R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X X I X , N R 4 S. 159 - 170, W A R S Z A W A 1988
J Ó Z E F K O B U S , E W A K U R E K , C Z E S Ł A W J Ö Z E F A C IU K *
W P Ł Y W N A W O Ż E N IA O R G A N IC Z N E G O N A A K T Y W N O Ś Ć B IO L O G IC Z N Ą Z D E G R A D O W A N E G O U T W O R U L E S S O W E G O ** Praco w n ia M ikrobiologii Środow isk ow ej, Instytut M ikrobiologii U M C S w L ublin ie
* Instytut U p r a w y N aw o żen ia i G lebo zn aw stw a w P u ła w ach
W S T Ę P
W naszym kraju coraz w ięce j w ys tę p u je u tw o ró w b ezgleb ow ych w ym a gają cych rek u lty w a cji. U tw o r y te pow stają w w yn ik u nagrom a dzania się odpadów górniczych, przem ysłow ych, budow nictw a, a także w w yn ik u ero z ji w odn ej i p ow ietrzn ej. P rz y w ró c e n ie aktyw ności biolo gicznej i żyzności tych u tw o ró w w ym a ga stosowania różnych zab iegów agrotechnicznych [4, 7, 8, 14, 21]. C elem naszych badań było określenie, które ze stosowanych n a w o zów i m ateria łów organ icznych n a je fe k ty w niej podnoszą aktyw ność biologiczną i żyzność zdegradow an ej g le b y les sowej .
M A T E R I A Ł Y I M E T O D Y
W latach 1983 - 1986 badano aktyw ność biologiczną próbek zdegra dow anej g le b y lessow ej pobranych z dośw iadczenia założonego na teren ie zeroa ow a n ym i w y ró w n a n y m m echanicznie na całej pow ierzch n i do św iadczalnej. P o w ierzch n ia ta została podzielona na poletka o w y m ia rach 6 X 13 m. N a tak p rzy go to w a n y m teren ie założono w 4 p o w tó rze niach następujące serie dośw iadczalne:
1) „ O ” — bez u żyźnienia,
2) N P K — 60 N, 25 P, 100 К w kg/ha, 3) N P K — 120 N, 52 P, 200 К w kg/ha, 4) obornik — 30 t/ha,
5) obornik — 60 t/ha,
6) ziem ia próchniczna — 700 t/ha, 7) osady ścieków m iejskich — 30 t/ha,
8) zielona masa żyta w fa z ie kłoszenia,
9) przeferm en tow an a kora drzew n a — 30 t/ha, 10) przekom postow any to rf niski — 30 t/ha.
N a poletkach tych u praw iano k olejn o roślin y w następujących zm ia- now aniach: I — buraki cukrowe, jęczm ień ja ry, koniczyna czerwona, pszenica; I I — ziem niaki, owies, m ieszanka bobiku z peluszką, żyto. Do analiz m ik rob iologiczn ych i biochem icznych pobierano próbki ty lk o z se rii: 1, 4, 6, 8 i 9. K o n trolą b y ły poletka bez dodatku m aterii organicznej. W ciągu roku próbki zdegradow an ej g le b y z poziom u 0 - 1 5 cm pobie rano trzy k ro tn ie: na wiosnę, latem i jesien ią z 1 0 m iejsc na każdym poletku. P o b ran y m ateriał m ieszano dokładnie i a n alizy w yk on y w a n o z tej m ieszanki w trzech pow tórzeniach.
Przep row a d zon o następujące oznaczenia:
1) ogólną liczebność bakterii i p rom ien iow ców m etodą p ły tk o w ą na p o ży w ce z w y c ią g ie m g le b o w y m + K2H P 0 4,
2) liczebność g rzy b ó w m etodą p ły tk o w ą na p o ży w ce M artina, 3) liczebność bakterii z rodzaju A z o to b a c te r m etodą p ły tk o w ą na pod łożu bezazotow ym ,
4) m iano n itry fik a to ró w na p o ży w ce płyn n ej L ev isa i Prim era, 5) liczebność b a k terii z rodzaju Cytophaga na p o ży w ce agarow ej po k ry tej krążk iem spreparow anej bib u ły W hatm an 1,
6) aktyw ność deh ydrogen azow ą m etodą Casida i wsp. [3], 7) aktyw ność in w erta zy m etodą Rossa [16].
W Y N I K I B A D A Ń
Badania nad ro zw o je m b a k terii i p rom ien iow ców w yk aza ły, że li czebność tych m ik roorga n izm ów b yła uzależniona od rodzaju w p ro w a dzonej m aterii organicznej, p o ry roku, czasu rozkładu m aterii u żyźn ia jącej i rodzaju u praw ianej rośliny. N a jw ięk szą liczebność drobnou strojów znaleziono w u tw orze lessow ym n a w iezio n ym n aw ozem zielonym . Z ja w isko to ob serw ow ano w obu zm ianowaniach, chociaż w zm ianow aniu I liczebność bakterii i p rom ien iow ców była znacznie w iększa niż w I I (rys. 1A). N a jw ięk szą liczebność drobnou strojów stw ierdzono w lecie i jesienią.
Badania nad efek tem dodatku m ateria łów u żyźn iających na rozw ój g rzy b ó w w yk aza ły, że n a jw ięcej tych m ikroorga n izm ów notow ano w u tw orze lessow ym po w p row ad zen iu kompostu z k o ry i naw ozu z ie lonego (rys. IB ). Podobnie ja k w przypadku b akterii i p rom ien iow ców zm ianow anie I w p ły n ę ło korzystn iej na rozw ój tej g ru p y drobnou strojów niż zm ianow anie II. Jednak po 4 latach od w p row ad zen ia m aterii orga nicznej „lic z b a ” g rzy b ó w w y ra źn ie zm n iejszyła się szczególnie w zm ia now aniu I. D u ży w p ły w na liczebność g rzy b ó w m iał też sezon. N a ogół m niej tych drobnou strojów w ystęp ow a ło w okresie jesien n ym niż w io sennym i latem.
Nawożenie organiczne a aktywność biologiczna gleb 161
Rys. 1. W p ły w nawożenia organicznego na liczebność drobnoustrojów i aktywność enzymatyczną, I — zm ianowanie I: buraki, jęczmień, koniczyna, pszenica, II — zm ianowanie II: ziemniaki, owies, bobik + peluszka, żyto; A — bakterie i p ro mieniowce, В — grzyby, С — C y to phaga, D — A z o t o b a c t e r , E — nitryfikatory, F — dehydrogenazy, G — inw ertaza; 1 — gleba nie nawożona, 2 — gleba + n a w óz zielony z żyta, 3 — gleba + kompost z kory, 4 — gleba + obornik, 5 —
gleba + ziemia próchniczna (W — wiosna, L — lato, J — jesień) Fig. 1. Effect of organie fertilization on the num bers of m icroorganism s and enzymatic activity. I rotation I: beets, barley, clover, wheat, II — rotation II: potatoes, oats, field beans + m aple pea, rye; A — bacteria and actinomycetes, В — fungi, С — C y to p h a g a , D — A z o t o b a c t e r , E — nitrifiers, F — dehydroge nases, G — invertase; 1-non-fertilized soil, 2 — soil + green m anure of rye, 3 — soil -f compost of bark, 4 — soil + farm y ard manure, 5 — soil + humous earth
(W — spring, L — summer, J — autum n)
Spośród badanych drobnoustrojów celu lolityczn ych w zię liś m y pod u w agę g łó w n ie bakterie należące do rodzaju Cytophaga, g d y ż n a jin ten syw n iej rozkładały one celulozę. T y lk o w p ierw szy m roku po w p ro w a dzeniu m aterii organicznej p o ja w iły się także g r z y b y z rodzaju C h aeto- m iu m , T rich o d e rm a i H um icola . R o zw ó j tych bakterii b y ł stym u low an y dodatkiem kompostu z kory, z k tóry m zostały one w prow ad zon e do g le b y (rys. 1C). Pozostałe m ateria ły u żyźn iające o d d zia ływ a ły w m n iej szym stopniu na skład drobnou strojów celu lolitycznych . Z przep row a d zo nych badań w yn ika, że na rozw ój bakterii z rodzaju Cytophaga duży w p ły w w y w ie ra ła kolejność u praw ian ych roślin. Z m ianow anie I sp rzy ja ło w w ięk szy m stopniu ro z w o jo w i tych bakterii niż zm ianow anie II. Liczebność bakterii z rodzaju Cytophaga nie w y k a zy w a ła w yra źn ej za leżności od p o ry roku.
W badaniach naszych śledziliśm y rów n ież w p ły w dodatku różnych m ateria łów u żyźn iających na rozw ój A zo to b a cte r sp. Stw ierdzono, że
Nawożenie organiczne a aktywność biologiczna gleb 165
w zm ianow aniu I n ajw iększa liczebność tych b a k terii w ys tę p u je na poletku n a w iezio n y m ziem ią próchniczną, szczególn ie w p ierw szych dw óch latach. N atom iast w zm ianow aniu I I duży w p ły w , oprócz ziem i próchnicznej, w y w ie r a ł także naw óz zielon y. N astępstw o roślin o m n iej szych w ym agan iach pokarm ow ych sp rzyja ło bardziej r o z w o jo w i tych ba k terii niż zm ianow anie, w k tóry m upraw iano roślin y o w ięk szych w y m aganiach (rys. ID ).
W badaniach u w zględ n iliśm y także drobnoustroje n itrifik u jące.
S tw ierdzon o (rys. 1E), że dodatek m aterii organicznej nie sp rzyja ł roz w o jo w i n itry fik a to ró w w p oczątkow ym okresie rek u lty w a cji. W p ie rw szym roku dośw iadczenia zarów no w zm ianow aniu I, ja k i I I m iano n itry fik a to ró w b yło bardzo niskie. D op iero w dru gim roku ob serw ow ano w y ra ź n y je g o w zrost. Szczególn ie w ysok ie m iano tych drobnou strojów stw ierdzono w seriach n aw iezion ych ziem ią próchniczną i obornikiem . N a jw ięk sze nasilenie n itr y fik a c ji notow ano w e w szystkich seriach do św iadczalnych w jesieni. N a p rzeb ieg tego procesu du ży w p ły w w y w ie rała też kolejność u praw ianych roślin. R o ślin y u praw iane w zm ianow aniu m niej in ten syw n ym sp rzy ja ły bardziej ro z w o jo w i n itry fik a to ró w niż w zm ianow aniu in ten syw n iejszym .
Badania nad aktyw nością biologiczną rek u lty w ow a n eg o lessu zostały uzupełnione badaniam i en zym atyczn ym i. W ykazan o (rys. 1F), że n a j w ię k s zy w p ły w na aktyw ność deh ydrogen azow ą w y w ie r a ło w p ro w a d ze nie ziem i próchnicznej i kom postu z kory. N a le ż y p rz y ty m dodać, że w zm ianow aniu I poziom aktyw ności tych en zy m ów b y ł w ię k s zy niż w II. N a ogół deh yd rogen azy b y ły a k tyw n ie jsze la tem i jesien ią niż na wiosnę.
A k tyw n o ś ć in w erta zy (ry s 1 G ) b yła rów n ież w y ra źn ie stym ulow ana przez dodatek m aterii organicznej. S zczególn ie du ży w p ły w w p ie rw szym roku dośw iadczenia w y w a r ł dodatek naw ozu zielonego, a w latach następnych ziem i próchnicznej, kom postu z k o ry lub obornika. A k t y w ność in w e rta z y b yła n a jw y ższa w okresie letnim . E n zym ten b y ł n aj a k ty w n ie js z y w zm ianow aniu I pod koniczyną i pszenicą, natom iast w zm ianow aniu I I pod ziem niakam i i owsem .
D Y S K U S J A
P rzep ro w a d zon e dośw iadczenia w y k a za ły , że n a w iezien ie rek u lty w o w anego gruntu m aterią organiczną spow odow ało bardzo silne nam nożenie się m ikroorgan izm ów . Szczególn ie b u jn y rozw ój drobnou strojów obser w ow a n o po w p row ad zen iu naw ozu zielon ego i kom postu z kory. Stym u - la c y jn y efek t naw ozu zielon ego b y ł szczególnie w id o czn y w przypadku bakterii i p rom ien iow ców oraz kompostu z k o ry w przypadku grzy b ó w . Z daniem w ielu autorów [1, 5, 8, 18, 21], w p row ad za n ie do g le b y n aw o
z ó w organicznych pow od u je zw iększen ie się liczebności organ izm ów g le bow ych, p rz y czym atakują one w te d y nie tylk o ła tw o rozkładające się połączenia, ale także pew n ą część bardziej opornej na rozkład m aterii org a n iczn ej.
W dostępnej nam literatu rze nie spotkaliśm y danych dotyczących w p ły w u naw ożenia organ icznego na rozw ój drobnou strojów celu lolitycz- nych w rek u lty w ow a n y ch u tw orach bezglebow ych .
Badania nasze w yk aza ły, że A zo to b a cte r sp. został w p ro w a d zo n y do środow iska z ziem ią próchniczną. D odatek ziem i próchnicznej zap ew n ił tem u ro d za jo w i m ik roorga n izm ów korzystne w aru nki rozw oju przez 4 la ta trw an ia doświadczenia, natom iast w p row ad zen ie kompostu z k o ry b yło n iekorzystn e dla ich rozw oju . B y ć m oże m ateriał ten zaw iera ł toksyczne zw ią zk i ham ujące ro zw ó j A zo to b a cte r sp. W ie le czyn n ik ów glebow ych, takich ja k : pH, zaw artość m aterii organicznej, m in era łów ilastych oraz n aw ożenie N P K ma istotn y w p ły w na ro zw ó j azotobactera [9, 12].
S tw ierdzono, że m iano n itry fik a to ró w zarów no w samej skale lesso w ej, jak i naw ożon ej m aterią organiczną było bardzo niskie w ciągu pierw szego, a naw et i do p o ło w y dru giego roku trw an ia doświadczenia. D opiero jesienią dru giego roku liczba tych m ik roorga n izm ów p o d w y ższy ła się; szczególnie dużo obserw ow ano ich w seriach naw ożon ych ziem ią próchniczną i obornikiem . W p ó źn iejszym okresie efek t stym u la cyjn y w y w ie r a ł też kom post z kory. W skazu je to, że nam nożenie się od p ow ied niego zespołu n itry fik a to ró w w n ow ych w arunkach w ym a gało długiego okresu. W iadom o rów n ież [8], że św ieża m ateria organiczna w środowisku nie sp rzyja ro z w o jo w i n itryfik a to ró w .
Badania biochem iczne w yk aza ły, że dodatek m aterii organicznej
sp rzyja ł ro z w o jo w i aktyw ności dehydrogenaz. Szczególn ie silnie na ten en zym w p ły w a ł dodatek ziem i próchnicznej, obornika i kompostu g kory. M a teria ły te stym u low a ły także rozw ój m ik ro flo ry g leb ow ej. L iczn e ba dania [18, 15, 1, 2 0] w y k a z a ły rów nież, że poziom aktyw ności dehydro- gen a zow ej łą czy się ściśle z ogólną aktyw nością g le b y i zaw artością w niej w ęg la organicznego.
N a ogół dodatek m aterii organicznej w p ły n ą ł stym uluj ąco na a k ty w ność in w ertazy. O bserw ow ano jednak, że w p ew n ych okresach rozw oju roślin n a w et na poletkach nie naw ożon ych w ystęp ow a ła duża aktyw ność tego enzym u. W y n ik a ło b y z tego, że en zym ten pochodzi z resztek roślin. P rzy k ła d em m oże b yć bardzo w ysoka aktyw ność in w e rta z y w próbkach pobranych z serii naw ożon ych n aw ozem zielon ym w p ierw szym , a n aw et drugim roku. M ożliw ość pochodzenia in w e rta zy z resztek roślin w p ro w a dzanych jako nawóz, ja k rów n ież u praw ianych sygnalizow ano ju ż w c ze ś niej [11, 16, 17].
Nawożenie organiczne a aktywność biologiczna gleb 167
go na liczebność różnych grup drobnou strojów i aktyw ność en zym atycz ną w y w ie r a ły też w p ły w pora roku i następstwo roślin w zm ianow aniu. N a ogół n ajw iększą liczebność m ik roorga n izm ów i aktyw ność deh yd ro genaz notow ano w okresach letn im i jesiennym . Z w ią zan e to b yło za pew n e ze w zrostem tem pera tu ry rek u lty w o w a n ej g le b y oraz d o p ływ em św ieżej m aterii organicznej pochodzącej z w y d z ie lin korzen i u praw ianych roślin i ich resztek pożn iw n ych [2, 6, 7].
Starano się rów n ież określić w p ły w następstwa roślin na przeb ieg procesów m ikrob iologiczn ych i en zym atycznych. Badania w yk a za ły , że że w zm ianow aniu, w k tó ry m u praw iano k o lejn o: buraki, jęczm ień, ko niczynę, pszenicę, liczebność bakterii i prom ien iow ców , g rzy b ó w i bakterii z rodzaju Cytophaga oraz aktyw ność en zy m ów b y ły dużo w ięk sze niż w zm ianow aniu, w k tóry m upraw iano k olejn o: ziem niaki, owies, bobik z peluszką, żyto. W ty m ostatnim zm ianow aniu korzystn iejsze w aru nki b y ły je d y n ie dla rozw oju ba k terii z rodzaju A zo to b a cte r i n itryfik a to ró w . N a le ż y p rz y ty m zaznaczyć, że plon biom asy roślin u zyskan y w zm iano w aniu I b y ł o około 17% w y ż s z y niż w zm ianow aniu I I [10]. W dostęp nej nam literatu rze nie zn aleźliśm y tego typu badań. W jed y n ej podob nej p ra cy B iederbecka i wsp. [2] p o ró w n yw an o aktyw ność m ikrob iolo giczną i en zym atyczn ą w g leb ie u gorow anej i za jętej pod m onokulturę pszenicy p rzez 17 lat. Z badań tych w yn ika, że aktyw ność m ik rob iolo giczna pod pszenicą b yła o w ie le w iększa niż w gleb ie u gorow anej. A u to r z y tłum aczą to zw iększen ie aktyw ności d o p ły w em do g le b y w y dzielin u praw ianych roślin i resztek pożniw nych.
W N I O S K I
W n iesien ie m aterii organicznej do rek u lty w ow a n eg o u tw oru lessow e go zw ięk szyło liczebność różnych grup drobnou strojów i aktyw ność en zy m atyczną.
Spośród badanych m ateria łów u żyźn iających n a jw ię k s zy efek t stym u- la c y jn y w y w ie r a ło n aw ożen ie zieloną masą żyta, a w późn iejszym ok re sie kom postem z k o ry i obornikiem .
N a aktyw ność biologiczną u tw oru lessow ego bardzo du ży w p ły w m iał rodzaj u praw ianych roślin. K o rzy stn iejs ze b yło zm ianow anie: buraki, jęczm ień, koniczyna, pszenica niż ziem niaki, owies, bobik z peluszką, żyto. W przypadku tego ostatniego zm ianow ania jed y n ie lepsze b y ły w aru nki do ro zw o ju bakterii z rodzaju A zo to b a cter i n itryfik a to ró w .
Stw ierdzono, że du ży w p ły w na liczebność i aktyw ność en zym atyczną w y w ie r a pora roku. N a ogół najbardziej sp rzyja jące w aru n ki dla a k ty w ności biologiczn ej u tw oru lessow ego naw ożonego różn ym i m ateriałam i organ icznym i w ystęp u ją w lecie i jesienią.
Stw ierdzono, że istn ieje prosta zależność m ięd zy stopniem aktyw ności biologiczn ej u żyźnian ego u tw oru lessow ego a u zyskan ym i plonam i roślin. W zm ianow aniu I w yp rod u k ow a n o biom asy w ię c e j o około 17% niż w zm ianow aniu I I *.
L I T E R A T U R A
[1] B a l t o n H. Jr., E l l i o t L. F., P o p e n d i c k R. I., B e z d i c c k D. F. Soil m icrobial biomass and selected soil enzyme activities: effect of fertilization and cropping practices. Soil Biol. Biochem., 1985, 17 s. 297 - 302.
[2] B i e d e r b e c k V. O., C a m p b e l l C. A., S c h n i t z e r M. Effect of w heat rotation and fertilization on m icroorganism s and biochem ical properties of a b ro w n loam in Saskatchewan. Trans. 13th Congr. Int. Soc. Soil Sei. 1986, 2 s. 552- 553.
[3] C a s i d a L. E., K l e i n J. D., S a n t o r o T. Soil dehydrogenase activity. Soil Sei., 1964, 98 s. 371 - 376.
[4] G ó r s k i M., K u s z e l e w s k i L. Studia nad zastosowaniem obornika. Rocz. N a u k Roi., 1957, 76-A-3 s. 481 -524.
[5] H a s e b e A., K a n a z a w a S., T a k a i Y. M icrobial biomass in paddy soil. II. „M icrobial biomass carbon” m easured by Jenkinson’s fum igation method. Soil Sei. Plant Nutr., 1985, 31 s. 3449-3459.
[6] H a g i s h i d a S., T а к а о К . Seasonal changes in m icrobial activities in the surface soil of a grassland. Soil Sei. Plan t Nutr., 1985, 31 s. 647 -651. [7] K o b u s J., K u r e k E., S i u t a J. Biological activity of loose sandy soil re
cultivated w ith various form s of m unicipal and industrial wastes. Pol. J. Soil Sei., 1983, 16 s. 47-56.
[8] K o b u s J., P a с e w i с z T. W p ły w różnego rod zaju naw ożenia na czynność biologiczną gleb. Część I. Zesz. Probl. Post. N a u k Roi., 1963, 40a s. 255 - 284.
[9] K o b u s J., P a s z k o w s k i W . W p ły w bentonitu na aktywność biologiczną gleby p iaskow ej luźnej oraz na grom adzenie się w niej w ę g la i azotu w d łu gotrw ałym doświadczeniu m ikropoletkowym . Pam . Puł., 1985, 84 s. 175 - 189. [10] J ó z e f a c i u k C., J ó z e f a c i u k A., P o c h y l c z u k B. Plonow anie roślin
upraw nych na bezglebow ych utw orach lessowych przy zastosowaniu różnych substancji użyźniających. 1987 (w druku).
[11] K o z l o v K. A., K i s l i t s i n a V. P. E ffect of ecological conditions on enzy matic activities of soils and m icro-organism s. Stiinta Solli 1967, 5 s. 217 - 226.
[12] M a c u r a J., P a v e l L. The influence of m ontm orillonite on the nitrogen fixation by A z o to b a c te r. Fol. Microbiol., 1959, 4 s. 82 - 91.
[13] M a t s u m o t o S., M i t s u h a r a Y . Saccharase activity during the decom position process of rice straw in soil. K in k i D aigak u N a g a k u b u Kiyo, 1985, 18 s. 51-57.
[14] M u s i e r o w i c z A. O stratach azotu przy rozkładzie roślin m otylkowych. Rocz. N a u k Roi., 1949, ser A -3 s. 298 - 395.
[15] P e r u c c i P., S c a r p o n i L., B u s i n e l l i M . Enzym e activities in a clay - loam soil am ended w ith various crop residues. Plant Soil, 1984. 81 s. 345 - 351.
Nawożenie organiczne a aktywność biologiczna gleb 169
[16] R o s s D. J. A seasonal study of oxygen uptake of some pasture soils and activities of enzymes hydrolysing saccharose and starch. J. Soil Sei., 1965, 16 s. 73 -85.
[17] R o s s D. J. Activities of enzymes hydrolysing saccharose and starch in some grassland soils. Trans. 9th Int. Congr. Soil Sei., 1968, 3 s. 299 - 308.
[18] R u s s e l S., K o b u s J. Különbözö talajok dehidrogenâz aktivitâze. A g râ tu - dom ânyi Kôzlem ények, 1974, 33 s. 161 -168.
[19] R u s s e l E. J. Soil condition and plant growth. London 1973, Longm an. [20] S c h r o e d e r D., U r b a n В. Soil respiration, cellulose decomposition and
dehydrogenase activity in different soils and their relation to organic matter and soil properties. Landw irtsch. Forsch., 1985, 38 s. 166 - 172.
[21] Z i e m i ę с к а J., K o b u s J. Influence of different compounds on the m i crobial activities in sandy soils. Trans. 7th Int. Congr. Soil Sei., 1960, 2 s. 679 - 684. Й. КОБУС, Э. К У РЕК, Ч. Ю ЗЕФЛЦЮ К* В Л И Я Н И Е О Р Г А Н И Ч Е С К О Г О У Д О Б Р Е Н И Я Н А Б И О Л О Г И Ч Е С К У Ю А К Т И В Н О С Т Ь Д Е Г Р А Д И Р О В А Н Н О Й Л Е С С О В О Й П ОЧВЫ Университет М. Кюри-Склодовской в Люблине ^Институт агротехники, удобрения и почвоведения в Пулавах Резю м е Внесение органического вещества в деградированную лессовую формацию приводило к увеличению численности разных групп микроорганизмов, а также энзиматической актив ности. Среди исследуемых удобрительных материалов самое сильное стимулирующее дей ствие оказывало удобрение зеленой массой ржи, а в боллее поздний период — компостом из коры и стойлового навоза. Возделываемые культуры: свекла, ячмень, клевер и пшеница оказывали благоприятное влияние на биологическую активность рекультивируемой лёссо вой формации, чем картофель, овес, конские бобы с пелюшкой и рожь. Этот последний севооборот обеспечивал лучшие условия для роста и развития только азотобактера и ни- трификаторов. Кроме удобрения и севооборота также время года оказывало влияние на био логическую активность. Численность микроорганизмов и энзиматическая активность были, в общем, выше летом и осенью, чем весной. J. K O B U S , Е. K U R E K , C. J O Z E F A C IU K * E F F E C T O F O R G A N I C F E R T I L I Z A T I O N O N B I O L O G I C A L A C T I V I T Y O F D E G R A D E D L O E S S S O IL
Labo ratory of Environm ental M icrobiology M. C u rie-S k ło do w sk a U niversity of Lublin, Institute of Soil Science and Cultivation of Plants at P u ła w y *
S u m m a r y
Introduction of organic matter into degraded loess soil resulted in an increase of the num bers of various form s of m icroflora and of the enzymatic activity.
Am ong the fertilizing m aterials tested the strongest stim ulating effect exerted the fertilization w ith rye green m atter and later on — w ith compost m ade from b ark and farm y ard manure. Such crops, as beets, barley, clover and w heat exerted m ore fav o u rab le effect on the biological activtiy of recultivated loess soil than potatoes, oats, field beans w ith m aple pea and rye. The latter crop rotation ensured better developm ent conditions only fo r azotobacter and nitrifiers. A p a rt from fertilization and crop rotation also year season affected the biological acti vity of soil. The num bers of m icroflora and the enzymatic activity w ere, on the whole, higher in sum m er and autum n than in spring.
P ro f. dr J. K o b u s Praca w p łyn ęła do red a k cji w e w rześniu 1987 r. In stytu t M ik robiologii
U n iw ersy tet M . C u rie-S k łod ow sk iej 20 - 033 L u blin , Akadem icka 19
