o dziesięciu la ta c h . Do chw ili w y g aśn ięc ia tw ó rc a n ie m oże zaw rzeć z in n ą w y tw ó rn ią um ow y o sfilm o w an ie u tw o ru .
W w y n ik u um o w y w y tw ó rn ia u zy sk u je p ra w o p rz e ró b k i u tw o ru n a u tw ó r k in e m a to g raficz n y o ra z p raw o do w y św ie tla n ia tego u tw o ru . T w órcy sfilm ow anego u tw o ru m uzycznego p rzy słu g u je p ra w o do w y n ag ro d ze n ia za k aż d e p u b lic zn e w y ś w ie tle n ie u tw o ru .
W b r a k u zastrzeżeń um ow nych w y tw ó rn i p rz y słu g u je p ra w o do w y św ie tla n ia film u bez żadnych ogran iczeń co do m ie jsc a i czasu. U m ow a o w y św ie tle n ie film u dotyczy sto s u n k u pom iędzy w y tw ó rn ią film o w ą a p rze d sięb io rstw e m , k tó re p rz y j
m u je film do publicznego w y św ie tla n ia za za p ła tą w y tw ó rn i w ynagrodzenia. 4. U m o w a o n a d a n i e ' u t w o r u p r z e z r a d i o i t e l e w i z j ę (§ 66—67).
W b r a k u o d ręb n y c h p o stan o w ień um ow a n ie stw a rz a obow iązku — po stro n ie p rz e d się b io rstw a n ad a ją ce g o — n a d a n ia u tw o ru . W w y p a d k u gdy u tw ó r n ie został n a d a n y , tw ó rc y należy się w y n ag ro d zen ie za n a k ła d p racy . W ra z ie n a d a n ia u tw o ru tw ó rcy n ależy się w y n ag ro d ze n ie o k reślo n e w um ow ie za k a ż d e n ad a n ie . P rz e d się b io rstw u n a d a ją c e m u p rz y słu g u je p ra w o u trw a le n ia u tw o ru i jego zw ielo k ro t n ie n ia d la celów n a stę p n y c h n a d a ń . W prow adzenie eg zem plarzy do o b ro tu je s t n ie dopuszczalne.
W b ra k u odm iennego p o stan o w ien ia um ow a nie d aje p rze d sięb io rstw u w y łąc zn e go p ra w a n a d a n ia .
5. U m o w a o p r z e n i e s i e n i e u t w o r u n a m e c h a n i c z n e i n s t r u m e n t y d ź w i ę k o w e (§ 68—69).
Z mocy te j um ow y w y tw ó rc a ob o w iązan y je s t u trw a lić dzieło w sposób w u m o w ie w sk az an y i rozprow adzać w y tw o rz o n e pły ty , a tw ó rcy zapłacić um ów ione w y n agrodzenie.
W b ra k u um ow nego zastrzeżenia p ra w a w y tw ó rc y nie są w yłączne.
6. U m o w a o p r a w o w y k o r z y s t a n i a d z i e ł a p l a s t y c z n e g o , s z t u k i s t o s o w a n e j l u b f o t o g r a f i c z n e g o (§ 70—71).
U m ow a ta k a u p ra w n ia nab y w cę p ra w a do jednorazow ego w y k o rz y sta n ia złożone go p rz e z tw ó rcę dzieła w sposób oznaczony w um ow ie. T w órcy n ależy się w y n a g rodzenie, choćby w y k o rz y sta n ie dzieła n ie nastąp iło . Je że li dzieło zostało w y k o n a ne n a zam ów ienie, w ynag ro d zen ie za w y k o rz y sta n ie dzieła n ie n ależy się, ch y b a że co innego w y n ik a z um ow y albo że w y k o rz y sta n ie n a s tą p iło po u p ły w ie ro k u od d a ty złożenia dzieła.
Je że li w y k o rz y sta n ie m a polegać n a w y d an iu dzieła, sto su je się p rze p isy o u m o w ie w ydaw niczej.
V III. Część d ru g a ustaw,y pośw ięcona je st tzw. p raw o m p o k rew n y m . O b ejm u je ona szereg p rzepisów dotyczących ipraw, k tó re w p e w n y m sto p n iu w y k a z u ją podo b ie ń stw o lu b toiążą się z p raw em au to rsk im . P rz e p isy te podzielone są n a cz te ry działy.
D ział p i e r w s z y re g u lu je ochronę p r a w do „w y k o n ań ” (L eistungen). P rz ed m io te m ty c h p rzep isó w jest:
1) O chrona p ra w a rty stó w w ykonaw ców , m ianow icie solistów i zespołów a r ty s tycznych.
O chrona pow yższa polega n a tym , że bez zgody a rty stó w w y konaw ców pub liczn e ich w y stą p ie n ia n ie m ogą być:
a) u trw a lo n e w celu z w ie lo k ro tn ie n ia publicznego w y k o n an ia lu b tr a n s m i to w an ia,
b)- tra n sm ito w a n e p rzez rad io lu b te lew iz ję , c) w y k o rz y sta n e do stw o rzen ia film u.
9 4 A n t o n i B ą d k o w s k i N r 1 (121)
P rz y w y k o n a n ia c h zespołow ych osobą u p o w aż n io n ą do udzielenia zezw olenia jest: k ie ro w n ik zespołu. U dzielenie zezw olenia n a s tę p u je w fo rm ie um ow y z a w a rte j w e dług p rze p isó w u sta w y o um ow ach o p rze n iesien ie a u to rsk ic h p ra w m a ją tk o w y c h . Z a w y k o rz y sta n ie w y k o n ań n ależy się a rty sto m w ykonaw com (solistom , zespo łom arty sty cz n y m ) w ynag ro d zen ie. Staiwki w ynag ro d zeń m ogą być u sta lo n e p rz e z odpow iednie w ład ze w p o rozum ieniu z w łaściw ym i org an izacjam i społecznym i.
P rz y w y k o rz y sta n iu w y k o n an ia n ależy p o d a ć n az w isk a a rty stó w w yko n aw có w bądź zesipołu — w fo rm ie zw yczajow o p rz y ję te j.
W y k o rzy stan ie w y k o n ań n ie m oże n a s tą p ić w sposób przynoszący u jm ę a rty sto m w ykonaw com .
O k re s o ch ro n y w ynosi la t 10, licząc od końca roku, w k tó ry m w y stę p p u b l i c z n y
m ia ł m ie jsc e (§ 73—74).
2) O ch ro n a p ra w a p ro d u c e n tó w n a g ra ń dźw iękow ych przez zakaz w y k o rz y sta n ia — b ez ich zezw olenia — w y k o n an y ch przez n ich n a g ra ń (płyt, ta sie m itp.):
a) do re p ro d u k c ji,
b) do tra n s m is ji przez rad io lu b telew izję, c) do stw o rze n ia film u,
P o w o łan e w yżej przep isy o fo rm ie u d zielenia zezw olenia, o w y n ag ro d zen iu i t e r m in ie tr w a n ia o chrony m a ją tu rów nież zastosow anie (§ 75).
3) O p a rta n a ty c h sam ych zasad ach ochrona n a d a ń rad io w y ch i te lew iz y jn y c h (§ 76).
P rz e p isy pow yższe (jpkt 1—3) n ie w ą tp liw ie um ożliw ą N iem ieckiej R ep u b lice D e m o k raty czn e j p rz y stą p ie n ie do K onw encji rzy m sk iej z 1961 r. o ochronie p ra w a r ty stó w w ykonaw ców .
4) O ch ro n a p r a w do fo to g rafii, n ie m a jąc(ych cech sam odzielnej tw órczości, p rze z o p a rty n a tych sam y ch zasadach zakaz ich zw ie lo k ratn ian ia , ro zp o w szech n ian ia i publicznego w y sta w ia n ia — bez zezw olenia fo to g ra fa (§ 77).
5) O p a rta n a ty c h sa m y ch zasadach och ro n a w ykonaw ców m ap, p la n ó w i ry s u n ków tech n iczn y ch lu b naukow ych, o drysów lu b plasty czn y ch odtw orzeń o c h a r a k te rz e tech n iczn y m lu b n au k o w y m (§ 78).
W e w szy stk ich w y m ienionych w yżej w y p ad k a ch (pkt 1—5) m a ją o d p ow iednie z a sto so w an ie p rz e p isy dotyczące w olnego k o rz y sta n ia z dzieła (§ 22—24 i 26) oraz p rze p isy o lic en c ja ch u sta w o w y c h (§ 32).
D ział d r u g i dotyczy ochrony ty tu łu n ie m a jąc eg o cech tw órczości osobistej. T y tu ł ta k i, je śli do ty czy dzieła, d zien n ik a lu b czasopism a, k o rzy sta z .o c h ro n y , gdy zachodzi o b a w a p o m ie sz an ia z innym dziełem lu b w yd aw n ictw em p eriodycznym . O chrona tr w a ta k długo, d o p ó k i tr w a och ro n a d z id a (^ 84—85).
D ział t r z e c i pośw ięcony je s t ochronie p ra w a do w łasnego w iz e ru n k u p rzez zak az ro zp o w sze ch n ian ia lu b publicznego w y sta w ia n ia w ize ru n k u bez zgody oso by, k tó rą w y o b raża. W raz ie w ątp liw o ści zgodę dom niem yw a się, jeżeli osoba, k tó r e j w ize ru n e k dotyczy, o trzy m ała w y n ag ro d ze n ie za pozow anie.
P o śm ierci osoby, k tó re j w ize ru n e k dotyczy, w y m ag a n e je s t w ciągu la t 10 u z y s kan ie zgody rodziny, tj. m a łżo n k a i dzieci, a w ich b ra k u — rodziców .
W y ją te k p rze w id zia n y je st dla w ize ru n k ó w dotyczących zdarzeń bieżących, dla w izeru n k ó w , k tó re m a ją w a rto rść n a u k o w ą lu b arty sty cz n ą, a ich ro zp o w sze ch n ia n ie leży w in te re sie społecznym , oraz dla w ize ru n k ó w pub lik o w an y ch n a
zarządzę-n ie w ład z w celach zw iązazarządzę-nych z w y m iarem sp raw ied liw o ści lu b ochrozarządzę-ną izarządzę-n te re só w p ań stw a.
W żadnym w y p ad k u w y k o rz y sta n ie w ize ru n k u nie m oże n astęp o w a ć w sp o só b godzący w uzasad n io n e in te re sy osoby, k tó rą te n w ize ru n ek p rz e d sta w ia C§ 86:—88).
D ział c z w a r t y dotyczy ochrony pism o c h a ra k te rz e osobistym . C hodzi tu o w szelkiego ro d za ju listy , n o ta tk i i dzienniki, n ie będ ące p rze d m io te m p ra w a au to rsk ieg o . S ą one n a to m ia st p rze d m io te m ochrony p ra w a p o k rew n eg o . O c h ro n a polega n a zak azie p u b lik o w a n ia lu b ro zp o w szech n ian ia bez zgody a u to ra pism a, a p rz y listac h — p o n ad to bez zgody ad re sa ta . P o śm ierci a u to ra p ism a lu b adTesata
listu konieczne je st uzyskanie zgody ich ro dziny, a w ięc m ałżo n k a i dzieci, a w ic h b ra k u — rodziców .
O kres ochrony trw a la t 10 od śm ierci a u to ra pism a, a p rzy lis ta c h — od śm ierci ad re sa ta , jeżeli zm arł później niż a u to r listu (§ 89—90).
IX . Część trzecia ustaw y pośw ięcona je s t ochronie p ra w n e j. W ra z ie n a ru sz e n ia p ra w au to rsk ic h tw ó rca je st u p ra w n io n y do ż ą d an ia p rzy w ró c en ia do sta n u zgodnego z p rze p isam i ustaw y, zak az an ia dalszych n a ru sz e ń , jeżeli zachodzi ob aw a w ty m w zględzie, publicznego sp ro sto w a n ia oraz w y n ag ro d ze n ia za b ez p raw n e w y k o rz y sta n ie jego dzieła.
Je że li n aru sz e n ie było zaw inione, tw ó rca m oże żądać p o n ad to odszkodow ania z a w y rząd zo n ą szkodę m a jątk o w ą .
N iezależnie od tego p rzy słu g u ją tw ó rcy dalsze roszczenia w y n ik a ją c e z p rze p isó w p ra w a cyw ilnego lub postan o w ień um ow y.
Te sam e zasady m a ją zastosow anie w ra z ie n a ru sz e n ia p ra w a p o k rew n eg o (§ 91—92).
X. C zw arta, o sta tn ia część u sta w y pośw ięcona je st przepisom przech o d n im i k o ń cow ym .
EDMUND MAZUR
Jeszcze o wniosku resfytucyjnym
J u ż po o p u b likow aniu mego a r ty k u łu pt. „Wnios.ek re s ty tu c y jn y ” 1 R om an S ta n iszew sk i ogłosił a rty k u ł pt. „Z p ro b le m a ty k i orzeczenia re sty tu c y jn e g o ” 2, a d r F ra n cisz ek R usek w y d ał m o n o g rafię „ P o stę p o w an ie zaoczne w p rocesie cyw il n y m ” *, w k tó re j stro n y 71—78 i część stro n y 150 zostały pośw ięcone om ó w ien iu p ro b le m a ty k i w n io sk u re sty tu c y jn e g o łączącego się z w y ro k iem zaocznym .
O baj au to rz y w zbogacili dorobek n au k o w y dotyczący te j now ej in s t y tu c j i4, a le
1 „ P a le str a ” nr 3—4 z roku 1966, str. 26—31.
2 „ p rzeg lą d U staw od aw stw a G osp od arczego” n r 10 z roku 1966, str. 318—321. 3 W y d a w n ictw o P ra w n icze, W arszaw a 1966 r.
4 In sty tu c ja w n io sk u r e s ty tu c y jn e g o b yła znana p o lsk iem u u sta w o d a w stw u do roku 1950. W ty m se n s ie m ożna ty lk o m ów ić o w n io sk u re s ty tu c y jn y m ja k o „n ow ej in sty tu c ji” .
