Wpływ zróżnicowanego nawożenia mineralnego na plonowanie i skład florystyczny runi łąkowej

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X X I X , Z . 1 S. 71— 77, W A R S Z A W A 1П83

E D W A R D K R Z Y W Y , H A N N A R A B IŃ S K A , H E N R Y K J A N U K O W IC Z

W P Ł Y W Z R Ó Ż N IC O W A N E G O N A W O Ż E N I A M IN E R A L N E G O

N A P L O N O W A N IE I S K Ł A D F L O R Y S T Y C Z N Y R U N I Ł Ą K O W E J

Katedra Chem ii Rolnej A kadem ii Rolniczej w Szczecinie

Działanie n aw ozów m ineralnych, szczególnie azotu, u jaw nia się bez­

pośrednio w zw yżce plonu, a pośrednio w zm ianie składu botanicznego

runi łąkow ej [1, 2]. A zo t zależnie od sposobu jego stosowania m oże być

czynnikiem tw órczym bądź

destruk cyjn ym , niszczącym ruń łąkową,

zm ien iającym skład botaniczny, obniżającym jakość plonów [4]. P rzed­

m iotem niniejszych badań było ustalenie optym aln ej dawki N P K i pro­

porcji w niej poszczególnych składników oraz w p ły w u naw ożenia na

plonow anie i zm ian y składu florystyczn ego runi łąkow ej.

Z A K R E S I M E T O D Y B A D A Ń

Doświadczenie przeprowadzono w latach 1981— 1985 w SH R T r z y -

głów w w ojew ód ztw ie szczecińskim . Łąka m ineralna, śródpolna, na k tó­

rej założono doświadczenie, położona jest 30 m n.p.m ., za jm u je obszar

zm eliorow any system em row ów otw artych i zaliczana jest do klasy III

użytków zielonych o uregulow anych stosunkach w odnych. O dczyn g le­

by w yn osił w 1 M KC1 — 5,1, a gleba zawierała 6,6 m g P oraz 11,95 m g

К na 100 g gleby. Jest to gleba brunatna w yłu gow an a w ytw orzona

z piasku gliniastego m ocnego. Schem at doświadczenia obejm ow ał sześć

w ariantów naw ozow ych (tab. 1). A zo t stosowano w daw kach: Ni — 120,

No — 240, N 3 — 360 kg na hektar w postaci saletry am onow ej (34*Уо N ),

dzieląc każdą dawkę na trzy rów ne części pod każdy pokos. D aw ki fo sfo ­

ru P 2 — 26,4, P 2 — 52,8 kg P na hektar w postaci superfosfatu p otrój­

nego ( 4 6 % P 2O 5) stosowano jednorazow o wczesną wiosnę. Potas w daw ­

kach K i — 75, K 2 — 150 kg К na hektar stosowano w form ie 6 0 -p r o -

centow ej soli potasow ej w pierw szym roku jednorazow o w czesną w iosną,

w następnych zaś latach każdą dawkę dzielono na trzy równe części pod

każdy pokos.

T a b e la 1

Plony suchej masy roślinnej trzech pokosów w t*ha_1 w latach 1981 — 1985 Dry matter yields of three cuts in t/ha in the period 1981 — 1985

Obiekt Treatments Średnia — Mean 1981 1982 1983 1984 1985 _plon yield zwyżka increment

0

_

-N U R — dla nawożenia w latach — LSD for fertilization in years Istotność różnic oceniono za pomocą półprzedzialów ufności Tukeya

Significance o f differences was estimated by means o f confidence semi-intervals after Tukey

Zbiór I pokosu przypadł w początkach kw itnienia kostrzew y łąko­

w e j, która była gatunkiem d om inu jącym w pierw szym roku badań. D w a

następne pokosy zbierano w odstępach dw um iesięcznych. A n alizę bota-

n iczno-w agow ą I pokosu przeprowadzano co roku m etodą K lap p a [3].

Jeśli chodzi o w arunki m eteorologiczne okresu w egetacyjnego (IV —

I X ), to lata 1981, 1984 i 1985 odznaczały się stosunkow o w ysokim i opa­

dami (357, 476, 424 m m ) i niskim i tem peraturam i (13,9, 12,8, 1 3 ,4 °C ).

L ata 1982 i 1983 b y ły latam i ,,su ch y m i” (2 1 2 , 278 m m opadów) o w y ż ­

szych tem peraturach (14,2, 1 4 ,5 °C ) niż średnie za w ielolecie (381 m m

opadów, 1 3 ,2 °C ). Rozłożenie opadów w latach suchych było nierów no­

m ierne i tak: w roku 1982 p an ow ały długotrw ałe susze (od III dekady

czerwca do końca września), a w roku 1983 najniższą ilość opadów zano­

towano w czerwcu i lipcu oraz w II i III dekadzie sierpnia.

O M Ó W IE N IE W Y N I K Ó W

U zyskane w doświadczeniu plony suchej m a sy runi łąkow ej (tab. 1)

b y ły w w y ra źn y sposób uzależnione od w arunków m eteorologicznych.

N ajniższe plony uzyskano w latach suchych. N iek orzystn y rozkład opa­

dów przy rów noczesnych w ysokich tem peraturach spow odow ał znaczne

obniżenie plonów III pokosu w 1982 roku oraz uniem ożliw ił zebranie

ostatniego pokosu w roku 1983, co w konsekw encji w p łyn ęło na zm n iej­

szenie całości plonów . N a jw yższe p lon y suchej m asy runi łąkow ej otrzy­

m ano w wariancie N 2P 2K 2 (442,8 kg • h a” 1). W szy stk ie zastosow ane w a

-Nawożenie mineralne a plon runi łąkowej 73

T a b e la 2

Wagowy udział traw, motylkowatych oraz ziół i chwastów w plonie I pokosu (% ) w latach 1981 — 1985

Weight share of grasses, legumes, herbs and weeds in the Ist-cut yield (%)in the period 19 8 1 -1 9 8 5 Obiekt Treatment 1981 1982 1983 1984 1985 X Trawy — Grasses O 75,1 88,4 87,0 71,5 60,8 76,6 N 1P ,K 1 86,1 91,4 94,8 98,2 98,7 93,8 N ^ K x 86,7 93,5 96,7 98,9 96,5 94,5 N 2P ,K 2 91,0 96,5 95,7 97,9 98,6 95,9 n2p2k2 92,0 96,0 95,9 98,1 98,8 96,2 n3p2k2 94,8 96,7 98,6 99,4 98,9 97,7 X 87,6 93,8 94,8 94,0 92,1 -Motylkowte — Legumes O 19,8 6,8 6,0 14,5 17,2 12,9 NiPiKx 9,0 2,0 0,6 0,2 0,2 3,6 N aP jK i 7,6 1,1 0,3 0,4 1,1 2,1 n2p,k2 6,1 0,6 0,7

0,1

0,1

0,1

0,1

0,1

-Zioła i chwasty — Herbs ;and weeds

0

3,2

4,4

-rian ty naw ożenia m ineralnego istotnie zw ięk szy ły średnie p lo n y w sto­

sunku do w ariantu kontrolnego. N atom iast w stosunku do w ariantu

N iP iK i istotn y w zrost plonów uzyskano w wariancie N 2P 2K 2 (2,82 t • h a- 1 )

oraz w wariancie N 3P 2K 2 (1,97 t * h a _1). Zw iększenie naw ożenia azoto­

w ego z daw ki N 1 — 120 kg • h a-1 do daw ki N 2 — 240 kg • h a - 1 pow odo­

w ało w e w szystk ich latach badań istotn y w zrost plonów . D alsze zw ięk­

szenie naw ożenia azotow ego z daw ki N 2 — 240 kg • h a -1 do dawki

N 3

— 360 kg • h a” 1 z re g u ły istotnie obniżało p lon y suchej m a sy runi

łąk ow ej.

Skład flory sty czn y runi łąk ow ej (tab. 2 ) u legał stopniow ej m o d y fi­

kacji pod w p ły w e m w zrastającego naw ożenia m ineralnego. U dział traw

T a b e la 3

Wagowy udział wybranych gatunków traw w plonie I pokosu (% ) w latach 1981 — 1985 Weight share of selected grass species in the Ist-cut yield (% ) in the period 1981 — 1985

Obiekt Treatment 1981 1 i 1982 1983 i 1984 i 1985 .V

Kostrzewa łąkowa — Meadow fescue j

О 44,2 26,8 13,3 12,5 8,6 21,1 N ,P 1K 1 30,9 i 19,1 22,7 7,6 7,5 17,6 n2p1k1 41,6 ! 27,4 i 22,7 10,5 8,0 22,0 N 2PiK 2 38,2 31,0 21,3 15,6 3,0 21,8 j n2p2k2 37,5 1 33,3 21,3 6,6 3,8 20,5 i n3p2k2 28,2 25,4 5,5 4,6 2,7 13,3 i X 36,7 27,2 17,8 9,6 5,6 i

Kupkówka pospolita — Cocksfoot j

О 0,8 0,3 0,4 1,2 1,5 0,8 NtPiKx 1,4 3,3 12,7 33,0 32,8 16,6 N 2PiK i 0,6 0,6 6,1 2,3 20,1 5,9 N 2P tK 2 0,1 3,4 8,6 8,4 34,8 11,1 n2p2k2 1,5 2,6 12,8 26,3 27,9 14,1 n3p2k2 3,5 2,9 34,0 19,9 35,0 i9,i ; X 1,3 2,1 1 12,4 15,2 25,4 ■

-Kostrzewa czerwona — Red fescue

О 10,3 14,1 48,7 26,9 13,2 22,6 15,4 10,5 20,4 26,4 20,6 18,7 N 2P ,K i 7,6 4,2 17,7 33,5 24,8 17,6 N 2P iK 2 11,9 3,8 11,0 27,8 27,4 16,4 n2p2k2 12,2 ! 2,9 7,1 8,1 14,9 9,6 n3p2k2 16,3 3,3 11,6 21,5 11,2 12,8 X 12,3 ! 6,5 20,4 24,0 18,7

-Wyczyniec łąkowy — Meadow foxtail

О 2,8 9,9 2,7 1,4 1,0 3,4 N iP iK i 1,8 13,9 7,0 11,1 15,7 9,9 N ^ K , 3,5 17,6 6,6 14,5 21,3 12,7 n2p,k2 1,3 14,5 6,4 16,5 19,3 11,6 n2p2k2 1,6 16,7 10,6 28,4 27,7 17,0 ; n3p2k2 2,6 29,8 13,7 19,5 19,6 17,0 1 •v i 2,3 17,0 ; 7,8 15,2 17,4 _{“ .i}

Tymotka łąkowa — Meadow timothy !

o 1 7 Л 19,1 7,2 3,2 0,4 I 7,4 N 1P 1K l 14,7 35,7 17,8 8,7 3,0 ; 15,9 N 2P , K l 17,8 31,7 17,8 15,2 3,0 1 17,1 j n2p,k2 15,3 30,6 27,0 j 14,3 3,7 18,2 n2p2k2 18,8 27,6 19,6 ; 6,1 2,3 14,9 n3p2k2 20,4 25,2 9,9 8,0 2,7 13,2 X 15,7 j 28,3 i 16,6 1 9,3 2,5 - . J

Nawożenie mineralne a plon runi łąkowej 75

w zrastał w m iarę zwiększania naw ożenia oraz w m iarę u pływ u lat.

U dział roślin m otylk ow atych , szczególnie od trzeciego roku doświad­

czenia, obniżał się w m iarę wzrostu naw ożenia aż do zupełnego w y p ad ­

nięcia w dwóch ostatnich latach w wariancie N 3P 2K 2. W zrastające na­

w ożenie elim inow ało z runi również zioła i chw asty, jedynie na w a ­

riantach

kontrolnych

w ystęp ow ał

czterokrotny

wzrost

udziału

ziół

i chwastów .

W grupie traw tw orzących najbardziej w yd ajn e zbiorow isko zasad­

niczą rolę odegrała konkurencyjność gatunków w yw ołan a naw ożeniem

(ograniczenie w ystępow ania jednych, w zm ożenie innych) i w arunkam i

m eteorologicznym i (tab. 3). Rozpatrując k olejne lata badań widać w y ­

raźnie ubyw anie z runi kostrzew y łąkow ej

(gatunku

dom inującego

w pierw szym roku) oraz tym otk i łąk ow ej, natom iast kupków ka pospoli­

ta, kostrzew a czerwona oraz w yczyniec łąk ow y zw iększają system atycz­

nie z roku na rok sw ój udział w runi. K ostrzew a łąkowa ustępując

z runi średnio z 3 6 ,7 % do 5 ,6 % w yraźnie reagow ała na suszę, natom iast

kostrzew a czerwona w su chym 1982 roku w ystępow ała z m n iejszy m

nasileniem , co jednak nie w p łyn ęło negatyw n ie na w ystępow anie jej

w latach następnych. T ra w y różnie reagow ały na naw ożenie m ineralne;

i tak kupków ka pospolita oraz w yczyniec łąk ow y w y k a zy w a ły optim um

w ystępow ania w wariancie N 3P 2K 2, natom iast kostrzew y łąkow a i czer­

wona nie w y tr z y m y w a ły konkurencji z innym i traw am i, w ystęp ując

silniej na w ariantach z niższym poziom em naw ożenia m ineralnego

(NoPiKx). O bserw ow ano to zresztą już w cześniej, stw ierdzając m niejszą

reakcję kostrzew y na naw ożenie azotowe aniżeli tym otki, w yczyńca

i kupków ki [5].

W N IO S K I

— W ysok ość plonów suchej m asy runi łąkow ej uzależniona była od

w aru n k ów m eteorologicznych panujących w okresie badań. N a jw yższe

plony uzyskano w w ilgotn ych latach 1981, 1984 oraz 1985.

— O ptym alną dawką naw ozow ą dla produkcji suchej m a sy była

dawka w ynosząca na 1 ha: 240 kg N , 52,8 kg P oraz 150 kg K . Stoso­

wanie w zrastających dawek azotu pow odow ało zw yżki plonów do dawki

N — 240 kg • h a - 1 . Dalsze zw iększenie naw ożenia azotow ego w p ły w a ło

niekorzystnie pow odując obniżenie plonów suchej m asy runi łąkow ej.

’— K ostrzew a łąkow a i czerwona na kontrolnych wariantach n aw o­

zow ych oraz tym otka łąkow a p rzy stosow anym naw ożeniu w p ierw szym

roku badań, a kupków ka pospolita i w yczyniec łąk ow y przy w ysokim

naw ożeniu oraz kostrzew a czerwona przy niższych poziom ach n aw oże­

nia m ineralnego w latach następnych, decydow ały głów nie o plonie su­

chej m asy.

— Poszczególne gatunki traw różnie reagow ały na poziom naw ożenia

m ineralnego. K u p k ó w k a pospolita i w yczyn iec łąk ow y w y k a z y w a ły op­

tim u m w ystępow an ia p rzy n a jw y ższy m poziom ie naw ożenia, natom iast

k ostrzew y: łąkow a i czerwona oraz ty m o tk a łąkowa p rzy poziom ie n iż­

szym .

— W m iarę w zrostu naw ożenia m ineralnego zm n iejszyła się ogólna

ilość gatunków , w zrastał procentow y udział traw kosztem roślin m o ty l­

kow atych i w artościow ych ziół.

L IT E R A T U R A

[1] K a s p e r c z y k M .: Działanie zróżnicowanych zestawów dawki N P K na łą ­ kach trwałych. Cz. I. Plonowanie i skład botaniczny runi łąkow ej. A cta A gr. et Silv. Ser. A gr., 20, 1981, 133— 148.

[2] K o c h a n o w s k a R .: Dynam ika rozw oju i plonowania oraz skład chem icz­ ny niektórych gatunków traw w zróżnicowanych warunkach siedliskowych. Rocz. A R Pozn., Rozpraw y naukowe, 1981, z. 115.

[3] K l a p p E.: Forschung und Bew ertung. W issenschaftliche Berichte der Land­ w irtschaftlichen Fakultät Universität Bonn, Hb, 2. 1959.

[4] N o w a c k i E .: Gospodarka azotowa roślin uprawnych. W arszaw a 1930, P W R iL .

[5] P r o ń c z u k J., P a w ł a t H .: Zm iana składu i wartości runi łąkow ej pod w pływ em zróżnicowanego uwilgotnienia i nawożenia. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 1978, 210, 111— 124. Э. КШИВЫ, Г. РАБИНЬСКА, Г. ЯНУКОВИЧ ВЛИЯНИЕ ДИФФЕРЕНЦИРОВАННОГО М ИН ЕРАЛЬН ОГО УДОБРЕНИЯ Н А УРОЖ АЙ Н О СТЬ И ФЛОРИСТИЧЕСКИЙ СОСТАВ Л УГО В О ГО ТРАВОСТОЯ Кафедра агрохимии Сельскохозяйственной академии в Щецине Р е зю м е Соответствущие исследования проводились в период 1981-1985 гг. на минеральном лугу Ш -го класса постоянных травяных угодий. Подопытной была выщелоченная бурая почва с pH в IM КС1 5,1, с содержанием 6,6 мг Р и 11,95 мг К на 100 г почвы, образованная из тяжелой супеси. Схема опыта охватывала контроль и 5 вариантов с полным удобрением N P K . Азот вносили в дозах: N ! — 120, N 2 — 240 и N 3 — 360 кг на гектар, фосфор в дозах: Pi — 26,4, и Р2 — 52,8 кг на гектар, а калий в дозах: К А — 76 и К 2 — 150 кг на гектар. Дозы азота разделяли на три равных части и вносили под каждый укос, фосфор — однократно весной, калий — однократно весной в первом году, а начиная с второго года — разделяла на части и вносили подобно азоту. В урожае первого укоса проводили в каждом году бо- таническо-весовой анализ. Величина урожаев луговой растительности была в сильной степени обусловлена мете­ орологическими условиями, причем наивысшие урожаи получали во влажные годы 1981,

Nawożenie mineralne a plon runi łąkowej

77

Departm ent of Agricultural Chem istry, Agricultural University of Szczecin

S u m m a r y

The respective investigations w’ere carried out in the period 1981— 1985 on, a m ineral m eadow assigned to the class III of perm anent grasslands. The soil form ation of pH in IM KC1 = 5.1, with the content of 6.6 m g P and 11.95 mg К per 100 g of soil constituted leached brown soil developed from heavy loam y sand. The experim ent scheme comprised the control and 5 treatm ents w ith full N P K fertilization. N itrogen was applied at the rates of Ni — 120, N 2 — 240 and N 3 — 360 kg N per hectare, phosphorus at the rates of Pi 26.4 and P 2 — 52.8 kg per hectare and potassium at the rates of K i — 75 and K 2 — 150 kg К per hectare. The nitrogen rates were applied in 3 equal parts to every cut, phosphorus once in spring, potassium once in spring in the first year and since the second year it was applied at the rates like nitrogen. In the first-cut yield of every year the botanico-w eight analysis was performed.

The level of the m eadow vegetation yields depended to a considerable degree on m eteorological conditions, the highest yields being obtained in wet years 1981, 1984 and 1985. A n optim um fertilizer rate in all years of the investigations was the rate of 240 kg N, 52.8 kg P and 150 kg К per hectare. Increasing nitrogen fertilization resulted in yield increments up to the N 2 rate of 240 kg per hectare, but at the PiKi and P2K 2 level; further increase of the nitrogen fertilization led to a decrease of yields. The floristic composition underwent gradual m odification under the effect of increasing fertilization and the passage of years. Increased the share of grasses at the cost of legum es, herbs and weeds. M eadow and red fescue and m eadow tim othy in the first year and cocksfoot and m eadow foxtail in f u r t h e r y e a r s w e r e responsible for the y i e ld l e v e l s .

D oc. dr hab. Edw ard K r z y w y K atedra Chem ii R oln ej A R Szczecin , ul. S łow ack iego 17