CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

(1)

RAMOWY PROGRAM KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA

NEONATOLOGICZNEGO BLOK SPECJALISTYCZNY

Program przeznaczony dla pielęgniarek i położnych

(2)

AUTORZY WSPÓŁPRACUJĄCY Z CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH W OPRACOWANIU PROGRAMU

mgr Krystyna Jatczak Instytut – Pomnik Centrum Zdrowia Matki Polki

Łódź

mgr Janina Jegorow Instytut – Pomnik Centrum Zdrowia Matki Polki

Łódź

mgr Agnieszka Matosek Instytut – Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka

Warszawa

piel. dypl. Eliza Szymczyk Instytut Matki i Dziecka Warszawa

RECENZENCI PROGRAMU

doc. dr hab. Ewa Helwich Instytut Matki i Dziecka Warszawa

piel. dypl. Anna Baran Instytut Matki i Dziecka Warszawa

mgr Anna Gołębiowska Instytut Pielęgniarstwa Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków

Program uzyskał pozytywną opinię Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych

Program zatwierdził Dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych.

(3)

ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE Rodzaj kształcenia

Kurs kwalifikacyjny jest to rodzaj kształcenia, który zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2001r. Nr 57, poz. 602 i Nr 89, poz. 969 oraz z 2003r. Nr 109, poz. 1029) ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną specjalistycznych kwalifikacji do udzielania określonych świadczeń zdrowotnych wchodzących w zakres danej dziedziny pielęgniarstwa lub dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia.

Ramowy charakter programu oznacza, że treści w nim zawarte mają pewien poziom ogólności, co umożliwia organizatorowi kształcenia podyplomowego uwzględnienie:

 aktualnych treści wynikających z rozwoju nauk medycznych i zmieniającego się stanu prawnego,

 zdrowotnych potrzeb i problemów regionu w treściach kształcenia,

 indywidualnych doświadczeń uczestników kursu,

 realnych możliwości własnych w zakresie kształcenia podyplomowego w tym, rozszerzenia programu o treści nadobowiązkowe.

Ramowy program kursu kwalifikacyjnego obejmuje:

 blok ogólnozawodowy,

 blok specjalistyczny.

Organizator kształcenia podyplomowego, na podstawie ramowego programu sporządza program kształcenia. Program kształcenia musi uwzględniać wszystkie elementy modułów wskazanych w planie nauczania ramowego programu, jednak treści kształcenia mogą być dostosowane do warunków i potrzeb lokalnych. Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia ramowego programu jest dla organizatora i uczestnika kształcenia obowiązującym elementem programu.

Osiągnięcie wskazanych umiejętności gwarantuje, że każdy absolwent kursu kwalifikacyjnego będzie posiadać takie same kwalifikacje, niezależnie od miejsca ukończenia kształcenia, podmiotu organizującego kształcenie podyplomowe oraz trybu kształcenia.

Poszczególne moduły ramowego programu zawierają cel, treści nauczania oraz wykaz umiejętności wynikowych, odnoszące się zarówno do zajęć teoretycznych jak i praktycznych. W planie nauczania wskazane są wyłącznie miejsca realizacji zajęć praktycznych, dlatego też organizator oprócz programu kształcenia teoretycznego obowiązany jest opracować program szkolenia praktycznego dla każdej placówki.

Program ten powinien zawierać cel i umiejętności. Jednocześnie program zajęć praktycznych powinien uwzględniać wykaz świadczeń zdrowotnych (opracowany na podstawie wykazu umiejętności), do zaliczenia których zobowiązany jest uczestnik kursu kwalifikacyjnego. Dokumentację zawierającą potwierdzenie zaliczenia poszczególnych świadczeń opracowuje organizator kształcenia. Stanowi ona wewnętrzny dokument organizatora.

Cel kształcenia

Przygotowanie pielęgniarki, położnej do pielęgnowania noworodka zdrowego, chorego oraz w stanach zagrożenia życia.

(4)

kwalifikacyjnego, nie może być on jednak krótszy niż 3 miesiące i nie dłuższy niż 6 miesięcy. Łączną liczbę godzin zaplanowano na 510 godzin dydaktycznych:

 blok ogólnozawodowy 135 godzin

 blok specjalistyczny 375 godzin

 część teoretyczna 165 godzin

 część praktyczna 210 godzin

Plan nauczania określony został dla dziennego trybu kształcenia i zawiera liczbę godzin przeznaczoną na realizację poszczególnych modułów. Z uwagi jednak na lokalne preferencje i potrzeby, prowadzący zajęcia w porozumieniu z kierownikiem kursu mogą dokonać modyfikacji czasu kształcenia w wymiarze nie większym niż 20%. Oznacza to, że 80% czasu przeznaczonego na realizację poszczególnych modułów nie podlega zmianie. Wskazane 20% może być wykorzystane na przesunięcia pomiędzy poszczególnymi modułami lub w części może zostać przeznaczone na realizację zadań w ramach samokształcenia. Organizator, w porozumieniu z kierownikiem kursu oraz wykładowcami, ma prawo do modyfikacji czasu trwania kształcenia w zależności od programu realizowanego w trybie innym niż dzienny.

Sposób organizacji

Za przebieg i organizację kursu kwalifikacyjnego odpowiedzialny jest organizator kształcenia.

Planując realizację kursu organizator powinien:

1. Opracować program kształcenia.

2. Opracować regulamin organizacyjny kursu, który w szczególności określa:

 organizację kursu,

 zasady i sposób naboru osób,

 prawa i obowiązki osób uczestniczących w kursie,

 zakres obowiązków wykładowców i innych osób prowadzących nauczanie teoretyczne i szkolenie praktyczne,

 zasady przeprowadzenia egzaminu.

3. Powołać kierownika kursu kwalifikacyjnego;

Do zadań kierownika kursu oprócz zadań określonych w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 10u, ustawy z dnia 22 maja 2003r. o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz ustawy zmieniającej ustawę o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. Nr 109, poz.1029) powinno należeć:

 współdecydowanie o doborze kadry dydaktycznej,

 przedstawienie uczestnikom kursu: celu, programu i organizacji kursu,

 ocenianie placówek szkolenia praktycznego wg specyfiki i organizacji zajęć,

 pomaganie w rozwiązywaniu problemów,

 udzielanie indywidualnych konsultacji uczestnikom kursu,

 zbieranie i analizowanie opinii o przebiegu kursu,

 zaliczanie kursu i dokonanie wpisu w karcie kursu kwalifikacyjnego.

W dniu rozpoczęcia kursu każdy uczestnik powinien otrzymać:

 harmonogram zajęć teoretycznych i praktycznych,

 wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia,

 kartę kursu kwalifikacyjnego, która z wymaganymi wpisami i zaliczeniami, stanowi dowód ich odbycia.

4. Powołać komisję kwalifikacyjną.

(5)

5. Powołać w uzgodnieniu z kierownikiem kursu opiekunów szkolenia praktycznego, którzy powinni być merytorycznymi pracownikami placówek, w których odbywa się szkolenie praktyczne.

Do zadań opiekuna szkolenia praktycznego należy:

 instruktaż wstępny (zapoznanie z celem szkolenia praktycznego, z organizacją pracy, wyposażeniem placówki, jego personelem, zakresem udzielanych świadczeń i in.),

 instruktaż bieżący (organizacja i prowadzenie zajęć, kontrola nad ich prawidłowym przebiegiem, pomoc w rozwiązywaniu problemów i in.),

 instruktaż końcowy (omówienie i podsumowanie zajęć, zaliczenie świadczeń zdrowotnych określonych w programie kształcenia, ocena uzyskanych wiadomości i umiejętności).

6. Wskazać kadrę dydaktyczną posiadającą kwalifikacje określone w programie ramowym.

7. Zapewnić bazę dydaktyczną dostosowaną do liczby uczestników kursu kwalifikacyjnego:

 sale wykładowe,

 sale warsztatowe,

 pomieszczenia wyposażone w specjalistyczny sprzęt i aparaturę,

 pracownie informatyczne.

8. Zaprojektować, w odniesieniu do poszczególnych modułów, środki dydaktyczne oraz formy zajęć, ze szczególnym uwzględnieniem form aktywizujących.

9. Zaprojektować literaturę do poszczególnych modułów uwzględniając kryterium aktualności i adekwatności doboru do treści nauczania.

10. Dobrać placówki stażowe zgodnie z planem nauczania, w których możliwe będzie zdobywanie umiejętności niezbędnych do wykonywania określonych świadczeń zdrowotnych.

11. Posiadać wewnętrzny system monitorowania jakości kształcenia.

Sposób sprawdzania efektów nauczania

W toku realizacji programu kształcenia należy prowadzić ocenianie:

1. Bieżące – rozumiane jako zaliczanie poszczególnych modułów (sprawdzenie stopnia opanowania wiedzy i umiejętności będących przedmiotem nauczania teoretycznego i praktycznego, w tym świadczeń zdrowotnych przewidzianych w programie kształcenia). Warunki zaliczania ustala wykładowca/opiekun szkolenia praktycznego w porozumieniu z kierownikiem kursu kwalifikacyjnego.

2. Końcowe – egzamin teoretyczny lub praktyczny przeprowadzony przez komisję egzaminacyjną powołaną przez organizatora kształcenia podyplomowego.

Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia

W wyniku realizacji programu kształcenia kursu kwalifikacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa neonatologicznego pielęgniarka, położna powinna:

 scharakteryzować organizację opieki nad noworodkiem w Polsce,

 omówić rozwiązania organizacyjne oddziałów neonatologicznych,

 określić potencjalne źródła zakażeń w oddziałach neonatologicznych,

 podejmować działania mające na celu ograniczenie występowania zakażeń

(6)

 omówić proces adaptacji noworodka zdrowego, przedwcześnie urodzonego, chorego i z niską masą urodzeniową (NMU) do życia pozamacicznego,

 pielęgnować noworodka zgodnie z obowiązującymi standardami,

 promować karmienie naturalne,

 wykonywać szczepienia ochronne okresu noworodkowego,

 współuczestniczyć w wykonywaniu badań przesiewowych u noworodków,

 pobierać materiał do badań laboratoryjnych,

 zapobiegać wystąpieniu problemów zdrowotnych u noworodka,

 edukować rodziców w zakresie opieki nad noworodkiem,

 omówić rodzaje urazów okołoporodowych,

 pielęgnować noworodka z urazem okołoporodowym,

 pielęgnować noworodka z wadą wrodzoną,

 przygotować noworodka do transfuzji i zapobiegać powikłaniom w trakcie i po transfuzji,

 omówić pielęgnowanie noworodka matki chorej na AIDS i zakażonej wirusem HIV,

 scharakteryzować organizację oddziału intensywnej terapii noworodka (OITN),

 rozpoznawać u noworodka stany zagrożenia życia,

 podejmować zabiegi resuscytacyjno-reanimacyjne,

 pielęgnować noworodka w stanach zagrożenia życia,

 scharakteryzować sposoby żywienia poza i dojelitowego,

 pielęgnować miejsca kaniulacji naczyń,

 przygotować noworodka do transportu,

 prowadzić dokumentację pielęgniarską.

PLAN NAUCZANIA

Lp. MODUŁ Teoria

(liczba godzin)

STAŻ Łączna

liczba godzin Placówka Liczba

godzin I Organizacja opieki

neonatologicznej 15 - - 15

II Zadania pielęgniarki, położnej

w opiece nad noworodkiem 60 oddział położniczo-

noworodkowy 35 95

III

Pielęgnowanie noworodka z urazem okołoporodowym

i z wadą wrodzoną 15

oddział patologii noworodka

70 115

IV

Pielęgnowanie noworodka przedwcześnie urodzonego

i z niską masą urodzeniową 15 V Pielęgnowanie noworodka

chorego 15

VI Pielęgnowanie noworodka

w stanach zagrożenia życia 45 oddział intensywnej

terapii noworodka 105 150

ŁĄCZNA LICZBA GODZIN 165 210 375

(7)

PROGRAM NAUCZANIA MODUŁ I ORGANIZACJA OPIEKI NEONATOLOGICZNEJ Cel modułu

Zapoznanie pielęgniarki, położnej z organizacją opieki nad noworodkiem i problematyką zakażeń na oddziałach neonatologicznych.

Wykaz umiejętności wynikowych

W wyniku realizacji treści nauczania pielęgniarka, położna powinna:

 omówić organizację opieki nad noworodkiem w Polsce,

 scharakteryzować rolę pielęgniarki, położnej w systemie opieki nad noworodkiem,

 omówić rozwiązania organizacyjne oddziałów noworodkowych,

 stosować standardy pielęgnowania noworodka w zależności od jego stanu zdrowia,

 omówić idee programów: „Szpital Przyjazny Dziecku”, „Bezpieczne Macierzyństwo”,

 zapobiegać zakażeniom szpitalnym na oddziałach neonatologicznych,

 omówić dylematy etyczne w pielęgniarstwie neonatologicznym.

Treści nauczania

1. Organizacja opieki nad noworodkiem w Polsce:

 zasady organizacji opieki nad noworodkiem,

 funkcje i zadania ośrodków I, II i III stopnia.

2. Organizacja oddziałów neonatologicznych:

 systemy organizacyjne,

 organizacja pracy personelu.

3. Program: „Szpital Przyjazny Dziecku”, „Bezpieczne Macierzyństwo”.

4. Zakażenia szpitalne na oddziałach neonatologicznych:

 drogi szerzenia zakażeń,

 sposoby zapobiegania i zwalczania zakażeń.

5. Profilaktyka zakażeń na oddziałach neonatologicznych:

 działania higieniczne,

 zasady utrzymania higieny,

 dezynfekcja i sterylizacja,

 zaopatrzenie oddziału w materiały medyczne,

 postępowanie z odpadami.

6. Standardy postępowania pielęgniarskiego w opiece neonatologicznej.

7. Wybrane problemy etyczne w pielęgniarstwie neonatologicznym.

8. Doskonalenie zawodowe pielęgniarek, położnych.

MODUŁ II ZADANIA PIELĘGNIARKI, POŁOŻNEJ W OPIECE NAD NOWORODKIEM Cel modułu

Przygotowanie pielęgniarki, położnej do pielęgnowania noworodka.

(8)

 omówić specyfikę organizmu noworodka,

 promować karmienie naturalne,

 uczestniczyć w rozwiązywaniu problemów laktacyjnych,

 pielęgnować noworodka zgodnie z przyjętymi standardami,

 ocenić stan noworodka po porodzie,

 pielęgnować noworodka po porodzie,

 rozpoznawać objawy zagrożenia życia u noworodka,

 wykonywać szczepienia ochronne okresu noworodkowego,

 współuczestniczyć w wykonywaniu badań przesiewowych,

 obsługiwać aparaturę stosowaną na oddziałach neonatologicznych,

 pobierać materiał do badań laboratoryjnych,

 współuczestniczyć w zabiegach wykonywanych na oddziałach neonatologicznych,

 przygotować noworodka do transportu,

 stosować zasady podawania leków u noworodków,

 omówić zasady przetaczania krwi i preparatów krwiopochodnych u noworodków,

 obserwować noworodka leczonego krwią i preparatami krwiopochodnymi,

 omówić metody wspomagania noworodka w rozwoju,

 podejmować działania łagodzące stres u noworodka,

 podjąć właściwe działania w przypadku zgonu noworodka.

1. Wpływ przebiegu okresu prenatalnego na rozwój i zdrowie noworodka:

 wybrane zagadnienia z psychologii prenatalnej,

 higiena okresu przedkoncepcyjnego i ciąży,

 wybrane choroby niepołożnicze matki (cukrzyca, choroby układu sercowo- naczyniowego, choroby nowotworowe, choroby układu moczowego, zaburzenia hormonalne, zakażenia),

 wybrane choroby wynikające z reakcji organizmu kobiety na ciążę (nadciśnienie indukowane ciążą, cholestaza, układ grupowy, Rh-immunizacja, choroba hemolityczna),

 zewnętrzne czynniki teratogenne (promieniowanie, leki, używki, środki chemiczne).

2. Specyfika organizmu noworodka:

 budowa anatomiczna,

 mechanizmy adaptacyjne,

 odporność,

 termoregulacja,

 żywienie,

 gospodarka wodno-elektrolitowa,

 wybrane zagadnienia z psychologii prenatalnej.

3. Postępowanie z noworodkiem po porodzie.

4. Objawy zagrożenia życia u noworodka.

5. Rola pielęgniarki, położnej w rozwiązywaniu problemów laktacyjnych.

6. Opieka nad noworodkiem po porodzie:

 w szpitalu,

 w domu.

7. Badania przesiewowe:

(9)

 badanie stawów biodrowych,

 badanie służące wykrywaniu chorób metabolicznych,

 badanie słuchu.

8. Aparatura stosowana na oddziałach neonatologicznych:

 analizator tlenowy,

 oksymetr pulsacyjny,

 monitorowanie EKG, temperatury, oddechu.

9. Wybrane zabiegi wykonywane na oddziałach neonatologicznych:

 iniekcje domięśniowe,

 pobieranie wymazów,

 zakładanie wlewów kroplowych,

 tlenoterapia,

 fototerapia,

 toaleta drzewa oskrzelowego,

 pobieranie moczu do badań,

 pobieranie smółki do badań.

10. Przygotowanie noworodka do transportu:

 transport wewnątrzszpitalny,

 transport in utero,

 transport do ośrodka nadrzędnego.

11. Wspieranie dziecka w rozwoju:

 znaczenie dotyku,

 system rooming-in,

 metoda kangura.

12. Stres i ból noworodka:

 kontekst psychologiczny,

 kontekst fizyczny,

 zapobieganie.

13. Leki stosowane u noworodków:

 zasady przygotowywania leków,

 zasady łącznego podawania leków,

 drogi podawania leków.

14. Zasady przetaczania krwi i preparatów krwiopochodnych.

15. Postępowanie pielęgniarskie w przypadku zgonu noworodka.

16. Szczepienia ochronne okresu noworodkowego¹:

 rodzaje szczepień,

 techniki szczepień,

 przeciwwskazania do szczepień,

 odczyny poszczepienne.

(10)

MODUŁ III PIELĘGNOWANIE NOWORODKA Z URAZEM OKOŁOPORODOWYM I Z WADĄ WRODZONĄ

Cel modułu

Przygotowanie pielęgniarki, położnej do pielęgnowania noworodka z urazem okołoporodowym i z wadą wrodzoną.

 omówić przyczyny urazów okołoporodowych,

 wskazać przyczyny powstawania wad wrodzonych,

 zaplanować i realizować proces pielęgnowania noworodka z urazem okołoporodowym i z wadą wrodzoną,

 scharakteryzować specjalistyczne badania diagnostyczne,

 omówić znaczenie wczesnej rehabilitacji.

1. Przyczyny powstawania wad wrodzonych i urazów okołoporodowych.

2. Pielęgnowanie noworodka z wadami wrodzonymi:

 twarzoczaszki i szyi,

 przetoki przełykowo-tchawiczej,

 przepony,

 niedrożności przewodu pokarmowego,

 martwiczego zapalenia jelit,

 przepukliny pępowinowej i gastroschizy,

 przepukliny oponowo-rdzeniowej.

3. Pielęgnowania noworodka z urazami okołoporodowymi:

 skóry i tkanki podskórnej,

 układu kostnego,

 ośrodkowego układu nerwowego,

 obwodowego układu nerwowego,

 oka,

 narządów jamy brzusznej.

4. Badania diagnostyczne.

5. Wczesna rehabilitacja.

MODUŁ IV PIELĘGNOWANIE NOWORODKA PRZEDWCZEŚNIE URODZONEGO I Z NISKĄ MASĄ URODZENIOWĄ

Cel modułu

Przygotowanie pielęgniarki, położnej do pielęgnowania noworodka przedwcześnie urodzonego i z niską masą urodzeniową.

 omówić przyczyny wcześniactwa i wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania,

 omówić założenia programów ograniczania wskaźników porodów przedwczesnych, hipotrofii i umieralności okołoporodowej noworodków,

 scharakteryzować adaptację noworodków przedwcześnie urodzonych i z niską masą urodzeniową do życia pozamacicznego,

 prowadzić obserwację wcześniaka i noworodka z niską masą urodzeniową,