M ATEMATYKA I H UMANISTKI
JERZYPOGONOWSKI
Zakład Logiki Stosowanej UAM www.logic.amu.edu.pl
pogon@amu.edu.pl
Dzielimy si˛e z audytorium refleksjami dotycz ˛acymi do´s´c specyficznego wyzwania dydaktycznego, jakim jest nauczanie (lub cho´cby tylko popularyzacja) matematyki na studiach okre´slanych mianem humanistycznych. Pisz ˛acy te słowa prowadzi w UAM wykład Zagadki, na który ucz˛eszczaj ˛a studenci kognitywistyki oraz kierunków filolo- gicznych. Celem wykładu jest wykształcenie u studentów umiej˛etno´sci rozwi ˛azywania problemów, poprzez nakłonienie ich do spontanicznej intelektualnej kreatywno´sci.
Omawia si˛e zagadki matematyczne, których rozwi ˛azania ukazuj ˛a złudno´s´c bezre- fleksyjnych przekona´n intuicyjnych, ˙zywionych na podstawie do´swiadczenia potocz- nego lub wspieranych jedynie my´sleniem ˙zyczeniowym. Nie s ˛a to wi˛ec typowe zada- niamatematyczne, polegaj ˛ace po prostu na utrwalaniu rozumienia podanych poj˛e´c oraz metod. Cz˛esto wa˙zniejszy od samego rozwi ˛azania zagadki jest sposób dochodzenia do niego. Istotne s ˛a zatem pomysły, metody, techniki, heurystyki, itp. stosowane w roz- wi ˛azywaniu zagadek. Wspólnie ze studentami przygl ˛adamy si˛e w jaki sposób my´sl pocz˛etaprzez postawienie zagadki rozwija si˛e w kierunku podania jej rozwi ˛azania.
Grupujemy zagadki w (umownych) działach tematycznych: niesko´nczono´s´c, liczby i wielko´sci, ruch i zmiana, kształt i przestrze´n, uporz ˛adkowania, wzorce i struktury, algorytmy i obliczenia, prawdopodobie´nstwo. Oprócz zagadek matematycznych oma- wiamy figle logiczne (zagadki logiczne, paradoksy, sofizmaty, iluzje), zagadki lingwi- styczne, naukowe, Humanistyczne oraz filozoficzne.
S ˛adzimy, ˙ze wykład Zagadki mo˙ze – cho´cby w niewielkim stopniu – przysłu˙zy´c si˛e słuchaczom w nabieraniu wprawy w samodzielnym ´swiadomym my´sleniu krytycz- nym. To wła´snie traktujemy jako główny cel powierzonej nam uniwersyteckiej posługi dydaktycznej.
Studenci s ˛a do´s´c aktywni podczas wykładu – wydaje si˛e, ˙ze współczesna mło- dzie˙z łatwiej daje sobie rad˛e z krótko sformułowanymi konkretnymi problemami ni˙z ze ´sledzeniem prowadzonego w sposób tradycyjny wykładu teorii, jedynie miejscami ilustrowanego przykładami. Zdajemy sobie oczywi´scie spraw˛e z tego, ˙ze takie obco- wanie z wiedz ˛a rozproszon ˛anie zast ˛api cało´sciowego przedstawienia teorii, ale naszym głównym celem jest kształtowanie umiej˛etno´sci rozwi ˛azywania problemów metodami matematycznymi. Teori˛e student mo˙ze poznawa´c samodzielnie, czytaj ˛ac podr˛eczniki.
W przygotowaniu do druku znajduje si˛e tekst wykładu, obejmuj ˛acy dot ˛ad około 120 zagadek, opatrzonych rozwi ˛azaniami oraz komentarzami. Cz˛e´s´c materiałów dy- daktycznych zwi ˛azanych z wykładem jest powszechnie dost˛epna na stronach interne- towych Zakładu Logiki Stosowanej UAM.
