Przemysł i Handel Górnośląski, 1924, R.2, z. 12

Z eszyt 12. K atow ice, L ip iec 1924.

Pracownia Śląska

R ok II.

4 P i j c i e t y l k o

I K O N I A K

Gdafislio-KatowicRie Touarzystuo Handlu Żelazem i Metalami z o. p.

KATOWICE, Poprzeczna (Ouerstr.) 2

A d re s te le g ra fic z n y : „DAKEM“ - T e lefo n y 488, 489, 490

D A K E M

Dział kolejowy:

Szyny d la różnych to ró w , Z w rotnice, Lo­

kom otyw y, W ag o n y , W ózki k o le b o w e i g ó rn ic z e , S p rz ęty z ż e la z n e j b lach y , w s z e l­

k ie m a te rja ly z a p o tr z e b o w a n ia k o le jo w e g o

Dział now ego żelaza:

Ż e laz o s z ta b o w e i f a s o n o w e - D rut w a l­

cow an y , B lacha, B ury, Ćwieki, K esy, B loki, Stal - P r o d u k ty w alco w n . w s z e lk ie g o

ro d z a ju

Dział techniczny:

M aszyny p rz e m y s ło w e i ro ln ic ze - L o k o m o b ile M a s z y n y p a r o w e , Kotły, Kotły s k rz y n io w e

Z b io rn ik i « M aszyny e le k try c z n e , M otory.

C ałkow ite u r z ą d z e n ia fa b ry c z n e

Dział Szmelcu:

Szm elc w s z e lk ie g o r o d z a ju d la p ieców , w ielkich, m arty n o w sk ic h , to m a so w n i, b e s e m e rn i, o d le w n i ż e la z a , s ta li itp . - Z a k u p

i r o z b ie ra n ie nieczynnych z a k ła d ó w p rzem y sło w y ch

Dział Metali:

S ta re m e ta le , n o w e m e ta le - B lacha m ie­

d z ia n a , cy nkow a i m o się ż n a - M aterjały d o ra fin o w a n ia - S topy m e ta lo w e etc.

D A K E M

© d 5 d o 1 5 w r z e ś n i a 1 9 2 4 :

IV. M iędzynarodowe Targi Wschodnie

© r a z w y s t a w a r o l n i c z a w e L w o w i e

_________________________

(towarzystwo żelazo~metolon>e :fp. % ogr. o«ip.

Matowieć

u l . £ ? o i » F i s e a n u ( C u e r s < r . ) J Y r - 2

T elefo n 1 7 2 6 , 1 9 8 0 , 2 2 8 7 , 2 8 3 5 / A d r e s depesz: I r o n m e t a l (R u d .M o sse C ode)

Oddz.

J tle ta li

Nowe metale, stare metale, Materjały do rafinowania. Kompo­

zycje. —Półfabrykaty

W ła sn a odlew nia m etali

Oddz.

fu r o ir c ó ir

a) F erro m an g an .F erro siliciu m i w szelk ie in n e F e rro s to p y b) S u ro w iec s ta lis ty , G isersk i,

H em aty t, Z w ie rc ia d listy Ud.

c) R u d a ż ela zn a i m anganow a, R u d a cy n k o w a i o ło w ian a

Oddz.

fzwnelcu

S z m e lc wszelkiego rodzaju dla pieców wielkich, martynow- skich, odlewni żelaza

i t. d ...

Oddz.

Żelaza Handlowego i

m a t e r i a ł ó w S z a l e j o w y c h

Żelazo sztabow e, D ru t w alcow any, Blachy, P ółfabrykaty, K ęsy, B loki i t. d. Szyny i w szelkie m a t e r j a ł y u m a c n i a j ą c e , Loko- ... m otyw y, w ozy i t. d ...

Warszawa FILIALBN; Mr a S t ó w

Ż ó ra w ia 2 7 / T e l. 4 0 6 - 0 3 , 4 0 2 - 2 0 B rodzińskiego 1 9 / T e le fo n 1 1 - 8 6 Pijarska 7 / T e le fo n 4 5 — 4 6 V E R T R E T U N G E N :

ł ó d ź f i e l s t

K o ściu szk i 8 / T eL 7 0 9 G dańska 1 3 5

P o z n a ń

Jasna 1 6

JStaśazyny i €dlcn>nia p r* y fzy&ie Mfweda

H U T A H O H E N L O H E (P . G ó r n y Śląsk).

Lipiec 1924. Nr. 12.

Przemysł 1 Handel Górnośląski

Kopalnie

= n a G ó r n y m Ś l ą s k u =

= S p ó ł k a d z i e r ż a w n a . S

=EE S O C lfe T fe F E R M l f e R E D E S M IN E S F I S C A L E S =

— D E L’E T A T P O L O N A I S EN H A U T E ~ S I L f e S I E =

1 K r ó l . - H u f a 1

= Rynek L. 9-15 :: Telefon 136-140 =

| S p r z e d a ż |

1 W^g la, Koksu |

| Brykietów |

= z kopalń: Król, Bielszowice, Knurów =

a

... " ^ 7 ;

ZWIĄZEK KOPALŃ GÓRNOŚLĄSKICH

R O B U R _{Ś H I}

s- z o. ©.

w K A T O W I C A C H

#

Lipiec 1924. Nr. 12.

Przemyśl 1 Handel Górnośląski

ZAKŁADY

HOHENLOHEGO

H O H E N L O H E - W E R K E

S P Ó Ł K A A K C Y J N A

WEŁNOWIEC G.ŚL.

H O H E N L O H E H Ü T T E O. - S.

T E L E F O N Z A R Z Ą D U G Ł Ó W N E G O : K A T O W I C E , N r . 8 6 4 - 8 7 2 , 4 5 4

O d d z i a ł Ł W ę g i e l

W ę g i e l p ł o m i e n n y z k o p a l ń : MAKS - WUJEK — GEORG Zjednoczona H ohenlohe-Fanny

O d d z i a ł II, M e t a l e

Blacha cynkow a Cynk H. H. Korona

(p od w ójn e rafin.)

Cynk H ohenlohe Pył cynkowy

(rafin. i nierafin.)

Oryginalny ołów hutniczy

O d d z i a ł 1IL K w a s y

Kwas siarkowy (60° Be) techn. czysty.

Kwasy siarkowe od 92— 100%

Oleum 12% Oleum 12%

5

5

S

B B

S

HUTA BI! MARKA

HAJDUKI WIELKIE

G Ó R N Y Ś L Ą S K

♦

P R O D U K T Y :

S u r ó w k a , k o k s , s ia r c z a n a m o n ia k a ln y , b e n z o l s u r o w y , c e g ły ż u ­ ż l o w e , w o d ó r , tle n .

Ż e liw o i o d le w y s t a l o w e w e d łu g m o d e li

Ż e la z o g r u b o i d r o b n o z ia r n is te , t a ś m o w e i f a s o n o w e

S ta l S ie m e n s -M a r tin , s p r ę ż y n o w a , r e s o r o w a , n a h a c e le , n a le m ie s z e K u te, ż ło b k o w a n e p o d k o w y , p ó łfa b r y k a t.

Z im n o w a l c o w a n e ż e l a z o o b r ę c z o w e i t a ś m o w e w e w s z e l k i c h w y ­ m ia r a c h , s t a l t a ś m o w a d o c z ó łe n e k p o k o j o w y c h (k a r to n y ).

C ie n k a b la c h a b a j c o w a n a d o s z t a n c o w a n ia , z a g in a n ia , e m a lj o w a n ia , d o k r y c ia d a c h ó w , c y n o w a n ia , b la c h y d o d y n a m o m a s z y n s t o ­ p o w e i n i e s t o p o w e

B la c h y g r u b e n a c y s te r n y , k o tły , o k r ę ty , b la c h y C o u m p o u n d n a p łu g i, d o b u d o w y s k a r b c ó w .

S t a l n a r z ę d z io w a i k o n s tr u k c y jn a , w a l c o w a n a i k u t a w p r ę ta c h , t a ś m a c h , b la c h a c h i fo r m a c h d o b u d o w y m a s z y n , s a m o c h o d ó w i a e r o p la n ó w . S p e c j a ln e s o r ty d la w y r o b u b r o n i i o p a n c e r z e ń p o c i s k ó w , m in , lu f k a r a b in o w y c h , t a r c z o c h r o n n y c h , s t a l ś w i ­ d r o w a d o w s z y s t k ic h g a t u n k ó w s k a ł.

K u t o ź e la z n e ru ry: g a z o w e , k o łn ie r z o w e , k o t ło w e , s z la m o w e , w ie r ­ t n ic z e , d o r u r o c ią g ó w r o p n y c h , b e z s z w ó w , t ę p o s p o jo n e , s a m o r o d n ie s p a w a n e d o 1 5 0 0 m m p r z e k r o ju , k s z t a ł t k i i fa s o n y r u r o w e .

M a te r ja ły k o l e j o w y d o b u d o w y n a w ie r z c h n io w e j ja k : z ł ą c z a s z y ­

n o w e , z a c i s k i i p o d k ła d k i, s z y n y w ą s k o t o r o w e i k o p a ln ia n e .

L ipiec 1924. Nr. 12,

Przemysł 1 Handel Górnośląski

w m r m m m m

(-

m m

WĘGIEL, CYNK

BLACHA OŁOWIANA, OŁÓW, RURY OŁOWIANE KADMIUM, KWAS SIARKOWY

I

G I E S C H E S P Ó Ł K A A K C Y J N A

MIOÖICE, P0D6Ö1H1 i

im m m

FRIEDENSHOTTE

Spółka Akc. / NOWY-BYTOM / Górny Śląsk

" *

ZAKŁADY: a) Zakłady „Friedenshütte" w Nowym Bytomiu (Wielkie piece), Stalownia i Walcownie, Kok­

sownie, zakłady wyrobów ubocznych.

b) Kopalnia węgla kamiennego „Friedensgrube"

w Nowym Bytomiu.

c) Kopalnie rudy żelaznej wTarnowskich Górach.

d) Kopalnie rudy żelaznej w Czerny (Małopolska).

♦

WYROBY:

Surówka, koks, amoniak, benzol, dziegieć, oleje, smolne, żużel fosfatowy, bloki stalowe Thoma- sow e, Siemens-Martenowskie, naniklone i elektro- stalowe, bramy, surowe i półwaleowane, platyny

żelazo płaskie, kesy.

Szyny kolejowe normalnotorowe, do kolejek potowych i kopalnianych, podkłady (progi), łubki,

płyty podkładkowe i zaciskowe.

Kształtowniki wszelkiego rodzaju do wysokości 550 mm ścianki pionowej. Uniwersalne żelazo sztabowe, taśmowe, kątowe, T- i (ow e i inne gatunki. Blacha gruba, żeberkowana, średnia, cienka, blacha do wytłaczania i zawijania, dy- namowa, transformatorowa i inna specjalna.

Wyroby kute i prasowane: osie do wozów kole­

jowych, obrącze, koła b ose, gotow e zestawy kół.

FRIEDENSHÜTTE

Spółka Akc. / NOWY-BYTOM / Górny Śląsk

Przemysł I Handel

Lipiec 1924. Nr. 12.

GÓITI OŚl^Sld

O b ersch lesisch e

ElsenbnhnBedarIsM

Wyroby koncernu:

(Zakłady S i e m e n s - M a r t e n o w s k i e , odlewnie żelaza i stali w ygniatarki, w a rszta ty ): B u t l e bezszew ne do gazu w szel­

kiego rodzaju; węglan, w odór i tlen, naczynia bezszew ne Ram y sam ochodow e i wszelkie części składow e prasow ane dla budowy autom obili, ru ry K ardanow e — K ute części dla budow y wagonowej, blachy w ypukłe, dna okrągłe i k w a d ra ­ towe, płaskie i w klęsłe — W yroby k u te i prasow ane dla po trzeb kolejow ych: osie wagonowe, obręcze, koła bose, gotowe zestaw y kół, r u s z t o w n i k i z odlewu tw ardego

2. R u r k o w n i e w G l i w i c a c h

(W alcownie ru r spaw anych i bezszew nych): Specjalności:

W ę ż o w n i c e , r u r y d o w i e r c e n i a i k o ł n i e r z o w e , r u r y s t a l o w e ciągnione na zimno, r u r y w o d n e m arynarkow e, parow ozow e i kotłowe, r u r y c y n k o w a n e

3. Fabr. wyrób, blaszanych w Gliwicach

O p a k o w a n i a b l a s z a n e , p u s z k i do konserw wszelkiego rodzaju, z blachy c y n o w a n e j , c y n k o w a n e j i c z a r n e j , z a d r u k o w a n e i n i e z a d r u k o w a n e

( p o w i a t W i e l k i e S t r z e l c e ) (Walcownie żelaza sztabowego, kuźnia form owa, w arsztaty kolejkowe, f a b r y k i z w r o t n i c , pojazdów i wagonów

5* O d le w n ia żelaza C olon n o w sk a

( p o w i a t W i e l k i e S t r z e l c e )

O d l e w y ż e l a z n e , odlew szary, szczególnie kokile

Górnośląskie Towarzystwo akc. dla dostaw koleiow., Zarzad w Gliwicach

7

Stal Baildon.

W y t w o r y s t a l o w e : Stal narzędziowa oraz szybkotnącą / Stal niklowa i chrom.-niklowa / Stal do łożysk kulkowych / Stal srebrzysta / Stal taśmowa gorąco i zimno walcowana Pniaki kowalskie ze stali chromowoniklowej oraz SM stali O d l e w y s t a l o w e : Świdry spinnlne ze stali narzędziowej i stali szybkotnącej N o ż y c e / Świdry weż. i do wierceń w kamieniu S prężyny do a p a ra tó w pociągow ych i z d e rz ak ó w Blacha ze stali odlewowej / S iem en s M artin stal

Huta Baildona

D ą b k o ł o K a ł o w i e := K a to w i c e , S k r z y n k a p o c z to w a 409

HUTA SILESIA

Spółka Akcyjna

P aru szow iec G.Śląsk

WYROBY:

B la c h y s p e c ja ln e : B lachy c z a r n e i deka«

p o w a n e -* • B lachy p r a s o w a n e i do w y tła ­

c z a n i a ^ B lach y p o d w ó jn ie p r a s o w a n e

B la c h y b a r d z o c i ą g l i w e do g łę b o k ic h

w y lła c z a ń w a r k u s z a c h i zw o jach » ■ ■ ■

N a c z y n i a : S p rz ę ty domowe i k u c h e n n e ,

c y n k o w a n e , e m a lio w a n e i la k ie ro w a n e

Lipiec 1924. Nr, 12.

Przemysł 1 Handel

Gc?moślć>sM

D y r e k c j a K o p a l ń Księcia Pszczyńskiego

Fürstlich P lessisch e B e rg w e rk sd ire k tio n — KATOWBCE

T elefon: K atow ice, nr. 666, 667, 668, 669 — A dr. telegraficzny: P lessergruben, K atow ice

W ę g i e l k a m i e n n y

z k o palń: Em anuelssegen-, F ü rste n -, B öera-, H einrichsfreude-, B rade-, H e i n r i c h s g l ü c k - , P r i n z e n - , N euglückauf-, B a r b a r a - , A lek san d er

Wyroby cementowe, cegły i dolomit

w łasnego p rze d sięb io rstw a

Sprzedaż węgla i brykietów

przez „U N IT A S “ , Spółka w ęglow a z ogranicz, odpow iedz., K atow ice ( „ U N I T A S “, K o h l e n h a n d e l s g e s e l l s c h a f t m .b .H ., K a t o w i c e ) Telefon K atow ice Nr. 666, 667, 668, 669 — A d res te le g r.: „ U n i t a s “

W spólność in teresó w z:

1. F a b r y k a k a m ie n n o w ę g l a n y c h b r y k ie t ó w , S p ó łk a z o g r , o d p ., D z i e d z ic e , (S te in k o h le n b rik e ttfa b rik G. m. b. H., D ziedzice), b ry k ie ty fo rm atach 700 gr., 3 15 kg.

S przedaż przez .„U nitas“ , Spółka z ogr. odp.

2 . G ó r n o ś lą s k a F a b r y k a m a t e r j a ł ó w w y b u c h o w y c h , S p ó ł k a A k c y j n a , Łaziska- G órne, G.-Śl., (O berschlesische S prengstoffw erke, S półka A kcyjna, O ber-L azisk) Telefon: M ikołów 55 i 64 — A d res te le g r.: ,, O s w a g “, M ikołów.

M a t e r j a ł y w y b u c h o w e dla górnictw a, dynam it w szelkiego rodzaju, m aterjały w ybuchow e bezpieczne dla użycia w k o p aln iach zagrożonych gazem lub pyłem w ęglow ym , m aterjały w ybuchow e do k a rc z o w a n ia pniaków — W łasne chodniki do­

św iadczalne, spłonki w ybuchow e, lonty i inne przy b p ry zapalcze.

3 . Z a k ła d y E le k t r o w Ł a z i s k a c h G ó r n y c h , S p . z o . p ., (d aw n .: K raft- u. Schm elz­

w e rk e P rin zengrube G .m .b.H .), Tel.: M ikołów 5, 115 i 135, A dr. tel.: „ E le k tro “, M ikołów.

P rzed sięb io rstw o prow adzi e le k tro w n ię o m ocy 25 000 KW ., p rac u jąc ą n a wspólnej sieci z E lek tro w n ią O kręgow ą P szczyńską i w y ra b ia k arbid, k rzem ian żelaza o raz smołę, w y d o b y tą przy nieskiej te m p a ra tu rz e z w ęgla kam iennego.

4 . E l e k t r o w n i a O k r ę g o w a L ig o t a S p .z o.p., (d aw n .: Ü b e rla n d w e rk Pless, T el: K atow ice Nr. 2695 w Ligocie — D o starczan ie p rąd u elek try czn eg o gminom i przem ysłow i p o ­ łudniow ej części polsk.G órnego Śląska — Zużyw ane nap ięcia: 20,000 W olt, 380/220 W olt.

I

Iniuiiiiimii inii iWiiiiiiiimn ii niiMiiiiiiiimi iii iiiimiiinii

lii

Zjednoczenie

Fnhryktłnzów Przemysłowych

W ełnowiec obok Katowic / Telefon 2841 / Telegr. Gazy W ełnowiec

Dostarczamy z zakładów Trzebinia, Szyb Alfreda

o b o k Hu t y

H o h e n l o h e ,

Chorzów

Tleni

Acetylen ^- Dissous

iv b u t l a c t } i v l a s n y c f ) i a b c y c t j

4 ^»

Dostarczamy z naszych składów Trzebinia, Katowice, Szyb Alfreda

o b o k H u t y H o h e n l o h e

Materjały i armatury do spawania

Palniki d o s p a w a n ia / Palniki dla c ię c ia / Druty d o sp a w a n ia / Okulary dla s p a w a c z y / Zawory red ukcyjn e dla Tlenu / W o d o r u / A c e t y l e n - D i s s o u s

Materjały dodatkowe:

Drut na w ę g lu drzewnym d o ż e la z a k u te g o S ztab k i la n e d o ż e la z a l a n e g o i lanej stali Sztabki m o s i ę ż n e / Sztabki m ied zian e

Proszki d o ż e la z a l a n e g o , miedzi, aluminium / B utle s t a l o w e d o w szystkich g a zów , zawory d o butli i c z ę ś c i s k ła d o w e ty c h ż e

4 ^-

Naprawiamy: Butle stalowe, zawory redukcyjne, zawory do butli, palniki do spawania i cięcia w naszych zakładach związkowych.

iii

Lipiec 1924. Nr. 12.

Przemysł 1 Handel Górnośląski

l l l l l l l l l l l l l l i l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l L e

O ddział T o w a ro w y Ś lą s k ie g o B an k u E sk o m p to w eg o w B ie lsk u

# ♦

W yłączn a sprzedaż w ęgla z kopalni H o h e n l o h e g o i P l e s s a

Hartowny handel węgla wszystkich :: kopalń dla kralu i zagranicy ::

Przedstawicielstwa: w Katowicach i Wiedniu

P o leca się jako solid n y d ostaw ca w ęgla dla p rzem ysłu i o p a łu d o m o w e g o po najn iższych cen ach dnia oraz na najdo­

god n iejszych w arunkach.

I l l l l l l l U l ł n

ZwiazekKoksowni Siu o.p,

T e le fo n nr. 1 4 9 0

Katowice, ul. Zamkowa 3

A d r e s telegr.: K o k sv e rein ig u n g

25łlo Siarczan amonowy (rawart. azotu ok. 20,561 )

Benzol i homolog#:

B e n z o l d o m otorów o c z y s z c z ., B e n z o l 9 0 % -o w y o c z y s z c z ., B e n z o l d o o św ietle n ia , B e n z o l d o barwników, B e n z o l czysty, Toluol o c z y s z c z . i czysty, Xylol czysty, S o lv e n t n a f t a I i II o cz y s zcz .,

B en zo l ciężki, Ż y w ica k u m a r o n o w a ...

P r z e t w o r y s m o ł y z w ę g l a k a m i e n n e g o

S m o ł a prepar. i destyl., S m o ły s p e c j a ln e , Pak twardy i miękki, N aftalina d o motorów, Naftalina su r o w a p r a s o w a n a , N aftalina c z y s ta w łu sk a ch , F en ol, K rezole o rto-m eta-, Pirydyny d o denaturacji i r o z p e s z c z a n ia , Z a s a d y p irydynowe ciężkie, Olej kreozotow y, Olej palny, Olej a n tra c en o w y , Karbolineum, Olej sm ołow y, Olej d o w y c ią g a n ia ben zolu, 4 0 % a n tra c en surowy.

ÜJ

» Z A K Ł A D Y S I L E S I A «

S p ó ł k a K o m a n d y t o w a w WIRKU

» «

Kom.-Gesellscłi. ANTONIENHÜTTE

Telefon Wirek nr. 11 - Telefon Wirek nr. 11 II!

Specjalna Fabrylia maszyn górniczych oraz warsztaty reparacyjne:

D z l a l I: B u d o w a koszów w yciągow ych, k oleb, żelaznych w ózków , w y w ro tó w , szarp arczy , w ó zk ó w w yciągow ych, n a rz ę d z i górniczych, o k ień żelaznych, zbiorników , p rzen o śn ik ó w taśm ow ych, dzw igaczy, b ań dla pyłu cy n k o w eg o , zw ro tn ic k o p a ln ia n y c h w szelkich ro d zajó w oraz w y konyw anie w szelk ich żelaznych k o n stru k c ji D z l a l II: N a p ra w a w agonów d la k o lejek w ą sk o -to ro w y c h i lokom otyw , w y k o n y w an ie n a p ra w k o tłó w i sp ajan ie

n a m iejscu p rzez najlepiej w y szk o lo n y p erso n a! p o d fachow ym k iero w n ictw em

D z i a ł I I I : N ow e n aw ijan ie i p rzew ijan ie m o to ró w o p rą d z ie zm iennym i stały m oraz p rzetw o rn ik ó w

415 urzędników i robotników

Tow.TECHPOM ^$p.Akc,

Warszawa, ul. Warecka 10

T e le g r a m y : „ H a p e te k a “

poleca: Blachy, pręty, rury, taśmy, drut, kable, liny, śruby, nakrętki, nity, podkładki, profile etc, z miedzi, mosiądzu, bronzu, aluminium, cynku, cyny, ołowiu, now ego srebra i t, d, / Rury stalow e ciągnione b ez szw u / Stal narzędziow a szw edzka / Surów ka odlew nicza szw edzka Ruda żelazna / Silniki rop ow e szw edzkie ,,A v a n c e“ / M łoty spręży­

n o w e dla kuźni / Sprawdziany, kalibry i narzędzia oryg. C. E, J o ­

hansson / Kuchenki naftow e / Tarcze szm erg lo w e,,S v en sk a N a x o s“ etc.

Li/piec 1924. Nr. 12.

Przemyśl i Handel Górnośląski

E. v. Münstermann, sp flkI-

O d le w n ie ż e la z a i b r o n z u , b u d o w a m a s z y n i a r m a tu r

Raciborska 8 Katowice Raciborska 8

T e lefo n n r. 11 i 577 :: A d re s te le g ra fic z n y : MUI4STERMANN, KATOWICE

o

O d l e w y

w szelkich form i w ielkości z

o ry g in a ln e g o b ro n z u fo sforow ego D. Riinzla, n i k ł o f o s f o r o w e g o , b ro n zu f o s f o r o w e g o

odpornego n a działania kw asów , i z I a spiżu

Materiał kuty z bronzu specjalnego

w szta b a ch o w ysokiej w ytrzym ałości a m ia­

now icie :

B ronz m anganow y. B ronz stalow y.

B ronz alum iniow y. Bronz diam entow y.

Sztaby kute z l a miedzi elektrolitycznej - l a biały metaly łożskowy - Iaszlaglut, la cyna do lutowania

C ieźkle a r m a tu r y

dla parow ych, w odnych i gazowych p rze w o ­ dów, z żelaza albo z m etalu, w szczególności

zawory, zasuwy i kurki Zawory z lanej stali

do w ysokich ciśnień lub do przegrzanej p ary

Odwadniacze Hydranty

K atalogi bezp łatn ie

Fachowa reparacja maszyn górniczych, pomp i kom­

presorów etc.

Odlewy żeliwne wszelkiegorodzajo,surowe lub obrobione, M

a przed ew szy stk iem odlew y m aszynow e i bu- rA]

dow lane, ru ro w e i fasonow e, ruszty ogniotrw ałe. MM

Sp. z ogr. odp.

T o w a rz y stw o P rz e m y sło w o -H a n d lo w e

»OSKARD« Sp, z ogr. odp,

S o s n o w ie c , ul. 3 M aja nr. 7, te l. 46 W a r s z a w a , ul. H o rte n s ji n r. 3, tel. 223— 22 K a t o w ic e , ul. W o je w ó d z k a nr. 26, tel. 20—41 B e r lm - C h a r lo tte n b u r g 4 , K a n tstra ß e nr. 56 a

tel. S te in p la tz nr. 764

a d re s teleg r.

R U D O L F M O S S E C O D E

M a t e r j a ł y w y b u c h o w e : A r t y k u ł y t e c h n i c z n e :

D ynam it P ro ch D ynam on

Ś rodki w ybuchow e am o n o w e L o n ty

K apiszony

fa b ry k k ra jo w y c h i zag ran iczn y ch

żelazo, stal, szyny, b la c h a , śruby, n ity , k a rb id , liny k o p a ln ia n e , m aszyny

g ó rn icze i

w szelk ie a rty k u ły tec h n ic z n e , w c h o ­ d zące w z a k re s z a o p a try w a n ia h ut, k o p a lń i p rz e d s ię b io rstw p rz e m y sło ­

w ych, sm ary i b e n z y n a

,O s k a rd “ .O s k a rd h u ta “ ,H erm es"

,O sk a rd h u ta "

W ę g i e l :

D ą b ro w ie c k i

G ó rn o śląsk i

K o k s :

G ó rn o ślą sk i

K arw iń sk i

Źródła zakupu bezpośrednio od p ro d ucentów .

Przedstawicielstwa =

1. W e s tfa lsk o -A n h a lc k ie W y tw ó rn ie M a te ria łó w w y b u ­ chow ych S. A. C hem iczne F a b ry k i w B erlin ie 2. Z a k ła d y A m u n icy jn e ,,P o cisk " S. A.

3. P fa lc k a F a b ry k a P ro c h u S. A.

4. F a b ry k a L o n tó w E rn s t B rü n n S. A,

5. W ło c ła w sk a F a b r y k i D ru tu daw niej C. K la u k e S. A.

6. F a b ry k a M aszyn G ó rn iczy ch w Z ałężu

7. H e d d e rn h e im e r K u p fe rw e rk e F ra n k f u rt a. Main, i w iele innych

1

1

O Ś O

G O

13

m n łlM m iu n ^ m M ^ i i i iiiinW m i i iTn 11 rni^iu imii i ,

Koncern Węglowy

C A ESA R WOLLHEIM

Ska. z o . p.

i

|

i I

w Katowicach.

li

I

g

i

j ^ n i u i i i i i |^ i i i i i i i i i ^ i i i i m i i i ^ iiiiiiiiii^ |iiiim iii^ iiiiiiiiii^ iiiiiiiiiig |iiiiiiiii^ iiiiiiiiii^ iiiiiiiii!jyiiiiiiiiija!iiiiiiii!aŁ !iiiiiiii!lM !

©©©©©©©©©©©©©©©!

OJażnc dla lionsumenlóo), piekarzy l organizacji spożywczych!

SPÓŁKA AKCYJNA

»SILUNION«

KATOWICE, ul. STAWOWA 4, TEL 349 i 12-47

z a ł o ż o n a i p o w o ła n a d o życia p o d auspicjam i władz i s a m o r z ą d ó w , jak również przy w sp ó łd z ia ła centra lny ch organizacji S p o ż y w c ó w na Górnym Ś lą s k u c e le m o b n iż e n ia c e n artykułów p ierw szej potrzeb y jak: m ą k i p s z e n n e j , ż y t n i e j , k a s z , k r u p i j a r z y n i c e le m b e z p o ś r e d n i e g o n a w ią za n ia kontaktu z k o n su m en ta m i i ich organizacjam i j a k : k ooperatyw am i, k onsu m entam i, z w y k l u c z e n i e m f i r m p o ś r e d n i c z ą c y c h , d o s ta r c z a : m ą k i ż y t n i e j 7 0 % w w ięk szy c h ilo ś c ia c h i w drobnej s p r z e d a ż y z p o d d z ie r ż a w io n e g o przez n a s Młyna „ F i e d l e r ! G l a s e r “ w K a to w ica c h z d o s t a w ą n a m ie j s c e p r z e z n a c z e n ia oraz m ą k i ż y t n i e j 6 5 % i 7 0 % w p ro st w a g o n o w o na z a m ó w ien ie .

Ceny ogłaszać Się będzie tygodniowo.

P r z e d s t a w i c i e l s t w o :

ZöiqzHu Elionomiczneso Spółek Rolniczych w Lublinie

Zeszyt 12. K atow ice, L ipiec 1924. R ok II.

OfltfkH 1 ¹

o

C za so p ism o p o ś w ię c o n e sp ra w o m p rzem y słu , tech n ik i i h an d lu

R edaktor n aczelny: E d w ard Al. J e rz y C hw atczyński, K atow ice, P o p rzeczn a 15, II., Telefon nr. 99.

R edaktor w W arszaw ie: R ed. Al. Jack o w sk i, W arszaw a, ul. M arszałk o w sk a 33.

Sekretarz redakcji: Józef Banaś.

D yrekcja w yd aw n ictw a: R ed. E dw ard C hw atczyński i Dyr. T ad eu sz D ębnicki.

R edakcja i A dm inistracja: K atow ice, ul. G órnicza (H aasestr.) 16, 1., Tel. 1904.

K onto ban k o w e: B ank Przem ysłow ców , K atow ice. K onto P. K. O. K atow ice, Nr. 301 900.

P R E N U M E R A T A

kwartalna wynosi za 1 egzemplarz (z przesyłką): w kraju: 15 złotych polskich płatnych z góry zagranicą: 4 Doli. St. Zj. Am. Półn.

Cennik ogłoszeń na żądanie.

0 § Altm eiste

0 iftoździeń-fzomemicc

~ G T c l c f o n t u k. 5 7 1 j z t u l. 1S9 7

F a b r y k a s p e c j a l n y c h l i k i e r ó w Wina doborow e. . . .

Altm eister {

W y t w ó r n i a wódcfo @

U r z t Ą t l p o c s tou v tf JSfafoirice r S

♦ 1

S k ł a d y d l a s p rz e d a ż y d e ta ilic z n e j 5 w Katowicach ul. 3-go Maja 24 i Zielona 16 3

l i Górnośląski przemysł

p o w i n i e n w e w ł a s n y m i n t e r e s i e o d

2 . —Q.

p a ź d z i e r n i k a 1 9 2 4 r.

w z i ą ć g r e m j a l n y u d z i a ł w

I

lii

II Miedzynarod.TargachGdańskich

ffiece mecStaniczne ikonkurencpjn zdolność produkcji przem ysłu chemicznego i hutniczego

na rynku św iatow ym .

W ariacje n a te m a t tectknicznnr gospodarski n arodow ej i pryw atnej.

j ö i j r e f t f o i * ' S z e . t K t . z t j H .

P r z e m y s ł k raju danego lub danego o k ręg u , k tó ry zw raca się m ało uw agi „Piece m echaniczne i konkurencyj- uzależniony jest od w yw ozu t. j. eksp o rtu , może li tylko na zdolność produkcji przem ysłu chem icznego i hutniczego

w tenczas m ieć rację b y tu o ile g a t u n e k i c e n a w ytw o- na ry n k u św iatow ym .“ P rz y tra k to w a n iu tego techniczne- rów może staw ić czoło konkurencji. go m otyw u będziem y zajm ow ać się fachow ością tylko

U zasadnienie pow yższego fak tu nie jest nowe. C zęsto w tenczas, k ied y ona p o trzeb n ą będzie do w yjaśnienia w spom ina się w zm iankow any fakt, którego się bliżej nie gospodarczych zagadnień zw iązanych z tym tem atem , om awia, a k tó ry w k o n k retn y ch w aru n k ach daje zasto - D la uniknięcia nieporozum ień w pierw szym rzędzie sow ać się p rak ty czn ie w w ielu k ieru n k ach . należy zdefiujow ać piece m echaniczne, k tó reśm y w yżej

D la utrzy m an ia danego przem ysłu na pew nym pozio- do tak ty czn y ch środków w:alki zaliczyli,

mie p o trz ebnem jest całe złoże w aru n k ó w , k tó re stają Pod nazw ą pieców m echanicznych lub też pieców ma- aię, co ra z trudniejsze, p rz y niefortunnym rozw oju danej szynow ych (w p rzeciw staw ien iu do pieców , k tó re są od­

gałęzi przem ysłow ej. Do u tru d n ien ia w aru n k ó w tych sługiw ano ręcznie) należy rozum ieć ogrzew any, a w ięc przy n ależą w ysokie taryfy przew ozow e, w ysokie c ła, b ra k w ysokich te m p e ra tu rac h p o ru szający się a p a ra t, k tó reg o surow ców , ew en tu aln ie konieczność sp ro w ad zan ia ta k o - obsługa w całości lub w znacznej części jest u sk u teczn ian a w ych z odległych krajów , b ra k w y k w alik o w an y ch sił ro - przez siłę m aszynow ą.

boczych, b ra k fachow ców i kupców,, posiadających odpo- B u d o w a p iecó w m echanicznych przed staw ia sobą b ar- w iednie dośw iadczenie i chłodną rów now agę i ostatecznie, dzo tru d n e zagadnienie, gdyż przy tak im ap aracie prócz n ied o stateczn e środki ek sploatacyjne pozw alające na m aterjałów ogniotrw ałych znajdują się różne m aszynow e p rz e trz y m an ie czasów k ry ty czn y ch konju-ktur i p ostępów konstrukcje. O statn ie mogą b yć w części w ykonane z w dziedzinie u lep szeń technicznych, m aterjałów , k tó re nie b ezw arunkow o lecz tylko w aru n - M ożna rozdzielić n a trzy duże grupy śro d k i k tó rem i ko wo są ogniotrw ałe, w ięc n a k tó re w pływ ają działanie go- pow inien posługiw ać się p rz e m y sł: rąca i inne działanie fizycznej i chem icznej n atu ry . (H äm atit 1. D obra organizacja w ew n ętrzn a, d ająca w szczegół- odlew zlew ny stalow y itd.) To robi zagadnienie zawiłe,m, ności p rz y ró żnorodnych eksploatacjach, d o kładny pogląd k tó re może b y ć ro zw iązan e przez bliską w sp ó łp racę jest pierw szą p o d staw ą taniej p ra c y i u stalen ia dogodnej technologa (m etalurga) e w en tu aln ie chem ika :z iniży-

ceny. . nierem m echanikiem i inżynierem budow niczym . Sam o

2. Dalej przez skom binow anie rozm aitych gałęzi p rze- przez się rozum ie -się, iż w szystkie próby w inny być w y ­ m ysłu i ich p o łączen ie m ogą się u k sz tałto w ać najpotęż- przed zan e p rzez ocenę n a tu ry gospodarczej, k tó ra im niejsze tru sty , gdyż kon ju n k tu ro w e ryzyko ro zd ziela się stale tow arzyszy, a po ukończeniu stro n y technicznej, i tern sam em p rzy p ad a w m niejszym stopniu n a każd y poddać gospodarcze znaczen ie o stateczn ej próbie, Z dru - pcszczególny fab ry k at. T utaj należy też p ołączenie pro- giej zaś stro n y p rz y pom ocy p iecó w m echanicznych dają

duktów . się osiągnąć często k ro ć k o rzy ści najrozm aitrzej n atu ry ,

T a k a kom binacja m oże być rodzaju pro sto p ad łeg o i tak że sk u teczn e rozw iązanie daje m ożność uczynienia horyzontalnego. T e d w a rodzaje m ożna też ze sobą po- k ro k u naprzód. M ożliw ość dalszego rozw oju pieców łączyć. M a ona p rzed staw iać niejako stra te g ic z n y m arsz m echanicznych nie jest jeszcze w y czerp an ą i przed- do w alk i gospodarczej. P rócz środków w ym ienionych w staw ia tu taj co p raw d a tru d n e lecz często też w dzięczne p ierw szy ch dw óch p u n k ta c h jest jeszcze trzeci, k tó ry daje pole p racy , dające m ożność w y stąp ien ia z pow odzeniem cały szereg śro d k ó w taktycznego rodzaju, do k tó ry ch ma- na tle konkurencyjnem n a ry n k u św iatow ym ,

leży techniczne urządzenie przem ysłu. Najlepiej daje się pow yższe uprzytom nić p ra k ty - Z w yżej w ym ienionych i k ró tk o n ak reślo n y ch zary só w cznem i p rzykładam i. J a k o p ierw szy p rz y k ła d niech po- w idać jaki ogrom zagadnień, rozw ija się p rz e d oczam i m y- służy p o rów nanie pieca pudligow ego urucham ianego ślącego o b serw ato ra. T u nie m a się ido czynienia z za- ręcznie dla w yrobu kow alskiego żelaza i stali, z gruszką gadnieniam i, k tó re dałyby się w bard zo w ielu w ypad- B essem ern (K onverter) k tó ra p rz e d s ta w ia . typow y piec Lach tra k to w a ć podług w spólnej re c e p ty , n ato m iast po - m echaniczny. Jak ieg o zastosow ania siły wym aga p raca zostaje u szczytu swego rozw oju ten koncern, k tó ry po- w piecu pudligowym , d a ł tem u w y raz w głęboko odczuty siada inietylko w stosunku do zew nętrznej i w ew nętrznej sposób w ielki czciciel pracy, m alarz M eunier w swoim organizacji, ale też i w stosunku do środków technicznych obrazie ,,Le p u d leu r": W idzim y tu taj siedzącą, w ięc pod-, oryginalne pom ysły i w te n sposób gospodarczo zyskuje. czas p rzerw y odpoczynkow ej, pow ażną, tro ch ę ociężałą

Do ro zw iązania tru d n y ch kw estji za pom ocą ogólnych p o stać, lecz o niezłaimianej w oli i o potężnej sile m usku- ide-i przybliżyć się nie m ożna, w y tw a rz a się niiebezpielczeń- Iarnej. R zeczyw iście w ym aga m ięszanie ciężkiem i stalo- stw o mimo w olnego tw o rzen ia frazesów , k tó re w żadnym w em i sztabam i gęstej k ąp ieli z płynnego żelaza, przy razie nie są p o trzeb n e praw dziw em u p o stęp o w i i k tó re nie dużem prom ieniow aniu gorąca takiej samej siły woli, jak rzad k o niechcąc w p row adzają opinję publiczną w błąd. i siły cielesnej. M ięszanie w inno odbyw ać się bardzo

Do szczególnego om ów ienia w szystkich kw estji b ra - sta ra n n ie p rzy stałej p ró b ie i obserw accji kąpieli, aby kuje tu miejsca. M oże d a się osiągnąć najlepiej w ten pojedyncze cząsteczk i rudy m ożliw ie kom pletnie mogły sposób obraz w szystkich trudności, jeżeli w eźm iem y m a- wejść w k o n ta k t z tlenem p o w ie trz a dla spalenia iznajdu- lu tk ą cząstk ę określonej dziedziny -i ośw ietlim y ją jącego się w n adm iernych ilościach w ęgla i krzem u, d,o- z p u n k tu w id zen ia gospodarki narodow ej i gospodarki pry- p iero obniżanie w ęgla do m ałych dziesiątych p ro cen t w atnej. W tym celu o b iera isiię te m a t na k tó ry często w ydaje żelazo do kiucia.

368

Lipiec 1924. Nr. 12.

Przemysł i Handel Górnośląski

„ T e p e g e “ D ostaw y dla Kopalń i hut oraz P r o d u k ty górniczo hutnicze|

Nim ta k a k ąp iel osiągnie właściwie cechy, musi być intensyw nie o b rab ian a w ciągu 36 godzin w w ydłużonem i m ocno ogrzanym piecu.

O siągnięte ta k zw ane żelaizo sp aw aln e jeist dobrego gatunku, lecz zastosow anie jest uzależnione od tego, że poszczególne k aw ałeczk i szlaki w ytrzym ałość osłabiają.

Co by to mogło n ap rz y k ła d znaczyć w pew nych o k o ­ licznościach p rz y w y rabianiu k o tłó w parow ych, jasnem być pow inno dla każdego laika.

T en sam p ro ces p rz e p ro w a d za się terasz przew ażnie przez konw erter, k tó ry p rz e z zm echanizow anie p raw ie w szy stk ich rękojęć, p rzed staw ia w zorow y p rz y k ład pieca m echanicznego.

T a sam a ilość m aterjału, k tó ra p o trzeb u je 36 godzin w pudlow ym piecu m oże być w k o n w erto rze w ciągu 20 m inut w ytw orzona. Piec ten podobnym jest do rosyj­

skiego k o tła , do h erb aty , zw anego sam ow arem li jest w y ­ w rotnym . P rzechylanie d la n a p ełn ien ia i w ypróżnienia jest z łatw o ścią z a łatw ian e hydraulicznie. Spalarnie w ęgla i krzem u n astępuje pnzypom ocy w dm uchiw ania zgęszczone- go p o w ietrza do płynnej kąpieli.

O siągnięte ta k zw ane żelazo płynne jest doskonałego g atu n k u i w y o b raża rów nom ierne, w olne od szlaki żelazo do kucia. S krócone do 20 m inut spalenie szkodliw ych elem entów daje te m p e ra tu rę około 2000 0 C, każde izaś zew nętrzne ogrzew anie nie m a racji b y tu . O szczędność na w ęglu jest pow ażna. Bez zastrzeżeń uw idocznia się, że tylko co opisany proces o sto su n k u do ilości, jakości, oszczędności w ogrzew aniu i ogólnego op an o w an ia daje k o ­ losalne korzyście w p rzeciw ieństw ie do ociężałego procesu pudlinga. N astępnie należy zauw ażyć, że płynne surow e żelazo, k tó rem n ap ełn ian y zostaje k o n w erter, pochodzi z w ielkich pieców , k tó re dają do se tek to n surow ego żelaza w ciągu 24 godzn. T a w łaśnie pew ność i opanow anie w pro cesie k o n w e rto ra zezw alają n a tego rodzaju p rze­

bieg produkcji, że u rządziw szy odpow iednio w ielkie piece, p ł y n n e surow e żelazo może być bezpośrednio do k o n ­ w e rto ra d o sta rc z a n e p rz e z to rów nież oszczędność w c ie ­ ple jest bardzo znaczna, prócz korzyści jakie zabezpiecza planow ość.

R ów nie pom ocnie d ziała pew ność procesu k o n ­ w e rto ra n astęp n em u prow adzeniu, w alcow aniu kęsów w w alcow niach. 1 tu taj też je s t w ażne dostarczen ie tych kęsów jeszcze rozżażonych do innego, chłodniej idącego p ieca, k tó re p ozostają tam ta k długo aż b ęd ące w p o c z ą t­

ku płynne jądro przyjm ie ta k ą sam ą k o n sy sten cję jak i pow ierzchnia, w k tó ry m to stanie nadaje się do w alco­

w ania.

J e d n a k ż e tern d alek o jeszcze nie są w yczerpane k o ­ rzyści p ieca m echanicznego w p rzeciw ień stw ie do pieca rę c z n e g o ; jeżeli p rzem ian a żelaza ido k u c ia n a s ta l w ym aga w ręcznem piecu dodania o k reślo n y ch dom ieszek {ferro- m angan i błyszcz żelaza i d łu g o trw ałej obrótki, to n a­

tom iast w k o n w erto rze p rzem ienianie się żelaza w stal B essem erow ską, za pom ocą dom ieszki po d rzęd n y ch ga­

tunków żelaza obfitujących w w ęgiel jest oczyszczenie m ożliw e w b ard zo k ró tk im czasie.

Przem iana p ieca m echanicznego w danym w ypadku w p o stać k o n w e rte ra sta ła się rów nocześnie p u n k tem w yj­

ścia do w y tw arzan ia cennej m ąki T hom asa i w ogóle d o ­ piero w tenczas p o w sta ła m ożność p rz e ra b ian ia lotaryng- skiej i północno francuskiej pudy; bo jeżeli się w yłoży gruszkę B essem erow ską zam iast krzem em dolom item , to

w tenczas zaw arto ść posforu w rudzie, k tó ra zw ykle robi żelazo krach em , przechodzi w zap raw ę k o n w e rte ra z k tó ­ rego pow staje m ąk a T hom asa, przyczem rów nocześnie że­

lazo oczyszcza się fosforu.

A by zaś om aw iane pro cesy w rzeczyw istości pojąć n ależało b y w praw dzie u w y d atn ić w a rto ść n a u k o ­ w ych ko n tro ln y ch m etod i ap arató w . J a k o p rzy k ład

takiego a p a ra tu nazw ę uw ydatniającej się p ro sto ty i uży­

teczności B unsenow ski sp e k traln y a p a ra t dlai sp raw d za­

nia sto p n ia sp alan ia się węgla.

W ytw órczość, ew entualnie ilość, oraz jakość są w łaśn ie te mi czynnikam i, k tó re zm niejszają koszty rodukcji, k tó re, dalej dają m ożność ro b ien ia trw a ­ łych planów na um ow y dla drogich rud, surow ców i in ­ nych m aterjałó w na dłuższe o k resy czasu. W tern

tk w ią rów nież b a rd z o duże k o szta i ryzyka.

Dalej um ożliw iają one zaw ieranie um ów z o k re śle ­ niem ilości i jakości tow aru, cen i term in ó w dostaw y.

T akie zjednoczenie ta k szeroko zakreślonych um ów zapew nią każdem u p rzed sięb io rstw u , ta k n ie sta ły czyn­

nik, jakim jest zbyt, od którego w pierw szym rzędzie za­

leży produktyw ność.

K upiec jest w m ożności dzięki taniości, szybkiej d o ­ staw ie, dobrem u g atunkow i tow arów , dużem u o brotow i zdobyć i utrzym ać dużą i zau fan ą klijentelę. Z apew niony zbyt w k raju i n a ry n k u św iatow ym , m oże dać i s ta łą pod­

staw ę, jak w spom inano, dalszem u rozw ojow i środków w ytw órczości.

W zasadzie tech n ik a je st tylko narzędziem , jednakże w ażniejszą jest stro n a gospodarcza. Do tej ostatniej w in­

na w regule dostosow yw ać się technika. Lecz nie zaw sze w praw dzie p o przedza gospodarczy rozw ój technikę, jest to pew nego roldzaju, jak b y dusza i ciało, często k ro ć p o ­ stępuje -strona gosp o d arcza za techniczną. Z w racam u w a ­ gę na to, że budow ane są koleje po p rz e z stepy, dalej, że z pom iędzy dw óch k o n k u ru jący ch n aro d ó w będących w tych sam ych w aru n k ach ten zdobędzie sobie całkow icie rynek, k tó ry p o siad a w yższy poziom techniki w pływ ają­

cy n a ko szty i w łasności tow aru. Poziom techniczny b ę ­ dzie tu tu w ażn ą p o d sta w ą dla u k sz ta łto w a n ia gospodar­

czego. Rozwój m echanicznego p ędzenia pieców dalekim jest końca w przem yśle żelaznym i podaje w iele możliwości ulepszeń; nadm ieniam tu, że piec dla w y tw arzan ia Sie- mens-M artinowskiiej stali zo stał już częściow o zm echani­

zow any, że m ozolna .ręczna p ra c a zo stała zam ienioną na m echaniczną. K ruszce są w p row adzane do pieca m echa­

nicznego n a długiem ram ieniu i w y p ró żn ian e przy pom ocy obrotu. S iem en s-M artin ow ski piec daje w obecnych cza­

sach tylko 25 p ro c e n t oszczędności w o pale. P ierw szo­

rzędne p rzed sięb io rstw a czynią stale w tym k ieru n k u ob­

szerne jdoświadczenia. N ależy przy to czy ć w yniki prób poczynionych w dziedzinie przem ysłu żelaznego z piecam i m echanicznym i, przy k tó ry ch specjalnie gospodarka cieplna znajduje -się n a punkcie kulm inacyjnym przed się­

biorstw a. B ędący w m owie proces o p iera się n a -skom- biinowaniu g e n e rato ra z ruchom em i , rusztam i z piecem rotacyjnym (piecem w alcow ym ), n a k tó re należy z a p a try ­ w ać się jako n a piece m echaniczne. D la uprzytom nienia należy nadm ienić, że w spom niany g e n e ra to r z ruchom em i rusztam i p rzed staw ia m echaniczne opalanie gazem. M ające mieć m iejsce z gazow anie m aterjałó w palnych a następnie spalanie tego gazu o w iele wyżej stoi gospodarczo niż bezpośrednie spalanie w ęgla, koksu, fortu itd. bez u p rzed ­ niego zgazow ania w miejscu zużycia. Do om ów ienia po­

» T e p e g e " Górnicze maszyny Górnicze kolejki Materiały wybuchowe

369

»Te p e g e « Węgiel Koks Grafit

szczególnych części g en e ra to ra z ruchom em i ru sztam i p o ­ w rócę później, gdyż g e n e ra to r nie tylko dominuje w p rz e ­ m yśle żelaznym lecz w całym w ielkim przem yśle.

Celem >zroizumi<einia w zm iankow anej kom binacji gene­

ra to ra z ruchom em i ru sztam i w spólnie z piecom ro tacy j­

nym mającej za zadanie ulepszyć gospodarkę cieplną n a ­ leży nadm ienić coś nie coś o zgazow aniu w e w n ą trz m ia­

now icie na w ydobycie znajdującego się gazu w maiterja- łach opałow ych, to jest odgazow anie, i n a n astęp n e zgazo- w anie w szystkich pozostałości jak n ap rzy k ład koks, Do niedaw na te dw a pro cesy m iały miejsce obydw ie razem w g en erato rze, p ró b y la t o statn ich dow iodły już, że przy tej sposobności duża część w ysoko cennych lek k ich w ę ­ glow odorów , w ydobytych z w ęgla byw a niszczona p rzy pod­

noszącej sę tem p e ra tu rze w strefie odgazow ania, jeżeli odgazow anie i strefa spalania łączą się.

Celem jak najkom pletniejszego otrzym ania sm oły i w ęglow odorów zostały p rzeprow adzone odgazow anie i zgazow anie ciał palnych dw óch oddzielnych p lecach m e­

chanicznych. P ow ołuję się tu na a rty k u ł: Die E ntgasung d er K ohle im D rehofen d y re k to ra Dr. R osera w czaso­

piśm ie „S tah l und E isen “ z dnia 3. czerw ca 1920 r., z k tó ­ rego czerpałem obecne przykłady.

P rzy ty c h dośw iadczeniach uw alnia się od gazu w p iecu rotacyjnym około 100 ton w ęgla kam iennego, w ęgla bru n atn eg o lub też prasow anego torfu. Pie-c ten jest po­

dobny do leżącego cylindra obracającego się koło w łasnej osi, n a stę p n ie (gdy uboczne p ro d u k ty są już oddzielone) zo­

staje p rzep ro w ad zo n e odgazow anie w g en erato rze z ru ch o ­ memi ru sztam i z otrzym anego półkoksu,

W ten sposób rozdzielone p ro cesy odgazow ania i zga- zow ania nie w pływ ają n a siebie niszczącego i m ogą być każd y w swoim rodzaju odpow iednio w ykorzystane. W y ­ nikiem tego jest o w iele k o rzy stn iejsza ek sploatacja. J a k o p rzy k ład tych korzyści należy p rzedew szystkiem w ym ie­

nić gospodarkę cieplną.

J e d n a to n a w ęgla gazowego z gw arectw a F ry d e ry k a T hyssen p o siad a 6 800 000 kalorji.

Po odjęciu zużytej ilości ciepła na opał otrzym uje się w chem icznie zw iązanej fo rm ie:

150 m3 gazu posiadającego o k o ło ... 1 050 000 Kalorji

100 kg smoły „ „ 860 000 „ '

650 kg półkoksu „ „ 3 900 000 „

30 kg lekkiej oliwy „ 300 000 „

Ogólne odjęcie chem. związanego ciepła 6 110 000 Kalorji D alsze zgazow anie otrzym anego p ó łk o k su daje się łatw o w ykonać w g e n e ra to rze o ruchom ych rusztach.

R ów nież dobrze spala, się on n a ru sztach schodkow ych pod k o tłam i parow em ! z dobrem stopniem w ydaności dla w y tw arzan ia pracy. W obec tego, że półko Es przy oczy­

w iście m niejszem d o d atk u smoły, aniżeli przy w ęglu k a ­ m iennym , daje się dobrze bry k ieto w ać, daje on dobre i tan ie b ry k ie ty dla opału domowego.

J a k ie gospodarcze znaczenie może mieć ten proces o p a rty na dw óch p iecach m echanicznych, w ynika z p ro p o ­ zycji Dr. W ittfelda.

Ilość w ęgla p o trz e b n a do tej p o ry zarządow i k o lei w N iem czach (1913 w prusiach 11 mili. to, w całych niem - czech 17,5 mili. ton) w inna być odgazow aną w m iejskich z a k ła d a ch gazow ych i p o zo stały od tego pół,koks jako b ry ­ k ie t ido opału lokom otyw zu ż y ty do spółki z częścią o trzy ­ m anego przy odgazow aniu k oksu czystego.

W yk o rzy stan ie ciep lik a i 'cennych m aterjałó w w eksploatacji kolei s ta ła by się przez to znacznie lepszą, zabezpieczenie m iast w gaz byłoby zapew nione, gdyż z a ­

rząd kolei stale mieć musi do dyspozycji węgiel. Dalej m ożna by w te n sposób otrzym ać dla m niej w ięcej 25 mil.

ludzi w ysoko w airtościwy gaz św ietlny, a zużycie węgla przez zak ład y gazow e niejako znaczne by się obniżyło.

O statecznie dają się odgazow ać w tym piecu rotacyjnym i gorszego gatunku m a terjały palne, n ap rzy k ład płuczyny.

Z arzucają tem u s k o mb in ow an emu zastosow aniu pieca rotacyjnego i g e n e ra to ra o ruchom ych ru sztach zw yżkę, w zużyciu węgla. W rzeczyw istości jest powyżej w ym ie­

niony piec rotacyjny najniedogodniejszym rodzajem budo­

w y p ieca m echanicznego z p u n k tu w idzenia gospodarki cieplnej. W danym w yp ad k u daje się otrzym ać znaczna zw yżka w p ro d u k ta c h ubocznych, lecz pomimo tego zu ­ życie w ęgla jest w iększe, jedynie przy nagrzew aniu m aterjału do w alcow ania, urządzenie tak ie am ortyzuje się w k ró tk im czasie jak następ u jący p rz y k ła d w skazuje:

Zastosowanie węgla w piecach nagrzewalnych w hutach.

Do pieców nagrzew alnych d o starcza się 570 kalorji na kilogram w alcow anego m etalu:

Stary sposób

Gaz generatorowy z węgla ka­

miennego

Nowy sposób

Gaz generatorowy z półkoksu i gaz uzyskany z pieca rotacyjn.

jedną toną węgla gazów, z gwar. Fryderyka Thyssen dają się ogrzać:

9.0 t walcowanego materjału bez I 7.6 t materjału walcowanego uzyskania cennych materjałów. j przy tem jako uboczny produkt:

30 kg lekkiej oliw y... = 7 5 kw godż.

30 kg oliwy zanieczyszczonej = 67 kw godź.

Razem... 142kw godź.

Następnie: 35 kg smoły, 20 kg smaru i paraf.

P odobne korzyści daje zastosow anie pieców stopow ych w z ak ład ach hutniczych, k tó ry ch jednakże nie będziem y dokładnie trak to w ać.

W ym ienione dotychczas p rzy k ład y dotyczą tej gałęzi nieorganicznego ciężkiego przem ysłu, k tó ry nosi miano przem ysłu żelazno-hut,niczego. Lecz piec m aszynow y idzie zw ycięsko i w stro n ę innych gałęzi przem ysłow ych, z k tó ­ rych najw ażniejszem są hu ty m etalow e i przem ysł che­

miczny. Jed n y m z jego najpow ażniejszych zak resó w jest pro ces p rażen ia i kałcynow ania. Pod pierw szym należy rozum ieć nagrzew anie przy dopływ ie (pow ietrza) tlenu, lub też podobnych elem entów dla celów oksydacji; pod kalcynow anem należy rozum ieć zw ykłe nagrzew anie przy w yłączeniu dopływiu tlenu m ające na celu ro zk ład jakiegoś p roduktu. W dobie dzisiejszej p rażen ie p iry tu odbyw a się tylko w p iecach m aszynow ych p rzy p rzeró b ce kw asu siarkaw ego na p łynny kw as siarkow y. P ierw szy z nich ma potężne zastosow anie przez to, że w sk u te k w ysokiego p u n k tu gotow ania jest jedynym kw asem przy pom ocy k tó ­ rego m ożna w w ielkiem przem yśle gotow ać i b adać m a­

terjały. Inne silne kw asy z niskim p u n k tem w rzenia n ap rz y k ła d kw as sa letrzan y lub solny już przy te m p e ra tu ­ rach m ało co w w yższych od te m p e ra tu ry p o w ietrza w y d a­

ją takiego rodzaju zagrażające życiu opary, że badanie m aterjałów p rzy ich pom ocy w w ielkiem przem yśle jest w ykluczone.

P rzem ysł kw asu siarkow ego od ro k u 1906 posiada p raw ie tak ie sam e znaczenie jak przem ysł m echaniczny, gdyż jak żelazo w przem yśle m echanicznym ta k kw as siarkow y w przem yśle chem icznym odgryw a zasadniczą p raw ie rolę.

P o łączen ie pom iędzy p rażak am i zanim leżącą odpyl- nią i fab ry k ą k w asu siarkow ego bądź też z kom orą oło­

w ianą, w ierzą lub płytam i jest w iele ściślejsze aniżeli pom iędzy w ielkiem piecem , k o n v erterem i w alcow nią,

»T ep ege« Kompressory Kotły Motory

370

Lipiec 1924. Nr, 12.

Przemysł i Handel Górnośląski

fiTepege“ B e n z y n a , N a fto w e produkty, O l e j e £ s m a r y

chodzi tu o ta k zw any proces obiegowy, k tó ry w danym w ypadku jest ta k czuły, że różnice ciśnienia w ynoszące tylko pojedyncze d ziesątk i m ilim etra kolum ny wodnej przy tysiącach m etró w sześciennych gazów, k tó re cały system z szy b k o ścią 1—3 m na sekundę przechodzą, mogą poczy­

nić znaczne szkody. Jeżeli zostanie ta k ie urządzenie w jakiem kolw iek bądź miejscu tylko przez p a rę godzin n a ­ ruszone, to w ynikiem tego są techniczne a w raz z nimi i gospodarcze szkody,

Tego rodzaju pro ces daje się przy ró w n ać do k rążen ia krw i w ludzkiem ciele. Tu odgryw a bardzo p ow ażną rolę dokładność p ieca m echanicznego. P rzy p iecach ręcznych tego rodzaju rów nom ierność jest niedoścignioną.

P odobny proces mam y p rzy dobyw aniu sody w edług system u Solvacja. T u też rów nież zaczęto p rzep ro w ad zać kw aśn e k a rb o n a ty w norm alne karbonarty (soda) za pom ocą pieców m echanicznych.

Prizy w ysokim zużyciu w ęgla przez ■dotychczasowy ręczny piec odgryw a tu specjalną rolę oszczędność ciepła, k tó ra przy konkurencyjnej zdolności produkcji ma p ie r­

w szorzędne znaczenie.

D alsze zastosow anie m ają piece m aszynow e przy p ra ­ żeniu siarczków ołowiu, m iedzi i ru d y cynkow ej. P rzez osiągnięcie w ielkich mas k w asu siarcz an ego zo stała ożyw io­

na p rz e ró b k a p ro d u k tó w chem icznych, gdyż kw as był tani.

Tam, gdzie chodzi o w y p rażen ie w ysokocennych rud, na- p rz y k ład p rzy miedzi, byw ało się w m ożności p o krycia w szystkich kosztów produkcji kw asu siarczanego, li tylko sam ym procesem w ydobyw ania m etalu,

Dziś nie brakuje k w asu siarkow ego, w skazuję n iestety tylko n a ograniczone zap o trzeb o w an ie przem ysłu sztu cz­

nych naw ozów dla w yrobu siarczan u am onu i superfosfatu.

P o ch o d ząca z teg o zła zyskow ność zm usza tern bardziej do racjonalnej roboty.

D a le j: W jednej gałęzi przem ysłu, k tó ry rozw inął się bardzo- podczas wojny, a m ianow icie w przem yśle alum in- jowym, p rzep ro w ad za się w d o ro tlen ek glinu w tlenek glinu rów nież za pom ocą m echanicznych pieców w alco ­ w ych przy tem p e ra tu rze 1200 stopni Celsiusa.

Toż sam o dzieje się w fabrykacji cem entu, gdzie się buduje p iece do 60 m etró w długości w form ie pieców m a­

szynow ych.

W-e w szystkich tych opisanych p ro cesach z dziedziny hut m etalow ych i chem icznego przem ysłu w chodzą wi grę te korzyści, k tó re w yliczyliśm y wyżej, aczkolw iek rów nież w ro zm aitych stopniach uzależnione od doskonałości a p a ra ­ tów i sposobów produkcji.

W obec tego, że jedna z tych korzyści tylko ogólnikow o om aw ianą b y ła, a m ianow icie, działanie g atu n k u jednego p rzetw o ru tylko na bieg fabrykacji, zo stan ie ona p o d d an ą specjalnej k ry ty ce, celem udow odnienia jej w ażności. U do­

w odnienie zaczerp n ę z przem ysłu h u t cynkow ych, gdyż m e­

tal ten zalicza się do jednego z ty ch na G órnym Śląsku, gdzie posiadanie rud um ożliw ia p ełn ą w idoków pozycje w Europie. P ro ces k tó ry tu w grę w chodzi je st n a stę p u ją c y : W p ra ż a rn iac h blendy cynkow ej oddzielenie sia rk i musi jaknajrów nom ierniej w ypaść i musi być zred u k o w an e n a nieliczne d ziesiątk i p rocentu. R ów nom ierność podlegają­

cego p ra ż e n iu m aterjału, tw orzy zbliżony do teorji podział p rażo n y ch gatunków blendy, w in teresie którego leży m oż­

liw ie w yso k ie w ydobycie m etalicznego cynku w niżej w y­

m ienionym procesie d estylow ania cynku, dalej stw arza m ożliw ie głębokie od siark o w an ie blendy często oszczę­

dność k ażdorazow o podw ójnej w agi cynku. W obec tego, że

wartość rudy, która w ciągu roku taką hutę przebiega, przy dobrem prowadzeniu niektórych prz-edsięborstw ipr|awie wyższą wartość przedstawia jak całe przedsiębiorstwo, po­

winno być wywyższone znaczenie równomiernego i dokła­

dnego prażenia! w szczególności o ile ono jest do przepro­

wadzenia bez dużego nakładu w materjale opałowem. Tu rozwija się dla pieca mechanicznego ogromna przyszłość, w szczególności, że zostały porobione najrozmaitsze po­

czątki.

Po wielostronnem zbadaniu zalet, do których przy wielu piecach mechanicznych dochodzi jeszcze oszczędność w po­

mieszczeniu, narzuca się zapytanie, dlaczego w niektórych gałęziach wprowadza się zastosowanie mechanicznych pie­

ców stosunkowo powolnie a następnie dlaczego otwiera przy budowie i pędzeniu pełne widoków -specjalne pole dla przemysłu.

Czysty przemysł mechaniczny do,sięgnął wyjątkowo wysokiego stop na udoskonalenia; jesteśmy w stanie na- przykład w pomieszczeniu o nie wielu metr. sześciennych przy pomocy turbiny parowej wytworzyć tysiące sił kon­

nych. Przy piecach mechanicznych ni etyl ko należy brać pod obrachunek przeważnie zasady mechaniki i małe tem­

peratury do około 200 stopni Cel-sius-a, lecz takie tempera­

tury od kilkuset do około

1300

stopni Celsiusa jak równo­

cześnie najróżn-ojr-odniej-sze wpływy natury chemicznej i fizycznej. Te krzyżują wszystkie rachunki inżyniera mecha­

nika. Dalej, piec mechaniczny winien posiadać zdolność dostosowywania się do zmienianego się materjału po­

dlegającego obróbce, a przy tern wszystkiem pracować oszczędnie.

T e w ielo stro n n e cele w ym agają budow y, k tó re p o trz e ­ bują n a d e r bliskiej w sp ó łp racy rozm aitych specjalistów o najlepszych w iadom ościach n au kow ych i z długiem dośw iad­

czeniem , a m ianow icie chem ików ew entualnie m etalurgów (technologów) w raz z inżynierem m echanikiem i k o n stru k ­ torem . Dalej zaś -są w ym agalne trudne i długotrw ałe próby, k tó re pow odują odpow iednie koszty. Doścignięcie celu czyni oczyw iście w k ład d o stateczn ie produktyw nym . Do przep ro w ad zen ia należy n atu raln ie w każdym razie zab ez­

pieczona p o d staw a gospodarcza, k tó ra jest w stanie sobie pozw olić n a specjalne w y d a tk i przy kosztow ych p róbach.

W alka o rynek w przemyśle wymaga ostrego napręże­

nia, wielkiej znajomości rzeczy, najszybszego orientowania się w konjunkturze, Cel daje się osiągnąć tylko nie­

przerwaną wytrwałością, zaś każdy nierozważnie popełnio­

ny skok może doprowadzić do katastrofy.

Pomimo wyżej wymienionych trudności nadaje się naj­

lepiej do rozwiązania tego rodzaju zadań ten przemysł, który wytwarza materjały wzorowo różniczkowane co do ich właściwości, tak jak tego wymagają piece mechaniczne.

Wspomnę tutaj tylko wysoko ogniotrwałem żelazie hema- tytowem, następnie o odlewie neutralnym priz-eciwko moc­

nym i gorącym kwasom. Toż samo rzec można o kamie­

niach dokładnie dostosowanych dla najrozmaitszych celów, które również w stosunku d-o ogniotrw-ałości, jakoteż w sto­

sunku do wytrzymałości przeciwko ubocznym wpływom fizycznym i chemicznym pozostają bez z-miany. Jeszcze nie stoi tutaj w pierwszym rzędzie stopień rozwoju przemysłu polskiego.

Nie jesteśmy w możności na zasadzie chemicznych analiz materjały te podrabiać; pomimo doświadczenia i postępów technicznych przemysł niemiecki podczas wojny światowej nie był w stanie sprostać przebogatym środkom aljantów.

uTepege“ K on stru k cje ż e la z n e , N a rzęd zia i n a r z ę d z ia r k i