"Cristologia negli scritti di Andrea Frycz Modrzewski il precursore dell'ecumenismo", Ceslaus Rychlicki, Roma 1971 : [recenzja]

Edward Ozorowski

"Cristologia negli scritti di Andrea

Frycz Modrzewski il precursore

dell’ecumenismo", Ceslaus Rychlicki,

Roma 1971 : [recenzja]

Studia Theologica Varsaviensia 10/1, 202-203

2 0 2 SP R A W O Z D A N IA I RECENZJE _[14] lep iej w yb ran e, uporząd k ow an e, n a jelo k w en tn iej w y p o w ied zia n e, sam e ze sie b ie n ie b y ły b y zd oln e do zrea lizo w a n ia celu, bo one próbują m ów ić to, co żad n e sło w o lu d zk ie n ie m oże w y p o w ied zieć, p otęgę i życie a u te n ­ tyczn ego S ło w a Bożego, bardziej w yostrzon ą niż m iecz o p od w ójn ym ostrzu ”.

K r y s t i a n K l e s z e w s k i i A n d r z e j W a l d o w s k i

C eslaus R y c h l i c k i , C ris to logia n egli s c r itt i di A n d r e a F r y c z M o d ­

r z e w s k i il p re c u r so re d e ll’e c u m e n i s m o , R om a 1971 s. X V I + 64.

A ndrzej F rycz M o d r z e w s k i (.1503—(№72) znany jes<t w P o lsce g łó w n ie jako p u b licy sta , p isarz p o lity czn y i h u m an ista, m n iej n atom iast jako teo lo g i czło w iek K ościoła. Do tak iego stan u rzeczy p rzyczyn iło się m ięd zy in n y m i d łu g o letn ie i — jak się okazało — p och op n e w lic z a ­ nie go w p oczet h erety k ó w , p ocią g a ją ce za sobą o gran iczenie p o czy t- n o ści jego p ism oraz z góry ok reślon ą p o sta w ę. N a szczęście sytu acja w tej d zied zin ie u leg ła ra d y k a ln ej zm ianie. W ołan ie o zn ajom ość rod zi­ m ej teologii, a n a stęp n ie n o w e sp ojrzen ie na ekumertizim k a za ły b liżej się przyjrzeć tej bądź co bądź n iezw y k łej p o sta ci X V I w ., poznać d o­ k ła d n iej jeg o p ism a oraz z w ery fik o w a ć is tn ie ją c e na ten tem at poglądy. W ła ń cu ch u tak p od jętych prac b ad aw czych m ożna w y m ie n ić studium K arola G ó r s k i e g o (E w o l u c ja p o g l ą d ó w r e l ig i jn y c h A. F. M o d r z e w ­

sk iego. W: S t u d i a n a d a r i a n iz m e m , W arszaw a 1K>9 s. 5— 47), artyk u ł

S. R o s y (K o n c e p c j a S o b o ru w e d l u g A. F. M o d r z e w s k ie g o , R oczniki T eo lo g iczn o -K a n o n icze K U L, 14 (1967) nr 2, s. 83— 105), oraz o p u b lik o w a ­ n y w R zym ie fra g m en t d ysertacji doktorskiej Cz. R y c h l i c k i e g o pt.

C h r y sto lo g ia w p is m a c h A. F. M o d r z e w s k i e g o p r e k u r s o r a e k u m e n i z m u

B iorąc pod u w a g ę tę osta tn ią pracę, n a leży stw ierd zić, że d otyczy ona najbardziej zap aln ego p u n k tu d ysk u sji o M odrzew skim . W d o ty ch ­ c za so w y ch b o w iem sądach o tym autorze zb yt m ało u w zg lęd n ia n o w ła ­ ściw ą m u sp e c y fik ę m yśli, d yk tu jącą taką a n ie in n ą p o sta w ę, a zb yt ku rczow o trzym ano się głoszon ej przezeń nauki. Stąd w k o n sek w en cji p o ­ m a w ia n o go o h erezję bez w y siłk u w y ja śn ien ia m o ty w ó w i racji tak iego p ostęp ow an ia. Z asłu gą p racy b a d aw czej Cz. R ych lick iego jest w ła śn ie u k azan ie M od rzew sk iego jako w ielk ieg o iren isty X V I w., prekursora ek u m en izm u , człow ieka, k tó ry tak bardzo przejął się duchem zjed n o ­ czenia ch rześcijan , że w n iek tórych p u n k tach przeoczył g ra n ice orto ­ doksji.

W zięcie na w a rszta t ch ry sto lo g ii F rycza w y d a je się ze w szech m iar słu szn e. Ta b o w iem dziedzina w ia ry b y ła w X V I w . jed n ą z najbardziej

1 S tu d ia nad M od rzew sk im u ła tw ia o b ecn ie opracow ana zn ak om icie "bibliografia jego p ism oraz b ib liografia całego o n im p iśm ien n ictw a .

B ib lio g ra fia li t e r a t u r y p o ls k ie j „ N o w y K o r b u t ”, t. 2, W arszaw a 1964,

[15] SP R A W O Z D A N IA I RECENZJE _{2 0 3} sp orn ych w m ięd zy w y zn a n io w y ch d yskusjach. O nią to przecież rozb i­ ja ły się próby zjed n o czen io w e k a to lik ó w z in n ow iercam i, w n iej m oże n ajbardziej ostro z a ry so w a ła s ię sp ecy fik a p o sta w y M odrzew skiego. Cz. R y ch lick i w oparciu o źródła i doistępną m u litera tu rę pom ocn iczą p rze­ b ad ał p u n k t za p u n k tem ch rystologię F rycza i stw ierd ził, że nauka ta n ie b y ła d aiełem k aprysu, lecz w y n ik ie m głęb ok ich p rzem yśleń oraz g ru n to w n ej zn ajom ości P ism a św . i T rad ycji, przez co m ogła w p ełn i słu ży ć za fu n d a m en t do ek u m en iczn y ch rozm ów .

S zk od a tylk o, że w p rezen to w a n y m stu d iu m m am y jed y n ie ocenę ch ry sto lo g ii Frycza. R y ch lick i b ow iem o p u b lik o w a ł jed y n ie trzecią część sw o jej pracy, zw racając u w a g ę na ta k ie zagad n ien ia, jak jedność ch rześcija ń stw a , w alor i ortod ok syjn ość ch ry sto lo g ii M odrzew skiego, F rycz i ek u m en izm dzisiaj, a p o m in ą ł część p ierw szą uk azu jącą F r y ­ cza na tle ep o k i oraz część drugą o m aw iającą szczegółow o jego ch ry sto ­ lo g ię. W ybór je s t n a p ew n o trafn y, b u d zi jed n ak p ew ien n ied osyt. R o z­ dział o cen ia ją cy w y sta rcza zu p ełn ie do zap rezen tow an ia p ostaci M od­ rzew sk ieg o szerszem u o g ó ło w i — co zresztą sp ełn ia zn ak om icie dzięki w y d a n iu go po w ło sk u w R zym ie — ale nie w ystarcza do zbadania p o ­ szczeg ó ln y ch p u n k tó w głoszon ej przezeń doktryny. O dczuw a się z w ła sz ­ cza brak n iek tórych w ia d o m o ści og ó ln y ch o u p raw ian ej przez Frycza teologii, g łó w n ie o sto so w a n ej p rzezeń m etodzie. W iadom o, że ten n ie ­ p osp olity u m y sł X V I w . przeszed ł w sw o ich b ad an iach e w o lu cję od m e ­ tod y sch o la sty czn ej do tw o rzącej się w ted y m etod y p o zy ty w n ej.

M im o jed n a k tych b rak ów p rezen to w a n e stu d iu m sp ełn ia sw ą rolę, p o n iew a ż przyczyn ia się do lep szego pozn an ia teo lo g ii M odrzew skiego, u k azu je go szerszem u gronu czy teln ik ó w , zw łaszcza za granicą, oraz sitaje się p rzyczyn k iem do stw orzen ia p ełn eg o obrazu m y śli relig ijn ej X V I w . w P o lsc e i na Z achodzie.