Waldemar Moska
Inicjatywy sportowo-rekreacyjne
podejmowane przez biura
euroregionu Niemen w latach
1997-2000
Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 5, 145-152
W aldem ar M oska
INICJATYW Y SPORTOW O-REKREACYJNE PODEJM OW ANE PRZEZ BIURA EUROREGIONU NIEMEN W LATACH 1997 - 2000
S ł o w a k lu c z o w e : sport, re k r e a c ja , E u r o r e g i o n N i e m e n
A B S T R A C T
S p ort and M ovem en t R ecreation on the T errito ry o f E u ro reg io n N iem en S ince 1997 to Y ear 2000 S tim u lated D irectly
K e y w o rd s: sp o r t, m o v e m e n t r e c r e a ti o n , E u r o r e g i o n N i e m e n T h i s d o c u m e n t d e s c r i b e s th e a c tiv ity in th e s p h e r e o f s p o r t a n d m o v e m e n t r e c r e a tio n , w h ic h h as b e e n p e r f o r m e d o n th e te r r i t o r y o f E u r o r e g i o n „ N i e m e n ” s i n c e 1997 to y e a r 2 0 0 0 , s t im u la t e d d ir e c tly . T h e o f f ic e s o f this t r a n s b o r d e r s t r u c t u r e p u t th e s p e cial e m p h a s i s o n c o o p e r a t i o n a m o n g B e l o r u s s i a r y , L i t h u a n i o m a n d P o l i s h p a r t ie s w i tch c r e a t e d the E u r o r e g i o n N ie m e n . I.
W ramach polskiej części Euroregionu N iem en, funkcjonującej w obrębie w ojew ództw a podlaskiego i warm ińsko-m azurskiego, należy w yszczególnić obszary będące atrakcyjne zarówno lokalnie, j a k i w zakresie m iędzynarodo wym.
Do największych atrakcji, stw arzających zdecydow anie najszersze m oż liwości uprawiania tam różnych dyscyplin sportu, należałoby przede w szyst kim zaliczyć: Białowieski Park Narodowy, Biebrzański Park Narodowy, Na rwiański Park Narodowy, Wielkie Jeziora Mazurskie, a także Puszczę Piską. Omawiany obszar jest niezmiernie ciekawy, charakteryzuje go wielka różnorod ność form, które powstały w okresie zlodowacenia środkowopolskiego, a także w trakcie zlodowacenia bałtyckiego przez wody roztopowe wypływające spod lodowców [1]. Żeglarstwo, kajakarstwo, pływanie, narciarstwo klasyczne, a także biegi przełajowe z powodzeniem mogą być preferowane właśnie w tak bardzo
146 W a l d e m a r M o s k a
urozmaiconym terenie. Omawiając polską część Euroregionu Niemen, nie należy zapominać o ośrodkach miejskich decydujących o obliczu regionu.
Swoiste centrum sportowe polskiej części Euroregionu Niem en stanowi miasto Białystok, położone nad rzeką Białą, od której przyjęło sw ą nazwę. Jest to zdecydowanie największa, licząca ok. 270 tys. m ieszkańców m iejsco wość tego regionu [7]. O sportowym obliczu tego miasta decydow ały przede wszystkim takie kluby sportowe, jak: Włókniarz, M etalowiec, Zieloni, AZS, TSTE, Elida, U Zenona, R o c k 'n 'ro ll, Hetm an, Gwardia, ŻKS, Jagiellonia, Polonia, Cresovia, Juvenia, Start, Klub Jeździecki, Klub Jeździecki „K res” , Białostocki Klub Karate Kyokushinkai, Białostocki Sport Club Karate, Uni- tra-B iazet, S h otokan-B iazet, S hotokan-D ojlidy, LZS, Instal, S Z S -A Z S , P o d lasie, Sparta, Aeroklub Białostocki, Podlasiak, A M K, B ushido [2].
II.
Innym centrum są Suwałki, miasto w trakcie intensywnego rozwoju s am o rządowego, stolica Specjalnej Strefy Ekonomicznej [19]. O sile sportu tego miasta dec ydują takie kluby: Wigry, Klub szachowy Pribo Hańcza, SKB, S u walski Klub Karate, Suwalskie Towarzystwo Piłkarskie, Brydżowe Tow arzy stwo Suwalskie, Towarzystwo Gim nastyczne „S okół” , Suwalskie Tow arzy stwo Rolkowe, TK S Ton [2].
W oddalonym o 15 kilometrów od Białegostoku Supraślu m ożna odnieść wrażenie ja k b y czas zatrzymał się w miejscu. M alow nicze i rozległe lasy Puszczy Knyszyńskiej, doliny rzek i rzeczułek oraz liczne wzgórza stw arzają prawdziwie sielską atmosferę. Równocześnie doskonałe warunki do u pra w ia nia rekreacji ruchowej i wszelkich form sportu masowego. Am atorzy a k ty w nego wypoczynku znajdą tutaj w ramach Puszczy Knyszyńskiej rezerwaty: K rzem ienne Góry, Las Cieliczański, Jałówka, S urażkowo i B ahno w Borkach. W Supraślu organizuje się spływy kajakowe rzeką Supraśl, w ypożycza rowery górskie [6]. Funkcjonujące w okolicy szlaki do upraw iania rekreacji ro w e ro wej powodują, iż miasto stało się doskonałą bazą w y p a d o w ą do korzystania z w yznaczonych w okolicach Supraśla tras. Początki sportu supraskiego d a tują się na lata trzydzieste naszego stulecia, kiedy to w ybudow ano tam korty tenisowe i kręgielnię, przygotowując jed nocz eśnie podwaliny pod boisko pił karskie i skocznię narciarską. Aktualnie w Supraślu s ek c ją w io d ąc ą s ą zapasy, działają również sekcje: lekkoatletyczna, trójboju siłowego, rekreacji rodzin, a Szkoła Podstawowa o narciarskim profilu sportowym w spółpracuje ze Szkołą M istrzostwa Sportowego w Zakopanem [18],
Sąsiadująca z Supraślem Sokółka tworzy m ieszaninę interesujących śla dów przeszłości, j a k i atrakcyjnych terenów nie skażonych o b e c n o śc ią w iel
kiego przem ysłu, stanowiących doskonałe podwaliny do uprawiania tam re kreacji ruchowej [17].
Ziem ia sokolska stwarza doskonałe m ożliwości do zaspokojenia potrzeb m iłośników rekreacji ruchowej. „Teren je s t atrakcyjnie ukształtowany, obfity w liczne pagórki, często porośnięte lasami stwarzającymi doskonałe warunki dla wycieczek pieszych i row erow ych” [17]. Atrakcyjny je s t także teren nad sokolskim 20-hektarowym zalewem, który czeka na m iłośników sportów wodnych. W roku 1998 planowano otwarcie przystani i wypożyczalni sprzętu pływającego, a także udostępnienie do w ędkowania. Słynne konie sokolskie, mające liczne grono wielbicieli, są podmiotem corocznie organizowanych aukcji i parad zaprzęgów konnych [17].
Działalnością sportow ą na terenie miasta i gminy Sokółka zajm u ją się Ośrodek Sportu i Rekreacji oraz klub sportowy „S okół”, a do najważniejszych obiektów sportowych należy zaliczyć: stadion, korty tenisowe, saunę oraz akwen rekreacyjno-sportowy [17].
W pozostałych miejscowościach funkcjonujących na terenie Euroregionu Niemen w ystępuje również wiele znaczących w skali kraju i Europy sto w a rzyszeń kultury fizycznej.
III.
Sejneńszczyzna, której stolicę s tanow ią Sejny, będąca o azą naturalnej, niezurbanizowanej przyrody, stwarza doskonałe warunki do aktywnego i zdrowego wypoczynku, uprawiania sportów wodnych, uprawiania sportów zim owych, oddania się pasji wędkarskiej. Region ten otaczają: Puszcza A u g u stowska, Wigierski Park Narodowy, rzeka C zarna Hańcza będąca wspaniałym szlakiem wodnym oraz przejście graniczne w Ogrodnikach stanowiące naj krótszą drogę lądow ą do krajów nadbałytckich i Skandynawii [16].
Rejon Sejny obejm uje sw ą działalnością 4 Rady G m inne i 15 ogniw LZS z liczbą 345 członków. W sferze sportu w yczynow ego w Sejnach działa klub sportowy Pomorzanka, założony w 1978 r. [3].
Puńsk stanowi centrum gminy leżącej w północno-w schodniej części S u walszczyzny przy granicy z Litwą. W regionie tym duża ilość je z io r i p agór kowate ukształtowanie terenu stw arzają odpow iednie warunki do uprawiania sportów wodnych, narciarstwa biegow ego i wszelkich odm ian sportu m aso wego. Atrakcję gminy Puńsk stanow ią 3 kom pleksy leśne oraz 15 jezior.
Szczególną atm osferę dla uprawiania sportu stw arzają atrakcje turystycz- no-krajobrazowe, takie ja k rejsy statkami przez jeziora: W ęgorzewo, Giżycko, Mikołajki, Ryn, Ruciane-Nida, Pisz, połączone różnorodnym i kanałami,
148 W a l d e m a r M o s k a
a także niezwykle m alowniczy i popularny szlak kajakowy Krutyni. Z n ac zą cymi ośrodkami tego regionu, decydującymi o obliczu żeglarstwa i wszelkich form sportu m asowego, są Giżycko i Mikołajki. Nie można też zapomnieć i o spełniających lokalnie pow ażną rolę w zakresie przede wszystkim sportu masowego: Węgorzewie, Ryniu, Orzyszu, Piszu i Rucianem-Nidzie.
Ruciane-Nida zlokalizow ane na południowym krańcu Wielkich Jezior Mazurskich j u ż na przestrzeni lat 60-tych i 70-tych wyrosło na dużą m iejsco wość wypoczynkową, o charakterze ponadlokalnym , zaliczaną pod koniec lat sześćdziesiątych do ośrodków turystyki m iędzynarodowej. Wpływ na w y p o czynkowy charakter miasta miały przede wszystkim ośrodki w ypoczynkow e położone nad jezioram i Bełdany i Nidzkim oraz, a może głównie istniejąca w Rucianem-Nidzie przystań końcow a statków Żeglugi Mazurskiej. D ziałal nością sportow ą na terenie miasta zajm owały się powstały w 1962 r., utw o rzony przy Zakładach Płyt Pilśniowych i Wiórowych, a zajm ujący się piłką nożną, żeglarstwem, tenisem stołowym, szachami i brydżem sportowym Ro botniczy Klub Sportowy (R KS) Nida oraz koło Ludowych Zespołów S porto wych.
W 1977 r. w Rucianem-Nidzie powstał Ośrodek Sportu i Rekreacji, który stanowiąc organ Urzędu Miejskiego, zaw iadow ał ca łą działalnością sportowo- rekreacyjną na terenie miasta i okolic, spraw ując również pieczę i nadzór nad wszystkimi tamtejszymi obiektami sportowymi [20].
Obszar okolic R ucianego-Nidy je s t c z ęś cią sandrowej Równiny M azur skiej, pokrytej niewielkimi wzniesieniami. Jednakże o obliczu tej m iejscow o ści i obszaru, na którym się ona znajduje, decyduje przede wszystkim niezw y kle m alownicze Jezioro Nidzkie. To przede wszystkim walory naturalne, takie j a k duże obszary Puszczy Piskiej i liczne jeziora, zadecydow ały o rozwoju
rekreacji ruchowej i sportu związanego z środow iskiem naturalnym [20].
IV.
Biebrzański Park N a rodow y funkcjonujący w ramach Euroregionu N ie men stanowi podstawę do uprawiania turystyki i masowej kultury fizycznej w jed n y m z najciekawszych miejsc w Europie.
Suwalski Park Krajobrazowy, położony na Pojezierzu Północnosuwal- skim, leży w dorzeczu Niem na. N a terenie Parku z na jdują się 22 jeziora, z których największe to: Hańcza, Szurpiły i Jaczno. Niezwykłej urody krajo brazy na terenie suwalskiego parku krajobrazow ego, a także ukształtowanie i urozm aicenie terenu powodują, iż istnieją tam doskonałe warunki do upra wiania wszelkich odmian sportu m asowego, kolarstwa oraz narciarstwa, j a k np. w obrębie punktu w idokow ego nad jezio rem Jaczno [20].
Znane w okolicy Pojezierze Ełckie i Pojezierze Sejneńskie, ze sporą ilo ścią różnej wielkości je z io r stw arzają warunki nie tylko do upraw iania tam rekreacji ruchowej w ramach szeroko pojętego wypoczynku, lecz także sprzyjają rozwojowi różnego rodzaju sportów wodnych.
Na terenie powstałego w 1997 r. Euroregionu Niem en, do roku 1989 o d bywało się szereg imprez m iędzynarodowych, na zasadzie współpracy państw tego samego bloku politycznego. Jednakże po rozpadzie bloku europejskich państw „dem okracji ludow ej”, m iędzynarodow e kontakty między nimi osłabły zd e cydow a nie w e wszystkich sferach działalności, a w tym i w sferze sportu
i rekreacji ruchowej.
U tw orzenie na terenach polskiej „ściany w schodniej” struktury eurore- gionalnej stw orzyło znaczącą płaszczyznę odnowy kontaktów polsko-li- tew sko-białoruskich.
Kontakty w sferze sportu i rekreacji ruchowej były — począwszy od 1997 r. — anim ow ane zarówno przez przedstawicieli w ładz adm instracyjnych i sam o rządowych, j a k i przez poszczególne Biura Euroregionu Niemen.
I tak, m iędzy innymi, Urząd Wojewódzki w Suwałkach wraz z Biurem Euroregionu N iem en w Suwałkach zorganizowały w dniach 1 2 - 1 3 grudnia 1998 roku 1 Igrzyska Sportowe Młodzieży Euroregionu N iem en [4]. Zaw ody te poprzedziło zorganizowane w Suwałkach 9 listopada 1998 r. spotkanie o r ganizacyjne, na którym ustalono: dyscypliny sportowe, składy ilościowe d e le gacji sportowych biorących udział w imprezie, regulam iny rozgrywek w po szczególnych dyscyplinach sportu oraz nagrody i bazę techniczną do organi zacji za w odów sportowych. W ramach tej po raz pierwszy na taką skalę orga nizowanej imprezy, mającej za zadanie zintegrować poszczególne części E u roregionu N iem en z terenu Polski, Litwy i Białorusi, znalazły się [9, 10, 11,
12, 13, 14, 15]: Zaw ody w siatkówce chłopców rocznika 1983 i młodszych oraz dziew cząt urodzonych w roku 1980 i później, rozgryw ane w Zespole Placówek Opiekuńczo-W ychow aw czych oraz w Zespole Szkół Technicznych; Turniej koszykówki chłopców rocznika 1980 i młodszych, zorganizowany w Szkole Podstawowej N r 7; Mecze piłki ręcznej dziew cząt urodzonych w roku 1980 i później, w sali Zespołu Szkół Zaw odow ych; M ecze piłki nożnej chło p có w z rocznika 1984 i młodszych, rozgryw ane na boisku Szkoły Podsta wowej Nr 10; Turniej tenisa stołowego, w którym brały udział po 4 za w o d niczki i 4 zaw odników rocznika 1984 i młodszych z Alitusa, Grodna, Mari- am pola i Suwałk, rozegrano w sali Szkoły Podstawowej N r 10; Biegi przeła j o w e z udziałem 10-osobowych ekip (5 dziew cząt i 5 chłopców ) z Grodna, M ariam pola, Alitusa i Suwałk, przeprow adzono na trasach przełajowych w Jasionow ie k. Suwałk; W ramach integracji trenerów i opiekunów zorgani zow an o dla nich w Zespole Szkół Technicznych mecze siatkówki opiekunów.
150 W a l d e m a r M o s k a
Mimo iż były to pierwsze Igrzyska młodzieży z poszczególnych części E u ro regionu Niem en, program organizacyjny był dość bogaty.
Sam odzielne inicjatywy były podejm ow ane również przez Urząd W oje wódzki w Suwałkach. A mianowicie, wiceprezydent Suwałk 9 m arca 1998 r. w ystosow ał do mera M ariampola w R epublice Litewskiej V idm antasa Vasi- liauskasa pisemne zaproszenie do udziału całej delegacji w raz z zespołem koszykówki z M ariampola w turnieju koszykówki i wszelkich im prezach to warzyszących [8].
Tego typu akcje św iadczą o pozytywnym zaangażowaniu się w ładz lokal nych w proces odbudowy kontaktów sportowo-rekreacyjnych pom iędzy ó w czesnym w ojew ództw em suwalskim a Litw ą i Białorusią.
W dniach 1 6 - 1 8 kwietnia 1999 r. Biuro Euroregionu N iem en w Mari- ampolu zorganizowało zawody szachowe o Puchar Jaćw ieży w M ariam polu. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż poszerzanie sportowo-rekreacyjnej oferty działalności w ramach imprez organizowanych przez poszczególne Biura E u roregionu Niem en w początkowym okresie działalności tej struktury eurore- gionainej przebiegało stosunkowo wolno. Niezaprzeczalne j e s t je d n a k istnie nie tego rodzaju imprez, co w roku 1999 staje się coraz bardziej zauważalne.
Jako element prom ujący i propagujący rekreację ru c h o w ą należałoby uznać udział przedstawicieli Euroregionu Niem en, w ładz sam orządow ych z Polski, Litwy i Białorusi, a także dziennikarzy w spływie kajakow ym K a n a łem Augustowskim do Niem na. Patronat nad tą imprezą objął w o jew oda gro dzieński, czym potwierdzone zostały dążenia do rozwoju turystyki i rekreacji na terenach Euroregionu również i ze strony białoruskiej. Trasa spływu liczyła 86 kilometrów, a zakończona została w Druskiennikach.
O ile polska część Kanału A ugustowskiego była w ykorzystyw ana, o tyle po stronie białoruskiej nikt tam nie pływał przez okres ostatnich sześćdziesię ciu lat. Mim o że spływ miał charakter propagandowo-turystyczny, to przepra w a po stronie białoruskiej — ze względu na wiele różnych pozostałości utrudniających spływ — mogła być traktowana w kategoriach czysto s porto wych [21 ].
W dniach 25 - 27 czerwca 1999 r. w Alitusie na Litwie, B iuro E u ro re g io nu Niemen w M ariampolu zorganizowało i przeprowadziło II Igrzyska M ło dzieżowe Euroregionu Niemen.
Należy więc zauważyć, iż część imprez sportow o-rekreacyjnych na stałe weszła do kalendarza wydarzeń kulturalnych Euroregionu N iem en, odbyw ając się tak — ja k to ma m iejsce w przypadku Igrzysk M łodzieżow ych — co ro c z nie.
N iew iele je s t w dalszym ciągu imprez sportow o-rekreacyjnych p rz ep ro wadzanych przez poszczególne Biura Euroregionu Niem en. Jednakże stały się
one ważnymi stymulatorami tego rodzaju działalności na obszarze „polskiej ściany w schodnie j” , koordynując niejako wszelkie przejawy tego rodzaju działalności. N ależy oczekiwać, iż w kontekście dążenia Polski i innych kra j ó w środkow oeuropejskich do Unii Europejskiej tego rodzaju inicjatywy będą
spotykać się z coraz pozytywniejszym odzewem lokalnych decydentów i m iej scowych społeczności.
B ib lio g ra fia
[1] Glinka T., Kamiński M., Piasecki M., Przygoda K., Walenciak A., P o d la
sie. P rzew odnik, Warszawa 1997.
[2] Górko J., Sprintem p rze z historię. Z dziejów sp o rtu w regionie p ó łn o cn o
-w schodnim , Białystok 1996.
[3] Informacja na temat działalności rejonu Sejny i klubu „P om orzanka” za rok 1990 i pierwsze półrocze 1991 roku.
[4] In fo rm a cja U rzędu W ojew ódzkiego w Suw ałkach o o rga niza cji I Ig rzysk
Sportow ych M ło d zieży E uroregionu N iem en, Suwałki, 09. 12. 1998.
[51 K om unikat o rganiza cyjny I Ig rzysk S p ortow ych M ło d zieży E uroregionu
N iem en, Suwałki 12-13. 12. 1998.
[6] Krzemiński J., M iasteczko z drewna. P uszcza K nyszyńska. Supraśl, „R zeczpospolita” , 2 5 . 0 6 . 1999.
[7] N a B ia ło sto ckich szlakach, Białystok 1997, s. 12.
[8] Pismo W iceprezydenta M iasta Suwałk do M era M ariam pola Vidmantasa Vasiliauskasa. Suwałki, 09. 03. 1998.
[9] R egulam in I Ig rzysk E uroregionu N iem en w koszykó w ce chłopców. [ 10] R egulam in I Ig rzysk E uroregionu N iem en w p iłc e nożnej.
[11] R egulam in I Ig rzysk E uroregionu N iem en w p iłc e sia tko w ej chłopców , Suwałki 11-13. ¡2. 1998.
[ 12] R egulam in I Ig rzysk E uroregionu N iem en w p iłc e sia tko w ej dziew cząt, Suwałki 11-13. 12. 1998.
[13] R egulam in I Ig rzysk E uroregionu N iem en w tenisie stołow ym d ziew cząt
i chłopców.
[ 14] R egulam in I Ig rzysk Sportow ych E uroregionu N iem en w b iegach na
przeła j, Suwałki 11-13. 12. 1998.
[15] R egulam in tu rnieju p iłk i ręcznej d ziew cząt w ram ach „ O lim pia dy S p o r
152 W a l d e m a r M o s k a
[16] „Serwis A groturystyki” , S to w arzyszenie na rzecz rozw oju Sejn i S e j
neńszczyzny, „Ziemia Sejneńska” , Sejny.
[17] Sokółka, Bydgoszcz 1998, s. 1. [18] Supraśl, Supraśl 1994, s. 2 4 -2 6 . [19] Suw ałki, Bydgoszcz 1998.
[20] Śliwiński J., Z d ziejó w R u cianego -N idy i okolic, Olsztyn 1993, s. 168— - 170.
