ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVI, NR 3, S. 189—199, WARSZAWA 1985
M IC H A Ł LIC ZN AR , JERZY DROZD
W PŁY W E R O ZJI NA W ŁAŚCIW OŚCI ZW IĄZK ÓW PRÓCH NICZY CH W NIEK TÓ R Y CH JED N O STK A CH SYSTEM ATYCZNYCH GLEB
K atedra G leb ozn aw stw a A k ad em ii R olniczej w e W rocław iu
W ST ĘP
C zynniki glebotw órcze i procesy glebow e odgryw ają bardzo w ażną ro lę w grom adzeniu, przem ian ie i przem ieszczaniu m aterii organicznej w p ro filu glebow ym . D ługotrw ałe ich oddziaływ anie prow adzi do n a g ro m adzenia określonej ilości i jakości związków próchnicznych, c h a ra k te ry sty czn y ch dla danej jednostki sy stem atycznej gleb [4, 7, 11].
Z w yników dotychczasow ych badań [3] m ożna wnioskow ać, że erozja gleb zm ienia w a ru n k i h u m ifikacji. W ielu autorów podkreśla zm niejszanie się ilości p ró chnicy w glebach narażo n ych na denudacy jne działanie w o dy, nato m iast m ało jest p rac [8, 9, 13] dotyczących c h a ra k te ry sty k i zw iąz ków próchnicznych tw orzących się w ty ch w aru n k ach . Ze w zględu na zróżnicow ane fo rm y pow iązań zw iązków p róchnicznych z m asą m in e ral ną w glebach różnych jednostek system aty czn ych intensyw ność procesu h u m ifik acji może być różna.
C elem p rac y było poznanie zm ian w łaściwości zw iązków próchnicz nych, k tó re k sz ta łtu ją się pod w pływ em erozji w glebach czarnoziem - n ych i brunatn oziem nych.
B A D A N IA W Ł A SN E
O biektem b adań by ły gleby P łaskow yżu G łubczyckiego położone na dw óch zboczach o przeciętn y m spadku pow yżej 10%, zlokalizow ane w r e jonach w ystępow ania gleb czarnoziem nych i brunatn oziem nych. N a każ dym z n ich w różnych częściach stok u w y typow ano trz y profile, stano wiące odpow iednie toposekw encje glebowe. Z różnicow anie jednostek ty pologicznych gleb w poszczególnych toposekw encjach p rzed staw ia tab. 1. Do szczegółowych b adań lab o ra to ry jn y c h pobrano pró b k i glebow e z poziom ów Ap, w któ ry ch oznaczono:
190 M. Licznar, J. Drozd
T a b e l a 1 Zestawienie badanych jednostek systeniatycznych gleb
Comparison o f the oyetenatic s o i l u n its exanined
Иг p r o filu
P ro file Ko. Jednostka typologiczna - T ypological unit L o c a lisa tio n o f p r o filePołożenie p r o filu Toposekwencja gleb czarnoziennych - Topoeequance o f black s o i l s
1 czarnoziem leśno-stepowy zdegradowany
degraded fo re st-ste p p e chernozem płaskowyżplateau 2 czarnoziem zdegradowany sbrunatn.iały / о т о й о л л я у /
degraded browned /eroded/ chernozem etok - slope 3 gleba deluw ialna próchniczne na subfoeylnej gleb ie czernozieranej
humous d e lu v ia l s o i l on su b fo so il blAck s o i l dolinav allo y Toposekwencja gleb brunatnozieemych - Topooeouenoe o f brown s o lle 1 gleba brunatna kwaśna
acid brown s o i l wierzchowinaupland
2 gleba brunatna /erodo«ona/ - Ьгокп e o il /eroded/ stok - slope 3 gleba deluwialna brunatna na subfooylnej gleb ie czarnoziannej
brom d e lu v ial s o i l on eu b fo aeil black e o il dolinav a lle y
— С ogółem m etodą T iurina,
— skład fra k c y jn y zw iązków próchnicznych m etodą K ononow ej i Bielczikow ej.
W w ydzielonych kw asach hum inow ych po ich oczyszczeniu i liofiliza cji [5] oznaczono:
— skład elem en tarn y , w ty m zaw artość: С, II, O, N oraz popiołu, — w idm a w podczerw ieni,
— analizę term ograficzn ą (DTA).
OM ÓW IENIE W Y NIK Ó W
Z a w a r t o ś ć С o g ó ł e m i s k ł a d f r a k c y j n y z w i ą z ^ k ó w p r ó c h n i c z y c h . Przeprow adzone badania (tab. 2) w y k azu ją, że erozja nie sp rzy ja k u m u lacji m aterii organicznej w glebach w y stę p u jących na stokach, czego w yrazem jest obniżenie w nich zaw artości С ogółem. Rów nocześnie w pły w a ona na jakość zw iązków próchnicznych, k tó ry c h zakres zm ian w obrębie toposekw encji u w aru n k o w an y jest p rze biegiem procesów glebotw órczych. Toposekw encja gleb b ru n atn o ziem - nych odznacza się m niejszą zaw artością zw iązków próchnicznych w po ró w n an iu z glebam i czarnoziem nym i. N atom iast gleby toposekw encji czarnoziem nej m ają m niej połączeń niskocząsteczkow ych (w ydzielonych 0,05 M H2S 0 4) i w olnych zw iązków próchnicznych (w ydzielonych 0,1 M NaOH).
W składzie fra k c y jn y m zw iązków próchnicznych toposekw encji gleb czarnoziem nych zw raca uw agę przew aga kw asów hum in ow ych n a d fu
l-S k ł a d f r a k c y j n y zw ią zk ó w p r ó c h n i c z n y c h f r a c t i o n a l c o m p o s i t i o n o f hiunua com pou nde T a b e l a 2 III p r o f i l u P o zi om g e n e t y c z n y G ł ę b o k o ś ć С w y d z i e l o n y С e x t r a o t e d С Ckh p r ó b k i on С 0 , 0 5 m h2s o4 0 , 1 M №а4Р 20 7 + 0 , 1 M NaOH 0 , 1 Ы NaOH p o z o s t a ł yС r e s i d u a l z w i ą z a n e z Ca C . . b o u n d e d “ w i t h Ca P r o f i l e Но. S a a p l i n g d e p t h c a * Q G e n e t i e h o r i z c n w y d z i e l o n y С e x t r a o t e d w y d z i e l o n y С e x t r a c t e d Ckh C k f Ckh w y d z i e l o n y С e x t r a c t e d c k h Ck f Ckh o g ó łe m % с л С t o t a l % % С o g ó łe m kh % С o g ó ł e a - С t o t a l , % Ck f % С o g ó łe m С t o t a l , % 4 f С t o t a l o f k h , %
Top o е е kw enoj a g l e b o z a r n o z i e m n y c h TopOBoquenoe o f b l a o k s o i l e
1 AP 5 - 1 5 1 , 5 5 3 . 3 4 6 , 6 2 7 , 1 1 9 , 5 1 , 3 9 3 9 , 8 2 3 , 1 1 6 , 7 1 , 3 8 5 3 , 3 1 5 , 0 2 А р / В / 5-* 15 1 , 2 7 3 , 9 3 4 , 7 1 7 , 7 1 7 , 0 1 , 0 4 1 4 , 2 4 , 4 9, C 0 , 4 5 6 5 , 3 7 5 , 0 3 S> 5 - 1 5 1 , 5 5 3 , 8 4 6 , 7 2 7 , 5 1 9 , 2 1 , 4 3 3 0 , 5 1 3 , 9 1 6 , 6 0 , 8 4 5 3 , 3 4 9 , 5 Т о р о о э к в с п о j a g l e b b r u n a t n o z i e m n y c h T o p o e e q u o n c e o f br ow n G o i ł o 1 A? 5" i 5 0 , 9 5 8 , 4 4 6 , 3 2 0 , 9 2 5 , 4 0 , 8 2 4 2 , 4 1 9 , 7 2 2 , 7 0 , 0 7 5 3 , 7 5 , 7 2 A p / B / 5 - 1 5 0,7*1 7 , 5 4 7 , 3 1 8 , 9 2 8 , 4 0 , 6 6 36 f 0 1 1 , 0 2 4 , 2 0 , 4 9 5 2 , 7 3 7 , 4 3 *P 5 - 1 5 0 , 9 0 6 , 1 4 6 , 2 1 9 , 4 2 6 , 8 0 , 7 2 4 2 , 3 1 7 , 9 24- * : j 0 , 7 3 l 5 3 , 3 7 , 7
Д92 M. Licznar, J. Drozd
w ow yw i i jednocześnie w iększy udział kw asów hum inow ych zw iązanych z Ca i niekrzem ianow ym i form am i R2O3.
P od w pływ em erozji w glebach erodow anych zachodzą zm iany w proce sie hu m ifikacji. N iezależnie od przynależności typologicznych ty ch gleb zm niejsza się ilość kw asów hum inow ych, a zwłaszcza ich form w olnych, co w pływ a na obniżenie sto su n k u Ckh:Ckf. W śród kw asów hum inow ych gleb erodow anych dużą część stanow ią połączenia z Ca ii niekrzem iano w ym i form am i R2O3, co w sposób szczególny zaznacza się w czarnoziem ie erodow anym . A naliza składu frak cy jn ego zw iązków próchnicznych w b a danych toposekw encjach gleb pozw ala przypuszczać, że p ro d u k ty h u m i fikacji w glebach erodow anych m ają prostszą budow ę drobinow ą w po ró w n an iu z glebam i nie podlegającym i erozji, o czym św iadczy w iększy w nich udział niskocząsteczkow ych połączeń zaliczanych do g ru p y k w a sów fulw ow ych.
S k ł a d e l e m e n t a r n y k w a s ó w h u m i n o w y c h . P rz e p ro w adzone badania (tab. 3) w skazują, że sk ład e le m en ta rn y kw asów humii- now ych ulega pew nym zm ianom pod w pływ em erozji w odnej. Niższa procentow a zaw artość H i N, a także wyższe stosunki C:H i C:N są głów nym i cecham i odróżniającym i p re p a ra ty kw asów hum inow ych gleb czar noziem nych od gleb brunatnoziem nych. W edług K o n o n o w e j [7] i D r o z ' d a [4] św iadczy to o tym , że k w asy hum inow e gleb topose- kw en cji czarnoziem nej są „dojrzalsze” i m a ją bardziej skondensow ane jąd ro arom atyczne niż k w asy hum inow e gleb brunatnoziem nych. Pod w pływ em erozji w glebach topogenicznych n a stę p u je zm niejszenie za w artości С oraz w zrost procentow ego udziału H i N. O bniżenie sto sunk u C:H w kw asach hum inow ych gleb topogenicznych, zwłaszcza erodow a nych, św iadczy, że d ro b iny ty ch kw asów w obrębie każdej toposekw encji m ają m niej skondensow ane ją d ra arom atyczne niż kw asy hum inow e
T a b e l a 3 S k ła d e l e u e n t a r n y kwasów huminowycii - J t l e a e n t a r y c o n p o n i t i o n o f h u a l o a c i d a
9x p r o f i l u P o e ic e gen a - tjTCŁny (to n e ti o h o r i a o n Zawa rt ość p o p i o ł u ЛяЬ. c o n t e n t * P r o o e n t Per c e n tV st o eu n k u do masy b e z p o p i e l n e j In r e l a t i o n to a a h l e s a m a t t e r ł * P r o f i l * l o . С H 0 Ï Top os ek ue nc ja g l e b c z a r n o e ie jo a j c h Topoeequence o f b l a c k s o i l s 1 2 ,7 5 55, 30 4,5 3 36,56 3, 6 1 12,2 1 5 , 3 2 V > / ö , 5 0 54, 83 4,92 3 6 ,2 3 4 ,0 2 11,1 13,6 3 S 4 ,7 5 54 ,3 9 4 ,6 7 37,26 3 ,6 8 11,6 14 ,8
Topo3eicw9ncJa g le b oruna.noziemnych. - Toposequence o f brown s o i l s
1
ap 3 , 0 56 ,6 0 5,71 33 ,08 4, 61 9 , 9 1 2 , 3
2 V B/ 9 , 5 5 1,0 5 6 , 16 3 8,2 9 4 ,5 0 8 , 3 1 1 , 3 3
Wpływ erozji na próchnicę gleb 193 gleb w ierzchow in. Rów nocześnie na podstaw ie składu elem entarnego k w a sów hu m inow ych m ożna w nioskować, że k ieru n e k przem ian su b stan cji organicznej w czarnoziem ie zdegradow anym erodow anym sp rz y ja tw o rzeniu się ich drobin zbliżonych budow ą do kw asów hum inow ych sp o ty kanych w glebach b ru n atn y ch . N atom iast niski stosu nek C:H i C:N stw ierdzony w glebie b ru n atn e j erodow anej świiadczy, że są to p raw do podobnie kw asy hum inow e „m łode”, o m niej skondensow anym jąd rze arom atycznym i większej liczbie łańcuchów bocznych.
Na podstaw ie powyższych rozw ażań m ożna stw ierdzić, że erozja pro*- wadzi do pow stania związków próchnicznych odznaczających się prostszą budow ą, co może w skazyw ać na dom inację początkow ych stadiów humti- fikacji w tych w arunkach.
W i d m a k w a s ó w h u m i n o w y c h w p o d c z e r w i e n i . Spek- tro g ra m y kw asów hum inow ych badanych toposekw encji gleb (rye. 1 i 2) są w ogólnych zarysach bardzo do siebie zbliżone, co w skazuje na duże podobieństw o s tru k tu r w ystęp ujący ch w nich drobin kwasów hum in o wych. Zaznaczające się jed n ak zróżnicow anie intensyw ności absorpcji w poszczególnych zakresach fal w skazuje na pew ną odm ienność ich b u dow y i odzw ierciedla w arun k i h u m ifik acji su b stan cji organicznej [1, 2, 4, 11].
We w szystkich w idm ach zaznacza się w yraźnie pasmo absorpcji w zakresie 3400— 3200 cm -1 odpow iadające drganiom rozciągającym g ru p OH w chodzących w skład alkoholi, kw asów i fenoli. J e st ono bardziej intensy w n e w glebach toposekw encji b ru natn oziem n ej, zwłaszcza w b ru natn ej erodow anej niż w glebach toposekw encji czarnoziem nej.
Również dość w yraźnie jest zaznaczone podw ójne pasmo absorpcji w zakresie 2930 cm “ 1 i 2850 cm -1 , pow stające w w y miku drg ań rozcią gających w iązań С— H g ru p y m etylow ej i m etylenow ej związków alifa tycznych. Inten sy w niejsza absorpcja stw ierdzona na podstaw ie ostrości pików w zw iązkach próchnicznych toposekw encji gleb brun atn oziem ny ch pozw ala wnioskować, że d robiny kw asów humilnowych w om aw ianych glebach m ają więcej rozgałęzień alifatycznych niż gleby czam oziem ne.
F ra g m e n t w idm a kw asów hum inow ych w zakresie liczb falow ych 1600— 1800 cm “ 1 w ykazuje dość ch arak tery sty czn e zm iany uw aru n k o w ane procesem typologicznym i oddziaływ aniem erozji. Cechą kw asów hum inow ych gleb czarnoziem nych są stosunkow o dobrze zaznaczone dw ie s tre fy absorpcji w zakresie 1720 cm ” 1, k tó re przy pisuje się w iązaniu C = 0 g ru p y karboksylow ej, oraz w zakresie 1630 cm ” 1 św iadczącej o w y stępo w aniu w iązań C = C w połączeniach aro m atycznych oraz w iązań
У C = 0 w chinonach. N atom iast w glebach b runatno ziem nych in ten sy w
ność pasm a 1720 cm “ 1 je s t słabo zaznaczona w stosu nk u do pasm a 1630 c m " 1.
P o ró w n ując w pływ procesu erozji na om aw iany zakres w idm a m ożna stw ierdzić, że erozja nie sp rzy ja tw o rzen iu d ro b in kw asów h um inow ych
Hyc. 1. W idm a w p od czerw ien i k w a só w h u m in ow ych z p o zio m ó w ornopróchnicznych to p o sek w en cji gleb czar nózi em nyoh.
1 — płaskowyż, г — stok, 3 — dolina
Infrared spectra of hum ic acids from a rab le-h u m ou s horizons of b lack soil toposequence. 1 — plateau, 2 — slope, 3 — valley
L iczba falow a • 100 cm ~ 1 — W ave n u m ber • 100 c m 1
R ye. 2. W idm a w p od czerw ien i k w a só w h u m in o w y ch z poziom ów orn op ró ch n iczn y ch to p o sek w en cji gleb b ru n atn oziem n ych .
1 — wierzchowina, 2 — stok, 3 — dolina
Infrared spectra of hum ic acids fro m arab le-h u m ou s horizon s o f b row n so il to p o seq uence.
196 M. Licznar, J. Drozd
zasobnych w g ru p y karboksylow e. Na podstaw ie pow yższych w yników oraz poglądów inn y ch au torów [1, 2, 4] m ożna sądzić, że erozja k ształtu je proces h u m ifik acji su b stan cji organicznej w k ie ru n k u pow staw ania k w a sów hum inow ych m niej dojrzałych. P o tw ierdzeniem tego może być strefa absorpcji w paśm ie 1530— 1510 cm “ 1, k tó ra św iadczy o udziale w zw iąz kach arom atycznych g ru p zaw ierających azot. Zanikanie om aw ianej s tre fy absorpcji, połączone z rów noczesnym obniżaniem się zaw artości azotu w kw asach hum inow ych toposekw encji gleb czarnoziem nych, a zwłaszcza w czarnoziem ie nie zerodow anym , świadczyć może o wyższym stop niu h u m ifik acji związków próchnicznych gleb w ierzchow in. Pozostałe części w idm a w zakresie 1230 cm “ 1, 1020 cm -1 są dobrze uwidocznione, lecz nie w yk azują większego zróżnicow ania w obrębie badanych gleb.
R ye. 3. K rzy w e term ograficzn e (DTA) k w a só w h u m in o w y ch z p o ziom ów ornopróchnicznych. A — t o p o s e k w e n c ja g le b c z a r n o z ie m n y c h , В — t o p o s e k w e n c j a g le b b r u n a tn o z ie m - n y c h , 1 — p ła s k o w y ż (w ie r z c h o w in a ), 2 — s to k , 3 — d o lin a
T herm ographic cu rves (D T A) o f hu- m ic from a ra b le-h u m o u s horizons.
A — to p o s e q u e n c e o f b la c k s o ils , В — t o p o s e q u e n c e o f b r o w n s o ils , l — p la te a u
(u p la n d ), 2 — s lo p e , 3 — v a lle y
A n a l i z a t e r m o g r a f i c z n a k w a s ó w h u m i n o w y c h (DTA). Zróżnicow anie sk ład u elem entarnego kw asów hum inow ych i bu dow y ich drobin pod w pływ em erozji w glebach badanych toposekwencja p otw ierd zają rów nież badania dery w atograficzne (ryc. 3). P rzedstaw ione k rzyw e DTA uw idaczniają dw a e fek ty egzoterm iczne, z których m niejszy w y stęp u je p rzy te m p e ra tu rz e około 330°C, a w iększy w granicach 400—
Wpływ erozji na próchnicę gleb 197
— 520°C. W ielu auto ró w [6, 9, 12] uważa, że piroliza związków próchnicz nych pozw ala w pew nym stopniu w yjaśnić ich budowę, tłum acząc efek t egzoterm iczny w tem p e ra tu rz e 330°C spalaniem p ery fe ry jn y c h , alifaty cz nych frag m en tó w drobin kw asów hum inow ych, n atom iast efek t drugi, w k tó ry m w ydzielana jest znaczna ilość ciepła, ze spalaniem części cen tra ln y c h drobin kw asów hum inow ych.
P o ró w n u jąc krzyw e DTA badanych gleb m ożna stw ierdzić, że dro biny kw asów hum inow ych gleb b ru n atn o ziem n ych m ają prostszą budowę, ale w ięcej łańcuchów bocznych, n ato m iast gleb czarnoziem nych m ają bardziej skondensow ane jądro.
Niższe piki egzoterm iczne odpow iadające sp alaniu części cen traln ej drobiny kw asów hum inow ych w glebach topogenicznych erodow anych (zwłaszcza b ru n atn e j) potw ierdzają rów nież, że proces erozji w odnej nie sp rzy ja tw o rzen iu w ysokospolim eryzow anych związków próchnicznych.
W N IO SK I
1. P rocesy h u m ifik acji zachodzące w erodow anych glebach czarno ziem nych i b ru natn o ziem n y ch prow adzą do system atycznego odm ładza nia związków próchnicznych, o czym św iadczy więcej połączeń nisko- cząsteczkow ych i m niejszy stopień kondensacji ją d e r drobin kw asów hum inow ych.
2. W glebach erodow anych w efekcie przem ian substancji organicznej d om inują p ro d u k ty początkow ego stad iu m h u m ifik acji związków p róch nicznych, odznaczające się prostszą budow ą.
3. W w yn ik u erozji proces h u m ifikacji zachodzący w toposekw encji gleb b ru n atn oziem n ych sp rzy ja w y tw o rzen iu w iększej ilości połączeń niskocząsteczkow ych ty p u fulw okw asów , a jednocześnie drobiny w y stę pujących w nich kw asów hum inow ych m ają w ięcej rozgałęzień alifatycz nych w porów naniu z kw asam i hum inow ym i gleb czarnoziem nych.
L IT ER A TU R A
[1] A l e k s a n d r o w a L. N., A r s z e w s k a j a W. F.: Izm ien ien ie so sta w a h u m in o w y ch k is ło t w p rocessie h u m ifik a cji ra stitieln y ch ostatk ow . Zap. L en in - grad sk ow o siel.-ch o z. inst. 117, 1968, 1, 71— 96.
[2] A l e k s a n d r o w a L. N.: P ro cessy hum u soobrazow an ija w p oczw ie. H u m u - so w y je w ie sz c z e stw a poczw . Zap. L en in grad sk ow o siel.-ch oz. inst. 142, 1970, 26—82.
[3] D o b r z a ń s k i B.: Z ależn ość w y stęp o w a n ia k o m p lek só w g leb o w y ch od d zia ła n ia erozji w od n ej. Rocz. glebozn. dodatek do t. 10, 1961, 615—616.
{4] D r o z d J.: Stu d ia n ad w ła śc iw o ś c ia m i ch em iczn y m i i fizy k o ch em ic zn y m i z w ią zk ó w próch n iczn ych n iek tórych jed n o stek tak son om iczn ych gleb. Zesz. nauk. AR W rocław , R ozpraw y, 1978, 13, 5—65.
198 M. Licznar, J. Drozd
'[5] D r o z d J., L i c z n a r M.: N iek tó re w ła śc iw o ś c i k w a só w h u m in o w y ch g leb w sp ó łczesn y ch i zagrzebanych teren ó w erod ow an ych . R ocz. glebozn. (w druku). [6] F i l k ó w W. A., P i 1 i p i e n к o A. D.: N iek o to ry je tierm iczesk ije p o k a za tieli
h u m u sow ych kisłot poczw M ołdaw ii. P oczw . 1977, 1, 83— 90.
i[7] K o n o n o w a M.: S u b stan cje organiczne gleb y, ich b udow a, w ła śc iw o ś c i i m e tod y badań. PW RiL, W arszaw a 1968.
{8] L i c z n a r M., K o w a l i ń s k i S.: C om position of hum us com pounds in th e eroded loess soil. S tu d ies about hum us. T ransact. Int. Sym p. H um us et P la n ts 1, 1979, 7, 114— 118.
[9] M i r o w s k i Z.: S k ła d próch n icy i chem izm gleb teren ó w erod ow an ych . Zesz. nau k . W SR O lsztyn 17, 1964, 2, 207— 217.
[10] S c h n i t z e r M., H o f f m a n J.: T erm ogravim etry of soil hum ic com pounds. G eochem . et C osm ochem . A cta, 29, 1965, 859— 870.
[11] S k ł o d o w s k i P.: B adania ch em iczn e i fizy k o ch em ic zn e zw ią zk ó w p ró ch n iczn ych i ich połączeń z m eta la m i w gleb ach b ielico w y ch w y tw o rzo n y ch w różnych strefach k lim a ty czn y ch . P. W. Geod. 1974, 14, 134.
[12] S z a j m u c h a m i e t o w M. S., S z u r y g i n a E. A.: T erm ograficzesk aja i IK -sp iek tro sk o p iczesk a ja ch a ra k tieristik a p rod u k tow w z a im o d ie jstw ije h u m i n ow ych k isłot s h id rook isjam i żeleza i a lu m im ja i k riem n iek isło to j. P oczw ow . 1980, 4, 59—72.
[13] T u r s k i R.: S u b stan cja organiczna gleb teren ó w erod ow an ych . Rocz. glebozn. 22, 1971, 1, 19—57. Й. ЛИЧНАР, E. ДРОЗД ВЛИЯНИЕ ЭРОЗИИ НА ФОРМИРОВАНИЕ СВОЙСТВ ГУМУСНЫХ СОЕДИНЕНИЙ В НЕКОТОРЫХ СИСТЕМАТИЧЕСКИХ ЕДИНИЦАХ ПОЧВ Кафедра почвоведения Сельскохозяйственной академии во Вроцлаве Р е з ю м е На примере топосеквенпии черноземных и буроземных почв, расположенных на двух склонах сосредним уклоном > 10%, исследовали влияние эрозии на процесс гумификации органического вещества. Результаты исследований позволили установить, что направление преобразований органического вещества почвы, происходящее под вличнием процессов водной эрозии, не содействует образованию высокомолекулярных гумусных соединений, причисляемых к так наз. гуминовым кислотам. Образующиеся в топогенных (эродирован ных) почвах гуминовые кислоты можно причислить к „молодым” гумусным соединениям. Молекулы гуминовых кислот эродируемых почв имеют более слабо конденсированное ароматическое ядро и более высокое количество боковых цепей алифетического характера, чем почвы возвышенностей. Всесторонный анализ проведенных исследований показывает, что действие процесса водной эрозии на указанные изменения более интенсивно в буро земных, чем в черноземных почвах.
Wpływ erozji na próchnicę gleb 199
T H E IN FLU E N C E OF ERO SION OF THE PR O PE R TIES OF H U M U S C O M PO U N D S IN SOME SY STEM A TIC U N IT S OF SO ILS
D ep artm en t of S o il S cien ce, A gricu ltu ral U n iv e r sity of W roclaw
S u m m a r y
On th e ex a m p le of top oseq u en ce of b la ck and b row n soils situ a ted on tw o slo p es w ith a v era g e d e cliv ity > 10°/o th e in flu en ce of erosion on th e process of organic m atter h u m ifica tio n w a s studied. The resu lts of ca refu l ex a m in a tio n a llo w ed to sta te that; th e d irection of tran sform ation s of so il organic m atter, occuring under th e e ffe c t of w a ter erosion p rocesses, does not favou r th e form ation of h ig h -m o lecu la r hum us com pounds a ssign ed to th e so-caJled hum ic acids. H um ic acids, fo rm in g in top ogen etic (eroded) so ils, m ay be a ssig n ed to “y o u n g ” hum us com pounds. T h e m o lecu les of hum ic acids of erroded soils h a v e a m ore w e a k ly con d en sed arom atic n u cleu s and greater num ber o f a lip h a tic -ty p e sid e ch a in s th an upland soils. A d etailed a n a ly sis of th ese data p roved th e e ffe c t of th e w a ter erosion process of th e ch a n g es m en tion ed ab ove to be m ore in te n siv e in b row n th a n in black soils.
Dr Mlchal Licznar
Katedra Gleboznawstwa AR Wroclaw, ul. Grunwaldzka 53
