Jerzy Grzywacz
Zmiany w kościelnych strukturach organizacyjnych
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 13/1-2, 3-20
1970
Praw o kanoniczne 13 (1970) Nr 1—2
KS. JERZY GRZYWACZ
ZMIANY W KOŚCIELNYCH STRUKTURACH ORGANIZACYJNYCH Treść: Wstęp, I. Nowe form y organizacyjne: 1. Synod Biskupów, 2. P ra łatu ry personalne, II. Zmiany w dotychczasowych formach organizacyjnych: 1. Kolegium K ardynalskie, 2. K uria Rzymska, 3. Konferencje biskupów, 4. Konferencje przełożonych zakon
nych, 5. Organizacje regionalne, 6. Granice diecezji i rozmiesz
czenie duchowieństwa, III. Zmiany w organiżacji diecezjalnej:
1. Urząd w ikariusza biskupiego, 2. Powiększenie władzy bisku
pów pomocniczych, 3. Rady kapłańskie i duszpasterskie, Zakoń
czenie.
Wstęp
Mówiąc o zm ianach w kościelnych stru k tu ra c h organizacyj
nych trzeba przede w szystkim przypom nieć, że pew ne form y orga
nizacyjne istn ieją w Kościele z ustanow ienia Bożego i dlatego nie mogą być zm ienione. To jed n ak nie przeszkadza, aby s tru k tu ry pochodne nie zostały dostosow ane do w arunków w jak ich działa Kościół. S tru k tu ra L udu Bożego u jaw nia się w podziale na dwa stany: duchow ny i świecki. Ja k wiadomo członkow ie jednego i drugiego stan u mogą być zakonnikam i (kan. 107). S tru k tu ra w ła
dzy rządzenia z ustanow ienia Bożego obejm uje dw a stopnie: p ry m at św. P io tra i podporządkow any m u episkopat (kan. 108 § 3).
P apież jak i sta n biskupi na czele z papieżem są z ustanow ienia Bożego podm iotam i najw yższej w ładzy w Kościele. W ładza ta w granicach swej kom petencji jest niezależna od jakiejkolw iek w ładzy ludzkiej a ograniczona w sw ym działaniu jedynie praw em Bożym n atu ra ln y m i pozytyw nym oraz celem Kościoła. N iezm ien
ny w swoim istnien iu jest urząd papieża jako k on ty nu acja p ry m atu św. P io tra oraz kolegium biskupie z papieżem na czele bę
dące następcą i ko n ty n u ato rem kolegium apostolskiego. Samo funkcjonow anie najw yższej w ładzy p rzybiera różne form y. Kodeks
w drugiej księdze, w ty tu le VII, w kan. 230—328 w ylicza organy w ładzy· kościelnej, k tó re z ustanow ienia kościelnego uczestniczą w e w ładzy papieskiej: K olegium K ardynalskie, K u ria Rzymska, legaci papiescy, patriarchow ie, prym asi i m etropolici, synody ple
n arn e i prow incjonalne, w ikariusze, prefekci i adm inistrato rzy apostolscy oraz p rałaci niżsi. Obecnie do tych organów należy za
liczyć zupełnie nieznany w dotychczasow ym p raw ie Synod Bi
skupów i p ra ła tu ry personalne. Poza w prow adzeniem zupełnie no
w ych in sty tu cji praw n ych doba Soboru ch arak tery zu je się doko
naniem zm ian we w szystkich praw ie stru k tu ra c h w ładzy kościel
nej. K onferencje biskupów znane dotąd zwłaszcza jako tw ory p raw a p arty k u larn eg o są rozszerzeniem i kon ty n u acją instytu cji znanej z kan. 292, chociaż nie bez ra cji jest pogląd, że uległy one ta k w ielkim przeobrażeniom iż m ożna je uznać za tw o ry zupełnie nowe. Coraz bardziej zaczynają nabierać znaczenia s tru k tu ry po- nadprow incjonaln e w form ie organizacji regionalnych dotąd za
ledw ie w spom niane przez kodeks. Zm ianom uległo K olegium K a r
dynalskie i K u ria Rzym ska. W prowadzono diakonat jako stały stopień święceń i związano z nim szerokie stałe u praw nienia. Po
stu lu je się zm iany granic diecezji oraz w łaściw e rozmieszczenie księży. Nowym i in sty tucjam i o w ym iarze diecezjalnym są: urząd w ikariusza biskupiego, ra d y kapłańskie i ra d y duszpasterskie.
P ostulow ana jest zm iana koncepcji k apituł, synodów i organizacji m etro p o litaln ej.
Dotychczasowe stru k tu ry organizacyjne m iały ch a rak ter sta
tyczny, chodziło w nich przede w szystkim o organizację władzy.
N ie były one złe same w sobie, lecz obecnie istnieje piln a ko
nieczność ich udoskonalenia i przystosow ania do służby pełnionej dla L udu Bożego. Dzisiaj kładzie się coraz większy nacisk n a osoby sp raw ujące w ładzę i ich w szechstronny rozwój. Obecnie w s tru k tu ra c h n a pierw szy p lan w ysuw a się dynam ika, akcentuje się um iejętności organizacyjne, w prow adzenie k ontroli przez tych, którzy drogą w yboru mogą pom inąć osoby nie nadające się na w akujące stanowisko. Czasowość urzędów d aje możność spraw o
w ania ich przez znacznie większą ilość ludzi. N aw et najlepsze p raw a nie m ają w artości bez ich w ykonyw ania. P raw o można w ykonyw ać tylko gdy się je zna i chce wykonać. To staw ia do
niosłe zadania przed kanonistam i i określa ich w ielkie znaczenie dla Kościoła.
1. N ow e form y organizacyjne
1. Synod B iskupów
Synod B iskupów ustanow iony przez m otu proprio Apostolica sollicitudo z dnia 15 IX 1965 r . 1 jest stałym , doradczym organem cen traln y m działającym czasowo i w razie potrzeby zw oływ anym przez papieża. Jego zadaniem jest udzielanie inform acji i rad (potestas consultiva). W razie n adan ia Synodowi Biskupów władzy decydującej (potestas deliberativa) postanow ienia m uszą zostać zatw ierdzone przez papieża jako głowę s y n o d u 2. P ierw sza sesja odbyła się od 29 IX do 29 X 1967 r. W brew niektórym spek ula
cjom Synod Biskupów nie stał się in stytucją, k tó ra by usunęła w cień K u rię Rzym ską i k tó ra m ogłaby być jej stale przeciw sta
w iana. Obie in sty tu cje pod różnym i w zględam i są potrzebne Ko
ściołowi. Ze zrozum iałych względów in sty tu c ja Synodu B iskupów nie jest jeszcze w p ełni w ykształcona 3.
2. P rałatury personalne
Po porozum ieniu się z zainteresow anym i konferencjam i b isku pów Stolica Apostolska będzie erygow ać p ra ła tu ry personalne —
„dioeceses vel p ra e la tu ra e personales” — składające się z księży k leru świeckiego, których zadaniem będzie w ykonyw anie specjal
nych prac duszpasterskich lub m isyjnych na rzecz różnych krajów lub grup społecznych potrzebujących specjalnej p o m o cy 4. P ra ła tu ry te są pom yślane jako stałe organizacje personalne podobne do organizacji diecezjalnej. Nie należy ich m ylić z p ra ła tu ra m i udzielnym i — p ra e la tu ra nullius, k tó re są adm in istracy jny m i jed nostkam i tery to ria ln y m i (kan. 319, 215 § 2). P ra ła tu ry personalne m ają mieć w łasne sta tu ty określające cele, zadania i środki działa
nia, w łasne sem inaria oraz praw o do in k ard yn acji duchow nych
1 AAS 57/1965/775 — 780.
2 Apostolica sollicitudo n. II.
3 P e t r a n i A., Synod Biskupów, jego struktura i działalność, Ze
szyty Naukowe KUL 9 (1966) n. 3 (35) s. 53—61; t e n ż e , Porządek od~
bywania Synodu Biskupów , Roczniki teologiczno-kanoniczne 15 (1968) z. 5, s. 85—97; S o ł t y s z e w s k i S., Synod biskupów, Praw o kano
niczne 9 (1966) nr 3—4, s. 287—30,0; por. także specjalny num er „Ży
cie i Myśl”, nr 2 z r. 1968 poświęcony dokum entacji i omówieniu Pierwszego Synodu Biskupów.
4 D ekret O posłudze i życiu kapłanów n. 10; m. p. Ecclesiae Sanctae, przepisy wykonawcze do dekretów Christus Dominus i Presbyterorum ~
ordinis η. 4.
pracujących w p ra ła tu rze. Poza ty m p ra ła tu ra może zaw ierać um ow y o pracę n a rzecz p ra ła tu ry ze św ieckim i zarówno bez- żennym i ja k i pozostającym i w zw iązkach m ałżeńskich. Do głów
nych obowiązków p ra ła ta należy nie tylko prow adzenie dzieł i działalności duszpasterskiej określonej statu tam i oraz dbanie o należyty poziom życia duchowego członków p ra ła tu ry , lecz także dbałość o stałe dokształcanie duchow nych i doskonalenie m etod p r a c y 5. Dotąd w ykonyw anie prac specjalnych i m isyjnych było m ożliwie praw ie w yłącznie przez zakony, gdyż zw yczajne form y pracy diecezjalnej angażują całkow icie duchow ieństw o diecezjalne a w w ielu diecezjach często dają się odczuć b ra k i personalne. To spraw ia, że bardzo tru d n o lub p raw ie niem ożliwe jest w ydelego
w anie księży, zwłaszcza większej ich ilości, do prac w ym agających specjalnego w ykształcenia i przygotow ania. P ro je k t tw orzenia p ra ła tu r św ieckich świadczy, że chyba nie w szystkie zadania mo
gły być w ykonane przez zakony. Z drugiej źaś stro n y bran o pod uw agę fak t, że chęć poświęcenia się m isjom lub innym zadaniom kościelnym poza zw ykłą pracą diecezjalny nie m usi bynajm niej iść w parze z pow ołaniem do życia zakonnego, naw et w n ajb ar dziej jego luźnych form ach in stytutów świeckich. Tem u właśnie m ają zaradzić nowe p ra ła tu ry personalne. N astaw ione na zadania specjalne będą mogły kultyw ow ać w śród swoich członków zrozu
m ienie dla ty ch zadań i z większym pożytkiem dla Kościoła pro
wadzić swe prace.
II. Zmiany w dotychczasowych formach organizacyjnych
1. K olegium K ardynalskie
K olegium K ardynalskie stanow iące senat papieża dzieli się na trz y rzędy: biskupów , kapłanów i diakonów. Na mocy m otu pro
prio A d pu rpuratorum P atrum z 11 II 1965 r. 6 zostały częściowo uchylone (derogatio) postanow ienia kan. 231 § 1. P atriarchow ie wschodni podniesieni do godności kardynałów zaliczeni są do rzędu kardy nałów biskupów. Poniew aż stoją na czele p atria rc h a tu nie mogą otrzym ać jednocześnie diecezji podm iejskiej ani nie należą do duchow ieństw a M iasta. Obecnie patriarchow ie w schodni n ale
żący do rzędu kardynałów kapłanów ipso iu re zostali przeniesieni do rzędu kardynałów biskupów . Do rzędu kardynałów biskupów
5 Por. Ż u r o w s k i M. A., Struktura organizmu Kościoła. W: Koś
ciół w świetle Soboru, Poznań 1968, s. 176.
6 AAS 57 (1965) 295 — 296.
wszedł rów nież zw ierzchnik obrządku arcy bisku p k ardy nał Slipyj, k tó ry nie jest patriarchą, lecz arcybiskupem w iększym a jako taki m a w szystkie praw a i przyw ileje p atriarch ó w (por.
D ekret o katolickich Kościołach w schodnich n. 10). P orządek pierw szeństw a w śród kardynałów biskupów jest określony w n a stępujący sposób: dziekan św. kolegium , subdziekan, k ard y n a
łowie biskupi su b u rb ik arn i i kardynałow ie patriarchow ie Kościo
łów wschodnich. To posunięcie zadaw ala p atriarch ó w wschodnich, któ rzy sw oją godność uw ażali za wyższą od godności k ard y nalskiej.
D rugim m otu proprio Sacro ca rd in a liu m consilio z 26 II 1965 7 P aw eł VI w prow adził w ybory na dziekana i subdziekana Kolegium K ardynalskiego. Ta zm iana zapow iadała przyszłe zniesienie praw a autom atycznego aw ansu w K urii Rzym skiej. Również i to m otu proprio zaw iera w yraźne, choć częściowe, uchylenie kan. 237 § 1 i § 2. Dotąd obie godności otrzym yw ali kardynałow ie autom atycz
nie, z zachow aniem p raw a pierw szeństw a, w razie w ak ansu urzędu dziekana lub subdziekana. Obecnie obie godności są obieralne. Sub- dziekanow i nie przysługuje praw o zostania dziekanem ipso facto gdy zaw akuje dziekania. Czynne i biern e praw o w yboru na te urzędy przysługuje tylk o kardynałom biskupom podm iejskim . Ten przepis p ra w n y uzasadnia m otu proprio tym , że ci kardynałow ie muszą pełnić swe obowiązki w Rzymie i w Rzym ie m ają obowiązek rezydencji, dlatego tylko oni m ają b ierne praw o wyborcze. Również tylko oni posiadają czynne praw o w yboru, poniew aż k ardynałow ie patriarcho w ie nie są osobiście zainteresow ani tym i w yboram i a z drugiej strony w ybory przez kardyn ałó w biskupów m ieszka
jących stale w Rzym ie można szybko przeprow adzić unikając w ten sposób długiego w akansu urzędów . Do papieża należy jed nak potw ierdzenie tych w yborów . Ja n X X III dow artościow ał godność kard y n alsk ą nakazując kardynałom m ającyrh święcenia kapłańskie przyjąć sak rę biskupią, pozostaw ił jed n ak trad y c y jn y podział na trz y rzędy. Przez w prow adzenie w yborów uchylono praw o opcji na urzędy dziekana i subdziekana. Dozwala to jednak na w ybór osoby zdatniejszej na w akujący urząd. /
2. K u ria R z y m s k a
P aw eł VI konstytucją apostolską R e g im in i E cclesiae u n iv e rsa e o K u rii Rzym skiej z 15 V III 1967 r. dokonał całkow itej reform y
7 AAS 57 (1965) 296 — 297.
K u rii R z y m sk ie j8. W skład K u rii Rzymskiej wchodzą obecnie dw a rodzaje dykasterii: d yk asterie bezpośrednio w spierające samą osobę papieża „m unus obtinet proxim e iuvandi Sum m um P o n ti
ficem ” (n. 19 § 1) oraz dykasterie, przez k tó re papież zw ykł za
łatw iać spraw y całego Kościoła (kan. 7 i R egim ini Ecclesiae u n i
versae η. 1 §1). Do pierw szych należą: S ek re ta riat S tan u i Rada dla Publicznych S praw Kościoła a jako organy drugorzędne Zarząd Domu Papieskiego i B iura W atykańskie (Domus P ontificia i E ntia Vaticana). Do drugiej g rupy należą kongregacje, sekretariaty , t r y bu n ały i u rz ę d y 9. Do najw ażniejszych zm ian w organach K urii należy zaliczyć zniesienie K ongregacji do N adzw yczajnych S praw Kościelnych i K ongregacji C erem onialnej, D atarii Apostolskiej oraz S ek retariatów : Listów do K siążąt i Listów Łacińskich. Powo
łano natom iast do istnienia trz y stałe S ekretariaty : dla Popierania Jedności Chrześcijan, dla N iechrześcijan i dla N iew ierzących oraz P re fe k tu rę do S praw Ekonom icznych, Z arząd P ań stw a W atykań
skiego, P re fe k tu rę P ałacu Apostolskiego i G łów ny Kościelny U rząd Statystyczny. Ponadto na 5 la t powołano R adę Świeckich i P apieską K om isję do B adania problem ów Spraw iedliw ości i P o
koju.
B ardziej ra d y k aln e zm iany dotyczą osób. Poszerzony został za
kres osób uczestniczących w pracach K u rii Rzym skiej. Do kongre
gacji, jako pełnopraw nych członków, w prow adzono po 7 biskupów a do K ongregacji dla Zakonników i In sty tu tó w Świeckich także trzech przełożonych zakonnych. W szyscy oni m ają praw o i obowią
zek do b ra n ia udziału raz w roku w plenarnych posiedzeniach kongregacyj. Na ekspertów i konsultorów m ają być powoływani także świeccy. Nowym k ierunkiem zm ian jest rów nież um iędzyna
rodow ienie K u rii Rzym skiej przez m ianow anie urzędników pocho
dzących ze w szystkich narodów. Ten postulat jest osiągany także przez m ianow anie biskupów członkam i kongregacyj rzym skich. Do korespondencji z K u rią Rzym ską “wprowadzono obok łaciny, oraz używ anych dotąd języka włoskiego i francuskiego, także inne powszechnie używ ane języki (n. 10).
N ajbardziej rew olucyjne jest:
1) Ograniczenie do 5 la t kadencji kardyn ałó w prefektów , k ard y nałów i biskupów członków kongregacyj, sek retarzy i konsultorów
(n. 2 § 2 i § 5, n. 5 § 1). Również w czasie w akansu Stolicy Świętej urzędnicy ci trac ą swoje urzędy, chyba że ich potw ierdzi w ciągu
* AAS 59 (1967) 885 — 928.
® R o m i t a F., Constitutio Apostolica de Romana Curia, Adnota- tiones. M onitor Ecclesiasticus 93 (1968) 70.
3 m iesięcy now y papież. Przez ograniczenie do 5 lat piastow ania w ażniejszych urzędów K u rii Rzym skiej oraz przez w prow adzenie autom atycznego zw olnienia z urzędu w razie w akan su Stolicy A postolskiej dąży się do tego, aby papież, a w analogicznym w y
padku w stosunku do ra d y kapłanów i rad y duszpasterskiej biskup, nie był skrępow any w doborze swoich w spółpracow ników . W praw dzie przełożony m ógł zw alniać z urzędu, lecz tak ie indyw idualne zw olnienia by ły bardziej skom plikow ane i m ogły prow adzić do niepotrzebnych zatargów połączonych n aw et ze zgorszeniem.
2) Postanow ienie, że n ik t nie może sobie rościć p raw a do aw ansu (n. 4). G w arancja autom atycznego aw ansu mogła w niektórych w ypadkach prow adzić do kierow ania się w życiu zasadą „dorm ite iam et requiescite” . Postanow ienie, że n ik t nie może sobie rościć p ra w a do aw ansu zwiększa aktyw ność i pom aga do w szechstronne
go row oju.
3) W prow adzenie górnej g ranicy w ieku 75 ła t dla spraw ow ania urzędów przez urzędników K u rii Rzym skiej, biskupów i probosz
czów 10. W edług obecnego stan u p ra w a te osoby w inny najdalej do 75 ro k u życia zgłosić sw oją rezygnację z piastow anego urzędu.
Papież, a w stosunku do proboszczów biskup, może tej rezygnacji nie przyjąć. Zalecenie to bierze pod uw agę fak t, że w w ieku s ta r
czym człowiek zazwyczaj nie może w ykonyw ać swoich obowiąz
ków z ta k ą skutecznością jak w w ieku dojrzałym . Z d arzają się jed n ak w y jątk i i dlatego papież lub biskup może nie w yrazić zgo
dy na rezygnację. N ależy -też uznać, że każdem u po przepracow a
niu ustalonego praw em czasu, należy się spokojne zabezpieczenie starości, bez trosk i nad m iernych w ysiłków zw iązanych z p ełnie
niem odpow iedzialnych fu n k cji n . Wobec w prow adzenia w Kościele w ieku em erytalnego należy od początku przygotow yw ać się do chętnego w yrzeczenia w e w łaściw ym czasie słów: „Nunc dim ittis servum tuum , Dom ine”.
f
3. K onferencja biskupów
Kodeks zna trz y rodzaje lokalnych zebrań biskupich: synod ple
narn y , synod p row incjonalny i konferencję biskupów . U staw odaw -
10 Ecclesiae Sanctae, przepisy wykonawcze do dekretów Christus Dominus i Presbyterorum ordinis η. 11, 20 § 3.
11 Por. Encyklika Pacem in terris, w ydanie Paris 1963, η. 11, s. 34—
35 i 94—95; Deklaracja praw człowieka rozdz. I, n. 18, tamże s. 167 oraz Powszechna deklaracja praw człowieka przyjęta przez ONZ
10 X I I 1948 r. art. 23 i 25, tamże s. 179, 180.
stwo w tej m aterii zaw arte jest w kanonach 281—-292. Synod p le
n a rn y jest zebraniem biskupów p aru prow incji kościelnych pod przew odnictw em legata papieskiego. Kodeks nie wyznacza te r
m inu w jakim ma się ta k i synod odbywać. Synod prow incjonalny jest zebraniem biskupów jednej prow incji kościelnej pod przew od
nictw em m etropolity lub w razie jego b ra k u najstarszego su fra- gana danej prow incji. W edług kodeksu synod prow incjonalny po
w inien się odbywać co 20 lat, ale w p rakty ce te synody odbyw ają się bardzo rzadko. Zarów no uchw ały synodu prow incjonalnego ja k i plenarnego, pod sankcją nieważności ich prom ulgacji, muszą być zbadane i zatw ierdzone przez Stolicę Apostolską „nec eadem an tea prom u lg entur, quam a S acra C ongregatione Concilii expensa et recognita fu e rin t” (kan. 291 § 1). W edług kanonistów celem „re
cognitio” jest nie tylko zapoznanie się K ongregacji z aktam i sy
nodu, lecz także „censura et correctio” — badanie i korygow anie u c h w a ł12. A pro bata uchw ał synodalnych w ym agana jest od cza
sów S ykstusa V i to do ważności prom ulgacji. T aka jest też p ra k ty k a obecna. D ekret K ongregacji zatw ierdzający uchw ały I Pol
skiego synodu plenarnego nosi tytu ł: „D ecretum Recognitionis et A pprobatonis”. K ongregacja nie tylko p rzejrzała ak ta synodu ple
narnego, lecz i dokonała popraw ek. W spomina o nich dekret K on
gregacji z 19 VI 1937 r. skierow any do k ard y n ała legata F ra n ciszka M arm aggi: „ h a b ita . ratione anim adversionum et em enda
tionum quae a d n e ctu n tu r”. Ten sam zw rot pow tórzony jest w „P ro
m ulgationis intim atio” k ard y n ała legata z 29 VI 1937 r. do k ard y nała H londa 13. P otw ierdzenie papieskie może nastąpić w form ie zw ykłej lub specjalnej. P rzy okazji potw ierdzenia dekretów S to
lica A postolska może złagodzić to co jest zbyt surowe, popraw ić postanow ienia nie dość zgodne ze spraw iedliw ością lub nieroz
sądne. U chw ały zaaprobow ane w form ie zw ykłej nie stają się-
1! E i c h m a n n E. — M ö r s d o r f K., Lehrbuch des Kirchenrechts, M ünchen — P aderborn — Wien 1964 s. 11, t. I, s. 388—389; R e g a - t i 11 о E! F., Institutiones iuris canonici, Santander 19514, t. I, s. 305;
V e r m e e r s c h A. — C r e u s e n J„ Epitome iuris canonici, P a ri
siis — Bruxellis 1937 6, t. I, s. 315; W e r n z F. — V i d a l P. — A g u i r r e Ph., Ius canonicum, t. II, De personis, Romae 1943 3, s. 683;
S o ł t y s z e w s k i S., w art. K onferencja biskupów, Praw o K ano
niczne 10 (1967) n r 3—4, s. 32 nazywa tę aprobatę „nihil obstat”, por.
M. a C o r o n a t a , Institutiones iuris canonici, Taurini 19494, t. I, s. 432.
13 Pierwszy Polski Synod Plenarny... poprzedzony rysem historycz
nym prowincjonalnego ustaw odaw stw a synodalnego w Polsce przed
rozbiorowej, który napisał X. P iotr K a ł w a , Lublin 1939, s. 58—59.
praw em papieskim . A probata papieska nie sp raw ia też, że rzeczy fałszyw e i niew ażne zostają uznane za w ażne i praw dziw e. A pro
b a ta jest św iadectw em , że synod został w łaściw ie zw ołany i od
byty a w dekretach nie m a nic takiego co należałoby uznać za niewłaściwe. D ekrety pozostają dekretam i synodu, lecz łatw iejsze jest w prow adzenie w życie i u tru d n io n e ew entualn e ich zw al
czanie, bo m ają za sobą pow agę papieża. U chw ały synodalne stałyby się praw em papieskim gdyby zatw ierdzono je in form a specifica np. słowami: ex certa scientia, quibuscum que in co n tra
riu m non obstantibus. W ydane w te n sposób d ek rety są praw dzi
wym, p a rty k u la rn y m praw em kanonicznym obow iązującym na tere n ie uczestników synodu. Podm iotem w ładzy praw odaw czej nie są poszczególni biskupi, lecz synod p len arn y lub prow incjo
nalny, dlatego biskupi mogą dyspensować od tych praw tylko dla słusznej przyczyny i w poszczególnych w ypadkach (kan. 291 § 2).
P ra k ty k a życiowa w prow adziła m niej uroczyste zjazdy biskupów zw ane konferencjam i biskupów . Dziś s ta ją się one bardzo w ażną instytucją kościelną. Mówi o nich kan. 292, lecz w jego rozum ieniu są to zjazdy bez ju ry sd y k cji większej niż m ają ją poszczególni biskupi. W ynikiem n arad są zalecenia (consilia) a nie przepisy praw ne, któ ry m m usieliby się podporządkow ać tak że biskupi prze
ciw ni uchw ałom . K onferencje biskupów pow inien zw oływ ać p rzy
najm niej co 5 la t m etropolita lub najstarszy sufragan. Celem ich jest odbycie narad, w ym iana doświadczeń i inform acji z życia kościelnego oraz przedyskutow anie spraw , które w przyszłości pow inny być przedm iotem ustaw odaw stw a synodalnego. K onfe
ren cje te, jak zaznaczono w yżej, nie m ają w ładzy praw odaw czej a w ydane przez nich uchw ały m ają jedynie moc p raw a diecezjal
nego, o ile zostaną prom ulgow ane przez biskupa w swej diecezji.
W konsekw encji biskup może od nich dyspensow ać tak że bez p rzy czyny. Chociaż kan. 292 expressis verbis nie przyznaje tym konfe
rencjom żadnej w ładzy ustaw odaw czej, to jed nak kan. 1507 w y
raźnie upow ażnia nie tylko synod prow incjonalny, ale i conventus Episcoporum provinciae czyli konferencję biskupów p row incji do ustalenia tak s dla całej prow incji pobieranych za różne ak ty ju ry sd y k cji dobrow olnej, za w ykonyw anie resk ry ptó w Stolicy Apostolskiej lub z okazji adm inistrow ania sak ram en tów i sak ra- m entaliów . U chw ały te m ają moc w iążącą dopiero po zaaprobo
w aniu ich przez Stolicę Św iętą a zatem w stosunku do niektórych postanow ień konferencji episkopatu obow iązuje ta k a sam a proce
d u ra jaką przepisuje dla ap ro b aty dekretów synodalnych kan. 291
§ 1. Zupełnie in na jest dyspozycja kan. 1909 § 1 dotyczącego taks
i honorariów sądowych. T aksy dla całej prow incji m a praw o określić synod p row incjonalny lub conventus Episcoporum — kon
ferencja biskupów , ale ten ak t nie potrzebuje zatw ierdzenia przez Stolicę Apostolską, nie nakazuje bow iem takiego zatw ierdzenia kan. 1909 § 1. Istnieje zatem jedna dziedzina, w której postano
w ienia biskupów prow incji, zebranych czy to na synodzie czy na konferencji, m ają moc w iążącą czyli w jednej dziedzinie konfe
rencja biskupów m a w ładzę praw odaw czą. Należy zatem wnieść popraw kę do powszechnej opinii, że konferencja episkopatu wcale nie m iała w ładzy praw odaw czej, bo w jednej dziedzinie ją m iała.
Sobór w dekrecie C hristus D om inus określił konferencję bis
kupów jako zespół, w którym biskupi pew nego narodu czy te ry torium wspólnie w ykonują swe zadania pasterskie dla pom no
żenia dobra udzielanego ludziom przez Kościół, głów nie przez od
powiednio przystosow ane do bieżących okoliczności czasu form y i sposoby apostolatu 14. U chw ały konferencji episkopatu m ają moc w iążącą p raw a tylko pod dwom a w arunkam i:
1) jeśli zostaną pow zięte przez 2/3 członków należących do kon
ferencji i m ających głos decydujący. Tu należy podkreślić zm ianę w stosunku do dotychczasowego p raw a wyrażonego w kan. 163, który praw o w yboru daje tylko obecnym. Sobór w ym aga zgody 2/3 należących do konferencji episkopatu z głosem decydującym . P rzy obliczaniu te j większości kw alifikow anej trze b a wziąć pod uw agę liczbę up raw nionych członków konferencji episkopatu a nie liczbę obecnych podczas głosowania.
2) jeśli konferencja biskupów jest kom p eten tn a do w ydania przepisów praw nych w określonej dziedzinie i w określonym za
kresie na podstaw ie upow ażnienia zaw artego w praw ie po
wszechnym lub w szczególnym zezwoleniu Stolicy Apostolskiej w ydanym sam orzutnie lub na prośbę episkopatu. W razie braku jednego z tych w arunków naw et jednom yślna uchw ała konfe
rencji episkopatu nie ma praw nej mocy wiążącej.
Na zakres up raw n ień konferencji episkopatu należy zwrócić dużą uwagę, bo rozszerzanie posiadanych up raw n ień w brew woli Stolicy Apostolskiej godzi w p ry m at p a p ie s k i16.
14 Ecclesiae Sanctae, przepisy wykonawcze do dekretów Christus Dominus i Presbyterorum ordinis η. 41 § 5; por. Ż u r o w s k i M. A., art. cyt., s. 170,—171.
15 Por. kom petencje przyznane konferencjom biskupów przez II So
bór W atykański W: Sobór W atykański Drugi. K onstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst łacińsko-polski, Paris 1967, indeks s. 700—701.
16 Por. mój art. Nowy charakter prawa pokuty, Zeszyty Naukowe KUL 10 (1967) nr 4 (40) s. 64—65.
K onferencja biskupów w ujęciu Soboru to nie tylko ko n ty n uacja i rozw inięcie in sty tu c ji znanej z kan. 292, lecz także te ry to rialn y organ praw odaw czy zdecentralizow anej w ładzy koś
cielnej, w którym syn tety zu ją się także elem enty synodu p le
narnego i p ro w in c jo n a ln eg o 17. Nowością w p raw ie jest pow ie
rzenie fu n k c ji przewodniczącego biskupow i w ybranem u przez konferencję n a określoną s ta tu ta m i kadencję. P raw o w yboru prezesa daje jednocześnie biskupom — w yborcom praw o kon
tro li działalności przewodniczącego, jej celowości, skuteczności itd.
Na sku tek innej s tru k tu ry stają się one organem bardziej pręż
nym , odpowiednio dostosow anym do obecnego tem pa życia. Nowa stru k tu ra stw arza członkom konferencji psychologiczne podstaw y do bardziej osobistego zangażow ania się w pracach konferencji.
Prezes nie piastu jący swego urzędu dożyw otnio i z n adania w yż
szej w ładzy jest bardziej zależny od biskupów członków konfe
rencji, niż m iało to m iejsce w w yp adku m etropolity a zatem m usi się bardziej liczyć z pozostałym i biskupam i, gdyż posiadają oni możność kontroli jego działalności.
N ajw iększą konferencją biskupów o ch arak terze m iędzynaro
dow ym jest K onferencja Episkopatów A m eryki Ł acińskiej — Consiglio Episcopale L atinoam ericano — CELAM. Je st to organ doradczy założony w r. 1955 w w yniku obrad światowego k on gresu eucharystycznego w Rio de Janeiro. II sesja p len arn a K on
fe ren cji została o tw arta przez P aw ła VI 24 V III 1968 r., poczem obrady przeniesiono do M edelin, gdzie trw a ły od 26 V III do4 7 IX 1968 r. W konferencji b rało udział ok. 150 delegatów — biskupów. P ełnopraw nym i uczestnikam i n arad byli także: 13 przed
staw icieli zakonów oraz g ru p a księży świeckich. Zaproszenie księ
ży jako pełnopraw nych uczestników konferencji stanow i novum.
11 E i c h m a n n E. — M ö r s d o r f K., dz. cyt., s. 389—392; S о 1- t y s z e w s k i S. w art. cyt. na s. 37 podaje błędnie, że według Annuario Pontificio z r. 1967 tylko dwie konferencje biskupów — Irlandia i USA ■— m ają zatwierdzone statuty bez dodatku „ad expe
rim entum ” zaś pozostałych 39 ma statuty zatwierdzone, lecz tylko
„ad experim entum ”. Według Annuario Pontificio z r. 1967 dwie konferencje biskupów m ają statuty aprobowane ostatecznie „statuti approvati definitivam ente” : Filipiny (1952) i K anada (1955). 7 innych konferencji m a statuty aprobowane „approvati”, lecz bez dodatku
„definitivam ente” : Irladia (1882), USA (1922), A ustria (1950), Antyle B rytyjskie (1957), Zambia (1961), Japonia (1962) i Indie (1962). Poza tym 32 konferencje m ają „statuti approbati ad experim entum ” w tym A ustralia (1966) „ad quinquenium ”.
Ponadto bez p raw a głosu b ra li udział eksperci, zakonnice, osoby świepkie oraz obserw atorzy w yznań n ie k a to lic k ic h 18.
4. K onferencje przełożonych zakonnych
W obrębie stan u zakonnego organizow ane są konferencje, rad y lub unie wyższych przełożonych zakonów m ęskich i żeńskich oraz insty tu tó w świeckich. Z adaniem tych ra d jest koordynacja w spółpracy m iędzy zakonam i a także i z diecezjam i dla osiągnię
cia większego dobra Kościoła. Uważa się za bardzo pożyteczne ustanow ienie ra d y przy K ongregacji dla Zakonników i In sty tu tów Św ieckich oraz u nii przełożonych generalnych zakonów m ęskich i żeńskich 19.
5. Organizacje regionalne
O kazuje się, że naw et organizacja m etropolitalna staje się n ie
w ystarczająca do podołania zadaniom stojącym przed Kościołem.
Dla usp raw nienia pracy duszpasterskiej Sobór „postuluje tw o rzenie okręgów kościelnych -(regiones ecclesiasticae), żeby le
piej odpowiedzieć potrzebom apostolatu zależnie od społecznych i lokalnych w arun ków oraz ułatw ić i nadać większej w artości w zajem nym stosunkom biskupów czy to m iędzy sobą, czy z m e
tropolitam i oraz z innym i biskupam i tego samego narodu, jak też biskupów z w ładzam i św ieckim i” 20. Sugestie tw orzenia in
stytucji w spólnych dla regionów kościelnych zaw iera kodeks mó
wiąc o możliwości tw orzenia sem inariów regionalnych (kan.
1354 § 3). Po kodeksie K ongregacja K onsystorialna utw orzyła we Włoszech 15 regionów dla odbyw ania dorocznych n arad bis
kupów tych re g io n ó w 21. Na skutek, dającego się odczuć na nie
których teren ach b ra k u w ykw alifikow anych pracow ników są
dowych utw orzono regionalne try b u n a ły sądowe n ajp ierw we Włoszech (r. 1938) potem zaś na F ilipinach (r. 1940) i w K anadzie (r. 1946) a ostatnio w południow ej F ra n c ji (r. 1965) 22. Koniecz
18 T u r o w i c z J., Przed, podróżą papieża do Bogoty, Tygodnik Powszechny r. 1968, n. 34.
19 D ekret O przystosowanej odnowie życia zakonnego n. 23 i Eccle
siae Sanctae, przepisy wykonawcze do tego dekretu n. 42 i 43.
20 D ekret O pasterskich zadaniach biskupów w Kościele n. 39 i 40, 3.
21 D ecretum pro celebratione conciliorum ' et appellationibus in regionibus Italiae, AAS 11 (1919) 72—74.
22 Włochy: AAS, 30 (1938) 410 — 413 i AAS 32 (1940) 304 — 308;
Decretum de ordinandis Tribunalibus ecclesiasticis Insularum Philippi-
ność daleko posuniętej specjalizacji w duszpasterstw ie w skazuje na to, że zakres w spółpracy na tere n ie regionów będzie obejm o
wać znacznie więcej regionalnych in sty tu c ji m iędzydiecezjal- nych.
6. G ranice d ie c e zji i ro zm ieszczen ie d u c h o w ie ń stw a
Do palących problem ów dom agających się rozw iązania na szerszym forum należy rew izja granic prow incji kościelnych i diecezji oraz w łaściw e rozmieszczenie k s ię ż y 23. Zasadniczy w pływ na styl p racy w diecezji w yw iera okoliczność czy kato licy są w zw artej m asie czy też m ieszkają w diasporze oraz tak ie czynniki jak liczba kapłanów pracujących w diecezji oraz roz
ległość diecezji. Inaczej układa się p raca np. w w ikariacie apo
stolskim N orw egii C entralnej podzielonym na 5 parafii, w którym na tery to riu m 56 000 k m 2 o 572 000 ludności, 9 kapłanów przy w spółudziale 57 zakonnic obsługuje 522 katolików niż np. w a r
chidiecezji m ediolańskiej gdze n a tery to riu m 4 850 k m 2 m ieszka 4 000 000 katolików , nad któ ry m i pieczę duszpasterską w 1014 parafiach sp ra w u je 2269 księży św ieckich i 1350 księży zakon
nych, m ających do pomocy 15 894 siostry zakonne. Inne są w a
ru n k i pracy duszpasterskiej w diecezji San S ebastian w Hisz
panii — 184 p arafie, księży: diecezjalnych 814, zakonnych 400, 4000 zakonnic, katolików 545 800 na te tre n ie 1997 k m 2 i Santa M arta w Kolum bii — 29 parafii, księży: diecezjalnych 45, zakon
nych 15, zakonnic 145, katolików 495 500 na tery to riu m 21 000 k m 2 24. W diecezjach polskich w 1966 r. n a jednego księ
dza przypadało katolików : T arnów 975, Lubaczów 998, Gniezno 1401, Przem yśl 1509... Drohiczyn 2509, Olsztyn 2929, Łódź 3010.
narum pro causis nullitatis m atrim onii decidendis, 20 X II 1940 i Normae pro exequendo decreto diei X X decembris M D CCCCXXXX de ordi
nandis Tribunalibus ecclesiasticis Insularum Philippinarum, 28 IV 1941, AAS 33 (1941) 363—364, 364—368; Decretum i Normae dla Kanady:
AAS 38 (1946) 281—282, 282—287 oraz późniejsze zmiany: D ecretum de assignandis Tribunalibus pro tractatione causarum nullitatis m atrim onii novae provinciae ecclesiasticae Sherbrookensis, AAS 44 (1952) 281—282, Decretum erectionis Tribunalis circumscriptionum ecclesiasticarum pro
vinciae Edmontonensis, AAS 48 (1956) 59—60; Francja: L a n v e r s i n de B., Erection de tribunaux régionaux pour les causes m atrim o
niales dans le m idi de la France, Revue de droit canonique, U niversité de Strasbourg, 15 (1965) 350—364.
23 D ekret O pasterskich zadaniach biskupów w Kościele n. 41, 23 i 24.
24 Według Annuario Pontificio z r. 1967.
M otu proprio Ecclesiae Sanctae nakazuje konferencjom bisku pów utw orzenie specjalnej kom isji do zbadania aktu aln ej orga
nizacji diecezjalnej i do zaprojektow ania w razie potrzeby no
wego podziału terytorialnego. N orm y jak ie należy uw zględnić p rzy tej pracy daje D ekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele w n. 23. P rzy now ym podziale tery to ria ln y m należy uw zględnić podział adm inistracyjny państw a, perspektyw iczne p lan y rozw oju poszczególnych tery to rió w oraz szczególne okolicz
ności osób czy m iejsc np. psychologiczne, ekonomiczne, geogra
ficzne i historyczne. „Zasięg tery to riu m diecezjalnego oraz ilość jego m ieszkańców w inny być zasadniczo takie, by z jednej strony biskup, mimo pomocy ze stro n y innych, p otrafił osobiście speł
niać arcykapłańskie obowiązki i przeprow adzać system atycznie w izytacje, pokierow ać um iejętnie i uzgadniać w szystkie dzieła apostolskie w diecezji, poznać przede w szystkim swoich kapłanów oraz zakonników i świeckich, m ających jak iś współudział w przedsięw zięciach diecezjalnych”. W reszcie należy ta k plano
wać now y podział, by każda diecezja posiadała odpow iednią ilość duchow ieńśtw a dla należytej obsługi L udu Bożego oraz w y star
czające środki do u trzy m ania in sty tu c ji diecezjalnych oraz za
trudnion ych osób.
K onferencje biskupów w inny w ydać odpow iednie przepisy dla biskupów m ające na celu w łaściw e rozmieszczenie ducho
w ieństw a. Pow ołana w tym celu kom isja będzie badała po
trzeb y poszczególnych diecezji. K lerykom w sem inariach należy w pajać tro sk ę o cały Kościół i przygotow yw ać ich duchowo, by chętnie spieszyli z pomocą do innych diecezji. Do biskupów zw raca się Stolica Apostolska z apelem , by nie odm aw iali swoim księżom pozwoleń na pracę w diecezjach odczuw ających b rak księży. Księżom pracującym n a teren ie diecezji potrzebujących pomocy k apłańskiej przysługu ją po pow rocie do w łasnej diecezji te sam e u praw n ien ia ja k gdyby w tym czasie pracow ali w diecezji w łasnej 25.
Dla zaradzenia potrzebom duszpasterstw a Sobór uznał potrzebę przyw rócenia d iakonatu jako stałego stopnia hierarchicznego.
K om petentne do w znow ienia d iakon atu są konferencje biskupów po uzyskaniu ap rob aty papieża. Za zgodą papieża m ożna udzie
lać diako natu żonatym lub ce lib a ta riu szo m 26.
25 Ecclesiae Sanctae, przepisy wykonawcze do dekretów Christus Dominus i Presbyterorum ordinis η. 1—3.
26 K onstytucja dogmatyczna o Kościele η. 29; Litterae Apostolicae m otu proprio datae „Sacrum diaconatus ordinem’’ Generales normae
III. Zmiany w organizacji diecezjalnej
1. Urząd w ikariusza biskupiego
Nową in sty tu cją w prow adzoną przez Sobór jest urząd w ik a
riusza biskupiego. W ikariusz biskupi może być ustanow iony dla określonego tery to riu m diecezji, do określonych spraw lub dla określonego obrządku. W granicach ich kom petencji przysługuje m u zw yczajna w ładza zastępcza jaką posiada z p raw a w ikariusz generalny. U zupełniona też została luka istniejąca w kan. 44 § 2.
Jeżeli w ikariusz gen eraln y lub w ikariusz biskupi odmówi kom uś udzielenia łaski, nie może jej w ażnie udzielić inny w ikariusz tego biskupa, chociaż byłby powiadom iony o odmowie. Kan.
44 § 2 regulow ał to zagadnienie tylko w relacji biskup rezy- dencjalny i jego w ikariusz generalny. Odmowa udzielenia łaski przez biskupa pow odow ała w każdym w ypadku nieważność udzielenia tejże łaski przez w ikariusza generalnego. Odmowa udzielenia łaski przez w ikariusza generalnego powodowała n ie
ważność udzielenia łaski przez biskupa rezydencjalnego tylko w tym w ypadku, gdy biskup nie został poinform ow any o od
rzuceniu prośby przez w ikariusza generalnego. Jeżeli biskup wie, że jego w ikariusz g eneralny odm ówił udzielenia łaski, sam udziela łaski ważnie. Nie było natom iast uregulow anej relacji między w ładzą w ik ariuszy generalnych 27.
2. P ow iększenie w ładzy biskupów pom ocniczych
D ow artościow anie urzędu biskupiego przejaw ia się w posta
now ieniu, że biskup pomocniczy w każdym w ypadku może być zależny jedynie od w ładzy biskupa diecezjalnego. Również w i
kariuszem kapituln ym k ap itu ła w inna w ybrać biskupa a nie kapłana. Zwiększono też u praw n ien ia biskupów pomocniczych.
Z zasady w in ni oni być m ianow ani w ikariuszam i generalnym i lub w ikariuszam i biskupim i, w razie zaś w akansu stolicy bisk u
piej zachow ują oni w szystkie u praw nienia jak ie m ieli za rzą
dów biskupa rezydencjalnego jako jego w kariusze gen eraln i czy w ikariusze b is k u p i2S.
de diaconatu perm anenti in Ecclesia L atina restituendo feru n tu r — 18 VI 1967, AAS 59 (1967) 697—704.
27 Ecclesiae Sanctae, przepisy wykonawcze do dekretów Christus Dominus i Presbyterorum ordinis n. 14 § 4.
28 Tamże n. 13 § 2.
2 — P ra w o K anoniczne N r 1-2/70
3. R ady kapłańskie i duszpasterskie
Stosow nie do postanow ienia S o b o ru 29 należy w każdej die
cezji ustanow ić rad ę kapłanów , k tó ra ze względów ustrojow ych Kościoła posiada jedynie głos doradczy, co przejaw ia się już w sam ej nazw ie tego organu. Dla u łatw ienia rządów przyszłem u biskupow i rad a kapłanów ipso facto p rzestaje istnieć w razie w akansu stolicy biskupiej. Jeśli n aw et na prośbę w ikariusza k a
pitulnego lub ad m in istrato ra apostolskiego, za zgodą Stolicy Apostolskiej, rad a sede vacante istnieje, zostaje autom atycznie rozw iązana z przybyciem nowego biskupa, ta k aby mógł on utw o
rzyć sobie now ą rad ę kapłanów . Obecnie biskup posiada dw a o r
gany doradcze: rad ę kapłańską i kapitu łę k ated raln ą stanow iącą senat biskupi (kan. 391). B iskup może swobodnie zasięgać rady jednej czy drugiej instytucji, chyba że chodzi o nieliczne spraw y, k tó re kodeks nakazuje załatw ić cum consilio lub cum consensu capituli. W razie trw ałej i w eloletniej choroby lub daleko po
suniętej starości tacy członkowie k ap itu ły stają się m niej lub zupełnie n iezdatni do pełnienia fun k cji doradczych co autom a
tycznie zm niejsza liczbę urzędow ych doradców biskupa. Czyn
nikiem preferu jący m rad ę kapłańską nad k ap itu łą jest w ybieral
ność członków rad y kapłańskiej oraz ograniczone w czasie sp ra
w ow anie u rzędu podczas gdy członkostwo k ap itu ły jest doży
wotnie.
Ponadto Sobór zobow iązuje biskupów , by swoich k apłanów chętnie słuchali i zasięgali u nich rad y we w szelkich spraw ach dotyczących duszpasterstw a i dobra diecezji, ponieważ kap łan i są koniecznym i pom ocnikam i i doradcam i biskupów w posłudze i obowiązku nauczania, uśw ięcania i rządzenia L udem Bożym.
Dlatego biskupi w inni uw ażać kapłanów za swoich b raci i przy
jaciół. Znakiem miłości ma być tro sk a o dobro kapłanów , za
rów no m aterialn e ja k i przede w szystkim o dobro duchowe.
Szczególnie ciężkim obowiązkiem biskupów jest stara n ie się o uśw ięcenie swoich kapłanów i ich stałą form ację 30.
P rócz rad y kapłanów Sobór bardzo zaleca tw orzenie rady duszpasterskiej, na czele z biskupem rezydencjalnym , w skład k tó rej w chodziliby księża, zakonnicy i świeccy. Również i ta
29 D ekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele n. 27 j De
kre t o posłudze i życiu kapłańskim n. 7 oraz Ecclesiae Sanctae, prze
pisy wykonawcze do tych dekretów n. 15—17.
99 K onstytucja dogmatyczna o Kościele n. 28, D ekret o posłudze i życiu kapłańskim n. 7.
rad a posiada jedynie głos doradczy. Z adaniem ra d y duszpaster
skiej jest Uważne i dokładne badanie przejaw ów życia kościel
nego celem w ypracow ania odpow iednich środków , k tó re by pom nażały w ysiłki duszpasterskie Kościoła.
Zakończenie
Przedstaw iw szy dokonyw ane na naszych oczach zm iany w koś
cielnych stru k tu ra c h organizacyjnych a m ające n a celu dostoso
w anie się Kościoła do zm ienionych w arun kó w współczesnego św iata m ożna w konkluzji stw ierdzić: 1) Podstaw ow ym w a ru n kiem rozum nej i skutecznej działalności w ładzy kościelnej jest znajom ość św iata współczesnego i środow isk w jak ich działają kościoły p arty k u la rn e. Tem u celowi m ają służyć przede w szyst
kim różnego rodzaju in sty tu c je doradcze, k tó re w praw dzie nie m ają w ładzy rządzenia niezależnej od papieża czy biskupa, ale dysponują rozeznaniem potrzeb środow iska i doświadczeniem . 2) Kościół chce uw ydatnić godność każdego człowieka, ta k aby członkow ie L udu Bożego nie byli bezdusznym i w ykonaw cam i rozkazów przełożonych, lecz aby byli zaangażow anym i i w spół
odpow iedzialnym i ich w spółpracow nikam i. 3) Ś rodkam i są in sty tu cje praw ne, k tó re m ają pozwolić na optym alne w ykorzy
stanie w szystkich zdolności, talentów , darów , sił i możliwości ja kim i Bóg ubogacił cały Lud Boży.
SUMMARIUM
Ecclesia nequit immobilis m anere atque incuriosa vicissitudinis hum anarum rerum , quae circa sunt et m ultiplicem vim habent ad eius agendi rationem , eique modum et conditiones imponunt. Ad melius agendum Ecclesia nova entia iuridica instituit· nempe: Synodus Episcoporum et dioeceses vel praelatu rae personales.
In pluribus officiis ecclesiasticis, quae adhuc vigent, opportunas m utationes attulit. In Sacro C ardinalium Collegio Cardinales P atriarchae Ecclesiarum O rientalium ad ordinem episcopalem in p er
petuum cooptati sunt; etiam electio Decani et Subdecani inducta est.
Curia Romana, constitutione apostolica „Regiminis Ecclesiae uni
versae”, totaliter reform ata est. Singulis Congregationibus accensen- tu r septem Episcopi a Papa nominati. Nonnuli summi officiales Curiae Romanae et consultores nom inantur ad quinquennium et post Sedis Apostolicae vacationem indigent confirm ationem novi Romani Ponti
ficis. Officiales Curiae Romanae non possunt sibi vindicare ius ascen
dendi ad superius; seliguntur ex toto orbe catholico. Secretaria Status m unus obtinent proxim e iuvandi Papam tum in cura universae Ecclesiae tum in rationibus cum Dicasteriis Romanae Curiae. Maximi momenti sunt C onferendae Episcoporum noviter ordinatae. Eorum
decisiones vim habent iuridice obligandi, si legitime et per duas saltem ex tribus partibus Episcoporum, in competenti m ateria, prolatae sunt. Concilium Vaticanum II aptam circumscriptionem dioecesium provinciarum que expostulavit et regionum ecclesiasticarum erectio
nem suasit.
In dioecesis organisatione novum officium Vicarii Episcopalis a Concilio conditum est. Facultates Episcoporum A uxiliariorum augen
tu r: Episcopus Dioecesanus Episcopum A uxiliarem Vicarium Gene
ralem vel Vicarium Episcopalem constituere debet; A uxiliares etiam sede vacante suam potestatem non am ittunt; sede vacante Auxiliari vel uni ex A uxiliaribus ab illis quorum ius est regimen dioecesis com m ittatur. In unaquaque dioecesi Episcopus Consilium Presbyterale et Consilium Pastorale constituere debet.
Activitas apostolica Ecclesiae imprimis cognitionem personarum , ne
cessitatum et conditionum in quibus homines vivunt postulat. Ad hunc finem assequendum cuiusvis generis consilia serviunt. Hactenus stru ctu rae potestatis ecclesiasticae indolem staticum habuerunt. Nostris tem poribus necessitas dynamicae · actuositatis apostolicae apparet.
Ideo Episcopi et parochi, si m inus apti ad offcium implendum eva
serint vel ob ingravescentem aetatem vel aliam gravem causam, ante septuagesim um quintum annum sua sponte renuntiationem ab officio com petenti auctoritate exhibeant. Dignitas hum anae personae exigit, ut omnes ad curam anim arum vocati non coacte sed spontanee cum Superioribus Ecclesiae coopèrent. A ttendi debet quod optimae leges sine executione nullum habent valorem.
