Jerzy Skrobutan
25 lat działalności Oddziału
Olsztyńskiego Towarzystwa
Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza 10, 163-167
J erzy Skro b uta n
25 LAT DZIAŁALNOŚCI ODDZIAŁU OLSZTYŃSKIEGO TOWARZYSTW A LITERACKIEGO IM. ADAMA MICKIEW ICZA
(Skrót referatu )
H istoria O lsztyńskiego Oddziału T ow arzystw a Literackiego im. Adam a M ickiewicza zaczęła się 10 czerwca 1950 r. W tym dniu na okręgowej konferencji nauczycieli, zorganizow anej przez Ośrodek D ydaktyczno-N a ukow y Języ k a Polskiego, m gr Jad w iga L indner, ówczesna kierow niczka Ośrodka, w y stąp iła z propozycją utw orzenia Oddziału w Olsztynie. Cele i form y pracy p rzedstaw ił zebranym d r Eugeniusz Sawrym owicz, czło nek Z arządu Głównego. Swój akces do T ow arzystw a zgłosiło 23 nauczy cieli szkół podstaw ow ych i średnich z O lsztyna i ówczesnego w ojew ódz tw a olsztyńskiego. W ciągu 10 lat liczba ta pow iększyła się dw ukrotnie, a w połowie 1975 na liście członków O ddziału znalazło się już 121 naz wisk. W tej liczbie było 67 osób z m iasta Olsztyna, 51 z innych m iast w ojew ództw a olsztyńskiego (w granicach sprzed 1 czerwca 1975 r.) oraz 3 osoby ze wsi.
D ynam iczny rozwój mogło Oddziałowi zapew nić jedynie stałe kierow nictwo. Pierw szy Zarząd, w skutek w yjazdu przew odniczącego oraz tru d ności w ko n taktow aniu się z członkami m ieszkającym i poza Olsztynem, m usiał być zreorganizow any. Od roku 1951 d a tu je się jedn ak w yraźna stabilizacja w ładz Oddziału, co w yraziło się w w ielokrotnym powoły w aniu tych sam ych osób do pełnienia funkcji w kolejnych Zarządach i K om isjach R ew izyjnych. W ytw orzyła się w ten sposób k a d ra ofiarnych działaczy, k tó rym Oddział O lsztyński zawdzięcza swój pom yślny rozwój. Należą do nich n a jsta rsi członkowie. Na pierw szym m iejscu w ym ienić trzeba m gr Jadw igę L indner, in icjato rkę pow ołania Oddziału, k tó ra od
— 164 —
roku 1951 do roku 1975 nieprzerw an ie spraw ow ała obowiązki przew od niczącej. 25-letnie istnienie Oddziału jak rów nież doskonalenie i bogace nie form jego działalności jest przede w szystkim dziełem jej ogromnego osobistego zaangażow ania. Do n ajstarszych i najbardziej zasłużonych działaczy Oddziału należą także: kol. Zofia W łodarska oraz kol. Ja n in a Gliszczyńska, pełniące niep rzerw anie różne funk cje w Zarządzie lub w Kom isji R ew izyjnej od roku 1951 do dzisiaj, kol. N atalia Żarska, czło nek T ow arzystw a od początku istnienia Oddziału, w jego w ładzach od roku 1956, kol. Stanisław H ertel, jeden z członków-założycieli, który kil kakrotnie pełnił funkcje w Zarządzie.
Cała 25-letnia działalność Oddziału służyła potrzebom szkół i nauczy cieli. W yraziło się to w w ysunięciu na plan pierw szy akcji odczyto w ej oraz w e w spółdziałaniu z in sty tucjam i i placów kam i ośw iatow o-w y chowawczymi, a w szczególności z ośrodkam i m etodycznego doskonalenia nauczycieli, zarów no szczebla średniego jak i wyższego.
O randze O lsztyńskiego O ddziału T ow arzystw a w życiu k u ltu raln y m ziemi w arm ińsko-m azurskiej decydow ała i nadal decyduje rozw ijana przez Oddział działalność odczytow o-popularyzatorska. Została ona za początkow ana w O lsztynie w dniu 12 listopada 1950 r. odczytem dr Zdzisław a Libery n a tem at: „Jak u b Jasiń sk i — p o eta-jako bin ” . 25 lat działalności odczytowej na tere n ie O lsztyńskiego zam yka się bilansem 173 odczytów i 138 tem atów , bowiem niek tóre tem aty były pow tarzane dw u k rotnie lub n aw et kilkak rotn ie dla różnych gru p słuchaczy. Odczy ty wygłosiło 66 prelegentów , w te j liczlbie 6 m iejscow ych. P relegentam i zam iejscow ym i byli w yb itn i przedstaw iciele n auki i k ry ty k i literackiej, rep rezen tu jący różne ośrodki uniw ersyteckie i placów ki naukow e. N aj większy w kład w akcję odczytow ą organizow aną przez Oddział O lsztyń ski w nieśli: Ja n in a K ulczycka-Saloni i Czesław Zgorzelski (po 9 odczy tów), Eugeniusz Saw rym ow icz (8 odczytów), Izabela L ew ańska (7 od
czytów), Je rz y S tarnaw ski, S tanisław Frybes, A ndrzej Lam (po
6 odczytów), Zdzisław Libera, W anda Łukszo-N ow akow ska i M aria Straszew ska (po 5 odczytów) oraz J a n Z ygm unt Jakubow ski (4 odczy
ty)-W iększość odczytów organizow ano w Olsztynie, jednakże już w 1955 r. podjęto pierw szą próbę tw orzenia punktów odczytow ych w innych m ias tach. Od tego roku do chwili obecnej zorganizow ano w tere n ie ogółem 22 odczyty: 8 w Ostródzie, 4 w Działdowie, po 2 w Bartoszycach, Lidz barku, Nidzicy i Szczytnie, po 1 w Iław ie i Lubawie.
P rzy dobieraniu tem aty ki prelekcji Zarząd Oddziału sta ra ł się zawsze w m iarę możliwości zaspokajać potrzeby różnych gru p słuchaczy, kon sultu jąc się w spraw ie tem atów z organizatoram i konferencji, zebrań i kursów oraz z nauczycielam i szkół i uczelni, dla któ ry ch organizow ano
odczyty. W ciągu 25 lat akcji odczytowej w tem atyce prelekcji zostały uw zględnione w szystkie najw ażniejsze epoki lite ra tu ry oraz szereg w aż nych zagadnień z zakresu współczesnej k u ltu ry , literatu ro znaw stw a, n a u ki o języ k u oraz m etodyki nauczania języka polskiego. Z epok historycz
noliterack ich najszerzej reprezen to w an y był Rom antyzm , którem u
pośw ięcono 27 tem atów (w ty m 10 zw iązanych z twórczością patro na Tow arzystw a). O drodzenia dotyczyły 4 tem aty, oświecenia — 4, pozy tyw izm u — 7, Młodej Polski — 9, 20-lecia m iędzyw ojennego — 10. Zgodnie z życzeniam i nauczycieli organizow ano w iele prelekcji dotyczą cych lite ra tu ry i k u ltu ry wsipółczesnej (po 1939 r.). Tym zagadnieniom poświęcono aż 29 tem atów (w tym 12 z zakresu współczesnej poezji).
N ajpow ażniejszym przedsięw zięciem w odczytow o-popularyzatorskiej działalności Oddziału były sesje naukow e. Pierw sza z nich stanow iła część naukow ą Ogólnopolskiego Zjazdu Delegatów T ow arzystw a L ite rackiego, k tó ry odbył się w dniach 22 - 24 października 1960 r. w O lszty nie i w Lidzbarku. Pro g ram naukow y Zjazdu w ypełnili swoimi prelek cjam i w y b itn i przedstaw iciele nauki i k ry ty k i literack iej: prof. Ju lia n K rzyżanow ski („Dzieło literackie i jego c h a ra k te r”), prof. S tefan K u czyński („P raw da historyczna w K rzyża ka ch ”), prof. K azim ierz W yka („Poezja W arszaw y w latach okupacji”), red. S tefan Lichański („O poezji Józefa Czechowicza”), m gr H en ry k Bereza („Przełom w X X -w iecznej p rozie”) i prof. Zdzisław Li'bera („Ignacy K rasicki w L idzbarku”).
14 listopada 1964 r. zorganizow ano w O lsztynie sesję „W stulecie urodzin S tefana Żerom skiego” . R eferaty wygłosili: prof. J a n Zygm unt Jak ub o w sk i („Żerom ski i żyw otne trad y cje prozy polskiej”), prof. J a n i na K ulczycka-Saloni („W arszawa w oczach P ru sa i Żerom skiego”), prof. Zdzisław Libera („Twórczość Żerom skiego w trad y cji w arszaw skiej polo n isty k i”) oraz m gr S tanisław H ertel („Stefan Żerom ski wobec ziem pół nocnych”).
11 m aja 1970 r. odbyła się w O lsztynie sesja naukow a poświęcona 25-leciu lite ra tu ry PRL. W program ie sesji znalazły się dw a odczyty dr. Lesław a Eustachiew icza, ch arak teryzu jące rozwój poezji i dram a turgii w okresie 25-lecia, p relekcja d r D anuty K nysz-R udzkiej o prozie polskiej w tym sam ym okresie oraz odczyt m gr W ładysław a Ogrodziń- skiego na tem at olsztyńskiego środow iska literackiego.
Form am i pośredniego k o n tak tu członków Oddziału z dorobkiem nauki polonistycznej był rów nież udział przedstaw icieli Oddziału w ogólnopol skich zjazdach delegatów Tow arzystw a Literackiego, w sesjach n auko w ych terenow ych oddziałów T ow arzystw a oraz w sesjach organizow a nych z okazji rocznic literackich przez In sty tu t B adań Literackich lub inne placów ki naukow e. Delegaci, któ rzy b rali udział w tych im prezach,
— 166 —
przedstaw iali n astępnie obszerne spraw ozdania na k onferencjach nauczy cieli lub na rozszerzonych zebraniach Z arządu Oddziału.
N aukow ą część zebrań Z arządu stanow iły też czasem sam odzielne re fera ty lub prelekcje członków Oddziału.
W okresie m inionego 25-lecia Oddział O lsztyński nie prow adził zor ganizow anych prac naukow o-badaw czych. N iektórzy członkowie Oddzia łu publikow ali sw oje prace w w ydaw nictw ach centraln y ch lub m iejsco wych, ale były to prace indyw idualne. N ajliczniejszą grupę w śród tych publikacji stanow ią prace z dy d aktyki i m etodyki nauczania języka pol skiego; często podejm ow ana była także tem atyk a regionalna. W ostat nich latach k ształtu je się w O lsztynie środow isko naukow e wokół W yż szej Szkoły Pedagogicznej. Jego dynam iczny rozwój pozwala żywić nadzieję, iż Oddział O lsztyński będzie się mógł w przyszłości pokusić o podjęcie zorganizow anych form pracy naukow o-badaw czej.
25-letnia działalność Oddziału O lsztyńskiego Tow arzystw a L iterackie go została podsum ow ana uroczystą sesją, k tó ra odbyła się w O lsztynie w dniach 17 - 19 października 1975 r. M iejscem obrad był U rząd Miejsiki oraz Instytuit K ształcenia Nauczycieli i Badań Ośw iatow ych. W sesji udział wzięli przedstaw iciele Z arządu Głównego, przew odniczący oddziałów T ow arzystw a z całej Polski, członkowie O ddziału O lsztyńskiego oraz za proszeni goście z O lsztyna i innych miejscowości w ojew ództw a. W im ie
niu władz w ojew ódzkich uczestników sesji pow itał w icew ojew oda
olsztyński Czesław Szadziewicz. Zasługi przew odniczącej Oddziału — m gr Jadw igi L indner — zostały uczczone ty tu łem honorow ym „Z asłu żony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej L udow ej” , nadanym przez Ra dę P ań stw a oraz pięknym lis te m . g ratulacyjn ym od Z arządu Głównego Tow arzystw a, k tó ry odczytał i w ręczył prof, d r Eugeniusz Sawrym owicz. R eferat przedstaw iający 25 lat działalności Oddziału O lsztyńskiego w y głosił Je rz y S krobutan. P rogram naukow y sesji w ypełniły prelekcje prof, d r Zdzisława Libery („Główne problem y socjologii lite ra tu ry ”), prof, d r Eugeniusza Saw rym ow icza („Uwagi na m arginesie pracy nad nową edycją 'listów - A dam a M ickiew icza”), prof, d r E dm unda Jankow skiego („L iteratura pozytyw istyczna czy okresu pozytyw istycznego”) oraz prof, dr. Czesława Zgorzelskiego („Poezja wobec p y tań w spółczesności”). U czestnicy sesji, przybyli do O lsztyna z całej Polski, m ieli możność za poznania się z k u ltu rą i historią regionu W arm ii i M azur. Wzięli udział w spotkaniu z bojow nikam i o polskość W arm ii i M azur, odbyli w yciecz kę szlakiem K opernika (do L idzbarka i From borka), uczestniczyli w sean sie w P lan etariu m Lotów Kosm icznych oraz w spektaklu teatraln y m w T eatrze im. S tefan a Jaracza w Olsztynie, w ysłuchali kon certu w Fil harm onii O lsztyńskiej.
się na w alnym zebraniu. Z przyjem nością należy stw ierdzić, że w ze braniu, oprócz licznych członków O ddziału z tere n u obecnego w ojew ódz tw a olsztyńskiego, wzięli rów nież udział członkowie przybyli z m iejsco wości, któ re znalazły się poza now ym i granicam i w ojew ództw a (Dział dowo, O rneta, Braniew o, Pasłęk). W dyskusji pozytyw nie została oceniona 25-letnia działalność Oddziału Olsztyńskiego. W iele m iejsca poświęcono spraw ie rozszerzenia akcji odczytowej w teren ie oraz w ysunięto p ro jekt utw orzen ia O ddziału T ow arzystw a w Działdowie.
W alne zebranie w ybrało now y Zarząd. Nową przew odniczącą została m gr A nna M ackowicz (In sty tu t K ształcenia Nauczycieli i Badań O św ia towych), a jej zastępcam i — m gr K ry sty n a Stasiewicz (Wyższa Szkoła Pedagogiczna) i m gr Je rz y S krob u tan (w izytator m etodyk języka pol skiego K u rato riu m O św iaty i W ychowania). Dotychczasowa przew odni cząca — m gr Jadw iga L in d n er — zrezygnow ała ze swojej funkcji, peł nionej dotychczas tak ofiarnie i owocnie, ale pozostając członkiem Z arządu będzie nadal swoim długoletnim dośw iadczeniem służyć spraw ie dalszego rozw oju Oddziału Olsztyńskiego.
NARADA PREZESÓW ODDZIAŁÓW N ota inform acyjna
W pierw szym dniu sesji olsztyńskiej, tj. 17 października 1975 r., od była się po południu N arada Prezesów Oddziałów T ow arzystw a z całej Polski. N aradę zagaił prof, d r Eugeniusz Saw rym ow icz referu jąc osiąg nięcia T ow arzystw a za okres od Zjazdu Delegatów w Słupsku.
N astępnie delegacja Z arządu Głównego w osobach: d r M. G rabow ska, prof. d r E. Jankow ski i d r S. Św irko w ręczyli prof. d r E. Saw ry- m owiczowi dedykow any m u „Rocznik” IX. Z kolei „R ocznik” ten został w ręczony Prezesom w szystkich Oddziałów Tow arzystw a.
W dalszym ciągu N arady d r M. G rabow ska om ówiła spraw y organi zacyjne T ow arzystw a, d r S. Św irko przedstaw ił spraw y w ydaw nicze zw ią zane z „R ocznikiem ” oraz scharakteryzow ał zaw artość „Rocznika” X, oddanego w łaśnie do druku.
O spraw ach zw iązanych ze zbliżającym się I Ogólnopolskim Sejm ikiem Polonistycznym w P iotrkow ie Tryb. m ówił doc. d r S. Frycie.
W dyskusji p rzew ijały się spraw y zw iązane z profilem „Rocznika” Tow arzystw a, z przyszłym zjazdem w T oruniu oraz w spom nianym już Sejm ikiem Polonistycznym .
P ełne spraw ozdanie z N arady Prezesów podam y w „R oczniku” XI. S. Ś.
Urząd Miejski w Olsztynie, m iejsce obrad Zarządu Głównego Towa
rzystwa i Delegatów
Fot. A. J u s t y n a
Widoik na salę obrad w Urzędzie Miejskim w Olsztynie
Lindner honorową odznaką „Zasłu żony Nauczyciel Polskiej R zeczy
pospolitej Ludow ej”
Fot. A. J u s t y n a
Prof. Eugeniusz Sawrym owicz ogląda dedykowany mu „Rocznik” IX Towarzystwa
Fot. A. J u s t y n a
Prof. Eugeniusz Sawrymowicz odczytuje list gratulacyjny Zarządu G łównego Towarzystwa ofiarowany mgr Jadwidze Lindner
