Przedmiotowy system oceniania z przyrody w klasie VI

Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Gogolewie

Przedmiotowy system oceniania z przyrody w klasie VI

Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów przez nauczyciela przyrody ma na celu nie tylko badanie efektywności kształcenia. Do celów oceniania uczniów w edukacji przyrodniczej należą przede wszystkim:

1. Wspieranie, poprzez

 motywowanie uczniów do lepszej nauki i pracy nad sobą

 stymulowanie i mobilizowanie uczniów do myślenia o swojej przyszłości oraz do podejmowania starań podnoszących jakość edukacji przyrodniczej

 stworzenie uczniom okazji i szansy osiągnięcia sukcesów edukacyjnych w zakresie przyrody oraz dowartościowanie ich

 pomoc uczniom w samodzielnym planowaniu własnego rozwoju

 różnicowanie, wyróżnianie i nagradzanie uczniów 2. Prognozowanie, poprzez

 zdobywanie informacji o efektywności nauczania przyrody i pracy nauczyciela

 przewidywanie przyszłych osiągnięć ucznia, wykrywanie potencjalnych umiejętności 3. Diagnoza, poprzez

 poinformowanie uczniów o poziomie ich osiągnięć edukacyjnych i postępów w nauce

 zdiagnozowanie potrzeb edukacyjnych uczniów, tj. określenie ich zainteresowań poznawczych i potrzeb w zakresie uczenia się przyrody oraz przyczyn trudności w uczeniu się tego przedmiotu

 określenie stopnia osiągnięcia standardów wymagań

 porównanie osiągnięć uczniów różnych klas w szkole

 dostarczenie rodzicom i opiekunom uczniów oraz nauczycielom informacji o postępach, trudnościach i specjalnych uzdolnieniach uczniów

I. Cele kształcenia

Podstawa programowa drugiego etapu kształcenia w szkole podstawowej określa następujące priorytetowe cele edukacyjne:

W ramach edukacji przyrodniczej :

1. Zainteresowanie światem, jego różnorodnością, bogactwem i pięknem.

2. Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym.

3. Zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i dokonywania ich opisu.

4. Poznanie współzależności człowieka i środowiska.

5. Poznanie zachowań sprzyjających bezpieczeństwu ludzi i przyrody.

6. Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko.

W ramach edukacji ekologicznej:

1. Dostrzeganie zmian zachodzących w otaczającym środowisku oraz ich wartościowanie 2. Rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska.

W ramach edukacji prozdrowotnej:

1. Ułatwienie nabywania umiejętności dbania o swoje zdrowie.

Ogólne cele kształcenia przyrodniczego:

 zapoznanie uczniów z podstawami nauk przyrodniczych i ukazanie ich związków z innymi naukami, przemysłem, najbliższym środowiskiem, życiem codziennym.

 umożliwienie uczniom zrozumienia i docenienia wpływu dynamicznego rozwoju nauk przyrodniczych na rozwiązywanie problemów współczesności.

 rozwijanie naturalnych potrzeb poznawczych człowieka, różnych form myślenia, kształtowania postawy badawczej poprzez bezpośredni kontakt z rzeczywistością przyrodniczą.

 nauczanie współdziałania z przyrodą i dostrzegania zmian dokonujących się w otaczającym środowisku.

 wyrobienie umiejętności eksperymentowania, stawiania hipotez, formułowania wniosków i rozwiązywania problemów.

 przygotowanie podstawowej struktury pojęciowej dla dalszej nauki przedmiotów przyrodniczych i technicznych.

 wdrażanie do korzystania z różnych źródeł informacji, selekcjonowania i systematyzowania wiadomości.

 inspirowanie do wdrażania własnych pomysłów i wyrażania myśli w różnych formach wypowiedzi.

 budzenie zainteresowań przyrodniczych poprzez maksymalne zaktywizowanie uczniów w procesie kształcenia.

 wyrabianie właściwej postawy w racjonalnym wykorzystywaniu zasobów przyrody.

 umożliwienie uczniom współdziałania w grupie, kształcenie umiejętności rozwiązywania konfliktów, dyskutowania.

 kształtowanie postawy twórczej uczniów, czyli ich zdolności i gotowości do nowych, niekonwencjonalnych rozwiązań.

 doskonalenie umiejętności dokonywania samooceny.

II. Obszary aktywności podlegające ocenie

Przedmiotowemu systemowi oceniania podlegają następujące formy pracy:

 swobodne wypowiedzi

 odpowiedź ustna

 wypowiedź pisemna ( opracowanie, opis, projekt itp.)

 odpowiedź pisemna (sprawdzian, test, kartkówka itp.)

 udział w lekcji

 umiejętność korzystania z różnych źródeł wiedzy

 stosowanie wiedzy w praktyce

 prezentacja (indywidualna i grupowa)

Testy i sprawdziany są punktowane a punkty przeliczane na stopnie /oceny/ wg następujących kryteriów:

Ocenianie jednostopniowe:

Celujący 95% - 100% ilości punktów Bardzo dobry 89% - 94% ilości punktów

Dobry 75% - 88% ilości punktów Dostateczny 51% - 74% ilości punktów Dopuszczający 31% - 50% ilości punktów Niedostateczny 0% - 30% ilości punktów

III. Warunki zaliczenia przedmiotu

Ocena semestralna i roczna nie jest średnią arytmetyczną uzyskanych przez ucznia ocen cząstkowych. Uwzględnia ona „wagę”

otrzymanych przez uczniów wyników według poniższych kryteriów

Wskaźnik osiągnięć uczniów „Waga”

Praca klasowa 6

Sprawdziany i testy 5

Kartkówka 3

Odpowiedzi ustne 4

Prace domowe, praca na lekcji, udział w powtórzeniach 1

Aktywność 2

IV. Sposoby poprawy uzyskiwanych wyników

Uczeń ma prawo do poprawy uzyskanych przez siebie wyników ( zwłaszcza prac pisemnych, sprawdzianów). W przypadku otrzymania ze sprawdzianu oceny niedostatecznej lub oceny nie zadowalającej ucznia może poprawić ją w ciągu 2 tygodni ( w formie ponownego sprawdzianu pisemnego) lub na życzenie ucznia ( w szczególności uczniowie z orzeczoną dysleksją) w formie ustnej.

W przypadku choroby lub zdarzeń losowych, termin może być przedłużony indywidualnie na prośbę ucznia lub rodzica.

Pozostałe oceny, z uwagi na ich mniejszą wagę nie podlegają poprawie.

.

V. Ewaluacja.

1. Przedmiotowy system oceniania może ulegać ewaluacji.

2. Zespół przedmiotowy zbiera wnioski nauczycieli, rodziców oraz uczniów na temat działającego PSO.

3. Ewentualne zmiany muszą być zgodne z innymi dokumentami dotyczącymi oceniania w szkole.

4. Zmiany PSO obowiązują od 1 września każdego roku szkolnego.

PLAN WYNIKOWY Tytuł

w podręczni ku

Numer i temat

lekcji

Wymagania konieczne

(ocena dopuszczająca)

Wymagania podstawowe

(ocena dostateczna)

Wymagania rozszerzające (ocena dobra)

Wymagania dopełniające

(ocena bardzo dobra)

Wymagania wykraczające (ocena celująca) 1. O czym

będziemy się uczyć na lekcjach przyrody w klasie 6?

Uczeń:

wymienia zagadnienia, które będą omawiane w klasie 6; wyjaśnia, na czym polega przedmiotowy system oceniania;

wymienia przykładowe sposoby pracy na lekcjach przyrody; prezentuje sposób korzystania z płyty CD

Dział 1. Ziemia częścią Wszechświata 1. Miejsce

Ziemi we Wszechświec ie

2. Miejsce Ziemi we Wszechświec ie

odczytuje

informacje z kartki z kalendarza (D);

wyjaśnia, czym jest doba i rok (B);

rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii

heliocentrycznej (B)

wyjaśnia, czym są gwiazdozbiory (B)

omawia najważniejsze założenia teorii

heliocentrycznej (B)

wskazuje praktyczne zastosowania wiedzy o ruchach ciał

niebieskich (B)

prezentuje informacje o życiu i pracy

Mikołaja Kopernika (D)

2. Układ Słoneczny

3. Poznajemy budowę Układu Słonecznego

podpisuje

przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw:

gwiazda, planeta, planeta karłowata, księżyc, kometa, planetoida (C)

wskazuje różnice między planetami a gwiazdami (C);

opisuje wygląd komety (B)

wymienia w kolejności planety Układu

Słonecznego, rozpoczynając od znajdującej się najbliżej Słońca (A); rozpoznaje ciała niebieskie na podstawie opisu (C);

wyjaśnia, czym są planetoidy (B)

wymienia typy planet (planety typu

ziemskiego, planety olbrzymy i planety karłowate) (A);

wyjaśnia różnice między meteorami a meteorytami (B)

przedstawia

ciekawostki dotyczące poszczególnych planet Układu Słonecznego (D)

4. Ziemia – planeta życia

pokazuje na tablicy dydaktycznej Ziemię i Księżyc (B)

wyjaśnia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu (B)

wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska dla

organizmów żywych (B)

wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie istnieje życie (B)

przedstawia dodatkowe informacje na temat Księżyca (D)

5. Jak poznawano kosmos?

wymienia imię i nazwisko Polaka, który odbył podróż kosmiczną (A)

wymienia

narodowości (lub nazwiska): pierwszego

człowieka w kosmosie i zdobywców

Księżyca (A)

przedstawia na taśmie chronologicznej

historię badań kosmosu (C); omawia budowę kosmosu (B)

wymienia przykłady praktycznych

korzyści, jakie przynoszą badania kosmosu (C)

przedstawia

współczesne badania kosmosu, korzystając z dodatkowych źródeł informacji (D) 3. Jak działa

siła

grawitacji?

6. Poznajemy prawo

powszechneg o ciążenia

wyjaśnia, dlaczego ciała pozbawione podpory spadają (B); podaje z własnego

otoczenia przykłady oddziaływań

grawitacyjnych (B)

wyjaśnia, czym jest siła przyciągania ziemskiego (B);

wymienia imię i nazwisko odkrywcy prawa powszechnego ciążenia (A)

wyjaśnia, od czego zależy siła

oddziaływania grawitacyjnego (B)

wyjaśnia znaczenie terminu pole grawitacyjne (B);

definiuje prawo powszechnego ciążenia (A)

wyjaśnia, czym

spowodowany jest stan nieważkości na

Księżycu (B)

7. Ciężar i masa ciała

wyznacza masę kilku przedmiotów (C)

wyjaśnia znaczenie terminów: masa i ciężar ciała (A)

wymienia jednostki masy

i ciężaru (A); rozróżnia masę i ciężar ciała (C)

uzasadnia, dlaczego występują różnice ciężaru tego samego ciała w zależności od jego odległości od środka Ziemi (C) 4. Podsumo-

wanie

8.

Powtórzenie:

„Ziemia częścią Wszechświat a”

Tematy 1–7

9.

Sprawdzian:

„Ziemia częścią Wszechświat a”

Tematy 1–7

Dział 2. Światło i dźwięk w przyrodzie 1. Światło

i zjawiska świetlne

10.

Poznajemy źródła światła

podaje przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła (A);

wyjaśnia, dlaczego nie można dotykać mokrymi rękami urządzeń

elektrycznych, w których płynie prąd (B)

rysuje prosty obwód elektryczny (C); bada przewodzenie prądu przez różne materiały (C)

wyjaśnia, czym jest

prąd elektryczny (B) wyjaśnia znaczenie terminów:

przewodniki prądu elektrycznego i izolatory prądu elektrycznego (B);

wymienia przykłady izolatorów

i przewodników prądu elektrycznego (A)

omawia zasadę działania

bezpieczników (C)

11. Prosto- liniowe rozchodzenie się światła

wymienia po 2 przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych (B)

wyjaśnia, jak powstaje cień i półcień (B)

wyjaśnia znaczenie terminów: cień, półcień (B)

rysuje schemat zjawiska zaćmienia Słońca

i Księżyca (C)

przedstawia informacje dotyczące zaćmienia Słońca

– daty, zdjęcia (D) 12. Na czym

polega odbicie i załamanie światła?

rysuje schemat odbicia promieni świetlnych od powierzchni gładkiej (C);

rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promieni świetlnych (C)

rysuje odbicie promieni świetlnych od powierzchni chropowatej (C);

rysuje odchylenie promienia świetlnego przy przejściu

z powietrza do wody (C)

wyjaśnia znaczenie terminów: odbicie lustrzane światła, rozproszenie światła (B); wyjaśnia, w jakiej sytuacji zachodzi zjawisko załamania światła (B)

omawia schemat powstawania obrazu pozornego na zwierciadle (B);

wyjaśnia, w jakiej sytuacji nie zachodzi zjawisko załamania światła (B)

wskazuje przyrządy, w których działaniu wykorzystano zjawisko odbicia i załamania światła (B)

2. Jak widzimy świat?

13. Światło białe i światła barwne

wymienia, na podstawie

obserwacji, barwy tworzące światło białe (C); podaje przykład

występowania zjawiska rozszczepienia światła w przyrodzie (C)

wyjaśnia, co to jest rozszczepienie światła (B)

wyjaśnia, co można zaobserwować w trakcie

przechodzenia światła białego przez pryzmat (B)

wyjaśnia znaczenie terminu widmo światła białego (B)

udowadnia, że światło białe składa się z wielu barw widmowych (D)

14. Jak widzimy barwy?

wymienia barwy światła podstawowe i dopełniające (A);

wskazuje na rysunku elementy budowy oka ludzkiego (B)

wyjaśnia, dlaczego niektóre przedmioty są czarne, a inne białe (B)

omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko człowieka (B);

wyjaśnia znaczenie terminu filtr świetlny (B)

wyjaśnia sposób odbieranie wrażeń wzrokowych, posługując się schematycznym rysunkiem oka ludzkiego (B)

prezentuje ciekawostki dotyczące różnic w sposobie widzenia barw przez zwierzęta (D)

3. Co to jest dźwięk?

15. Jak powstaje dźwięk?

wyjaśnia, jakie ciała są źródłami

dźwięku (B)

wyjaśnia, w jaki sposób człowiek odbiera dźwięki (B)

wyjaśnia, czym jest fala dźwiękowa (B);

wyjaśnia, co nazywamy długością fali

dźwiękowej (B)

wyjaśnia, co nazywamy

częstotliwością fali (B)

prezentuje ciekawostki dotyczące sposobów odbierania dźwięków przez zwierzęta (D) 16. W jaki

sposób odbieramy dźwięki?

omawia sposób rozchodzenia się fal dźwiękowych (kierunek, rodzaj ośrodka) (B);

wskazuje na rysunku elementy budowy ucha ludzkiego (B)

wyjaśnia, jak powstaje echo (B); wymienia przykłady zwierząt porozumiewających się za pomocą ultradźwięków (A)

na podstawie schematu omawia sposób

odbierania dźwięków przez ucho ludzkie (B); wyjaśnia, czym jest echolokacja (B)

wyjaśnia, czym są ultradźwięki (B);

wymienia przykłady wykorzystania echolokacji przez człowieka (A)

4. Podsumo- wanie

17. Powtó- rzenie:

„Światło i dźwięk w przyrodzie

”

Tematy 10–16

18.

Sprawdzian:

„Światło i dźwięk w przyrodzie

”

Tematy 10–16

Dział 3. Ziemia – nasza planeta 3.1 Położenie geograficzne 1. Kula

ziemska – kształt i rozmiary

19. Kształt i rozmiary kuli ziemskiej

opisuje kształt Ziemi (B);

wskazuje na globusie północny i południowy

biegun geograficzny (A)

wyjaśnia, czym jest globus (B); odczytuje z rysunku wymiary Ziemi (B)

wyjaśnia, czym jest oś ziemska (B)

wymienia

podstawowe wymiary kuli ziemskiej (A)

wykonuje model Ziemi np.

z plasteliny w ustalonej przez siebie skali (D)

2. Pole magnetyczne Ziemi

20.

Poznajemy oddziaływani a

magnetyczne

wymienia przykłady ciał przyciąganych przez magnes (A);

wymienia przykłady zastosowania igły magnetycznej, np.

busola, kompas (A)

rysuje linie sił pola magnetycznego (C);

wymienia przykłady magnesów

naturalnych (A);

pokazuje na globusie (w przybliżeniu) bieguny magnetyczne Ziemi (C)

wyjaśnia, co to jest pole magnetyczne (B);

wyjaśnia znaczenie terminów: bieguny jednoimienne

i bieguny różnoimienne (B); wykazuje za pomocą kompasu istnienie pola

magnetycznego Ziemi (C)

wyjaśnia położenie biegunów

geograficznych i magnetycznych na kuli ziemskiej (B)

wyjaśnia, dlaczego Ziemia jest wielkim magnesem,

wykorzystując wiadomości na temat budowy jej wnętrza (B)

3. Jak określić położenie punktu na kuli ziemskiej?

21. Czym jest siatka geograficzna,

a czym kartograficzn a?

pokazuje na mapie i globusie:

południki, równoleżniki, równik (C); określa kierunki świata na mapie (C)

wyjaśnia znaczenie terminu siatka geograficzna i siatka kartograficzna (B)

wyjaśnia, czym różni się równik od

pozostałych

równoleżników (B)

omawia różnice między południkami i równoleżnikami (C)

określa (stosując stopnie

i minuty) położenie geogra-ficzne

dowolnego punktu na mapie (D)

22. Co to są współrzędne geograficzne

?

nazywa współrzędne geograficzne (A);

zaznacza na rysunku globusa półkule: wschodnią, zachodnią, północną i południową (C)

wyjaśnia, co to jest układ współrzędnych geograficznych (B);

wymienia jednostki określania

współrzędnych (A)

określa półkule, na których położone są wybrane kontynenty, państwa, miasta

wyjaśnia, do czego wykorzystuje się określanie

współrzędnych geograficznych (B)

23.

Określamy szerokość geograficzną

zaznacza na mapie lub globusie punkty o jednakowej

szerokości

geograficznej (C)

zaznacza punkty o warto-ściach najmniejszych i największych szerokości

geograficznych (C);

wskazuje na mapie obszary, które mają szerokość

geograficzną

północną, szerokość geograficzną

południową (B)

określa na globusie i na mapie szerokość geo- graficzną wybranych miejscowości (C)

odczytuje na mapie (w przybliżeniu) szerokość

geograficzną swojego miejsca zamieszkania (C); określa szerokość geograficzną

wybranych punktów na różnych

kontynentach (D)

24.

Określamy długość geograficzną

zaznacza na mapie lub globusie punkty o jednakowej

długości

geograficznej (C)

zaznacza na mapie punkty o długości geograficznej 0°, 180°

(C); wskazuje na mapie lub globusie obszary, które mają długość geograficzną wschodnią i zachodnią (B)

określa na globusie lub mapie długość

geograficzną wybranych

miejscowości na kuli ziemskiej (C)

odczytuje w przybliżeniu długość geograficzną swojego miejsca zamieszkania (C);

określa na mapie lub globusie długość geograficzną

wybranych punktów na różnych

kontynentach (D) 25, 26.

Ćwiczy-my określanie współrzędny ch

geograficzny ch

określa na mapie przynajmniej 1 współrzędną geograficzną (D)

określa na mapie współrzędne

geograficzne punktów położonych na tej samej półkuli (D)

określa na mapie lub globusie współrzędne geograficzne

dowolnego punktu (D)

odszukuje punkt na mapie, mając dane jego współrzędne geograficzne (D)

27.

Sprawdzian:

„Położenie geograficzne

”

Tematy 19–26

3.2 Ruchy Ziemi. Królestwo zwierząt. Odkrycia geograficzne 4. Ruch

obrotowy Ziemi

28. Ruch obrotowy Ziemi

wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc (B); określa, gdzie wcześniej wschodzi Słońce względem

zaznacza na rysunku lub demonstruje na globusie kierunek ruchu obrotowego Ziemi (C)

omawia wpływ ruchu obrotowego Ziemi na życie ludzi i innych organizmów (C)

wyjaśnia, dlaczego istnieją różnice czasu na Ziemi (B)

posługuje się strefami czasowymi do

obliczania różnic czasu na kuli ziemskiej (B)

danego punktu na kuli ziemskiej (C) 5. Krążenie

Ziemi wokół Słońca

29. Ruch obiegowy Ziemi wokół Słońca

podaje, ile czasu trwa obieg Ziemi wokół Słońca po orbicie (A)

podpisuje datami długości łuków dziennych, które Słońce zatacza nad widnokręgiem w różnych porach roku na szerokości

geograficznej Warszawy (C)

omawia skutki nachylenia osi ziemskiej (C)

uzasadnia, od czego zależą zmiany dopływu energii słonecznej w ciągu roku (C)

wyjaśnia wpływ zróżnicowania

oświetlenia Ziemi przez Słońce na życie

organizmów

i gospodarkę człowieka (B); spośród 2

wybranych miast wskazuje miasto, w którym Słońce wzejdzie lub zajdzie wcześniej (C) 30.

Oświetlenie Ziemi przez Słońce w poszcze- gólnych porach roku

wymienia daty rozpoczęcia

kalendarzowych pór roku (A)

opisuje oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniach równonocy, na podstawie planigloby (C)

opisuje, na podstawie planiglobów,

oświetlenie Ziemi przez Słońce

w dniach tzw. przesileń (C)

wyjaśnia, posługując się schematem,

dlaczego na obszarach podbieguno-wych trwa noc polarna i dzień polarny (C) 31. Strefy

oświetlenia Ziemi przez Słońce

wskazuje na

globusie i na mapie zwrotniki Raka i Koziorożca, równik i koła

podbiegunowe (C)

podpisuje na mapie świata strefy

oświetlenia Ziemi (C)

charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi (C)

uzasadnia związek stref oświetlenia Ziemi

z występowaniem pór roku (D)

6.

Kontynenty i oceany

32.

Poznajemy kontynenty i oceany Ziemi

wymienia nazwy kontynentów na kuli ziemskiej (A);

wymienia nazwy przynajmniej 3 oceanów, korzystając z mapy (A);

wyjaśnia znaczenie terminu wszechocean (B); nazywa 5

oceanów (A);

wskazuje na mapie położenie

wymienionych oceanów (C);

wymienia poznane typy mórz (A); wskazuje na mapie poszczególne typy mórz (C);

wymienia nazwy kontynentów według rozmiaru powierzchni, rozpoczynając od

charakteryzuje poszczególne typy mórz (C); wymienia nazwy oceanów według zajmowanej powierzchni,

rozpoczynając od największego (A)

przygotowuje diagramy słupkowe pokazujące wielkość powierzchni poszczególnych

kontynentów i oceanów (D)

wskazuje

na mapie położenie kontynentów (C)

wyjaśnia, które części oceanów nazywamy morzami (B)

największego (A)

7. Podróże i odkrycia geograficzne

33. Podróże i odkrycia geograficzne

wymienia imiona i nazwiska

przynajmniej 3 podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych do XX w. (A); omawia odkrycie Krzysztofa Kolumba (A);

wymienia przynajmniej 3 odkrycia XX w. (A)

zaznacza na mapie trasa wyprawy morskiej Ferdynanda Magellana

(A);wymienia sposoby badania dna

oceanicznego w XX w. (A)

wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych (A);

wymienia odkrycia polskich podróżników–

badaczy (B)

opowiada o podróżach Jamesa Cooka (A);

wymienia dokonania wielkich odkrywców (B); zaznacza na mapie świata obszary, które poznawali polscy podróżnicy badacze (D)

prezentuje wystawę pt.

„Wielcy odkrywcy”

(D)

8. Historia życia na Ziemi

34. Historia życia na Ziemi

odczytuje informacje ze schematu

przedstawiającego historię życia na Ziemi,

zamieszczonego na s. 76

w podręczniku (D)

opowiada historię życia na Ziemi na podstawie schematu zamieszczonego na s.

76 w podręczniku (D)

charakteryzuje wydarzenia, które wpłynęły na liczbę i rozmieszczenie gatunków na Ziemi (C)

wymienia przykłady skamieniałości, które badają paleontolodzy (A)

prezentuje informacje o odkryciach

paleontologicznych na terenie Polski (D)

9. W królestwie zwierząt

35. Jak są zbudowane komórki zwierząt?

rysuje schemat komórki zwierzęcej na podstawie obserwacji

mikroskopowej (D)

podpisuje na rysunku elementy budowy komórki zwierzęcej (C)

omawia rolę poszczególnych struktur komórkowych (B)

porównuje budowę komórki zwierzęcej z budową komórki roślinnej i grzyba (D)

przedstawia

w dowolnej formie różnorodność kształtów komórek zwierzęcych (D)

36.

Klasyfikacja zwierząt

wymienia po 3 przykłady zwierząt bezkręgowych i kręgowych (A)

wyjaśnia, czym zwierzęta bezkręgowe różnią się od zwierząt kręgowych (B)

wymienia

hierarchicznie jednostki systematyczne

w obrębie królestwa zwierząt (A)

wyjaśnia zasadę nazywania gatunków zwierząt (B)

przedstawia w postaci graficznej różne gatunki należące do rodzaju kot (D);

wyjaśnia, co to są odmiany człowieka (B) 10.

Podsumo- wanie

37. Powtó- rzenie:

„Ruchy Ziemi.

Królestwo zwierząt.

Odkrycia geograficzne

”

Tematy 28−36

38.

Sprawdzian:

„Ruchy Ziemi.

Królestwo zwierząt.

Odkrycia geograficzne

”

Tematy 28−36

Dział 4. Życie w wodzie

4.1 Ukształtowanie dna mórz i ruch wody morskiej 1. Czynniki

wpływające na warunki

39.

Poznajemy czynniki

wymienia czynniki wpływające na życie

odczytuje z wykresu zawartość soli we wskazanych morzach

wyjaśnia, od czego zależy przezroczystość i barwa wody morskiej

analizuje mapę świata zamieszczoną

w podręczniku,

prezentuje informacje na temat Morza Martwego (D)

życia w morzu

warunkujące życie w morzu

w morzu (A);

zaznacza na mapie świata oceany, morza (C)

(C); wyjaśnia,

dlaczego w morzu na głębokość poniżej 100 metrów nie dociera promieniowanie słoneczne (B)

(B) przedstawiającą

rozkład temperatur wód

powierzchniowych oceanów (D) 2. Ukształto-

wanie dna morskiego

40. Jak ukształtowan e jest dno morskie?

wskazuje na rysunku elementy ukształtowania dna oceanicznego: szelf, podmorski grzbiet górski, rów oceaniczny (C);

pokazuje na mapie po 1 z

wymienionych form dna oceanicznego (C)

omawia warunki panujące na szelfie (B)

wyjaśnia, co to jest szelf (B); opisuje rafę koralową (B)

wyjaśnia, jak powstały Hawaje (B); wskazuje na mapie świata podmorskie grzbiety górskie, rowy oceaniczne (C)

prezentuje informacje na temat Wielkiej Rafy Koralowej (np. w formie gazetki, wystawy, prezentacji) (D)

3. Ruch wody morskiej

41. Jak powstają fale morskie?

zaznacza na rysunku grzbiet i dolinę fali (B)

podpisuje na rysunku długość i wysokość fali (B)

wymienia przyczyny ruchu wód (A)

wyjaśnia, co to są przypływy i odpływy (B)

przedstawia informacje na temat tsunami (D) 42. Jak płyną

prądy morskie?

pokazuje na mapie 2 prądy morskie (C)

wyjaśnia, jak powstają prądy morskie (B);

pokazuje na mapie skąd

i dokąd płynie Prąd Zatokowy (B)

zaznacza na mapie kierunki pływu prądów ciepłych

i zimnych (C)

na przykładzie Prądu Zatokowego wyjaśnia, wpływ prądów

morskich na

temperaturę powietrza (B)

43.

Sprawdzian:

„Ukształtowa nie dna mórz i ruch wody

Tematy 39−42

morskiej”

4.2 Życie w morzach i oceanach. Znaczenie oceanów 4. Życie

w morzach i oceanach

44.

Poznajemy strefy życia w morzach i oceanach

wymienia nazwy stref życia w morzu (A); omawia

budowę pełzaka na schematycznym rysunku (B)

omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu (B); wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton (B)

wymienia grupy

organizmów roślinnych i zwierzęcych żyjących w morzach (A)

omawia czynności życiowe morskich organizmów

jednokomórkowych (B)

prezentuje w formie gazetki, wystawki lub mapy myślowej informacje na temat życia w morzach i oceanach (D) 45.

Poznajemy parzydełkow ce morskie

wskazuje 2 różnice mię-dzy polipem i meduzą (C);

rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 2 morskie

parzydełkowce (C)

rysuje schematycznie meduzę i polipa (C);

omawia budowę meduzy (B); opisuje budowę koralowców (C)

charakteryzuje koralowce (C)

uzasadnia

przynależność chełbi, koralowców

i ukwiała do parzydeł- kowców (B);

wskazuje na mapie świata obszary występowania raf koralowych (D) 46.

Poznajemy morskie stawonogi i mięczaki

podpisuje na

rysunku części ciała homara (C);

rozpoznaje na ilustracji przynajmniej 2 gatunki morskich stawonogów (C);

odróżnia ślimaki od małży (C)

wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi (B);

omawia budowę stawonogów na przykładzie homara (B); omawia budowę małży (B)

wyjaśnia znaczenie pojęcia linienie (B);

wyjaśnia rolę małży w oczyszczaniu wody (C)

omawia sposoby poruszania się

morskich stawonogów (B); przedstawia różnorodność

morskich mięczaków (B)

47.

Poznajemy morskie zwierzęta kręgowe

omawia na

podstawie ilustracji budowę zewnętrzną ryby (B); omawia sposób rozmnażania się ryb (B);

wymienia przynajmniej 2 przykłady ssaków żyjących w morzach i oceanach (A)

wymienia

przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie (A); omawia sposób oddychania morskich ssaków (B); wyjaśnia znaczenie terminu zwierzęta

zmiennocieplne (B)

omawia sposób oddychania ryb (B);

wymienia cechy ssaków żyjących w morzach i oceanach (A)

omawia przykładowe przystosowania ryb do życia w strefie dennej i głębinowej mórz i oceanów (B)

5. Znaczenie

oceanów 48. Jakie znaczenie mają oceany?

wymienia korzyści, jakie człowiek czerpie

z oceanów (B);

wskazuje na mapie przynajmniej 2 obszary

występowania podmorskich złóż ropy naftowej (C)

omawia sposoby uzyskiwania soli z wody morskiej (B);

wyjaśnia, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem (B)

uzasadnia, że oceany stanowią źródło pożywienia dla ludzi (D); wyjaśnia

znaczenie pojęcia akwakultura (B)

omawia rolę oceanów jako szlaków

transportowych (B)

prezentuje zagrożenia wód oceanicznych będące skutkiem działalności człowieka (C)

49.

Sprawdzian:

„Życie w morzach i oceanach.

Znaczenie oceanów”

Tematy 44−48

4.3 Życie w jeziorze

6. Życie w jeziorze

50.

Poznajemy jednokomórk o-we

organizmy żyjące w jeziorze

wymienia strefy życia w jeziorze (A); rysuje schematycznie panto-felka na podstawie obserwacji mikroskop-powej (C); wymienia nazwy organizmów cudzożywnych żyjących w jeziorze (A); zaznacza na schematycznym rysunku narząd ruchu pantofelka (C)

omawia rolę organizmów samożywnych żyjących w jeziorze (B); pokazuje na planszy części ciała pantofelka (B)

charakteryzuje poszczególne strefy jeziora (B); wyjaśnia rolę wodniczek tętniących u słodkowodnych protistów

zwierzęcopodobnych (pierwotniaków) (B)

porównuje budowę i sposób poruszania się poznanych słodkowodnych protistów zwierzęco- podobnych

(pierwotniaków) (D)

prezentuje mapę myślową pt. „Życie w jeziorze”; wymienia zagrożenia jezior będące skutkiem działalności człowieka (C)

51. Jakie zwierzęta żyją w jeziorze?

rysuje

schematycznie stułbię (B);

rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 3 gatunki zwierząt żyjących

w jeziorze (B);

rozpo-znaje na ilustracjach przynajmniej 3 gatunki ryb

żyjących w jeziorze (B)

wymienia źródła pokarmu dla pijawki (A); charakteryzuje przedsta-wicieli skorupiaków żyjących w jeziorze (C);

wymienia części ciała raka (A); wymienia przedsta-wicieli mięczaków żyjących w jeziorze (A);

wymienia przykłady ryb drapieżnych i roślinożernych występujących w jeziorze (A)

omawia budowę pijawki (B);

przyporządkowuje poznane gatunki ryb do poszczególnych stref życia w jeziorze (C);

rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki zwierząt żyjących

w jeziorze (C)

porównuje budowę stułbi

z budową chełbi (D);

omawia środowisko i tryb życia raka stawowego (B);

charakteryzuje sposób oddychania

mięczaków

słodkowodnych (B)

7. Podsumo- wanie

52. Powtó- rzenie:

„Życie w jeziorze”

Tematy 50−51

53.

Sprawdzian:

„Życie w jeziorze”

Tematy 50−51

Dział 5. Życie w środowisku lądowym

5.1 Zwierzęta bezkręgowe i kręgowe wodno-lądowe

1. Małe zwierzęta bezkręgowe

54.

Poznajemy pierścienice lądowe

wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta bezkręgowe (B);

opisuje budowę dżdżownicy (B);

omawia znaczenie dżdżownic w przyrodzie (B)

omawia

przystosowania dżdżownicy do życia w glebie (B)

wyjaśnia, jaką funkcję pełni śluz, którym pokryte jest ciało dżdżownicy (B)

omawia sposób rozmnażania się dżdżownicy (B)

omawia rolę dżdżownic w tworzeniu próchnicy (B)

55.

Poznajemy budowę owadów

podpisuje na

rysunku części ciała owada (C)

omawia budowę owada na podstawie planszy (C)

wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi (B);

charakteryzuje typy aparatów gębowych owadów (C)

analizuje zróżnicowanie budowy zewnętrznej owadów (D)

prezentuje informacje na temat owadów społecznych (D)

56. Jak rozmnażają się owady?

wymienia 3

przykłady owadów, w których rozwoju występuje larwa (C); wymienia po 3 przykłady

pożytecznych owadów

i owadów będących szkodnikami dla człowieka (C)

omawia rozwój owadów na

przykładzie motyla (C)

wyjaśnia znaczenie pojęcia przeobrażenie (B)

porównuje rozwój motyla

i pasikonika (D)

omawia rolę owadów w walce biologicznej z owadami będącymi szkodnikami (C)

57. Pajęczaki i mięczaki żyjące na lądzie

wymienia przykłady pajęczaków i

ślimaków lądowych (A); wymienia miejsca, w których mogą występować kleszcze (A);

wymienia przedstawicieli ślimaków lądowych (A)

wymienia części ciała pająka, wskazując je na planszy (C); omawia funkcję muszli ślimaka winniczka (B)

charakteryzuje przedstawicieli

pajęczaków (C);omawia budowę

i przystosowania ślimaka winniczka do życia na lądzie (B);

omawia sposób

poruszania się ślimaka (B)

wyjaśnia, w jaki sposób pająk zdobywa pokarm (B); omawia sposób rozmnażania się ślimaków (B)

prezentuje ciekawostki na temat pajęczaków (D)

2. Płazy – kręgowce wodno- lądowe

58. Jak płazy przystosował y się do życia w wodzie i na lądzie?

wyjaśnia, dlaczego płazy zalicza się do zwierząt wodno- -lądowych (B)

wymienia cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach (C)

omawia etapy rozwoju

żaby (B) omawia cechy

budowy płazów przystosowujące je do życia w 2

środowiskach (B);

porównuje budowę i czynności życiowe kijanek i dorosłych żab (C)

omawia sposób zdobywania pokarmu przez żabę (B)

59.

Poznajemy innych przedstawicie li płazów

wymienia przedstawicieli płazów (A);

odróżnia ropuchę od innych płazów (B)

klasyfikuje płazy na bezogonowe i ogoniaste (C)

charakteryzuje wybranych

przedstawicieli płazów (C)

rozpoznaje omawiane płazy (C); klasyfikuje płazy, podając ich charakterystyczne cechy (C)

przygotuje ciekawostki na temat płazów żyjących na innych kontynentach (D) 60.

Sprawdzian:

„Zwierzęta bezkręgowe i kręgowe wodno- -lądowe”

Tematy 54−59

5.2 Zwierzęta kręgowe: gady, ptaki, ssaki 3. Gady

– kręgowce, które opano- wały ląd

61. Jak gady przystosował y się do życia na lądzie?

wymienia części ciała jaszczurki (A)

omawia budowę jaszczur-ki na schematycznym rysunku (B)

wymienia cechy gadów przystosowujące je do życia na lądzie (A)

porównuje budowę płazów i gadów (C)

przedstawia informacje na temat gadów

wymarłych (D) 62.

Poznajemy przedstawicie li gadów

przyporządkowuje, na podstawie opisu, przedstawicieli gadów do poszczególnych grup

systematycznych (C); wymienia na podstawie ilustracji cechy różniące żmiję zygzakowatą od zaskrońca zwyczajnego (C)

omawia wybraną grupę gadów (B);

wymienia przynajmniej 3 gatunki gadów żyjących w Polsce (A)

wymienia gady żyjące w Polsce (A); omawia sposób zdobywania pokarmu przez węże (B)

charakteryzuje

poznane grupy gadów (C)

prezentuje informacje na temat gadów żyjących w Polsce (D)

4. Ptaki – latające kręgowce

63. Jak ptaki przystosował y się do lotu?

wymienia przynajmniej 3 cechy budowy przystosowujące ptaki do lotu (A)

wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta stałocieplne (B);

omawia rolę piór u ptaków (A);

wymienia elementy budowy pióra (A)

wymienia

przystosowania ptaków do lotu (A)

rozróżnia rodzaje piór (C); dowodzi,

dlaczego ptaki mają bardzo dobrze rozwinięty układ oddechowy (D)

prezentuje informacje na temat ptaków nieposiadających zdolności latania (D)

64. Różnoro- dność ptaków

wymienia

charakterysty-czne cechy ptaków drapieżnych (A);

wymienia 2 przykłady ptaków, które opiekują się potomstwem (A);

wymienia 2 przykłady ptaków odlatujących i przylatujących na zimę do Polski oraz mieszkających w Polsce cały rok (A)

wyjaśnia znaczenie pojęć: gniazdowniki, zagniazdowniki (B);

wymienia

charaktery-styczne cechy ptaków brodzących (A)

omawia rozwój ptaka (B); wymienia przykłady gniazdowników

i zagniazdowników (A)

charakteryzuje poszczególne grupy ptaków (C); wymienia przykłady ptaków odlatujących zimą z Polski, przylatujących na zimę do Polski oraz mieszkających w Polsce cały rok (A)

omawia, na czym polega pasożytnictwo lęgowe (B)

5. Ssaki – kręgowce karmiące młode mlekiem

65.

Poznajemy ssaki

przyporządkowuje ssaki do

środowiska,

w którym żyją (C);

omawia budowę zewnętrzną ssaka (A)

omawia

przystosowania, występujące w budowie kończyn ssaków do życia w różnych

środowiskach (C);

wymienia

charakterystyczne cechy ssaków (A)

wymienia wytwory

skóry ssaków (A) omawia sposób rozmnażania się ssaków (B)

wyjaśnia, dlaczego niektóre ssaki zaraz po urodzeniu są zdolne do samodzielnego

funkcjonowania, a inne wymagają opieki matki (D)

6. Podsumo- wanie

66. Powtó- rzenie:

„Zwierzęta kręgowe:

gady, ptaki, ssaki”

Tematy 61−65

67.

Sprawdzian:

„Zwierzęta kręgowe:

gady, ptaki, ssaki”

Tematy 61−65

Dział 6. Krajobrazy Ziemi

6.1 Krajobrazy: wilgotnych lasów równikowych, sawann, pustyń gorących 1. Od pogody

do klimatu

68. Od pogody do klimatu

wymienia sposoby obserwacji i

pomiaru

poszczególnych składników pogody (B)

wyjaśnia znaczenie pojęcia pogoda (B);

wymienia dane liczbowe stosowane do opisania klimatu (A); oblicza średnią temperaturę powietrza na podstawie danych w tabeli lub wykresu klimatycznego (C)

wyjaśnia znaczenie pojęcia klimat (B);

odczytuje informacje z wykresów

klimatycznych (C);

odczytuje z wykresu klimatycznego średnią temperaturę powietrza sumę opadów

atmosferycznych w poszczególnych miesiącach w Warszawie (C)

porównuje klimat Warszawy i Bamako na podstawie

wykresów

klimatycznych (C);

charakteryzuje zmienność pogody w Polsce na podstawie napływających mas powietrza (C)

przedstawia informacje na temat tych dziedzin życia,

w których istotną rolę odgrywają informacje pogodowe (D)

2. Strefy krajobrazowe

69.

Poznajemy strefy

krajobrazowe

wskazuje na mapie i omawia strefy krajobrazowe występujące na terenie Europy (C)

wskazuje na mapie świata strefy krajobrazowe (C)

wymienia składniki krajobrazu (A);

wyjaśnia, dlaczego na Ziemi istnieją strefy krajobrazowe (B)

omawia wpływ odległości od oceanu na klimat obszarów leżących na tej samej szerokości

geograficznej (B)

przedstawia informacje na temat gatunków endemicznych (roślin i zwierząt)

występujących

w wybranych strefach krajobrazowych (D)

3. Wilgotne lasy

równikowe – strefa bez pór roku

70.

Poznajemy klimat i roślinność wilgotnego lasu

równikowego

wymienia 2 cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych (A);

wymienia 2 gatunki roślin wilgotnych lasów równikowych (A)

wskazuje na mapie strefę wilgotnych lasów równikowych (C)

omawia, jak powstają deszcze zenitalne (B);

odczytuje z wykresu przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach na obszarze wilgotnego lasu

równikowego (C)

opisuje strukturę wilgotnego lasu równikowego (B);

wyjaśnia, co to są epifity (B)

przedstawia informacje na temat wilgotnych lasów równikowych w kategorii „naj” (np.

największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.) (D)

71. Zwierzęta wilgotnych lasów

równikowych

wymienia kilka (4–

5) gatunków

zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych (B)

rozpoznaje wybrane zwierzęta wilgotnych lasów równikowych (C)

omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie wilgotnych lasów równikowych (B)

omawia rolę owadów żyjących w

wilgotnych lasach równikowych (B)

przedstawia poglądy przemysłowców i ekologów dotyczące wykorzystywania zasobów wilgotnych lasów równikowych (D)

72. Jak człowiek gospodaruje w wilgotnych lasach

równikowych

?

wymienia przykłady roślin uprawianych w strefie wilgotnych lasów równikowych (A)

opisuje zajęcia

Pigmejów, Papuasów, Indian żyjących w wilgotnych lasach równikowych (A)

wyjaśnia znaczenie pojęcia plantacja (B);

wymienia przykłady roślin uprawianych na plantacjach na terenie wilgotnych lasów równikowych (A)

wymienia przyczyny zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych (A);

przewiduje skutki zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych (D)

4. Dwie pory roku

w strefie sawann

73.

Poznajemy klimat i roślinność sawanny afrykańskiej

wymienia pory roku w strefie sawann (A); wymienia 3 gatunki roślin, które spotykamy w strefie sawann (A)

odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza w porze deszczowej na sawannie (C);

wymienia 2 gatunki drzew sawann (A)

wskazuje na mapie strefę sawann (C);

omawia przystosowania roślin do 2 pór roku w strefie sawann (B);

odczytuje z wykresu

klimatycznego lub tabeli przebieg

temperatury powietrza i opadów

atmosferycznych w poszczególnych miesiącach pory suchej i deszczowej (C)

omawia, jak zmienia się krajobraz sawann między równikiem a zwrotnikiem Raka (B); porównuje roślinność sawann i wilgotnych lasów równikowych (C)

przedstawia informacje na temat zależności, jakie występują między roślinami a zwierzętami i mechaniz-mów

obronnych roślin (inne niż podane w

podręczniku)

w strefie sawann (D)

74.

Poznajemy zwierzęta i warunki życia ludzi w strefie

sawann

rozpoznaje gatunki zwierząt żyjących w strefie sawann (C)

wymienia sposoby ochrony zwierząt roślinożernych przed drapieżnikami (A)

wymienia cechy przeżuwaczy (A);

omawia sposób uprawy pól w strefie sawann (B)

omawia wpływ klimatu na życie ludzi mieszkających w Sahelu (B)

5.

Całoroczna susza w strefie pustyń gorących

75.

Poznajemy strefę pustyń gorących

wskazuje na mapie Saharę (C)

wymienia charaktery- styczne cechy pustyni (A); wymienia rodzaje pustyń (A); odczytuje z wykresu

klimatycznego roczny przebieg temperatury powietrza

w strefie pustyń gorących (C)

wyjaśnia znaczenie pojęcia półpustynie (B);

opisuje poszczególne rodzaje pustyń (B);

odczytuje z wykresu

klimatycznego lub tabeli roczny przebieg temperatury powietrza i ilość opadów

atmosferycz-nychw strefie pustyń gorących (C)

wskazuje na mapie Afryki uedy (C);

porównuje

poszczególne rodzaje pustyń gorących (C)

przedstawia w formie graficznej informacje na temat pustyń gorących na świecie, uwzględniające ich położenie, obszar, bogactwa mineralne (D)

76. Życie i mieszkańcy pustyń gorących

wymienia po 2 gatunki roślin i zwierząt żyjących w strefie pustyń gorących (A);

wymienia zajęcia Beduinów (A)

wymienia przystosowania wielbłąda do życia w strefie pustyń gorących (A);

wyjaśnia znaczenie pojęcia oaza (B);

wymienia główne uprawy w oazach (A)

wymienia przystosowania zwierząt do życia na pustyni (A); porównuje sposób uprawy roli w dolinie Nilu w czasach dawnych i obecnie (C)

omawia

przystosowania roślin do życia w strefie pustyń gorących (B);

omawia, jak odkrycie ropy naftowej

wpłynęło na zmianę życia mieszkańców pustyń gorących (B) 77.

Sprawdzian:

„Krajobrazy:

wilgotnych lasów

równikowych , sawann, pustyń gorących”

Tematy 68−76

6.2 Krajobrazy: śródziemnomorski, lasów liściastych, stepów, tajgi 6. Upalne

i suche lato w strefie śródziemnom or-skiej

78. Klimat, roślinność i zwierzęta strefy

śródziemnom or-skiej

wskazuje na mapie strefę śródziemno- morską (C);

charakteryzuje opady

w strefie

śródziemnomorskiej na podstawie

wykresu (C);

wymienia 3 gatunki roślin

występujących w strefie śródziemno- morskiej (A)

opisuje, korzystając z wykresu, klimat śródziemnomorski (C); wymienia rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej (B)

wyjaśnia znaczenie pojęcia roślinność twardolistna (B);

wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać

w strefie śródziemno- morskiej (A)

wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemno- morskiej lasy

zachowały się tylko w nielicznych miejscach (B); charakteryzuje makię

śródziemnomorską (B)

przygotowuje przewodnik po najciekawszych miejscach strefy śródziemnomorskiej (D)

79. Człowiek i jego

gospodarka w strefie śródziemno- morskiej

wskazuje na mapie najczęściej

odwiedzane państwa strefy śródziemnomorskiej (C)

wyjaśnia, dlaczego strefa

śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji

europejskiej (C)

wyjaśnia, dlaczego basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie (B)

wymienia korzystne i niekorzystne skutki rozwoju turystyki w strefie śródziemno- morskiej (B)

7. Strefa lasów liściastych

80.

Poznajemy strefę lasów liściastych

opisuje zmiany lasu liściastego w poszczególnych porach roku (C);

wymienia warstwy lasu liściastego (A);

wymienia po 3 przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników żyjących w lasach liściastych (A)

wymienia cechy klimatu strefy lasów liściastych (A);

charakteryzuje warstwy lasu liściastego (C);

rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki zwierząt występujących w lasach liściastych (C)

wskazuje na mapie strefę lasów liściastych (C); wymienia gatunki drzew rosnących w lasach strefy umiarkowanej (A);

charakteryzuje faunę poszczególnych warstw lasu liściastego (C)

wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów (C);

omawia zależności pokarmowe

występujące w lesie (C)

rysuje wykres słupkowy przedstawiający powierzchnię, jaką zajmują lasy liściaste w kilku wybranych krajach europejskich (D)

8. Strefa stepów – „morza traw”

81.

Poznajemy klimat i roślinność strefy stepów

wymienia 3 przykłady roślin, które rosną

w strefie stepów (A)

wyjaśnia znaczenie pojęcia step (B);

wskazuje na mapie świata obszary strefy stepów (C)

wyjaśnia znaczenie pojęć: pampa, preria (B); wymienia

przystosowania roślin do warunków

stepowych (B);

omawia, na podstawie wykresu

klimatycznego, roczny przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w strefie stepów (C)

opisuje klimat strefy stepów (B); omawia zmiany w wyglądzie szaty roślinnej stepów w ciągu roku (B)

porównuje step Eurazji, prerię Ameryki

Północnej i pampę Ameryki Południowej (D)

82. Życie zwierząt i gospodarka człowieka w strefie stepów

wymienia 4 gatunki zwierząt żyjących w stepie (A)

wyjaśnia, dlaczego zwierzęta stepowe żyją gromadnie (B)

omawia przystosowania zwierząt do życia w stepie (B)

omawia, w jaki sposób wykorzystuje się stepy do celów rolniczych (B)

9. Długie mroźne zimy w strefie północnych lasów iglastych

83. Klimat i roślinność strefy północnych lasów iglastych

wymienia gatunki drzew iglastych występujące w tajdze (A)

pokazuje na mapie obszary, na których występuje tajga (C)

wyjaśnia, dlaczego w tajdze występują rozległe obszary podmokłe (B); opisuje klimat tajgi na

podstawie wykresu klimatycznego (C);

charakteryzuje roślinność tajgi (C)

przedstawia informacje na temat tajgi w

kategorii „naj” (np.

największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.) (D)

84. Zwierzęta i gospodarka człowieka w tajdze

wymienia 5–6 gatunków zwierząt występujących w tajdze (A);

rozpoznaje na ilustracjach 5–6 gatunków zwierząt żyjących w tajdze (C); wymienia przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników w tajdze (A)

wymienia po 2 przykłady: owadów, ptaków, ssaków roślinożernych i drapieżników żyjących w tajdze (A);

rozpoznaje na ilustracjach

wymienione zwierzęta (C); wymienia

surowce mineralne występujące w tajdze (B)

charakteryzuje

gospodarkę człowieka w tajdze (C)

omawia skutki wycinania lasów na obszarze wieloletniej zmarzliny (B)

85.

Sprawdzian:

„Krajobrazy:

śródziemno- morski, lasów liściastych, stepów, tajgi”

Tematy 78−84

6.3 Krajobrazy: tundry, pustyń lodowych 10. Zimna

i bezleśna strefa tundry

86. Jak rośliny i zwierzęta przystosował y się do życia w tundrze?

wymienia 5

gatunków zwierząt żyjących w tundrze (A); rozpoznaje na ilustracjach 5 gatunków zwierząt tundry (C)

wymienia

najważniejsze cechy klimaty tundry (A);

rozpoznaje zwierzęta żyjące w tundrze (C);

odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza w tundrze w ciągu roku (C)

omawia przystosowania roślin i zwierząt do życia

w tundrze (B); przypo- rządkowuje poznane zwierzęta tundry do grup systematycznej (C)

wyjaśnia, dlaczego w tundrze nie rosną drzewa (B); wyjaśnia, dlaczego występuje w tundrze dzień polarny i noc polarna (B)

opowiada o życiu mieszkańców tundry na podstawie samodzielnie przeczytanej literatury (C)

87. Człowiek i jego

gospodarka w strefie tundry

wymienia zajęcia mieszkańców tundry (A)

opisuje dawny sposób życia mieszkańców tundry (B)

porównuje życie mieszkańców tundry dawniej i obecnie (C)

charakteryzuje bogactwa mineralne tundry i sposób ich eksploatacji (C) 11.Wieczne

mrozy w strefie pustyń lodowych

88.

Poznajemy Antarktydę

zaznacza na mapie Antarktydę (C)

charakteryzuje klimat Antarktydy na

podstawie diagramu klimatycznego (C)

wyjaśnia, jak powstaje

lądolód (B) omawia działalność człowieka na Antarktydzie (B)

prezentuje samodzielnie

wyszukane wiadomości na temat wkładu

polskich naukowców w badania strefy pustyń lodowych (D)

89.

Poznajemy Arktykę

zaznacza na mapie Arktykę (C)

omawia

przystosowania pingwinów do życia w strefie pustyń lodowych (B)

omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych (B)

omawia działalność człowieka w Arktyce (B); porównuje Antarktydę i Arktykę (D) 12.

Podsumowan ie

90.

Sprawdzian:

„Krajobrazy:

tundry, pustyń lodowych”

Tematy 86−89

Dział 7. Ziemia – nasze wspólne dobro 13. Zasoby

przyrody

91. Zasoby przyrody

wymienia przykłady zasobów przyrody (A)

klasyfikuje zasoby przyrody na zasoby przyrody ożywionej i nieożywionej (B);

wymienia przykłady zasobów przyrody ożywionej

i nieożywionej (A)

rozróżnia zasoby przyrody na odnawialne

i nieodnawialne (B);

podaje przykłady zasobów odnawialnych i nieodna-wialnych przyrody (A)

wyjaśnia znaczenie pojęć: zasoby wyczerpywalne, zasoby

niewyczerpywalne (B); podaje przykłady zasobów

wyczerpywanych i niewyczerpywanych przyrody (A)

charakteryzuje zasoby przyrody najbliższej okolicy (D)

14. Globalne zagrożenia dla

środowiska przyrodnicze go

92. Jakie będą skutki wyczerpywa nia się zasobów przyrody?

wymienia przynajmniej 3 działania człowieka, które przyczyniają się do

wyczerpywania zasobów przyrody (A)

wymienia przynajmniej 3 przyczyny zmniejszania się różnorodności biologicznej (B)

wymienia

najważniejsze globalne zagrożenia dla

środowiska

przyrodniczego (A)

wyjaśnia znaczenie pojęć:

konwencjonalne źródła energii, różnorodność biologiczna (B)

wskazuje lokalne działania ludzi przyczyniające się do wyczerpywania zasobów przyrody (D)

93.

Przyczyny i skutki ocieplania się klimatu

wymienia przynajmniej 3 skutki ocieplania się klimatu (A)

wyjaśnia znaczenie pojęcia efekt cieplarniany (B);

wymienia 2 przyczyny zwiększenia się ilości gazów cieplarnianych w atmosferze (A)

omawia rolę gazów cieplarnianych (A);

wymienia przykłady przeciwdziałania ocieplaniu się klimatu (A)

charakteryzuje skutki wzrostu średniej temperatury powietrza na Ziemi (C)

wskazuje działania lokalne mające na celu przeciw-działanie ocieplaniu się klimatu (A)

94. Co to jest

„dziura ozonowa”?

wymienia 2 sposoby zapobiegania

powstawaniu

„dziury ozonowej”

(A)

wyjaśnia rolę warstwy ozonowej (B)

wyjaśnia, jak powstaje

„dziura ozonowa” (B)

wyjaśnia, czym jest ozon (B)

omawia skutki istnienia

„dziury ozonowej” (B)

15.

Współpraca międzynarod owa w celu ochrony przyrody

95.

Współpraca międzynarod owa w celu ochrony przyrody

wyjaśnia, czego dotyczy program Unii Europejskiej Natura 2000 (B)

wyjaśnia, dlaczego działania służące ochronie przyrody muszą mieć charakter globalny (B)

omawia działania realizowane w ramach UNEP (B)

wymienia przykłady międzynarodowych konwencji o ochronie przyrody (A)

przedstawia informacje o funkcjonowaniu programu Natura 2000 na terenie gminy, powiatu, województwa (D)

96. Inne międzynaro- dowe organizacje zajmujące się ochroną środowiska

wyjaśnia, czym jest

„czerwona księga”

(B)

wymienia cele działalności Greenpeace (A)

proponuje działania, które może wykonać w celu ochrony przyrody (C)

omawia działania pozarządowych organizacji

działających na rzecz ochrony przyrody (B);

rozpoznaje na rysunkach symbole międzynarodowych organizacji

zajmujących się ochroną środowiska (C)

wymienia działania lokalne służące

ochronie przyrody (A)

16.

Podsumowa- nie

97.

Powtórzenie:

„Ziemia – nasze wspólne dobro”

Tematy 91−96

98.

Sprawdzian:

„Ziemia – nasze wspólne dobro”

Tematy 91−96