ZASADY OCENIANIA Z GEOGRAFII W ROKU SZKOLNYM 2011/2012

Dorota Witanek - Wach ZASADY OCENIANIA Z GEOGRAFII W ROKU SZKOLNYM 2011/2012 KLASA I

I. OBSZARY AKTYWNOŚCI PODLEGAJĄCE OCENIE:

1. Umiejętność stosowania posiadanej wiedzy i metod geograficznych do rozwiązywania zadań teoretycznych i praktycznych w sytuacjach typowych i problemowych

2. Orientacja na mapie.

3. Umiejętność uzasadniania, argumentowania i wnioskowania 4. Znajomość i stosowanie algorytmów działań.

5. Wkład pracy własnej.

6. Poszukiwanie, porządkowanie informacji pochodzących z różnych źródeł oraz prezentacja wyników w odpowiednich formach.

7. Posługiwanie się językiem geograficznym.

8. Aktywność na lekcji, praca w grupie.

II. KRYTERIA OCENIANIA I ZASADY WYSTAWIANIA OCEN, WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY.

Oceny pracy ucznia dokonuje się według skali od 1 do 6.

Wiedzę i umiejętności ucznia klasyfikuje się na poziomach:



podstawowym - obejmuje on poziom konieczny

i podstawowy co łączy się z oceną dopuszczającą (2) lub dostateczną (3),



ponadpodstawowym - poziom rozszerzający, dopełniający i wykraczający co łączy się z oceną dobrą (4), bardzo dobrą (5) i celującą (6).

K – wymagania konieczne – na ocenę dopuszczającą Uczeń:



posiada minimum wiadomości i umiejętności wynikające z treści podstawy programowej, niezbędne w kolejnych latach edukacji,



samodzielnie lub z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje ćwiczenia i zadania o niewielkim stopniu trudności,



zna i rozumie najprostsze pojęcia i terminy geograficzne,



sprawdziany w większości pisze przynajmniej na ocenę dopuszczającą,



wykazuje elementarne związki pomiędzy składnikami środowiska geograficznego,



odrabia zadania domowe,



bierze udział w zajęciach dodatkowych.

P – wymagania podstawowe – na ocenę dostateczną Uczeń:



zna i rozumie podstawowe –pojęcia i terminy geograficzne i stosuje je w sytuacjach typowych,



sprawdziany pisze na ocenę pozytywną (dostateczną lub dopuszczającą),



wykonuje proste obliczenia geograficzne,



samodzielnie rozwiązuje proste zadania geograficzne,



w marę systematycznie przygotowuje się do zajęć i stara się brać aktywny udział w lekcji,



potrafi wykazać elementarne związki przyczynowo – skutkowe zachodzące pomiędzy elementami środowiska geograficznego.

R – wymagania rozszerzające – na ocenę dobrą Uczeń:



posiada wiedzę i umiejętności obejmujące treści ponadpodstawowe,



potrafi sporządzić w oparciu o dane liczbowe diagram, wykres, przedstawienie kartograficzne zadanego zjawiska,



większość sprawdzianów pisze na ocenę dobrą,



samodzielnie dokonuje analizy danych statystycznych przedstawionych w różnej formie



posługuje się językiem geograficznym, który może zawierać jedynie nieliczne błędy i potknięcia,



sprawnie rozwiązuje zadania geograficzne,



przeprowadza prostą analizę związków przyczynowo – skutkową



bierze aktywny udział w zajęciach,



jest systematycznie przygotowany się do zajęć ,



potrafi pracować w grupie.

D – wymagania dopełniające - na ocenę bardzo dobrą Uczeń:



opanował w pełni wiadomości i umiejętności przewidziane w programie danej klasy,



sprawnie porusza się w tematyce geograficznej, posługuje się poprawnym językiem geograficznym



samodzielnie rozwiązuje problemy



wykazuje się znajomością pojęć i terminów oraz umiejętnością poprawnego ich zastosowania w sytuacjach typowych i

nietypowych



w oparciu o dane statystyczne przeprowadza analizę zjawiska i formułuje prognozę dalszego rozwoju



potrafi sprawnie zastosować posiadane wiadomości również w nowych sytuacjach, potrafi samodzielnie i logicznie myśleć,



samodzielnie korzysta z różnych źródeł wiedzy,



aktywnie pracuje w grupie,



w większości sprawdziany pisze na oceny bardzo dobre,



samodzielnie rozwiązuje problemy,



bierze udział w różnorodnych konkursach geograficznych.

W – wymagania wykraczające na ocenę celującą wiadomości ucznia wykraczają poza program danej klasy.

Uczeń:



rozwiązuje zadania o bardzo dużym stopniu trudności,



posiada wiedzę wykraczająca poza program nauczania



biegle rozwiązuje problemy, stosuje rozwiązania nietypowe,



samodzielnie i systematycznie poszerza swoją wiedzę, rozwijając uzdolnienia,



bierze udział w konkursach geograficznych na szczeblu wyższym niż szkolny, osiąga w tych konkursach sukcesy.

Ocena niedostateczna Uczeń:



nie opanował podstawowych wiadomości i umiejętności wynikających z programu nauczania,



nie radzi sobie z najprostszymi pojęciami i terminami,



nie potrafi nawet przy pomocy nauczyciela wykonać najprostszych ćwiczeń i zadań,



nie wykazuje chęci współpracy w celu uzupełnienia braków i nabycia podstawowej wiedzy i umiejętności

Nauczyciel wystawiając ocenę z przedmiotu uwzględnia:

a) oceny ze sprawdzianów, prac klasowych itp. - stopień opanowania materiału, b) systematyczność,

c) pilność, d) aktywność,

e) samodzielność pracy,

f) wysiłek wkładany przez ucznia, g) rozwiązywanie zadań dodatkowych.

szczegółowe kryteria oceniania na poszczególne oceny stanowią załącznik do zasad oceniania

III. NARZĘDZIA SPRAWDZAJĄCE STOPIEŃ OPANOWANIA WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI. ZASADY PRZEPROWADZANIA KLASÓWEK, SPRAWDZIANÓW ORAZ USTALENIE FORM POPRAWIANIA OCENY.

Narzędzia Zasady

przeprowadzania Uwagi Ilość w semestrze

Praca klasowa 1 godzinna ( test)

- przeprowadzona po powtórzeniu materiału (obejmująca materiał z działu)

- zapowiedziana 2 tygodnie przed terminem i wpisana do dziennika

- sprawdzenie i oddanie do 2

tygodni Przynajmniej 1 x w

semestrze

Sprawdzian 20 min

- obejmuje dział lub fragment danego działu więcej niż trzy ostatnie lekcje

- zapowiedziany 1 tydzień przed terminem i wpisany do dziennika

- sprawdzenie i oddanie tydzień po przeprowadzeniu sprawdzianu

do 5 x w semestrze

Kartkówka do 20 min

- obejmuje materiał z ostatnich trzech tematów

- zapowiedziana

- sprawdzenie i oddanie w ciągu tygodnia

- nie podlega poprawie

w zależności od omawianego materiału

Kartkówka do 10 min

- obejmuje materiał z ostatniej lekcji

- niezapowiedziana

- sprawdzenie i oddanie w ciągu tygodnia

- nie podlega poprawie

w zależności od omawianego materiału



Uczeń ma prawo do poprawy 1 pracy klasowej lub sprawdzianu w nieprzekraczalnym terminie 2 tygodni od momentu oddania prac.



Uczeń nieobecny na pracy klasowej lub sprawdzianie ma obowiązek napisać pracę w ciągu 2 tygodni po nieobecności w szkole w terminie ustalonym przez nauczyciela (termin ten może ulec wydłużeniu w przypadku bardzo długiej nieobecności w szkole).



Uczeń, który nie napisze pracy pisemnej w ustalonym terminie otrzymuje ocenę niedostateczną.



Uczeń nieobecny na pracy klasowej lub sprawdzianie z powodu wagarów pisze zaległą pracę w terminie wyznaczonym przez nauczyciela, nauczyciel nie musi ponownie informować ucznia o sprawdzianie.



W przypadku nieobecności nauczyciela w dniu zapowiedzianego sprawdzianu, zostaje on przesunięty na kolejną lekcję.



Korzystanie z niedozwolonych źródeł w czasie prac pisemnych, oddawanie do oceny prac nie napisanych samodzielnie równa się ocenie niedostatecznej.

Ocenianie prac klasowych i sprawdzianów:

Ocena Odsetek punktów

Celująca 100% - 95 %

Bardzo dobra 86 % - 94 %

Dobra 75 % - 85 %

Dostateczna 58 % - 74 %

Dopuszczająca 40 % - 57 %

Niedostateczna 0% - 39 %

IV. WYMAGANIA NA POSZCZEGÓŁNE OCENY DLA UCZNIÓW Z DYSFUNKCJAMI



uczniowi z dysleksją - wydłuża się czas na wykonanie zadania, pracy pisemnej (docenia się przede wszystkim wysiłek włożony w wykonanie różnych zadań)



ucznia z dysgrafią - w większym stopniu ocenia się

na podstawie wypowiedzi ustnych, w pracach pisemnych ocenia się przede wszystkim ich treść (stronę merytoryczną)



innego typu schorzenia - zgodnie z zaleceniami poradni

V. SPOSOBY INFORMOWANIA UCZNIA O OCENIE CZĄSTKOWEJ Z DANEJ FORMY AKTYWNOŚCI

Forma aktywności Częstotliwość

Odpowiedź ustna Przynajmniej 1x w semestrze

Praca domowa W zależności od omawianego materiału

Prowadzenie zeszytu ćwiczeń Przynajmniej 1x w semestrze

Prace dodatkowe (projekty, pomoce naukowe, plakaty,

gazetki tematyczne itp.) W zależności od omawianego materiału

Praca w grupie Na zakończenie lekcji, na której wystąpiła ta forma pracy

Aktywność Na każdej lekcji

pięć " + " to ocena bardzo dobra

- Nieobecność ucznia ( za wyjątkiem dłuższych nieobecności spowodowanych chorobą) na lekcji nie zwalnia go z przygotowania się do lekcji i możliwości odpowiedzi lub pisania kartkówki

- Brak zadania domowego pisemnego lub oddanie zadania odpisanego - ocena niedostateczna.

- Uczeń raz na semestr może zwolnić się z odpowiedzi ustnej, zgłosić nieprzygotowanie ( obejmuje również brak zeszytu przedmiotowego, zeszytu ćwiczeń, potrzebnych przyborów, brak zadania domowego).

- Uczeń ma obowiązek prowadzenia zeszytu przedmiotowego. Zeszyt powinien być prowadzony systematycznie. Uczeń, w przypadku nieobecności w szkole powinien zeszyt uzupełnić. Zeszyt również podlega ocenie (kompletność i systematyczność prowadzenia notatek ,poprawność merytoryczna, czytelność i estetyka).

Wymagania edukacyjne rok szkolny 2011 / 2012 klasa I gimnazjum – „Planeta Nowa 1”

Rozdział Lp. Temat

Poziom wymagań Konieczny

OCENA DOPUSZCAJĄCA

Podstawowy OCENA DOSTATECZNA

Rozszerzający OCENA DOBRA

Dopełniający OCENA BARDZO

DOBRA

Wykraczający OCENA

CELUJĄCA I. Podstawy geografii 1. Czym zajmuje

się geografia?

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie terminu „geografia”

• wymienia podstawowe dyscypliny nauk geograficznych

• wymienia sfery Ziemi

• wymienia przykłady źródeł informacji geograficznej

Uczeń:

• wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna i społeczno- -ekonomiczna

• podaje główne cechy kształtu i wymiarów Ziemi

Uczeń:

• wyjaśnia różnice między elipsoidą a geoidą

• omawia współzależności zachodzące między sferami Ziemi

Uczeń:

• zna imiona lub nazwiska uczonych i ich dokonania w poznaniu kształtu Ziemi

• omawia wpływ poszczególnych sfer Ziemi na życie i działalność gospodarczą człowieka

Uczeń:

• przedstawia ewolucję poglądów na temat kształtu i wymiarów Ziemi

• omawia wpływ działalności człowieka na funkcjonowanie sfer Ziemi

2. Współrzędne geograficzne

• wyjaśnia znaczenie terminu „siatka geograficzna”

• wskazuje na mapie i globusie południki: 0° i 180° oraz półkule wschodnią i zachodnią

• wskazuje na mapie i globusie równik oraz półkule północną i południową

• wymienia cechy południków i równoleżników

• wskazuje na globusie oraz mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe

• wyjaśnia znaczenie terminów: „długość geograficzna”,

„szerokość geograficzna”

• określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie

• odczytuje współrzędne geograficzne na globusie

• określa położenie matematyczno- -geograficzne punktów i obszarów na mapie

• lokalizuje na globusie

i na mapie obiekty na podstawie

współrzędnych geograficznych

• ocenia znaczenie umiejętności określania współrzędnych geograficznych w życiu człowieka

• podaje zasady działania oraz przykłady zastosowania systemu nawigacji satelitarnej GPS

3. Mapa i jej skala

• wyjaśnia znaczenie terminów: „mapa”,

„skala mapy”, „siatka kartograficzna”,

„legenda”

• wymienia elementy mapy

• wyjaśnia różnice między siatką

geograficzną a siatką kartograficzną

• rozróżnia rodzaje skali mapy

• wskazuje skalę mniejszą i większą

• posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie

• wykazuje znaczenie skali mapy w

przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie

• przekształca rodzaje skali mapy

• oblicza skalę mapy, znając odległość rzeczywistą i odległość na mapie

• oblicza powierzchnię rzeczywistą, znając skalę mapy i powierzchnię na mapie

4. Rodzaje map.

Generalizacja

• wyjaśnia znaczenie terminu „plan”

• dokonuje podziału map

ze względu na skalę i treść

• wskazuje różnice między mapą a planem

• wymienia i wskazuje przykłady map tematycznych

• dobiera

odpowiednią mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych

• posługuje się w terenie planem

• wyjaśnia, na czym polega generalizacja treści mapy i

uzasadnia konieczność jej stosowania

• wskazuje możliwości praktycznego wykorzystania planów i różnych rodzajów map

5. Przedstawianie zjawisk na mapach

• wymienia metody prezentacji zjawisk na mapach

• wymienia metody prezentacji rzeźby terenu

na mapach

• wyjaśnia znaczenie terminów: „wysokość względna”, „wysokość bezwzględna”,

„poziomica”

• odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod

kartograficznych, w tym również

odczytuje wysokość bezwzględną

• oblicza wysokość względną oraz charakteryzuje rzeźbę terenu na podstawie rysunku

poziomicowego i mapy

hipsometrycznej

• charakteryzuje wybrane metody prezentacji zjawisk na mapach

• dobiera właściwą metodę do

przedstawienia wybranego zjawiska na mapie

• charakteryzuje wybrane metody prezentacji rzeźby terenu na mapach

• rysuje profil terenu, korzystając z rysunku poziomicowego

6. Czytamy mapę • analizuje i

interpretuje treści map ogólnogeograficznych i tematycznych

• identyfikuje położenie

odpowiadających sobie obiektów geograficznych na fotografiach, zdjęciach lotniczych oraz mapach topograficznych

• posługuje się w terenie mapą topograficzną, turystyczną i

samochodową (m.in.

orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie)

• lokalizuje na mapach (również konturowych)

najważniejsze obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa itp.)

• projektuje i opisuje trasy wycieczek na podstawie map turystycznych, samochodowych i topograficznych

• wykazuje związek między cechami środowiska przyrodniczego a

zagospodarowaniem obszaru na podstawie mapy topograficznej

II. Ruchy Ziemi 7. Ruch obiegowy Ziemi

• wymienia planety Układu Słonecznego

• wyjaśnia znaczenie terminów: „orbita”,

„ruch obiegowy Ziemi”, „równonoc wiosenna”, „równonoc jesienna”, „przesilenie zimowe”, „przesilenie letnie”

• wymienia daty równonocy wiosennej i jesiennej oraz przesilenia letniego i zimowego

• wymienia planety Układu Słonecznego, zachowując właściwą kolejność

• porównuje planety Układu Słonecznego, korzystając z danych liczbowych

• podaje cechy ruchu obiegowego Ziemi

• podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obiegowego Ziemi

• określa wartość kąta nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity

• podaje przyczynę zmiany kąta padania promieni słonecznych na powierzchnię Ziemi w ciągu roku

• wymienia strefy oświetlenia Ziemi

• wyjaśnia znaczenie terminów:

„górowanie”,

„widnokrąg”

• przedstawia (wykorzystując również własne obserwacje) zmiany w oświetleniu Ziemi oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych

szerokościach geograficznych i porach roku

• wymienia przyczyny występowania astronomicznych pór roku

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary, na których występują dni i noce polarne

• podaje przyczyny występowania zaćmienia Słońca i Księżyca

• wyjaśnia przyczyny występowania zjawiska dnia i nocy polarnej

• dowodzi związku między ruchem obiegowym Ziemi a zmianą długości trwania dnia i nocy w ciągu roku

• dowodzi wpływu nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity na występowanie astronomicznych pór roku

• przedstawia na ilustracji układ Ziemi, Słońca i Księżyca podczas zaćmienia Słońca i Księżyca

• wyjaśnia znaczenie terminów:

„galaktyka”, „Droga Mleczna”,

„planety karłowate”

• omawia wpływ ruchu obiegowego Ziemi na zmiany w przyrodzie i życie człowieka

• oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem

8. Ruch obrotowy Ziemi

• wyjaśnia znaczenie terminów: „ruch obrotowy Ziemi”,

„doba”, „czas słoneczny”, „czas strefowy”, „czas urzędowy”

• podaje cechy ruchu obrotowego Ziemi

• podaje najważniejsze geograficzne następstwa ruchu obrotowego Ziemi

• wyjaśnia przyczynę występowania dnia i nocy

• wyjaśnia, dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe i międzynarodowa linia zmiany daty

• charakteryzuje strefy oświetlenia Ziemi

• wyjaśnia różnice między czasem słonecznym a czasem strefowym i urzędowym

• posługuje się mapą stref czasowych do określania różnicy czasu strefowego i słonecznego na Ziemi

• wymienia nazwy stref czasowych, w których obrębie położona jest Polska

• posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: „ruch obrotowy Ziemi”,

„czas słoneczny”,

„czas strefowy”

• omawia zastosowanie gnomonu

• wskazuje zależność między ruchem obrotowym Ziemi a rachubą czasu

• oblicza czas miejscowy, znając różnicę długości geograficznej

• uzasadnia konieczność stosowania czasu strefowego i urzędowego

• wymienia skutki działania siły Coriolisa

• wyjaśnia, dlaczego

międzynarodowa linia zmiany daty nie pokrywa się dokładnie z południkiem 180°

• omawia wpływ ruchu obrotowego Ziemi na zjawiska przyrodnicze i życie człowieka

III. Atmosfera i hydrosfera

9. Atmosfera.

Temperatura powietrza

• wyjaśnia znaczenie terminów: „atmosfera”,

„troposfera”, „pogoda”

• podaje nazwy gazów wchodzących w skład powietrza

atmosferycznego

• wymienia czynniki klimatotwórcze wpływające na wartość

temperatury powietrza

• wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od warstwy znajdującej się najbliżej

powierzchni Ziemi

• omawia zmiany temperatury powietrza w atmosferze, posługując się ilustracją

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary o najwyższej i najniższej temperaturze powietrza

• charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery

• sporządza klimatogram,

korzystając z danych klimatycznych

• wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca a temperaturą powietrza

• oblicza średnią roczną temperaturę powietrza, średnią roczną amplitudę temperatury

powietrza oraz roczną sumę opadów

atmosferycznych

• oblicza zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza

• wyjaśnia na przykładach wpływ czynników

klimatotwórczych na wartość temperatury powietrza

• wyjaśnia znaczenie terminu

„inwersja termiczna”

• omawia wpływ działalności człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza

atmosferycznego

10. Ciśnienie atmosferyczne i wiatr

• wyjaśnia znaczenie terminów: „ciśnienie atmosferyczne”, „niż baryczny”, „wyż baryczny”, „izobara”

• wymienia jednostki ciśnienia

atmosferycznego

• wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych, występujących na kuli ziemskiej

• wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary występowania pasatów i monsunów

• wyjaśnia zależność między wartością ciśnienia

atmosferycznego a wysokością nad poziomem morza

• sporządza schemat wyżu i niżu

barycznego

• charakteryzuje rodzaje wiatrów na podstawie

ilustracji

• wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne i tornada, charakteryzuje je oraz podaje obszary ich występowania

11. Wilgotność powietrza i opady

atmosferyczne

• wyjaśnia znaczenie terminów: „wilgotność powietrza”,

„wilgotność względna”,

„kondensacja”,

„resubli-macja”

• wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych

• wyjaśnia proces powstawania chmur i opadów

atmosferycznych

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary o najwyższych i najniższych rocznych sumach opadów atmo-

sferycznych

• rozpoznaje rodzaje opadów i osadów atmosferycznych na podstawie fotografii

• podaje przykłady negatywnego wpływu nadmiaru oraz niedoboru opadów atmosferycznych na życie i działalność człowieka

• rozpoznaje rodzaje chmur na podstawie fotografii

• omawia warunki powstawania poszczególnych rodzajów osadów atmosferycznych

• omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów

atmosferycznych na Ziemi

• omawia sposób powstawania opadów frontalnych,

konwekcyjnych i orograficznych

12. Klimaty kuli ziemskiej

• wyjaśnia znaczenie terminu „klimat”

• wymienia elementy klimatu

• podaje różnicę między klimatem a pogodą

• wymienia główne czynniki

klimatotwórcze

• charakteryzuje wpływ głównych czynników

klimatotwórczych na klimat

• wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie stref klimatycznych

• wykazuje zróżnicowanie klimatyczne Ziemi na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref

klimatycznych na Ziemi

• charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych

liczbowych przebieg temperatury

powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych

• omawia na przykładach wpływ wybranych czynników klimatotwórczych na klimat danego obszaru

• podaje przykłady wpływu klimatu na życie i działalność gospodarczą człowieka

• podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi

• charakteryzuje klimat górski

• omawia wpływ klimatu górskiego na występowanie pięter roślinnych

• ocenia wpływ klimatu

na zagospodarowanie wybranych regionów kuli ziemskiej

13. Zasoby wodne Ziemi

• podaje przykłady wód

powierzchniowych i podziemnych

• wyjaśnia znaczenie terminów: „morze”,

„zatoka”, „szelf kontynentalny”,

„gejzer”, „wody termalne”, „wody mineralne”

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata oceany i podaje ich nazwy

• wymienia rodzaje ruchów wody morskiej

• omawia zasoby wodne Ziemi, korzystając z diagramu

• podaje jednostkę zasolenia wód oceanicznych

• omawia zasolenie wód oceanicznych

• wymienia typy mórz i wskazuje ich przykłady na mapie

ogólnogeograficznej świata

• wyjaśnia znaczenie terminów: „ciepły prąd morski”, „zimny prąd morski”

• podaje przykłady ciepłych i zimnych prądów morskich

• omawia przyczyny zróżnicowania zasolenia wód oceanicznych

• podaje przykłady mórz o największym i najmniejszym

zasoleniu wód

• wymienia i wskazuje na mapie

ogólnogeograficznej świata przykłady ciepłych i zimnych prądów morskich

• rozumie znaczenie mórz i oceanów w życiu i gospodarce człowieka

• omawia przyczyny występowania falowania i pływów

• podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych

• wyjaśnia mechanizm funkcjonowania gejzerów

• wymienia przykłady obszarów

występowania gejzerów

• charakteryzuje zjawisko El Niño

IV. Wnętrze Ziemi 14. Budowa wnętrza Ziemi

• wymienia metody badania wnętrza Ziemi

• wyjaśnia znaczenie terminów: „minerał”,

„skała”, „prądy cieplne”, „magma”

• wymienia kolejne warstwy wnętrza Ziemi, zaczynając od warstwy znajdującej się najgłębiej

• wyjaśnia znaczenie badań geofizycznych w poznawaniu budowy wnętrza Ziemi

• wskazuje różnicę między minerałem a skałą

• klasyfikuje skały ze względu na ich genezę

• wyjaśnia różnicę między litosferą a skorupą ziemską

• podaje przykłady kamieni szlachetnych

• wymienia przykłady gospodarczego wykorzystania skał i minerałów

• omawia budowę wnętrza Ziemi, posługując się ilustracją

• podaje zależność między głębokością a temperaturą we wnętrzu Ziemi

• porównuje warstwy wnętrza Ziemi

• rozpoznaje na podstawie okazów skał wybrane skały i określa ich rodzaj ze względu na genezę

• omawia warunki powstawania poszczególnych rodzajów skał na podstawie ilustracji

• określa twardość minerałów na podstawie skali Mohsa

15. Płytowa budowa litosfery.

Trzęsienia ziemi

• wymienia procesy wewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi

• wyjaśnia znaczenie terminów: „ryft oceaniczny”, „grzbiet śródoceaniczny”,

„hipocentrum”,

„epicentrum”

• podaje główne cechy płytowej budowy litosfery

• podaje przyczynę ruchu płyt litosfery

• podaje przyczynę trzęsień ziemi

• omawia skutki trzęsień ziemi

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary wzmożonej aktywności sejsmicznej

• podaje skalę, w której określana jest siła trzęsień ziemi

• wykazuje związek pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem trzęsień ziemi

• omawia sposób powstawania ryftów oceanicznych, grzbietów

śródoceanicznych i rowów oceanicznych

• podaje przykłady działań

podejmowanych przez człowieka w celu zminimalizowania skutków trzęsień ziemi

16. Wulkanizm • wyjaśnia znaczenie terminów: „lawa”,

„erupcja”, „wulkan”,

• wymienia produkty erupcji wulkanicznej

• omawia budowę wulkanu, posługując się ilustracją

• omawia pozytywne i negatywne skutki erupcji wulkanicznych

• wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie

ogólnogeograficznej świata

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary wzmożonej aktywności wulkanicznej

• wykazuje związek pomiędzy płytową budową litosfery a występowaniem zjawisk

wulkanicznych • wskazuje na mapie

ogólnogeograficznej świata przebieg Ognistego

Pierścienia Pacyfiku

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata najwyższe wulkany

poszczególnych kontynentów i podaje ich nazwy

17. Powstawanie gór

• wyjaśnia znaczenie terminu „ruchy górotwórcze”

• wymienia nazwy er, zaczynając od najstarszej ery

• wymienia rodzaje gór

• wymienia wielkie formy ukształtowania powierzchni lądów

• podaje we właściwej kolejności nazwy okresów w dziejach Ziemi

• wymienia najważniejsze

orogenezy w dziejach Ziemi

• wymienia wielkie formy ukształtowania dna oceanów

• podaje przykłady gór fałdowych, zrębowych i wulkanicznych

• wskazuje na ogólnogeograficznej mapie świata przykłady wielkich form ukształtowania powierzchni lądów

• wyjaśnia znaczenie terminu „subdukcja”

• wymienia zjawiska towarzyszące procesowi subdukcji

• podaje przykłady gór wypiętrzonych podczas

poszczególnych orogenez

• charakteryzuje na podstawie ilustracji mechanizm powstawania gór fałdowych i zrębowych

• wyjaśnia proces powstawania gór wulkanicznych

• charakteryzuje wielkie formy ukształtowania powierzchni lądów oraz dna oceanów

• wymienia najwyższe szczyty na kontynentach i podaje ich wysokości

V. Procesy zewnętrzne kształtujące

powierzchnię Ziemi

18. Wietrzenie • wymienia procesy zewnętrzne

kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi

• wyjaśnia znaczenie terminu „wietrzenie”

• wymienia rodzaje wietrzenia

• podaje nazwę produktu wietrzenia

• wyjaśnia proces wietrzenia fizycznego, chemicznego i

biologicznego

• wyjaśnia zjawisko wietrzenia

mrozowego i łuszczenia się skał

• omawia zależność między warunkami klimatycznymi a rodzajem i przebiegiem wietrzenia

• posługuje się ze zrozumieniem pojęciem

„wietrzenie”

• charakteryzuje proces odpadania i formy rzeźby terenu powstałe w jego wyniku

• wymienia i charakteryzuje rodzaje ruchów masowych

• podaje przykłady

niebezpieczeństw grożących człowiekowi wskutek wystąpienia ruchów masowych

19. Procesy krasowe

• wyjaśnia znaczenie terminu „krasowienie”

• wymienia nazwy skał ulegających

krasowieniu

• wymienia formy krasu

powierzchniowego i podziemnego

• omawia procesy krasowe i warunki, w których zachodzą

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary występowania rzeźby krasowej

• omawia formy krasowe występujące na powierzchni i pod powierzchnią ziemi

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku krasowienia

• podaje nazwy i wymiary najdłuższych oraz najgłębszych jaskiń na świecie i w Polsce

20. Rzeźbotwórcza działalność rzek

• wyjaśnia znaczenie terminów: „erozja wgłębna”, „erozja wsteczna”, „erozja boczna”, „akumulacja”

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata przykłady najdłuższych rzek świata

• wskazuje na ilustracji

przedstawiającej dorzecze: źródło, rzekę główną, dopływy, ujście, obszar dorzecza, dział wodny

• wymienia przykłady form powstałych w wyniku niszczącej i budującej działalności rzeki

• wymienia typy ujść rzecznych

• wyjaśnia proces powstawania meandrów i starorzeczy

• omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt i ujść lejkowatych

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata przykłady ujść deltowych i

lejkowatych

• posługuje się ze zrozumieniem pojęciem „erozja”

• przedstawia rzeźbotwórczą rolę wód płynących

• wykazuje związek między spadkiem rzeki a charakterem procesów

rzeźbotwórczych wody płynącej

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności rzeki

• oblicza średni spadek rzeki

21. Rzeźbotwórcza działalność lodowców górskich i lądolodów

• wyjaśnia znaczenie terminu „granica wiecznego śniegu”

• wskazuje na mapie ogólnogeograficznej świata obszary współcześnie zlodowacone

• wskazuje różnice między lodowcem górskim a lądolodem

• wymienia czynniki warunkujące powstawanie lodowców górskich i lądolodów

• wymienia formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności

lodowców górskich i lądolodów

• rozpoznaje na ilustracjach i fotografiach formy polodowcowe oraz podaje ich nazwy

• przedstawia rzeźbotwórczą rolę lądolodów i

lodowców górskich

• omawia, korzystając z ilustracji, podobieństwa i różnice w krajobrazie polodowcowym powstałym w wyniku działalności

lodowców górskich i lądolodów

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności

lodowców górskich i lądolodów

• ocenia wpływ zmian

klimatycznych na grubość pokrywy lodowej lodowców górskich i lądolodów

22. Rzeźbotwórcza działalność morza

• wyjaśnia znaczenie terminu „abrazja”

• podaje przykłady form powstałych w wyniku

rzeźbotwórczej działalności morza

• wymienia typy wybrzeży morskich

• omawia, korzystając z ilustracji, proces cofania się klifu oraz proces powstawania mierzei

• wskazuje na ogólnogeograficznej mapie świata typy wybrzeży morskich

• przedstawia rzeźbotwórczą rolę fal morskich

• wyjaśnia genezę typów wybrzeży morskich

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności morza

• podaje przykłady działań mających na celu ochronę wybrzeży klifowych przed abrazją

23. Rzeźbotwórcza działalność wiatru

• wyjaśnia znaczenie terminów: „deflacja”,

„korazja”

• podaje przykłady niszczącej i budującej działalności wiatru na pustyniach

• wymienia rodzaje pustyń ze względu na rodzaj podłoża

• wskazuje na mapie ogólno-geograficznej świata największe pustynie

• wyjaśnia różnice między barchanem a wydmą paraboliczną

• przedstawia rzeźbotwórczą rolę wiatru

• rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działalności wiatru

• omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru

VI. Pedosfera i biosfera

24. Gleby i roślinność na Ziemi

• wyjaśnia znaczenie terminu „gleba”

• wyjaśnia, na czym polega proces glebotwórczy

• wymienia czynniki glebotwórcze

• wymienia strefy roślinne

na Ziemi

• wyjaśnia znaczenie terminu „żyzność gleby”

• wskazuje i nazywa poziomy glebowe na ilustracji

przedstawiającej profil glebowy

• podaje przykłady gleb strefowych i astrefowych

• omawia znaczenie gleb w przyrodzie i gospodarce człowieka

• wskazuje strefy roślinne na mapie ogólnogeograficznej świata

• charakteryzuje poziomy glebowe

• charakteryzuje wybrane typy gleb strefowych i astrefowych

• omawia

zróżnicowanie stref roślinnych na Ziemi

• porównuje profile glebowe różnych typów gleb

• wykazuje zależności

zachodzące między czynnikami

glebotwórczymi a typem genetycznym gleby

• wykazuje wpływ klimatu

na zróżnicowanie roślinności i gleb na Ziemi

• uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami

• wykazuje związek pomiędzy zróżnicowaniem stref roślinnych na Ziemi a działalnością gospodarczą człowieka