Ewa Marczak
WYNIKI BADAŃ ARCHEOLOGICZNYCH
PRZEPROWADZONYCH
NA STANOWISKACH 2 i 5 W PODEBŁOCIU,
GMINA TROJANÓW, WOJ. SIEDLECKIE
W 1996 ROKU
Podebłocie położone jest w odległości około 100 km na południe od Warszawy, po prawej stronie Wisły (fig. 1A). W zachodniej części tej wsi odkryto wczesno-średniowieczny zespół osadniczy składający się z pięciu stanowisk archeologicz-nych (fig. IB). Centralne miejsce zajmuje grodzisko (stanowisko 1), wokół którego rozciągają się trzy osady przygrodowe: wschodnia (stanowisko 2), zachodnia (sta-nowisko 3) i południowa (sta(sta-nowisko 5). Na północ od stanowiska 3 znajduje się stanowisko 4, które określono jako domniemane ciałopalne cmentarzysko kurha-nowe. W pobliskim Stasinie, w odległości około 1 km na północny-zachód od grodziska w Podebłociu, natrafiono na ślady kolejnego cmentarzyska ciałopalnego z okresu wczesnego średniowiecza (stanowisko 6) (fig. 1С).
Grodzisko w Podebłociu zostało odkryte w 1971 roku przez Stefana Woydę. Natomiast prace archeologiczne na terenie wsi rozpoczęto w 1981 roku. Od po-czątku były one prowadzone przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszaw-skiego pod kierunkiem prof. dr. hab. Jerzego GąssowWarszaw-skiego. W latach 1 9 8 1 - 1 9 9 6
badaniami objęto wszystkie wymienione wyżej stanowiska. W największym stop-niu przebadano grodzisko i osadę zachodnią. Najbardziej zagadkowym odkryciem podebłockich badań są trzy gliniane „tabliczki" ze znakami przypominającymi litery alfabetu greckiego. Znaleziono j e na stanowisku 3 w 1 9 8 6 roku ( G Ą S S O W S K I 1 9 8 7 ; M A R C Z A K 1 9 9 7 ) .
Tegoroczne badania wykopaliskowe w Podebłociu trwały od 1 do 31 sierpnia. Objęły one dwie osady przygrodowe: wschodnią i południową. Celem prac było lepsze poznanie rozplanowania przestrzennego osad oraz uściślenie ich chronolo-gii. Dodatkowo, na stanowisku 2, przeprowadzono eksperymentalne badania mają-ce na mają-celu sprawdzenie przydatności radaru w archeologicznej prospekcji tereno-wej.
Badaniami kierowała mgr Ewa Marczak pod merytorycznym nadzorem prof, dr. hab. Jerzego Gąssowskiego. Prace terenowe na stanowisku 2 prowadzili mgr Joanna Borowska i Piotr Bartoś, na stanowisku 5 Agnieszka Żelechowska. W badaniach wzięli udział studenci Instytutu Archeologii UW oraz miłośnicy arche-ologii. Prace wykopaliskowe finansował Instytut Archeologii UW, natomiast eks-perymentalne badania radarowe na stanowisku 2 - Ośrodek Ratowniczych Badań
Archeologicznych w Warszawie. Dokumentacja i materiały z badań znajdują się w Instytucie Archeologii UW1.
I. Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych na stanowisku 2 (wschodniej osadzie przygrodowej)
Lokalizacja i opis stanowiska
Stanowisko 2 rozciąga się na polach uprawnych położonych na wschód od gro-dziska, w przysiółku Góry. Od strony zachodniej zasięg osady wyznacza zewnętrz-na fosa dawnego grodu, zewnętrz-natomiast od strony wschodniej zewnętrz-najdalej zewnętrz-na zachód wysu-nięte zabudowania Gór. Pozostałe granice osady przebiegają zgodnie z naturalnym ukształtowaniem terenu: od strony północnej wzdłuż wąwozu oddzielającego Góry od przysiółka Jesionek, a od strony południowej wzdłuż krawędzi wysoczyzny. Wielkość osady ustalono na podstawie badań powierzchniowych na ok. 4 ha2. Sta-nowisko położone jest na płaskim terenie. Jedynie w jego północno-zachodniej części występuje wzniesienie o wysokości ok. 123,37 m n.p.m.
Historia badań i dotychczasowe wyniki
Stanowisko 2 zostało odkryte w wyniku badań powierzchniowych przeprowa-dzonych w 1984 roku. Badania wykopaliskowe rozpoczęto w 1991 roku i kontynu-owano j e w latach 1992 i 1996J.
W ciągu dwóch sezonów badań, w latach 1991-1992, przebadano 289 m2 po-wierzchni stanowiska. W pięciu wykopach (I-V) zarejestrowano 31 warstw, od-kryto 7 obiektów archeologicznych rozmieszczonych bezpośrednio wokół ze-wnętrznej fosy grodziska, w tym: 2 ziemianki mieszkalno-gospodarcze (obiekty 5 i 6), jedną półziemiankę gospodarczą (obiekt 1), 2 paleniska otwarte (obiekty 2 i 3), jedną jamę zasobową (obiekt 7) i jedną jamę śmietniskową (obiekt 4). W przeba-danej części osady znaleziono 1475 fragmentów glinianych naczyń (w tym 1069 w obiektach), 5 przedmiotów żelaznych (1 grot strzały, 3 noże oraz 1 przedmiot o nie ustalonej funkcji), 1 gliniany przęślik, fragment miseczkowatego żużla oraz 99 fragmentów kości zwierzęcych4.
Na podstawie stratygrafii stanowiska, analizy typologiczno-technologicznej
ce-1 Chciałabym serdecznie podziękować Dyrekcji Instytutu Archeologii UW, Dyrekcji Ośrodka
Ratowni-czych Badań Archeologicznych w Warszawie oraz Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków w Siedlcach za pomoc, bez której realizacja tegorocznych planów badawczych w Podebłociu nie byłaby możliwa, Panu prof. dr. hab. Jerzemu Gąssowskiemu za konsultacje badań i uwagi dotyczące opra-cowania oraz wszystkim uczestnikom wykopalisk za współpracę. Dziękuję również mgr Joannie Bo-rowskiej za pomoc w przygotowaniu materiałów do druku.
2 Największa koncentracja materiału archeologicznego na powierzchni ziemi występuje w zachodniej
części stanowiska na obszarze o powierzchni ok. 1,5 ha.
3 W latach 1991-1992 badania terenowe na stanowisku 2 w Podebłociu prowadził mgr Piotr Topór pod
kierunkiem prof. dr. hab. J. Gąssowskiego.
4 W pracy wykorzystano nie publikowane opracowania materiałów ze stanowiska 2 autorstwa
mgr. P. Topora (TOPÓR 1996) oraz mgr Beaty Kurach ( K U R A C H 1994), za udostępnienie których serdecznie dziękuję.
ramiki oraz czterech dat C145 możliwe było wyodrębnienie dwóch faz chronolo-gicznych osady. Faza I obejmuje okres od ok. pocz. IX do ok. poł. X w. Na pod-stawie dwóch dat C14 (Gd-6729 i Gd-6730) zaliczono do niej obiekt 1. Natomiast do fazy II, wydatowanej na okres od ok. poł. X do ok. poł. XI w .6, na podstawie dat С 14, zaliczono dwa obiekty archeologiczne: obiekt 5 (Gd-7194) i obiekt 6 (Gd-6747)7.
Poza obiektem 1, do fazy I stanowiska zaliczono obiekt 3, natomiast do fazy II pięć pozostałych: 2, 4, 5, 6 i 7 (MARCZAK 1995: 23). W wyniku dalszego opraco-wania materiału z omawianego stanowiska ustalenia te zostały zmienione. Obiekty:
1, 2, 3, 4 i 7 zostały wydatowane na fazę I, a do fazy II zaliczono tylko dwa obiek-ty: 5 i 6 (TOPÓR 1996: 50-51).
Obiekty z obu faz osadniczych miały charakter mieszkalno-gospodarczy. Wyniki analiz archeozoologicznych (KURACH 1994: 50-51) wykazały, że we wszystkich przebadanych obiektach archeologicznych na stanowisku 2 liczbowo dominują szczątki bydła. Na drugim miejscu znalazły się szczątki kozy/owcy. Ko-ści świni odkryto jedynie w obiekcie 1 (półziemiance gospodarczej), a ich liczba wskazuje na trzeciorzędną rolę tego gatunku w konsumpcji mięsa. Jednak zbyt mała ilość materiału archeozoologicznego (99 szczątków, z których określono 75) uniemożliwia wyciągnięcie ogólnych wniosków dotyczących modelu hodowli, konsumpcji mięsa i cech gatunkowych zwierząt. W przeanalizowanym materiale nie są również widoczne zmiany w czasie, które potwierdziłyby dwufazowość osadnictwa na omawianym stanowisku.
Skromne, ze względu na stan badań, przesłanki wskazują na to, że wschodnia osada przygrodowa powstała po wybudowaniu zewnętrznego (III) wału grodu. Wyniki b a d a ń r a d a r o w y c h
W 1996 roku na stanowisku 2 w Podebłociu przeprowadzono eksperymentalne badania radarowe. Miały one na celu zlokalizowanie za pomocą radaru (metodą SIR8) obiektów archeologicznych znajdujących się pod powierzchnią ziemi. Wyni-ki tych badań sprawdzono metodą wykopaliskową. Radarem przebadano teren o powierzchni 25 χ 95 m (2375 m2) w północno-zachodniej części osady, wzdłuż 10
5 Daty C14 dla stanowiska 2 w Podebłociu: Gd-6729 BP 1200 ±60 (1 σ cal AD 775 893 941); Gd-6730
BP 1150 ±60 (1 σ cal AD 820 891 979); Gd-6747 BP 640 ±60 (cal AD 1292-1400); Gd-7194 BP 1020 ± 40 (1 σ cal AD 9961017 1029).
6 Według P. Topora (TOPÓR 1996: 50-51) faza I na stanowisku 2 datowana jest na okres od pocz. IX w.
do poł. X w., faza II od poł. X w. do pocz. XI w.
7 Według P. Topora (TOPÓR 1996: 50-51) materiał ceramiczny występujący w obiektach 5 i 6 jest
analogiczny. Na tej podstawie autor zaliczył te obiekty do fazy II osady.
" SIR (Subsurface Interface Radar) - urządzenie radarowe służące do podpowierzchniowej penetracji terenu. Za pomocą anteny wysyłane są fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości (80 - 1000 MHz) w głąb badanego obszaru. Następnie, za pomocą tej samej anteny, rejestruje się fale odbite od granic międzywarstwowych i przesyła je do specjalnego rejestratora. Wyniki pomiarów drukowane są za pomocą plotera w postaci falogramu. Badania polegają na przesuwaniu anteny wzdłuż wyznaczo-nych na powierzchni stanowiska linii profilowych i ciągłej rejestracji struktur podpowierzchniowych.
B a d a n i a w P o d e b ł o c i u w y k o n a n o w c z ę s t o t l i w o ś c i 2 0 0 M H z (ANTOSIEWICZ, NAWROCKI, PIECZONKA
profili o łącznej długości ok. 600 m. Profile wytyczone wzdłuż osi N-S siatki ozna-czono literami А, В, C, D, E, F, natomiast profile biegnące wzdłuż osi W-E cyframi rzymskimi I, II, III, IV. Siatkę „radarową" wytyczono w nawiązaniu do stałej siatki arowej stanowiska 2 z 1991 roku. Zlokalizowano j ą metodą GPS9. W wyniku prze-prowadzonych prac, w 34 miejscach, wykryto występowanie anomalii, które umownie określono jako obiekty „kulturowe"10. Wszystkie tego typu obiekty wy-stępowały na głębokości od ok. 1 m do ok. 2 m od powierzchni ziemi. Wzdłuż profilu I zlokalizowano cztery obiekty „kulturowe", wzdłuż profilu II siedem, wzdłuż profilu III jedenaście, natomiast wzdłuż profilu IV dwa. Na profilu A za-znaczono dwa obiekty, na profilu В jeden, na profilu С dwa, na profilu D cztery, na profilu Ε nie zaznaczono żadnego obiektu „kulturowego", natomiast na profilu F jeden. Wielkość (długość/szerokość oraz miąższość) uchwyconych radarem
obiektów „kulturowych" została określona w przybliżeniu. W przybliżeniu ustalono również głębokość ich występowania od powierzchni ziemi.
Wyniki b a d a ń wykopaliskowych
W miejscu, gdzie zostały przeprowadzone badania radarowe wytyczono jeden wykop archeologiczny (VI) o powierzchni 8 χ 15 m (120 m2). Wykop ten objął dziewięć obiektów „kulturowych" zlokalizowanych radarem: wzdłuż profilu I dwa obiekty, wzdłuż profilu II dwa obiekty, wzdłuż profilu С jeden obiekt, wzdłuż profilu D cztery obiekty (fig. 2). Przy profilu N w wykopie VI osiągnięto głębokość ok. 2 m od powierzchni ziemi.
Metodyka badań wykopaliskowych Lokalizacja
Wykop VI został zlokalizowany względem lokalnej siatki "radarowej". Wszystkie pomiary w układzie X,Y były wykonywane w nawiązaniu do osi NS i WE tej siatki. Wyniki pomiarów podawano w wartościach bezwzględnych, tzn. w nawiązaniu do współrzędnych stałej siatki arowej dla stanowiska 2 z 1991 roku .
Wyniki pomiarów głębokości podawano w wartościach bezwzględnych w na-wiązaniu do ustalonego w 1991 roku dla stanowiska 2 repera o wartości 119,08 m n.p.m.
Obiekty archeologiczne (nieruchome i ruchome - zabytki wydzielone") lokali-zowano w obrębie wykopu z dokładnością do 0,01 m. Pozostały materiał ruchomy występujący masowo (fragmenty glinianych naczyń oraz kości zwierzęce) lokali-zowano z dokładnością do 1 m w obrębie danej warstwy kulturowej. Lokalizację ułatwiał podział całej powierzchni wykopu na metry kwadratowe, które oznaczono kolejnymi numerami porządkowymi (1-120).
Miejsca przecięcia się osi siatki metrowej zostały również ponumerowane (1-144) i stanowiły stałe punkty pomiarowe głębokości w obrębie wykopu.
9 GPS - (Global Positioning Satellite) - lokalizacja określonego miejsca na kuli ziemskiej za pomocą
satelity.
10 Kilka obiektów „kulturowych" wykrytych radarem mogło tworzyć jeden obiekt archeologiczny.
E k s p l o r a c j a
Eksplorację w wykopie VI prowadzono zgodnie z układem stratygraficznym stanowiska. Każda warstwa została oznaczona numerem porządkowym (cyfrą rzymską) i osobno zadokumentowana. Warstwy opisywano według Karty opisu warstwy, rysowano (plany w skali 1:10 i 1:20), fotografowano (dokumentacja foto-graficzna barwna i czarno-biała). Strop każdej warstwy był niwelowany według siatki metrowej wykopu.
Warstwy występujące na dużej powierzchni wykopu i o dużej miąższości eks-plorowano warstwami mechanicznymi o grubości ok. 0,10 m.
D o k u m e n t a c j a
Dokumentację opisową wykonano według kart opracowanych dla Podebłocia w 1992 roku (MARCZAK 1995: 55-74). Dodatkową dokumentację stanowiły karty Ośrodka Ratowniczych Badań Archeologicznych oraz „tradycyjny" dziennik badań prowadzony na potrzeby WKZ w Siedlcach.
Uzupełnieniem dokumentacji opisowej jest dokumentacja rysunkowa w skali 1:10 i 1:20. Plany stropów poszczególnych warstw wykonywano w konwencji czarno-białej. Natomiast rysunki niektórych profili (głównie obiektów 8 i 9) wyko-nano w kolorze. Barwy warstw w obu przypadkach zostały określone na podstawie katalogu barw gleb Munsella12.
Poza dokumentacją opisową i rysunkową sporządzono również dokumentację fotograficzną. Fotografowano warstwy widoczne w planie i na profilach. Wykony-wano fotografie czarno-białe, barwne i slajdy.
I n w e n t a r y z a c j a dokumentacji i obiektów archeologicznych
Wszystkie rysunki stanowiące dokumentację terenową wpisano do Inwentarza dokumentacji rysunkowej nadając im kolejną numerację.
Do Inwentarza dokumentacji fotograficznej wpisano negatywy fotograficzne (czarno-białe i barwne ) oraz slajdy.
Warstwy zostały wpisane do Inwentarza warstw, natomiast obiekty archeolo-giczne do Inwentarza obiektów przestrzennych13 dla stanowiska 2.
Wszystkie zabytki ruchome (zabytki wydzielone i zabytki występujące maso-wo) zostały wpisane do odpowiednich inwentarzy zabytków ruchomych.
W a r s t w y
W wykopie VI zarejestrowano 17 warstw. Osiem spośród nich występowało w obrębie obiektów 8 i 9, w tym trzy w obiekcie 8 (warstwy: III, X, XI) i pięć (war-stwy: IV, XII, XIII, XIV i XV) w obiekcie 9. Warstwy I, II, VII, IX określono jako ciągłe, ponieważ występowały na dużej powierzchni wykopu. Pozostałe trzy war-stwy (V, VI, VIII) występowały na bardzo małej powierzchni w formie zaciemnień. W obrębie warstw: V i VI wyróżniono dodatkowo warstwy V a i VI a, które cha-rakteryzowały się większą niż warstwy V i VI domieszką węgli drzewnych. W
n Munsell Soil Color Charts, Baltimore 1975.
wykopie VI odkryto 18 warstw kulturowych i 1 warstwę naturalną (calcową). Opis w a r s t w
I warstwa kulturowa ciągła; ziemia orna; pow. 120 m2; miąższość ok. 0,30 m; drobnoziarnisty piasek; jednolita; barwa 10YR 3/2; drobny węgiel drzewny; ceramika: fragmenty glinianych naczyń, fragmenty prażnicy; 1 nóż żelazny;
II warstwa kulturowa ciągła; w środkowej części wykopu pomiędzy obiek-tami 8 i 9; pow. ok. 100 m2; miąższość ok. 0,30 m; drobnoziarnisty piasek; niejednolita; barwa 10YR 3/2, 10YR 3/3, 10YR 6/4; drobny węgiel drzewny; przepalone kamienie; żużel; kości zwierzęce; ceramika: fragmenty glinianych naczyń; 1 żelazny nóż;
III warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 8; pow. 11 m2; miąższość 0,40 m; drobnoziarnisty piasek; niejednolita; barwa 10YR 5/2, 10YR 4/1, węgiel drzewny; przepalone kamienie; żużel; kości zwierzęce; polepa; cerami-ka: fragmenty glinianych naczyń (w tym 1 starożytny); 1 żelazny przed-miot (aplikacja);
IV warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 9; pow. 15 m2; miąższość ok. 0,80 m; drobnoziarnisty piasek z domieszką gliny; niejednolita; barwa 10YR 4/1, 10YR 3/3, 10YR 3/1, 10YR 5/1; przepalone kamienie; kości zwierzęce; polepa; ceramika: fragmenty glinianych naczyń, 1 gliniany przęślik; 1 nóż żelazny, 1 przedmiot żelazny o nie określonej funkcji; V warstwa kulturowa; zaciemnienie w części płd.-zach. wykopu; pow.
0,40 m2; miąższość ok. 0,20 m; drobnoziarnisty piasek; jednolita; barwa 10YR 3/2; duża ilość węgli drzewnych;
V a warstwa kulturowa; wyodrębniona w warstwie V; pow. 0,10 m2; miąż-szość ok. 0,07 m; jednolita; barwa 10 YR 3/1; większa ilość węgli drzewnych niż w warstwie V;
VI warstwa kulturowa; zaciemnienie w części płn.-zach. wykopu; pow. 0,20 m2; miąższość ok. 0,15 m; drobnoziarnisty piasek; jednolita; barwa
10YR 5/6; duża ilość węgli drzewnych;
VI a warstwa kulturowa; wyodrębniona w warstwie VI; pow. 0,10 m2; miąż-szość ok. 0,05 m; jednolita; barwa 10YR 3/1; większa domieszka węgli drzewnych niż w warstwie VI;
VII warstwa kulturowa ciągła; przemieszana; w części płn.-wsch. i płd. wykopu; pow. 25 m2; miąższość 0,40 m; drobnoziarnisty lekko zglinio-ny piasek; niejednolita; barwa 10YR 4/2, 10YR 5/3, 10YR 6/4; niewiel-ka ilość węgli drzewnych; kości zwierzęce; ceraminiewiel-ka: fragmenty glinia-nych naczyń;
VIII warstwa kulturowa; zaciemnienie w części wsch. wykopu; przemieszana; pow. 0,30 m2; miąższość ok. 0,10 m; drobnoziarnisty piasek; niejedno-lita; barwa 10YR 2/1, 10YR 4/3, 10YR 6/3; duża ilość węgli drzew-nych;
niejednolita; barwa 10YR 7/4, 10YR 6/6; wytrącenia żelaziste;
X warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 8; pow. 6 m2; miąższość 0,80 m; drobnoziarnisty zgliniony piasek, niejednolita; barwa 10YR 6/2, 10YR 7/4; węgle drzewne; przepalone kamienie; polepa; ceramika: fragmenty glinianych naczyń;
XI warstwa kulturowa; użytkowa w obiekcie 8; spalenizna pod piecem; pow. 0,50 m2; miąższość ok. 0,20 m; gruboziarnisty piasek, jednolita; barwa 7.5 YR 2/0; węgle drzewne; fragmenty przepalonego drewna; grudki gliny; ceramika: fragmenty glinianych naczyń;
XII warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 9; pow. ok. 4 m2; miąższość ok. 0,25 m; drobnoziarnisty zgliniony piasek; niejednolita; barwa 10YR 6/2, 10YR 7/2; niewielka ilość węgli drzewnych;
XIII warstwa kulturowa; użytkowa w obiekcie 9; pow. ok. 3 m2; miąższość ok. 0,10 m; drobnoziarnisty zgliniony piasek, niejednolita; barwa 10YR 5/1, 10YR 6/1 ; duża ilość węgli drzewnych; fragmenty glinianych naczyń; XIV warstwa kulturowa; użytkowa w obiekcie 8; kamienna konstrukcja pieca;
pow. ok. 1 m2; miąższość ok. 0,50 m; przepalone kamienie; glina; XV warstwa kulturowa; użytkowa w obiekcie 8; kamienne palenisko; pow.
ok. 0,60 m2; miąższość ok. 0,30 m; kamienie (niektóre przepalone). Obiekty
W wykopie VI odkryto dwa obiekty archeologiczne nieruchome: fragment zie-mianki (obiekt 8) i całą jamę/ziemiankę (obiekt 9) (fig. 2).
Obiekt 8 zlokalizowano w części południowo-wschodniej wykopu, wzdłuż pro-fili: I i C'4. Jest to ziemianka mieszkalno-gospodarcza. W wykopie VI odkryto północno-zachodni narożnik obiektu o wielkości ok. 2,5 χ 2,5 m z piecem kamien-no-glinianym o konstrukcji kopułkowej (warstwa XIV). Piec miał ok. 1 m średnicy i zachował się do wysokości ok. 0,50 m. Pod piecem występowała bardzo ciemna warstwa spalenizny o miąższości ok. 0,20 m (warstwa XI). Natomiast w północno-wschodniej części obiektu 8 znajdowało się kamienne palenisko o średnicy ok. 0,60 m (warstwa XV). W pobliżu paleniska natrafiono na zachowany prawie w całości gliniany garnek. Na podstawie stratygrafii obiektu wyróżniono dwie fazy użytko-wania ziemianki. W fazie I (starszej) znajdował się piec kamienno-gliniany, nato-miast w fazie II (młodszej) występowało kamienne palenisko. Licząc od po-wierzchni ziemi ziemianka miała ok. 1,60 m głębokości.
Obiekt 9. W części północno-zachodniej wykopu zlokalizowano kolejny obiekt archeologiczny. Jest to owalna jama o wymiarach ok. 4 χ 3 m i głębokości ok. 1,40 m, wypełniona dosyć jednolitą ciemną ziemią (warstwa IV). Według wstępnego opracowania stratygrafii obiektu, jego wymiarów i kształtu oraz odkrytego w nim materiału ustalono, że prawdopodobnie jest to ziemianka gospodarcza.
Zabytki ruchome - wydzielone
W wykopie VI odkryto 6 znalezisk określonych jako zabytki wydzielone: trzy żelazne noże (fig. 6:1, 5, 7), żelazny przedmiot (aplikację) (fig. 6:8), żelazny przedmiot o nie ustalonej funkcji (fig. 6:6) oraz gliniany przęślik (fig. 6:9). Noże charakteryzują się bardzo dobrym stanem zachowania. Jeden spośród nich został znaleziony w całości, a jego całkowita długość wynosi 140 mm. W bardzo dobrym stanie został również znaleziony żelazny przedmiot (ozdoba ?) wykonany z drutu. Wśród znalezisk określonych jako zabytki wydzielone znajduje się również frag-ment glinianego przęślika o średnicy 22 mm i wysokości 18 mm.
Jeden spośród wymienionych zabytków, żelazna aplikacja, został znaleziony w warstwie III w obiekcie 8 (ziemiance). Trzy pochodzą z warstwy IV obiektu 9 (ziemianki gospodarczej). Są to: nóż, fragment żelaznego przedmiotu oraz frag-ment glinianego przęślika. Pozostałe dwa zabytki, żelazne noże, zostały odkryte w dwóch warstwach ciągłych występujących na całej powierzchni wykopu VI: jeden nóż pochodzi z warstwy I, drugi - z warstwy II.
Zabytki ruchome występujące masowo Gliniane naczynia
Podczas tegorocznych badań na stanowisku 2 w Podebłociu odkryto 1436 fragmentów glinianych naczyń oraz 1 prawie w całości zachowane naczynie (gar-nek), (fig. 4). Wszystkie fragmenty pochodziły z naczyń obtaczanych na kole, do-brze wypalonych, charakteryzujących się domieszką drobnoziarnistą i średnioziar-nistą. Na 571 fragmentach występuje ornament, w tym na 441 fragmentach orna-ment żłobkowy, na 63 falisty, na 66 falisto-żłobkowy. Na jednym fragmencie wi-doczny jest ornament stempelkowy (w formie jodełki) wykonany grzebykiem w połączeniu z rytym ornamentem falistym.
W obiektach archeologicznych znaleziono 424 fragmenty glinianych naczyń: w obiekcie 8 - 1 8 2 fragmenty, w obiekcie 9 - 242 fragmenty. W obiekcie 8 natrafiono również na 5 fragmentów prażnicy oraz na liczne fragmenty polepy, głównie w obiektach 8 i 9. Pozostały materiał ceramiczny (1012 fragmentów) pochodził z warstw ciągłych wykopu VI.
Kości zwierzęce
W b.r. na stanowisku 2 odkryto 70 kości zwierzęcych. Dominowały małe frag-menty, słabo zachowane. Szczątki zwierzęce występowały w warstwach: II (29 kości), III (2 kości), IV (33 kości) i VII (6 kości). W obiekcie 8 odkryto 2 frag-menty, natomiast w obiekcie 9 znaleziono 33 fragmenty kości zwierzęcych. Pozo-stały materiał (35 fragmentów) występował w warstwach ciągłych wykopu VI. Porównanie wyników badań radarowych i wykopaliskowych
W wykopie VI zlokalizowano radarem 8 miejsc (obiektów „kulturowych"), gdzie występowały anomalie w strukturze gleby. Zinterpretowano j e jako trzy obiekty archeologiczne (fig. 2). Obiekty wykryte radarem znajdowały się:
VI, (profile radarowe: I i С); obiekt 1 obejmował powierzchnię o wielkości 4 χ 4,5 m; wystąpił na głębokości ok. 0,50 m od powierzchni ziemi;
obiekt 2 w części północno-wschodniej wykopu, wzdłuż profilu N wykopu VI, (profil radarowy II); wystąpił na długości ok. 4 m i na głębokości ok. 1 m od po-wierzchni ziemi;
obiekt 3 w części zachodniej wykopu, wzdłuż profili S, N i CD wykopu VI, (profile radarowe: I, II i D); obiekt obejmował powierzchnię o wielkości ok. 3,5 χ 8 m; wystąpił na głębokości ok. 1,20 m od powierzchni ziemi.
Natomiast w wyniku badań wykopaliskowych w wykopie VI odkryto dwa obiekty archeologiczne (8 i 9).
Obiekty te znajdowały się:
obiekt 8 w części południowo-wschodniej wykopu, wzdłuż profili S, Ε i AB wykopu VI, (profile radarowe: I, C); występował na powierzchni ok. 2,5 χ 2,5 m, na głębokości ok. 0,20 m od powierzchni ziemi;
obiekt 9 w części północno-zachodniej wykopu, poza profilami radarowymi; na powierzchni ok. 4 χ 3 m i na głębokości ok. 0,30 m od powierzchni ziemi.
Badania wykopaliskowe potwierdziły lokalizację obiektu archeologicznego w części południowo-wschodniej wykopu. Ustalona radarem głębokość występowania obiektu 1 odpowiada w przybliżeniu głębokości występowania warstw wypełni-skowych i użytkowych ziemianki (obiektu 8). Natomiast w miejscu zlokalizowa-nych radarem obiektów 2 i 3 nie stwierdzono obiektów archeologiczzlokalizowa-nych. Metodą radarową nie wykryto obiektu 9 w części północno-zachodniej wykopu15. Przy-puszcza się, że obiekty wykryte radarem i określone przez autorów badań jako kulturowe, w większości przypadków są naturalnymi warstwami gliny. Jedynie w obiekcie 1 warstwa zglinionego piasku występowała jako warstwa użytkowa obiektu archeologicznego (obiekt 8), pod którą odkryto dodatkowo gliniano-kamienny piec. Z tego względu wyniki badań radarowych przeprowadzonych me-todą SIR należy interpretować ostrożnie. Nie wszystkie bowiem zlokalizowane radarem obiekty „kulturowe" okazały się obiektami archeologicznymi. Natomiast wszystkie obiekty archeologiczne znajdujące się w miejscu przebiegu linii siatki radarowej zostały wychwycone przez radar. Aby możliwe było zlokalizowanie obiektów leżących pomiędzy profilami radarowymi (np. obiektu 9) należałoby zagęścić oczka siatki.
Przeprowadzone na stanowisku 2 w Podebłociu badania radarowe pozwoliły dodatkowo odtworzyć pierwotne ukształtowanie terenu. Ustalono inny przebieg warstwie w części północnej stanowiska.
Podsumowanie
Tegoroczne badania wykazały, że obiekty mieszkalno-gospodarcze na osadzie wschodniej występowały nie tylko bezpośrednio wokół zewnętrznej fosy grodu.
W wyniku przeprowadzonych prac wykopaliskowych wyodrębniono dwie fazy chronologiczne w obiekcie 8. W fazie I (starszej) występował piec
glinianym - obiekt 8A, natomiast w fazie II (młodszej) kamienne palenisko - obiekt 8B. Odkrycie to jest kolejnym bardzo istotnym potwierdzeniem dwufazowego osadnictwa na większości stanowisk w Podebłociu16.
II. Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych na stanowisku 5 (po-łudniowej osadzie przygrodowej)
Lokalizacja i opis stanowiska
Stanowisko 5 w Podebłociu znajduje się również w przysiółku Góry (fig. IB). Osada położona jest na południe od grodziska, pomiędzy dwiema polnymi droga-mi: z Jesionka do Jaźnia (górną) i z Podebłocia do Mościsk (dolną drogą). Od strony zachodniej stanowiska te dwie drogi zbiegają się, wyznaczając jego zachod-ni zasięg. Grazachod-nicę wschodzachod-nią stanowiska określono w przybliżezachod-niu na podstawie badań powierzchniowych przeprowadzonych w latach 1990-1992. Jest ona zgodna z naturalnym ukształtowaniem terenu. Istnieje jednak przypuszczenie, że stanowi-ska 2 i 5 mogły funkcjonować jako jedna duża osada przygrodowa. Osada połu-dniowa rozciąga się na bardzo stromym stoku wysoczyzny. Różnica w wysokości między jego górną (północną) a dolną (południową) partią wynosi ok. 10 m. Wiel-kość osady określono na ok. 0,5 ha.
Historia badań i dotychczasowe wyniki
Stanowisko 5 zostało odkryte w 1992 roku podczas zakładania we wsi wodo-ciągu. Zniszczeniu uległy wówczas 3 obiekty archeologiczne, co skłoniło do podję-cia w 1993 roku prac wykopaliskowych. Badania archeologiczne w pierwszym sezonie miały charakter dokumentacyjno-ratowniczy17. W pierwszej kolejności zadokumentowano ślady zniszczonych obiektów. Drugi etap prac polegał na wstępnym rozpoznaniu terenu położonego na południe od nich. Wzdłuż osi E-W siatki arowej stanowiska wykonano 10 dołków sondażowych (A-J). W siedmiu z nich zarejestrowano warstwę kulturową o miąższości ok. 0,30 m. W 1994 roku rozpoczęto badania wykopaliskowe na omawianym stanowisku, które kontynuowa-no w latach 199518 i 1996. W latach 1993-1995 przebadano ok. 202 m2 stanowiska. W wykopach (IV-X) zarejestrowano 22 warstwy19. Dwie z nich występowały na całym przebadanych obszarze stanowiska. Są to warstwa humusu oraz naturalna warstwa jednolitego piasku (calcowa). W wykopach IV-X zadokumentowano rów-nież warstwy spływowe pochodzące z wyżej położonych partii stanowiska 1. Cha-rakter warstw ciągłych miały też warstwy przemieszane występujące w wykopach IV-X. Pozostałe warstwy stratygraficzne występowały na niewielkiej powierzchni,
16 Uwaga ta dotyczy grodziska (stanowisko 1), osady wschodniej (stanowisko 2) oraz osady zachodniej
(stanowisko 3).
17 Badania archeologiczne na stanowisku 5 w Podebłociu w latach 1992-1993 prowadzili mgr E.
Mar-czak oraz mgr P. Barford pod kierunkiem prof. dr. hab. J. Gąssowskiego.
" Badaniami terenowymi w 1994 roku kierowała mgr E. Marczak, a w 1995 roku Marcin Kołacz pod nadzorem mgr E. Marczak.
" Stratygrafia w wykopach I-III z 1993 roku została zakłócona pracami ziemnymi związanymi z budo-wą wodociągu.
głównie w obrębie obiektów przestrzennych jako warstwy użytkowe i zasypiskowe. W latach 1993-1995, na stanowisku 5, zlokalizowano 10 obiektów archeolo-gicznych (nieruchomych): 2 ziemianki, 2 półziemianki, 6 jam o nie określonej bliżej funkcji.
Spośród zabytków ruchomych wymienić należy 7 znalezisk, które określono mianem zabytków wydzielonych. Są to: 2 żelazne groty, 4 przedmioty wykonane z żelaza o nie określonej ze względu na stan zachowania funkcji i jedna kamienna osełka.
W latach 1993-199520 znaleziono ok. 926 fragmentów glinianych naczyń, liczne fragmenty prażnic i polepy.
Analizie archeozoologicznej poddano 209 fragmentów zwierzęcych szczątków kostnych pochodzących z badań przeprowadzonych w latach 1993-1994 roku
( G R Ę Z A K 1995)21. Stwierdzono występowanie 97 fragmentów kości nieokreślonych gatunkowo, 60 fragmentów kości bydła, 9 kozy/owcy, 31 świni, 6 konia i 6 frag-mentów kości jelenia. Z powyższego opracowania wynika, że na stanowisku 5 liczbowo dominują kości zwierząt hodowlanych (bydło, świnia, koza/owca, koń). Wśród zwierząt domowych przeważają kości bydła. Drugie miejsce w konsumpcji mięsa zajmowała świnia, następnie koza/owca. Szczątki konia mogą również świadczyć o konsumpcji koniny, jednak w wymiarze zdecydowanie drugorzędnym. Uzupełnieniem jadłospisu stanowiło mięso dzikich zwierząt, w przypadku omawia-nej osady - jelenia. Kości znalezione w wykopie IV w warstwie humusu były silnie przepalone (czarne), prawdopodobnie na skutek pożaru.
Na podstawie badań prowadzonych w latach 1993-1995 osadę południową w Podebłociu wydatowano ogólnie na okres wczesnego średniowiecza. Poza tym, wstępnie ustalono, że stanowisko 5 było funkcjonalnie związane z II fazą wschod-niej osady przygrodowej ( M A R C Z A K 1995: 30).
Wyniki b a d a ń wykopaliskowych
W 1996 roku na stanowisku 5 wytyczono jeden wykop archeologiczny (XI) o powierzchni 5 χ 5 m (25 m2), w części północno-wschodniej stanowiska. Wykop XI został wytyczony w bezpośrednim sąsiedztwie wykopu IX z 1995 roku, w któ-rym odkryto dobrze zachowane fragmenty konstrukcji drewnianych o nie ustalonej funkcji (obiekt 8). W wykopie XI osiągnięto głębokość ok. 2 m od powierzchni ziemi.
Metodyka badań wykopaliskowych Lokalizacja
Wykop XI zlokalizowano względem stałej siatki arowej opracowanej dla sta-nowiska 2 w 1991 roku. Wszystkie pomiary w wykopie w układzie X,Y były wy-konywane w nawiązaniu do osi NS i WE tej siatki.
Wyniki pomiarów głębokości podawano w wartościach bezwzględnych w na-wiązaniu do znajdującego się na stanowisku 2 repera o wysokości 122,96 m n.p.m. 211Z badań przeprowadzonych w 1993 roku pochodzi jeden fragment glinianego naczynia.
Obiekty archeologiczne (nieruchome i ruchome - zabytki wydzielone) lokali-zowano w obrębie wykopu z dokładnością do 0,01 m. Materiał występujący maso-wo (fragmenty glinianych naczyń oraz kości zwierzęce) lokalizowano z dokładno-ścią do 1 m w obrębie danej warstwy kulturowej. Taką lokalizację ułatwiał podział całej powierzchni wykopu na metry kwadratowe, które oznaczono kolejnymi nume-rami porządkowymi (1-25).
Miejsca przecięcia się osi siatki metrowej zostały również ponumerowane (1-36) i stanowiły stałe punkty pomiarowe głębokości w obrębie wykopu.
Eksplorację, dokumentację oraz inwentaryzację materiałów i dokumentacji prowadzono zgodnie z zasadami omówionymi dla stanowiska 2.
W a r s t w y
W wykopie XI zarejestrowano 19 warstw. Dwanaście spośród nich występo-wało w obrębie obiektów przestrzennych (8 i 11), w tym trzy w obiekcie 8 (war-stwy: VI, VIII, XII) i dziewięć (war(war-stwy: III, VII, IX, XIV, XV, XVI, XVII, XVIII, XIX) w obiekcie 11. Kolejne warstwy kulturowe (I, II, IV, V) określono jako cią-głe, ponieważ występowały na dużej powierzchni wykopu. Pozostałe trzy warstwy (warstwy: X, XI, XIII) to małe przebarwienia. W wykopie XI odkryto 18 warstw kulturowych i 1 warstwę naturalną (calcową).
Opis w a r s t w :
I warstwa kulturowa ciągła; ziemia orna; na całej powierzchni wykopu; pow. 25 m2; miąższość ok. 0,30 m; jednolita; średnioziarnisty piasek; barwa 10YR 4/1 ; drobny węgiel drzewny, przepalone kamienie; ceramika: fragmenty glinianych naczyń;
II warstwa kulturowa ciągła; na całej powierzchni wykopu; pow. 25 m2; miąższość ok. 0,40 m; jednolita; gruboziarnisty piasek; barwa 10YR 3/2; drobny węgiel drzewny; przepalone kamienie; kości zwierzęce; ceramika: fragmenty glinianych naczyń; 1 żelazny nóż;
III warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 11; przemieszana; pow. ok. 10 m2; miąższość 0,70 m; niejednolita; średnioziarnisty piasek; barwa 10YR 3/1, 10YR 4/2; węgiel drzewny; przepalone kamienie; kości zwierzęce; pole-pa; ceramika: fragmenty glinianych naczyń; 1 żelazny nóż;
IV warstwa kulturowa ciągła; przemieszana; pow. ok. 11 m2; miąższość ok. 0,30 m; niejednolita; drobnoziarnisty piasek; barwa 10YR 8/6, 10YR 4/7; kamienie; kości zwierzęce; ceramika: fragmenty glinianych naczyń; V warstwa naturalna; ciągła; pow. 25 m2; jednolita; drobnoziarnisty piasek;
barwa 10YR 8/6;
VI warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 8; pow. ok. 2 m2; miąższość ok. 0,70 m; niejednolita; gruboziarnisty piasek; barwa 10YR 5/4; duża ilość węgli drzewnych; kości zwierzęce; ceramika: fragmenty glinianych na-czyń;
VII warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 11 ; ślady po przepalonych belkach; pow. ok. 10 m2; miąższość 0,30 m; jednolita; gruboziarnisty lekko
zgli-niony piasek; barwa 10YR 3/2; węgle drzewne; kości zwierzęce; cerami-ka: fragmenty glinianych naczyń; 1 kamienna osełka;
VIII warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 8; pow. ok. 2 m2; miąższość ok.
0,16 m; jednolita; gruboziarnisty piasek; barwa 10YR 4/3; żużel; cerami-ka: fragmenty glinianych naczyń; 1 kamienna osełka;
I X warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 11; pow. ok. 10 m2; jednolita;
drobnoziarnisty piasek; barwa 10YR 3/1; kamienie; kości zwierzęce; ceramika: fragmenty glinianych naczyń;
X warstwa kulturowa; przebarwienie; pow. ok. 0,20 m2; miąższość 0,10 m;
jednolita; średnoziarnisty zgliniony piasek; barwa 10YR 5/1; przepalone kamienie; ceramika: fragmenty glinianych naczyń;
X I warstwa kulturowa; przebarwienie; pow. ok. 0,30 m2; miąższość ok.
0,10 m; jednolita; drobnoziarnisty piasek; barwa 10YR 5/2;
XII warstwa kulturowa; użytkowa w obiekcie 8; pod konstrukcjami drewnia-nymi; pow. ok. 1 m2; miąższość ok. 0,10 m; jednolita; glina; barwa: 10YR
3/4;
XIII warstwa kulturowa; przebarwienie; pow. ok. 0,30 m2; miąższość ok.
0,08 m; jednolita; drobnoziarnisty zginiony piasek; barwa 10YR 4/6; duża ilość węgli drzewnych;
X I V warstwa kulturowa; zasypisko obiektu 11 ; pow. ok. 5 m2; miąższość ok.
0,70 m; jednolita; drobnoziarnisty piasek; barwa 10YR 5/4;
X V warstwa kulturowa; przebarwienie w obiekcie 11; pow. ok. 0,30 m2;
miąż-szość ok. 0,20 m; jednolita; drobnoziarnisty piasek; barwa 1 0 Y R 8/4; X V I warstwa kulturowa; użytkowa w obiekcie 11; występuje wewnątrz pieca;
pow. ok. 2 m2; miąższość ok. 0,10 m jednolita; gruboziarnisty piasek;
barwa 5 Y R 5/8; przepalone kamienie;
X V I I warstwa kulturowa; użytkowa w obiekcie 11; pow. ok. 2 m2; miąższość
ok. 0,80 m; jednolita; drobnoziarnisty piasek; barwa 10YR 3/2;
XVIII warstwa kulturowa; użytkowa w obiekcie 11; pow. ok. 2 m2; miąższość
ok. 0,05 m; jednolita; drobnoziarnisty piasek; barwa 10 Y R 3/2; przepalo-ne kamienie;
X I X warstwa kulturowa; użytkowa w obiekcie 11, pow. 10 m2; miąższość ok.
0,20 m; jednolita; gruboziarnisty piasek; barwa 10YR 5/6.
Obiekty przestrzenne
W wykopie X I odkryto dwie ziemianki: obiekt 8 (narożnik ziemianki odkrytej w wykopie IX w 1995 roku) i obiekt 11. Obiekty te były ustawione na stoku, rów-nolegle do siebie, w odległości ok. 1,20 m. Obiekt 11 był przesunięty w odniesieniu do obiektu 8 o 2,50 m (fig. 3).
Obiekt 8 znajdował się w części północno-wschodniej wykopu. Jest to zie-mianka o charakterze gospodarczo-mieszkalnym. W wykopie odsłonięto południo-wo-zachodni narożnik obiektu o wielkości ok. 2,0 χ 1,0 m z dobrze zachowanymi fragmentami konstrukcji drewnianych ścian. Szerokość belek wynosiła ok. 0,10-0,15 m. Pod poziomem konstrukcji drewnianych odkryto warstwę gliny.
Wypełni-sko obiektu stanowiły warstwy piasku z dużą domieszką węgli drzewnych. Licząc od powierzchni ziemi ziemianka miała ok. 0,50 m głębokości.
Obiekt 11. W części południowo-wschodniej wykopu natrafiono na drugą zie-miankę, prawdopodobnie gospodarczą. Jest to obiekt wybudowany na planie zbli-żonym do kwadratu o wymiarach ok. 4 χ 3 m i głębokości ok. 2,00 m. W wykopie X I odsłonięto północną część obiektu z bardzo dobrze zachowanymi konstrukcjami drewnianymi ścian i prawdopodobnie podłogi. W północno-zachodnim narożniku ziemianki odkryto ślady konstrukcji zrębowej ścian. Długość najlepiej zachowa-nych belek wynosiła ok. 2,50 m, szerokość ok. 0,20 m. W obrębie obiektu, w jego części północno-zachodniej, odkryto trzy ślady po kołkach o średnicy ok. 0,10 m. W północno-wschodnim narożniku ziemianki znajdował się piec kamienno-gliniany wybudowany na planie podkowy. Piec zbudowano z dużych kamieni (o średnicy ok. 0,40 m), a całą konstrukcję uszczelniono gliną i drobnymi kamieniami. Piec zachował się do wysokości ok. 0,60 m. Jego średnica wynosiła ok. 1,50 m.
Zabytki ruchome - wydzielone
W wykopie X I odkryto 4 zabytki określone jako wydzielone (fig. 6). Wśród nich są dwa noże wykonane z żelaza (fig. 6:2, 4), kamienna osełka (fig. 6:3) oraz kamienny rozcieracz (fig. 6:10). Noże charakteryzują się dobrym stanem zachowa-nia. Jeden fragment noża ma 123 mm długości. Drugin nóż został znaleziony pra-wie w całości, a jego całkowita długość wynosi 121 mm.
Kamienny rozcieracz został znaleziony w całości, natomiast osełkę znaleziono w dwóch fragmentach.
Zabytki ruchome - występujące masowo Gliniane naczynia
W b.r. na stanowisku 5 w Podebłociu odkryto 399 fragmentów glinianych na-czyń (fig. 5). Wszystkie fragmenty pochodziły z nana-czyń obtaczanych na kole, do-brze wypalonych, charakteryzujących się domieszką drobnoziarnistą i średnioziar-nistą. Na 181 fragmentach występuje ornament, w tym na 156 fragmentach ment żłobkowy, na 13 falisty, na 12 falisto-żłobkowy. W jednym przypadku orna-ment pokrywał wewnętrzną powierzchnię wylewu.
W obrębie dwóch ziemianek znaleziono 145 fragmentów glinianych naczyń, w tym 92 fragmenty w obiekcie 8 i 53 fragmenty w obiekcie 11. Pozostały materiał ceramiczny (254 fragmenty) pochodził z warstw ciągłych wykopu XI.
W wykopie XI odkryto również 13 fragmentów glinianych prażnic oraz 36 fragmentów polepy.
Kości zwierzęce
W 1996 roku na stanowisku 5 odkryto 29 kości zwierzęcych. Liczbowo domi-nowały małe fragmenty i słabo zachowane. W obiekcie 8 znaleziono 9 fragmentów kości zwierzęcych, a w obiekcie 1 1 - 5 kości. Pozostały materiał występował w warstwach ciągłych wykopu XI.
Inne
Poza wspomnianymi zabytkami wymienić należy pojedyncze fragmenty żużla pochodzące z obiektu 8.
Podsumowanie
W wyniku przeprowadzonych w 1996 roku badań wykopaliskowych na stano-wisku 5 odkryto dwie jednofazowe ziemianki o charakterze gospodarczo-mieszkalnym, co pozwala przypuszczać, że osada południowa mogła pełnić rolę zaplecza gospodarczego grodu.
Data C1422 uzyskana z próbki pobranej z obiektu 11 datuje ziemiankę na okres
od k. IX do poł. X w. odpowiadający 1 fazie chronologicznej osady wschodniej (stanowisko 2).
Literatura:
ANTOSIEWICZ, W . , NAWROCKI W . , PIECZONKA J.,
1996 Opracowanie wyników badań radarowych SIR na stanowisku
archeolo-gicznym w okolicy miejscowości Życzyn, Kraków, (maszynopis w
In-stytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego).
B A R F O R D , P . , M A R C Z A K , E . ,
1992 Peasant households, potters and phasing: Early Medieval ceramics from
Podeblocie, Poland, APol 30, p. 127-149.
1993 The Settlement Complex at Podeblocie, gm. Trojanów, an Interim Report
of Investigations 1981-1992, Światowit 37, p. 147-167. G Ą S S O W S K I , J.,
1987 Najstarsze wczesnośredniowieczne zabytki pisma na ziemiach polskich, Problemy 6, p. 23-24 i 33-35.
G R Ę Z A K , Α . ,
1995 Katalog zwierzęcych szczątków kostnych ze stanowiska 5 w Podeblociu, (maszynopis w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskie-go).
K O Ł A C Z , M . ,
w druku - Podeblocie, gm. Trojanów woj. siedleckie. Stanowisko 5 - osada
przygrodowa, Informator Archeologiczny. Badania rok 1995,
War-szawa.
K U R A C H , В . ,
1994 Konsumpcja mięsa i hodowla zwierząt we wczesnośredniowiecznym
kom-pleksie osadniczym w Podeblociu, woj. siedleckie, [praca
magister-ska napisana pod kierunkiem prof, dr hab. Alicji Lasoty-Moskalewskiej], (maszynopis w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego).
M A R C Z A K , E . ,
1991 Wyniki badań wykopaliskowych wczesnośredniowiecznego zespołu osad-niczego w Podeblociu w 1991 roku in: Sesja sprawozdawcza Insty-tutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa p. 38.
1993 Podsumowanie wyników badań wczesnośredniowiecznego zespołu
osad-niczego w Podeblociu in: Sprawozdania z badań Instytutu Archeolo-gii UW w roku akademickim 1992/1993, Warszawa, p. 38.
1994 Wyniki badań sondażowych na stanowisku 5 w Podeblociu, gm.
Troja-nów, woj. siedleckie in: Sprawozdania z badań Instytutu Archeologii UW w roku akademickim 1993/1994, Warszawa, p. 34.
1996 Wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych na stanowiskach 2 i 5
w Podeblociu w 1996 roku in: Badania Instytutu Archeologii w roku akademickim 1995/96, Warszawa, p. 39.
1997 „ Tabliczki" z Podeblocia. Jedna z największych zagadek polskiej
arche-ologii, Archeologia Żywa 3, p. 10-12.
przygrodowa, Informator Archeologiczny. Badania rok 1991, War-szawa.
Podebłocie, gm. Trojanów, woj. siedleckie. Stanowisko 2 - osada przy-grodowa, Informator Archeologiczny. Badania rok 1992, Warszawa. Podebłocie, gm. Trojanów, woj. siedleckie. Stanowisko 5 - osada przy-grodowa, Informator Archeologiczny. Badania rok 1993, Warszawa. Podebłocie, gm. Trojanów, woj. siedleckie. Stanowisko 5 - osada przy-grodowa, Informator Archeologiczny. Badania rok 1994, Warszawa. Podebłocie, gm. Trojanów, woj. siedleckie. Stanowisko 2 - osada
przy-grodowa, Informator Archeologiczny. Badania rok 1996, Warszawa. Podebłocie, gm. Trojanów, woj. siedleckie. Stanowisko 5 - osada przy-grodowa, Informator Archeologiczny. Badania rok 1996, Warszawa.
MARCZAK, E . ed.,
1995 Podręcznik Archeologiczny. Podebłocie, Warszawa.
MARCZAK, E . , TOPÓR, P.,
1992 Wyniki badan wykopaliskowych na stanowiskach 2 i 3 w Podeblociu w 1992 roku (wczesnośredniowieczne osady przygrodowe) in: Spra-wozdania z badań Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskie-go w roku akademickim 1991/1992, Warszawa, p. 44.
TOPÓR, P . ,
1996 Wyniki badań archeologicznych na stanowisku 2 w Podeblociu, [praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Jerzego Gąssow-skiego], (maszynopis w Instytucie Archeologii Uniwersytetu War-szawskiego).
Ilustracje:
Fig. 1. A - Lokalizacja Podebłocia na mapie Polski.
В - Lokalizacja stanowisk archeologicznych ( ^ 5 ) na obszarze AZP 69-73 С - Obszar wczesnośredniowiecznego kompleksu osadniczego w
Podebło-ciu i wczesnośredniowiecznego cmentarzyska ciałopalnego w Stasinie. Opracowały J. Borowska i E. Marczak.
Fig. 2. Plan wykopu VI na stanowisku 2 z obiektami archeologicznymi: 8 i 9.
Le-genda: 1 - Obiekty archeologiczne przebadane metodą wykopaliskową: obiekt 8 - dwufazowa ziemianka mieszkalna, obiekt 9 - ziemianka gospodarcza. 2 Konstrukcje kamienne: piec i palenisko w obiekcie 8. 3 -Przypuszczalny zasięg obiektów archeologicznych zlokalizowanych ra-darem. 4 - Zasięg obiektów archeologicznych zlokalizowanych rara-darem. Opracowała E. Marczak.
Fig. 3. Plan wykopu XI na stanowisku 5 z obiektami archeologicznymi: 8 i 11.
Legenda: 1- Konstrukcje drewniane ziemianek. 2 - Piec kamienny w obiekcie 11. Rys. E. Marczak.
Fig. 4. Fragmenty glinianych naczyń z wykopu VI na stanowisku 2. Legenda: rys.
1, 2, 3, 6 - ceramika z obiektu 8; rys. 4, 5 - ceramika z obiektu 9. Rys. E. Marczak.
Fig. 5. Fragmenty glinianych naczyń z wykopu XI na stanowisku 5. Rys. E.
Mar-czak.
Fig. 6. Zabytki wydzielone znalezione na stanowiskach 2 i 5 w Podebłociu w
1996 r. Legenda: 1,2, 4, 5, 7 - noże żelazne; 6 - fragment żelaznego przedmiotu; 8 - żelazna zawieszka; 3 - kamienna osełka; 10 - kamienny rozcieracz; 9 - fragment glinianego przęślika. Rys. E. Marczak.