Doświadczenia wybranych państw w zakresie przygotowań do prezydencji w Radzie UE

Doświadczenia wybranych państw w zakresie przygotowań

do prezydencji w Radzie UE

Szymon Ruman

Wstęp

1 lipca 2011 r. Rzeczpospolita Polska obejmie Prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. Będzie to jedno z największych wydarzeń związanych z członkostwem Polski w UE. Warto za- tem przyjrzeć się jak przebiegały przygotowania do objęcia prezydencji w Radzie UE oraz jakie były najważniejsze ob- szary tych przygotowań w innych państwach członkowskich.

W opracowaniu poddano analizie przede wszystkim przygo- towania Francji do prezydencji sprawowanej w drugim półro- czu 2008 r., Czech do prezydencji sprawowanej w pierwszym półroczu 2009 r., a także przygotowania Szwecji do bieżącej prezydencji.

Analizując przygotowania do objęcia prezydencji w wy- mienionych państwach członkowskich należy mieć na uwa- dze obiektywne okoliczności oraz zasady rządzące procesem obejmowania prezydencji przez kolejne państwa.

Po pierwsze, istotne znaczenia dla analizy przygotowań ma fakt który raz z kolei dane państwo sprawuje prezydencję. Ina- czej przebiegały przygotowania we Francji – XII prezydencja i Szwecji – II prezydencja, a inaczej w Czechach czy wcześniej Słowenii, które sprawowały prezydencję po raz pierwszy.

Po drugie, znaczące jest które miejsce w trio prezydencji zajmuje dane państwo. Mimo iż Traktat z Lizbony, który for- malnie wprowadza trio prezydencji, nie wszedł jeszcze w ży- cie¹, zawarte w nim zmiany dotyczące sposobu sprawowania przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej są już ogólnie przyjętą praktyką. Wprowadzany Traktatem z Lizbony pomysł łączenia prezydencji w grupy trzech państw (trio) oznacza, że trzy państwa członkowskie przez okres 18 miesięcy sprawują przewodnictwo na podstawie wspólnego programu i udziela- ją sobie wsparcia. Główną nowością Traktatu w tym punkcie jest wprowadzenie możliwości przyjęcia pomiędzy państwa- mi trio ustaleń dotyczących podziału prac w ramach grupy w okresie 18 miesięcy. Nowy model sprawowania prezydencji został wprowadzony już wiosną 2006 r. przez Niemcy, Por- tugalię i Słowenię które wspólnie przygotowywały program osiemnastomiesięcznej prezydencji. Dotychczasową praktyką (nie ulegnie ona zmianie do rozpoczęcia polskiej prezydencji) jest rozpoczynanie tria przez duże państwo członkowskie, któ- re ma w praktyce znaczny wpływ na cały 18-miesięczny pro- gram prezydencji.

1 Traktat z Lizbony wejdzie w życie 1 grudnia 2009 r.

Abstract

Article reviews the Presidency of the Council of the European Union preparations in chosen EU member states, specifically in France, the Czech Republic and Sweden. The analysis has been broken down into the following sections: institutional measures, choosing priorities and programme formation; budgetary, logistics, employee training, information policy and promotion prepa- rations. Parliamentary arrangements for the EU presidency have been discussed independently.

Tabela 1. Kolejność trio prezydencji począwszy od dru- giego półrocza 2008 r. do drugiego półrocza 2012 r.²

Francja Czechy Szwecja

II poł. 2008 I poł. 2009 II poł. 2009 Hiszpania

Belgia Węgry

I poł. 2010 II poł. 2010 I poł. 2011 Polska

Dania Cypr

II poł. 2011 I poł. 2012 II poł. 2012 Źródło: opracowanie własne

Po trzecie, analizując przygotowania do prezydencji trze- ba rozróżnić prezydencje sprawowane w pierwszym i drugim półroczu. Państwa obejmujące prezydencję w drugim półro- czu muszą założyć, że sierpień i druga połowa grudnia są w ca- łej Unii okresem, w którym nie należy planować intensywnych prac prezydencji, co wpływa na zaprojektowanie harmonogra- mu i całokształt przygotowań, ze względu na tzw. efektywny czas prezydencji, który wynosi wówczas około 4,5 miesiąca.

Architektura instytucjonalna prezydencji

Przez architekturą instytucjonalną należy rozumieć usytu- owanie w administracji państwowej organu odpowiedzialne- go za koordynację przygotowań do prezydencji oraz później- szą obsługę prezydencji.

We Francji, która w czerwcu 2007 r. po raz dwunasty obej- mowała prezydencję stworzono Sekretariat Generalny ds.

francuskiego przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej. Od- było się to w zasadzie bez tworzenia nowych etatów³, wzro- sło jednak zatrudnienie w Stałym Przedstawicielstwie Francji w Brukseli. W skład Sekretariatu weszło ponad dwudziestu urzędników oddelegowanych z francuskiego MSZ, Sekreta- riatu Generalnego ds. Europejskich, ministerstwa finansów, a także innych resortów. Sekretariat był ciałem o charakterze międzyresortowym, znajdującym się pod zwierzchnictwem premiera. Do jego zadań należała koordynacja całości przy- gotowań do prezydencji. Sekretariat współpracował przy or- ganizacji spotkań, przygotowaniu harmonogramu i wszelkich działaniach podejmowanych podczas przygotowań jak i pod- czas samej prezydencji z MSZ, Sekretariatem Generalnym ds.

Europejskich, Stałym Przedstawicielstwem Francji przy UE oraz innymi resortami.

Czeskie przygotowania rozpoczęły się w pierwszej połowie 2006 r. Na początku 2007 r. powołany został Wicepremier ds.

Europejskich, odpowiedzialny za całokształt spraw europej- skich, w tym za przygotowania i prowadzenie prezydencji.

W koordynacji przygotowań wspierał go 35-osobowy zespół

2 Porządek, w jakim państwa członkowskie sprawują prezydencję w Radzie od dnia 1 stycznia 2007 r. określa Decyzja Rady z 1 stycznia 2007 r. 2007/5/WE, Euratom w sprawie porządku sprawowania Prezy- dencji w Radzie (Dz.Urz. UE L 1 z 4 stycznia 2007, s. 11), w której rotacja została wyznaczona do 2020 r.

3 Tabelaryczne porównanie prezydencji. UKIE, Departament Koor- dynacji Przygotowań i Obsługi Przewodnictwa Polski w Radzie Unii Europejskiej.

powołany w Urzędzie Wicepremiera ds. Europejskich (Sekcja ds. Czeskiej Prezydencji w UE) oraz 10 osób do spraw kontak- tów z mediami. Przy organizacji prezydencji stale pracowało około 1500 urzędników służby cywilnej, w tym 338 urzędni- ków nowozatrudnionych⁴. O 130 etatów wzrosło również za- trudnienie w Stałym przedstawicielstwie Republiki Czeskiej przy UE⁵. Urzędników wspierali również eksperci (m.in. z Wiel- kiej Brytanii) zatrudnieni na kontraktach terminowych.

W Szwecji, odpowiedzialny za prace prezydencji jest pre- mier. Biuro Premiera, wchodzące w skład Biura Rządu, koor- dynuje na bieżąco prace szwedzkiej prezydencji. Ministrowie są odpowiedzialni za organizację spotkań tych formacji Rady, w których biorą udział ich resorty. Przygotowania techniczne koordynował Minister ds. Europejskich. Wewnątrz Biura Rządu powołano Sekretariat ds. unijnych spotkań oraz Sekretariat ds.

komunikacji⁶. W skład Sekretariatu ds. spotkań weszło około 60 urzędników. Dalsze 60 osób zostało zatrudnionych do pra- cy na rzecz szwedzkiej prezydencji w placówkach dyploma- tycznych w krajach UE⁷.

Przygotowania programowe i wybór priorytetów

prezydencji

Przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej oznacza ko- nieczność określenia najważniejszych obszarów działań Unii w okresie prezydencji. Państwo obejmujące prezydencję po- winno szczegółowo przewidzieć i zaplanować działalność po- szczególnych forów w ramach Rady UE, którym będzie prze- wodniczyć, jak również ustalić priorytety prezydencji w tym zakresie.

Definiując priorytety przewodnictwa państwa powinny poddać analizie czynniki takie jak:

• postępy prac UE w poszczególnych dziedzinach i wy- nikające z nich perspektywy dla prezydencji,

• wyzwania i potrzeby stojące przed UE zarówno w wy- miarze wewnętrznym jak i zewnętrznym,

• bieżącą sytuację na międzynarodowej i wewnętrznej scenie politycznej,

• wspólne interesy i cele państw tworzących trio,

• interes państwa.

Należy także mieć świadomość, że zakres autonomii w wy- tyczaniu priorytetów przewodnictwa w UE jest stosunkowo ograniczony i państwa dokonują z reguły wyboru kilku stra- tegicznych priorytetów. Istotnym punktem odniesienia dla wyboru i realizacji priorytetów powinno być uzyskanie popar- cia pozostałych państw członkowskich UE, w szczególności państw wchodzących w skład trio, z którymi ustala się wspól- ny program 18 miesięcy prezydencji. Z zasady państwa człon- kowskie określając priorytety swego przewodnictwa dokonu-

4 Czech Presidency in numbers. Komunika prasowy Prezydencji Czeskiej, Praga, 29 czerwca 2009 r., www.eu2009.cz [dostęp: 12 wrze- śnia 2009 r.].

5 Tabelaryczne porównanie prezydencji. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej; Departament Koordynacji Przygotowań i Obsługi Prze- wodnictwa Polski w Radzie Unii Europejskiej.

6 www.se2009.eu [dostęp: 14 września 2009 r.].

7 Tamże.

ją takiej ich selekcji, aby możliwe było osiągnięcie znaczącego postępu w wybranych obszarach⁸.

We Francji, będącej liderem drugiego trio, przygotowania do prezydencji, w tym przygotowania programowe rozpoczę- ły się około rok przed prezydencją.

Okres przygotowań do prezydencji francuskiej był wyjąt- kowo krótki, co według organizatorów, utrudniało sprawne wykonywanie zaplanowanych zadań. Z drugiej strony należy wziąć pod uwagę duże doświadczenie Francji w sprawowaniu prezydencji⁹. Francuska prezydencja wyznaczyła sobie cztery zasadnicze priorytety:

• energia i klimat,

• kwestie migracji ludności,

• rolnictwo,

• bezpieczeństwo i obronność.

W programie postulowano także poczynienie postępu na innych płaszczyznach, w szczególności gospodarczej i finan- sowej, a także społecznej i kulturalnej oraz na płaszczyźnie międzynarodowej¹⁰. Priorytety oraz pozostałe założenia pro- gramowe prezydencji zostały rozwinięte w szczegółowym programie prezydencji.

Czechy rozpoczęły prace nad programem prezydencji we wrześniu 2007 r. Jednak już pod koniec 2006 r. w Czechach prowadzono prace nad przygotowaniem mechanizmu ko- ordynacji przygotowań do prezydencji, w tym mechanizmu wypracowania priorytetów. Należy zauważyć, że same prace programowe rozpoczęły się relatywnie późno. Podobnie jak w wypadku poprzedniego trio, prowadzono je w ścisłej koor- dynacji z partnerami (Francją i Szwecją)¹¹. Republika Czeska wybrała hasło „Europa bez barier”, które miało dotyczyć Eu- ropy bez wewnętrznych barier ekonomicznych i kulturowych, Europy otwartej na świat, lecz nie bezbronnej wobec nielegal- nych działań i ataków. Motto miało także dotyczyć sprzeciwu wobec nadmiernej regulacji i podwyższonego poziomu pro- tekcjonizmu. Motto „Europa bez barier” miało także znaczenie polityczne i historyczne. Okres prezydencji czeskiej był cza- sem ważnych rocznic, przede wszystkim dwudziestej rocznicy upadku Żelaznej Kurtyny oraz piątej rocznicy największego w dziejach Unii Europejskiej rozszerzenia. Obszarami prioryte- towymi dla czeskiej prezydencji były:

• gospodarka,

• energetyka,

• Unia Europejska w świecie¹².

Zarówno planowana aktywność prezydencji czeskiej w in- nych obszarach jak i wymienione priorytety zostały rozwinięte w szczegółowym programie prezydencji.

8 www.prezydencjue.gov.pl [dostęp: 11 września 2009 r.].

9 Przygotowania programowe – porównanie tabelaryczne, UKIE, Departament Koordynacji Przygotowań i Obsługi Przewodnictwa Pol- ski w Radzie Unii Europejskiej, 2009 r.

10 Zob. Francuska Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, pro- gram pracy 1 lipca–31 grudnia 2008 r. Europa, która działa by odpo- wiedzieć na dzisiejsze wyzwania, s. 4, www.eu2008.fr [dostęp 11 wrze- śnia 2009 r.].

11 Przygotowania programowe – porównanie tabelaryczne, UKIE, Departament Koordynacji Przygotowań i Obsługi Przewodnictwa Pol- ski w Radzie Unii Europejskiej 2009 r.

12 Zob. Program prezydencji czeskiej, Europa bez barier, 1 stycznia–

–30 czerwca 2009, s. 5, www.cz2009.eu [dostęp: 11 września 2009 r.].

Szwecja rozpoczęła przygotowania programowe w 2007 r. – aby doprowadzić do ustalenia spójnego programu w ramach trio. Przygotowania organizacyjne nabrały tempa w 2008 r.

W procesie planowania swojej prezydencji, w tym jej priory- tetów Szwedzi w dużej mierze skorzystali ze swoich doświad- czeń z poprzedniej prezydencji¹³. Mottem prezydencji szwedz- kiej jest „Podjęcie wyzwania”. Do głównych wyzwań stojących przed UE prezydencja szwedzka zaliczyła:

• gospodarkę,

• zatrudnienie,

• klimat.

Celem, który przyświeca szwedzkiej prezydencji jest by Unia wyszła z kryzysu z silniejszą pozycją, a także by aktywnie działała na rzecz nowego porozumienia klimatycznego pod- czas szczytu klimatycznego w Kopenhadze w grudniu 2010 r.

Do priorytetów swojej prezydencji Szwecja zaliczyła również przyjęcie Programu Sztokholmskiego – dotyczącego m.in.

zwalczania międzynarodowej przestępczości, a także skutecz- nej polityki azylowej i migracyjnej, przyjęcie unijnej Strate- gii dla Morza Bałtyckiego oraz wzmocnienie pozycji UE jako globalnego aktora. W ramach ostatniego z wymienionych priorytetów, prezydencja szwedzka zamierza rozwijać Euro- pejską Politykę Sąsiedztwa, z naciskiem m.in. na Partnerstwo Wschodnie, a także aktywnym działaniem na rzecz postępów w negocjacjach akcesyjnych z Chorwacją i Turcją. Prezyden- cja szwedzka deklaruje również gotowość do wprowadzania w życie zmian instytucjonalnych wprowadzanych Traktatem z Lizbony¹⁴.

Przygotowania w obszarach budżetu, logistyki, szkoleń pracowników, informacji i promocji

Analiza budżetów prezydencji francuskiej, czeskiej i szwedzkiej, a także poprzednich wskazuje, po pierwsze na duże zróżnicowanie między budżetem deklarowanym a zre- alizowanym, po drugie na bardzo różniącą się w poszcze- gólnych państwach konstrukcję budżetu prezydencji. Dla przykładu Austria wstępnie planowała budżet prezydencji (I–VI 2006 r.) na 37 mln euro, kwota ta urosła ostatecznie do 70 mln euro z budżetu federalnego obejmującego całokształt przygotowań. Dodatkowe 16,5 mln euro Austria wydała na wynagrodzenia dla pracowników obsługujących prezydencję.

Przejmująca prezydencję po Austrii Finlandia planowała bu- dżet prezydencji na 70 mln euro, ostatecznie budżet zamknął się w kwocie 75 mln euro (w tym 42 mln organizacja spotkań, 23 mln obsługa, 10 mln bezpieczeństwo). Niemcy, obejmujące prezydencję po raz dwunasty, oszacowały budżet na dwa lata przed rozpoczęciem swojej prezydencji. Kwota planowana i zrealizowana wyniosła około 100 mln euro (w tym 30,5 obsłu- ga organizacyjna, 8,6 dodatkowy personel). Portugalia plano- wała budżet swojej trzeciej prezydencji na kwotę 62 mln euro.

13 Przygotowania programowe – porównanie tabelaryczne, UKIE Departament Koordynacji Przygotowań i Obsługi Przewodnictwa Pol- ski w Radzie Unii Europejskiej, 2009 r.

14 Zob. Program prac prezydencji szwedzkiej w UE 1 lipca – 31 grud- nia 2009 r., s. 4–6 i 20, www.se2009.eu [dostęp: 14 września 2009 r.].

Kwota zrealizowanego budżetu wyniosła 70 mln euro (w tym 30 mln zakup dóbr i usług, 10 mln płace i prace zlecone) przy czym faktury na ok. 30 mln zrealizowano w 2008 r. Słowenia, będąca pierwszym „nowym państwem” obejmującym prezy- dencję planowała budżet na okres dwuletni, na kwotę 57 mln euro. Słowenia podaje kwotę 62 mln euro jako kwotę budżetu zrealizowanego (w tym 25 mln personel i szkolenia, ok. 6 mln inwestycje, ok. 5 mln promocja i informacja) oraz dodatkowo 10 mln wydano na budowę od podstaw centrum konferen- cyjnego, w którym odbywała się większość spotkań podczas słoweńskiej prezydencji. Budżet prezydencji francuskiej z dru- giego półrocza 2008 r. był planowany na 190 mln euro, a 160 mln euro wyniosła kwota zrealizowanego budżetu. Przygoto- wania do prezydencji czeskiej i sama prezydencja miała po- chłonąć 118 mln euro. Czeska prezydencja nie podała jeszcze ostatecznej kwoty budżetu zrealizowanego, ale obecnie jest ona szacowana na 132 mln euro. Szwedzka prezydencja za- planowała budżet na 90–100 mln euro¹⁵.

Podane wyżej kwoty trudno jednak porównywać między sobą. Przede wszystkim dlatego, że kwoty budżetu planowa- nego i zrealizowanego podawane przez poszczególne pań- stwa członkowskie obejmują bądź całość przygotowań, bądź jedynie ich część. Budżety obejmujące całokształt przygoto- wań przedstawiły Niemcy, Finlandia i Czechy, chociaż należy zwrócić uwagę, że w dwóch ostatnich państwach budżet zre- alizowany przekroczył znacząco kwotę planowaną. W innych państwach różne kategorie wydatków poniesionych w związ- ku z przygotowaniami nie znalazły się w budżecie prezyden- cji, ale np. w budżetach resorowych. W Austrii poza budżetem prezydencji znalazły się koszty związane z wynagrodzeniami pracowników. Prezydencja portugalska, której zrealizowany budżet okazał się większy od planowanego, wydała dodatko- wo około 11 mln euro na organizację szczytu UE–Afryka. Sło- wenia część inwestycji związanych z prezydencją realizowała z budżetów resortowych. Poza budżetem słoweńskiej prezy- dencji znalazła się również wspomniana budowa centrum konferencyjnego. Zewnętrzni eksperci oceniają całościowy budżet prezydencji słoweńskiej na około 100 mln euro. Fran- cja, która podała kwotę budżetu zrealizowanego o 30 mln euro niższą od planowanej, nie wliczyła do budżetu kosztów zabezpieczenia.

Sprawowanie prezydencji przez państwo członkowskie UE jest wyzwaniem wymagającym bardzo sprawnie funk- cjonującego aparatu administracyjnego dlatego ważną rolę, zwłaszcza w „nowych” państwach członkowskich, odgrywają szkolenia i staże dla urzędników, którzy będą obsługiwać pre- zydencję. Ponadto niektóre państwa członkowskie obejmują urzędników przygotowujących i obsługujących prezydencje specjalnymi programami lojalnościowymi i motywacyjnymi.

Dla przykładu Słowenia wprowadziła jednolite kontrakty dla urzędników z obsługi prezydencji. Umowy te obejmowały dodatki zadaniowe i specjalne w wysokości od 30% do 50%

płacy podstawowej (środki zaplanowane w budżecie prezy- dencji). W ramach przygotowań do prezydencji słoweńskiej odbyły się również studia podyplomowe dla tłumaczy, stypen- dia rządowe i tzw. refreshment seminars („odświeżenie” wie- dzy dotyczącej m.in. prawa i instytucji UE). Słoweńskie szkole-

15 Tabelaryczne porównanie prezydencji. UKIE, Departament Koor- dynacji Przygotowań i Obsługi Przewodnictwa Polski w Radzie Unii Europejskiej.

nia objęły 5853 uczestników i kosztowały ok. 1,6–1,7 mln euro.

Czeskie przygotowania aparatu urzędniczego rozpoczęły się w 2006 r. od szkoleń językowych w formie wizyt studyjnych w innych państwach członkowskich, szczególnie we Francji, która rozpoczynała trio prezydencji i poprzedzała prezyden- cję czeską. Około 350 urzędników zostało przeszkolonych pod kątem zadań wymagających stałego kontaktu z partnerami zagranicznymi. W sumie szkolenia objęły około 3000 urzęd- ników i obejmowały także staże w administracji Wielkiej Bry- tanii i Austrii oraz specjalny program e-learningowy. Szwecja zorganizowała w ramach przygotowań do prezydencji szko- lenia z zakresu technik negocjacyjnych, prowadzenia spotkań i procesu decyzyjnego w UE¹⁶. Należy jednak zwrócić uwagę na wysoki poziom znajomości języków obcych w Szwecji oraz fakt, że szwedzki aparat urzędniczy przygotowywał się grun- townie do prezydencji w 2001 r.

Istotnym elementem procesu przygotowań jest planowa- nie i sprawna organizacja. Zorganizowanie każdego ze spo- tkań wymaga ścisłej i wydajnej współpracy w ramach admini- stracji. Do głównych wyzwań organizacyjnych można zaliczyć m.in. wybór obiektów konferencyjnych, w których odbędą się spotkania nieformalne organizowane w kraju sprawującym prezydencję, a także szczegółowe zaplanowanie kalendarza spotkań¹⁷.

Słowenia zorganizowała podczas swojej prezydencji 211 spotkań, w tym 39 na szczeblu ministrów lub wyższym. Więk- szość spotkań odbywała się w centrum konferencyjnym nie- daleko stolicy państwa.

Francja zorganizowała lub współfinansowała w trakcie pre- zydencji około 800 spotkań w tym:

• 4 Rady Europejskie lub nieformalne spotkania szefów państw i rządów Unii Europejskiej w Brukseli,

• 8 szczytów związanych z relacjami UE z państwami trzecimi, m.in.: UE – Afryka Południowa (Bordeaux);

UE – Ukraina (Paryż); UE – Indie (Marsylia); UE – Rosja (Nicea); Szczyt Paryski na rzecz Unii dla Śródziemno- morza (Paryż), Kanada (Quebec); UE – Brazylia (Rio de Janeiro),

• 7 konferencji ministerialnych we Francji i za granicą,

• 14 rad nieformalnych we Francji,

• 11 nieformalnych konferencji ministerialnych we Francji,

• 182 seminaria lub konferencje na szczeblu ministe- rialnym,

• 328 seminariów lub sympozjów na szczeblu eksperckim.

Plan czeskiej prezydencji zakładał organizację około 200 spotkań na niższym szczeblu (w tym ok. 40 poza Pragą) i 12 na szczeblu ministrów (7 poza Pragą)¹⁸. Ostatecznie podczas cze- skiej prezydencji odbyło się 101 oficjalnych spotkań, w tym 31 na szczeblu ministerialnym:

• 7 szczytów z innymi państwami m.in.: UE–USA, Part- nerstwo Wschodnie, UE – Chiny, UE – Japonia,

• 2 spotkania czeskiego rządu z konferencją przewodni- czących Parlamentu Europejskiego i Komisją Europejską,

• 14 rad nieformalnych, w tym połowa poza Pragą,

16 Tamże

17 www.prezydencjaue.gov.pl [dostęp: 10 września 2009 r.]

18 Tabelaryczne porównanie prezydencji. UKIE, Departament Koor- dynacji Przygotowań i Obsługi Przewodnictwa Polski w Radzie Unii Europejskiej.

• 8 konferencji ministerialnych,

• 70 spotkań grup roboczych i innych konferencji w Pra- skim Centrum Konferencyjnym¹⁹.

Podczas prezydencji czeskiej odbyły się również dwie Rady Europejskie w Brukseli.

Prezydencja szwedzka planuje organizację 114 spotkań²⁰, w tym około 30 zebrań różnych formacji Rady i 11 rad niefor- malnych, z których tylko dwa mają się odbyć w Sztokholmie, a pozostałe w innych miastach, m.in. Goteborg, Malmö i Jön- köping. W sumie 21 miast znalazło się na liście miast, które będę gościć spotkania związane z prezydencją. Planowane są również dwa posiedzenia Rady Europejskiej oraz jedno niefor- malne posiedzenie Rady Europejskiej w Brukseli.

Ważną częścią przygotowań do prezydencji, związaną z budowaniem pozytywnego wizerunku państwa organi- zatora, jest przygotowanie dobrej strategii komunikacyjnej oraz atrakcyjnych programów kulturalnych, które korespon- dować będą z priorytetami prezydencji oraz będą się skupiać wokół jej głównego motta. Podczas przygotowań państwa członkowskie biorą również pod uwagę promocję walorów turystycznych swojego kraju, która powinna towarzyszyć wszelkim spotkaniom, konferencjom i wydarzeniom organi- zowanym podczas prezydencji.

Filarem strategii wizerunkowej prezydencji francuskiej, czeskiej oraz szwedzkiej są strony internetowe informujące na bieżąco o wszystkich wydarzeniach związanych z pre- zydencją oraz zawierające kalendarz wydarzeń przyszłych.

Strona prezydencji czeskiej została nawet nominowana w konkursie eDemocracy Award organizowanym przez bruk- selską organizację pozarządową European Center of Political Technologies. Jeszcze dalej w przenoszeniu komunikacji do internetu poszła prezydencja szwedzka. Oprócz profesjo- nalnej strony internetowej, rzeczniczka prezydencji oraz kil- ku innych wysokich urzędników komunikuje się z mediami i społeczeństwem poprzez portal społecznościowy Twitter, a szef szwedzkiego MSZ prowadzi bloga, na którym codzien- nie informuje o sprawach związanych ze szwedzkim prze- wodnictwem w Radzie UE.

Bardzo ważne dla budowanie wizerunku państwa sprawu- jącego prezydencję są towarzyszące jej programy kulturalne.

Francja przedstawiła niezwykle bogaty program kultural- ny zatytułowany „Europejski Sezon Kulturalny” (Saison cul- turelle européenne). Traktując kulturę, jako istotny element tożsamości, jak również świadectwo wspólnej historii krajów europejskich, organizatorzy prezydencji francuskiej starali się zapewnić jej istotne miejsce w programie. Francja dążyła przede wszystkim do podkreślenia wagi całego bogactwa kulturowego krajów członkowskich Unii Europejskiej. Podczas swojej prezydencji wyróżniła się nie tylko ze względu na liczbę dużych imprez kulturalnych, lecz także z powodu ich różno- rodności i kreatywności. Europejski Sezon Kulturalny został sfinansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Europejskich oraz Ministerstwa Kultury i Komunikacji.

19 Achievements of the Czech Presidency of the Council of the EU, Praga, 29 czerwca 2009 r., s. 8, www.eu2009.cz [dostęp: 11 września 2009 r.].

20 Tabelaryczne porównanie prezydencji, UKIE, Departament Koor- dynacji Przygotowań i Obsługi Przewodnictwa Polski w Radzie Unii Europejskiej.

Europejski Sezon Kulturalny obejmował cztery rodzaje pro- jektów:

• wspólne projekty autorstwa dwóch państw – Francji i innego zaproszonego kraju partnerskiego spośród pozostałych 26 krajów Unii Europejskiej, angażujące wybitnych artystów i najbardziej prestiżowe instytucje kulturalne obydwu państw (w sumie 27 wydarzeń – organizowanych we Francji i w stolicy kraju partner- skiego w teatrach narodowych, operach, muzeach w postaci wystawy, sztuki, koncertu, tańca, spektaklu teatralnego, etc.);

• 11 wydarzeń specjalnych – organizowanych zarówno we Francji, jak i w innych krajach członkowskich UE;

• cykl 27 europejskich prac lub wydarzeń – w tym 27 ksią- żek, 27 filmów, 27 przedstawień/spektakli, 27 wystaw, 27 spotkań z historią – organizowany we Francji;

• cykl panoram tematycznych – przedstawiający euro- pejskie talenty twórcze przejawiające się we wszyst- kich formach i dziedzinach sztuki (kino, fotografia, teatr, literatura, grafika, muzyka i sztuka współcze- sna) – organizowany na terenie Francji.

Oferta kulturalna prezydencji francuskiej obejmowa- ła w sumie ponad 160 wydarzeń, z których 136 odbyło się w kraju (63 w Paryżu, a 73 w regionach Francji), 25 za grani- cą (przy czym trzy z nich obejmowały kilka krajów jednocze- śnie, np. jedno z nich obejmowało jednocześnie 10 krajów UE, inne wydarzenie 27 krajów UE i jeszcze inne 4 kraje UE) i 5 w Brukseli. Wiele z projektów kulturalnych realizowanych w ramach Europejskiego Sezonu Kulturalnego uzyskało wsparcie przedsiębiorstw francuskich. Dodatkową ofertę kulturalną na marginesie spotkań ministerialnych zaofero- wały również samorządy terytorialne, które aktywnie uczest- niczyły w organizacji różnego typu wydarzeń odbywających się w obrębie ich właściwości terytorialnej. Nie było jedne- go głównego wydarzenia, rozpoczynającego prezydencję francuską. 1 lipca 2008 r. zarówno w kraju, jak i zagranicą ruszyło kilka projektów, np. zaplanowana seria koncertów muzycznych, szereg wystaw lub też specjalna, interaktyw- na strona internetowa poświęcona artystom z 27 państw.

W Paryżu na uwagę zasługują liczne wydarzenia, wśród nich bez wątpienia wystawa w Grand Palais, zbioru 210 prac największych francuskich, hiszpańskich, włoskich i niemieckich mistrzów pędzla z najbardziej prestiżowych światowych kolekcji publicznych oraz prywatnych. W re- gionach Francji miały miejsce m.in. wydarzenia promujące współczesną sztukę teatralną – tłumaczenie na język francu- ski wybranych współczesnych sztuk teatralnych 26 krajów członkowskich dotąd niepublikowanych we Francji i przed- stawienie ich szerokiej publiczności. W tym celu organizo- wane były odczyty, nagrania radiowe i wystawiane spek- takle z udziałem najlepszych aktorów. Spośród wydarzeń organizowanych poza granicami kraju przykładem promocji dziedzictwa kulturowego w Europie było m.in. wydarzenie o charakterze teatralnym, polegające na połączeniu dwóch wybranych sztuk narodowych w jeden spektakl – połącze- nie np. dwóch komedii – francuskiej i włoskiej – klasycznej i współczesnej. Francja nie koncentrowała swojej aktywno- ści kulturalnej na Brukseli, organizowane wydarzenia obej- mowały swoim zasięgiem wszystkie państwa UE. W progra- mie kulturalnym Francji opisano tylko jedno wydarzenie

(wystawa sztuki współczesnej), które miało miejsce w sto- licy Belgii²¹.

Program kulturalny Czech był bardzo bogaty, przygotowa- no szereg różnorodnych imprez zarówno w kraju, jak i zagra- nicą. Łącznie program kulturalny Czech obejmował około 500 wydarzeń kulturalnych z czego około 100 wydarzeń odbyło się w Czechach, 50 w Brukseli i ok. 350 na terenie Europy i in- nych kontynentów. Tematy, wokół których koncentrował się program kulturalny Czech:

• 20 rocznica upadku żelaznej kurtyny,

• 5 rocznica rozszerzenia UE w 2004 r.,

• europejski rok kreatywności i innowacji,

• życie w czasach reżimu totalitarnego.

Podmiotami koordynującymi prace nad programem kul- turalnym był Urząd Wicepremiera ds. Europejskiech oraz Mi- nisterstwo Kultury, wspomagane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz ambasady, regiony i podmioty zewnętrz- ne. Łączny koszt programu kulturalnego to 22,5 miliona koron czeskich (ok. 800 tys. euro).

Na otwarcie prezydencji czeskiej odbył się w Pradze kon- cert orkiestry Teatru Narodowego oraz show w wydaniu For- man Brothers’ Theatre. Ponadto w Brukseli zorganizowano koncert jazzowy w Teatrze Moliera²².

Na zakończenie czeskiej prezydencji odbyły się:

• 3-dniowy, otwarty dla szerokiej publiczności, festiwal muzyczny w Pradze, pn. „United Islands of Europe“

z udziałem grupy artystów z całej Europy i świata,

• koncert symfoniczny w ramach cyklicznego festiwalu

„Smetana’s Litomyšl“ – miał on symboliczny charakter przekazania prezydencji Szwecji,

• w Brukseli na Grand Place impreza masowa o charak- terze „street party” prezentująca dokonania współcze- snych artystów czeskich, sztuki wizualne, taniec²³. W Czechach odbyło się około 100 imprez kulturalnych związanych z prezydencją. Do ważniejszych wydarzeń kultu- ralnych, mających miejsce w Czechach trzeba zaliczyć wysta- wę poświęconą Ocalonym z Holocaustu (w Terezinie i Pradze), dwutygodniową wystawę plakatu nawiązującą do motta cze- skiej prezydencji „Europa bez barier“. Z okazji 5 rocznicy człon- kostwa Czech w UE odbył sie koncert „Life without barriers“.

Czesi włączyli do programu kulturalnego cykliczne wydarze- nia kulturalne, odbywające się w Czechach. Inicjatywą godną uwagi były „Eurofestivals,“ towarzyszące spotkaniom ministe- rialnym, ale skierowane do szerokiej publicznosci. Celem fe- stiwali było przybliżenie szerokiej społeczności kwestii prezy- dencji oraz tematów z nią związanych. W promocję Czech oraz realizację programu kulturalnego prezydencji bardzo zaanga- żowane były przedstawicielstwa dyplomatyczne. Wzięto pod uwagę wszystkie stolice państw członkowskich UE, ale także stolice innych państw. Dla przykładu odbył się koncert w Ope- rze Narodowej w Bagdadzie, czy wystawa połączona z prezen-

21 Programy kulturalne poprzednich prezydencji. Wnioski dla Polski.

UKIE 2009 r., s. 3–4.

22 Programy kulturalne poprzednich prezydencji. Wnioski dla Polski.

UKIE 2009 r., s. 1.

23 Achievements of the Czech Presidency of the Council of the EU, Praga, 29 czerwca 2009 r., s. 12, www.eu2009.cz [dostęp: 11 września 2009 r.].

tacją strojów ludowych oraz poczęstunkiem tradycyjnych dań czeskich w ambasadzie w Kairze. Wydarzenia te organizowały bądź sponsorowały czeskie Ministerstwo Kultury, ambasady Republiki Czeskiej oraz firmy prywatne.

Bogaty jest również program kulturalny bieżącej prezyden- cji szwedzkiej. Przykładowo można wymienić:

• Międzynarodowe Biennale Sztuki Współczesnej – What a Wonderful World w Göteborgu,

• Festiwal Bałtycki w Brukseli,

• Black/North SEAS – cykl festiwali odbywających się w miastach położonych nad Morzem Czarnym i Mo- rzem Północnym²⁴.

Parlamentarne przygotowania do prezydencji

W Unii Europejskiej sprawowana jest prezydencja par- lamentarna dwojakiego rodzaju: półroczna – realizowana równolegle ze sprawowaniem przewodnictwa w Radzie UE oraz roczna, związana z kierowaniem pracami Konferencji Przewodniczących Parlamentów UE. Prezydencja półroczna związana jest z systemem współpracy parlamentów naro- dowych UE i Parlamentu Europejskiego (Konferencja Komisji Wyspecjalizowanych w sprawach Wspólnotowych – COSAC), obejmującym: Wspólne Spotkania Komisji (Joint Committee Meetings – JCM), Wspólne Spotkania Parlamentarne (Joint Parliamentary Meetings – JPM), spotkania komisji branżowych i stanowi parlamentarny odpowiednik prezydencji rządowej.

Przewodnictwo roczne skoncentrowane jest na współpracy parlamentów i obejmuje spotkania na najwyższym szczeblu – Konferencji Przewodniczących Parlamentów Unii Europejskiej (KPP), która spotyka się raz do roku wiosną w parlamencie kraju, który sprawował Prezydencję w Radzie jesienią po- przedniego roku oraz spotkania powiązane z KPP. Prezydencje parlamentarne przypadające parlamentom dwuizbowym są sprawowane wspólnie przez obie izby zgodnie z ich własnymi ustaleniami. Spotkania parlamentarne organizowane w ra- mach prezydencji mają charakter horyzontalnych spotkań odpowiednich komisji, reprezentowanych przez zachowujące parytet polityczny delegacje bądź samych przewodniczących.

Szczególnym przypadkiem współpracy poziomej są Wspólne Spotkania Parlamentarne (JPM), w których uczestniczą dele- gacje parlamentów, a nie komisji. Porządki dzienne JPM są jednopunktowe i z góry określone. Uzgodnienia i harmoniza- cja współpracy parlamentarnej następują m.in. w ramach:

• tria prezydencji – agendy spotkań są konsekwencją 18-miesięcznego programu Rady;

• COSAC;

• trojki przewodniczących parlamentów, do której wchodzą kolejno przewodniczący parlamentów państw sprawujących prezydencję w drugim półroczu (każde z tych państwa ma swojego przedstawiciela w trojce jeszcze przez pół roku po zakończeniu swojej prezydencji w Radzie).

Przeciętnie prezydencja parlamentarna obejmuje zorga- nizowanie 10–13 spotkań międzyparlamentarnych różnego

24 www.se2009.eu [dostęp: 14 września 2009 r.].

szczebla, część w roli gospodarza, a część w Parlamencie Euro- pejskim. Należą do nich:

• Spotkanie Konferencji Komisji Wyspecjalizowanych w Sprawach Wspólnotowych (COSAC) – spotkanie Przewodniczący Komisji,

• Spotkanie Konferencji Komisji Wyspecjalizowanych w Sprawach Wspólnotowych (COSAC),

• Spotkania komisji branżowych,

• Spotkania współorganizowane z Parlamentem Euro- pejskim (Bruksela, Strasburg),

• Konferencje z udziałem parlamentarzystów z inicjaty- wy instytucji unijnych.

Dodatkowo państwo sprawujące prezydencję w drugim półroczu organizuje spotkanie Konferencji Przewodniczących Parlamentów UE i poprzedzające je spotkanie Sekretarzy Ge- neralnych²⁵.

Parlamenty narodowe rozpoczynają przygotowania do prezydencji średnio na 18 miesięcy przed jej rozpoczęciem.

Większość parlamentów narodowych przygotowuje i prowa- dzi sprawy związane z prezydencją przy pomocy istniejących struktur administracyjnych lub politycznych. Głównym ciałem odpowiedzialnym za koordynację przygotowań jest przeważ- nie sekretariat komisji ds. UE (np. Dania, Irlandia), sekretariat przewodniczącego bądź prezydium parlamentu (Austria, Wło- chy, Wielka Brytania) lub biuro spraw międzynarodowych par- lamentu (Hiszpania, Luksemburg). Niektóre parlamenty naro- dowe powołują specjalne ciała do przygotowania prezydencji (Francja – prezydia obu izb parlamentu, Holandia – komitet sterujący i grupy do przygotowania konkretnych konferencji).

W niektórych parlamentach (Austria, Węgry, Hiszpania) były zawierane porozumienia między grupami politycznymi, doty- czące m.in. poparcia dla priorytetów prezydencji lub udziału prezydium parlamentu lub komisji ds. UE w monitorowaniu przygotowań do prezydencji²⁶.

Parlamenty narodowe, posiadające parlamenty dwuizbo- we, różnie regulują kwestię podziału przygotowań do prezy- dencji pomiędzy izby, na przykład:

• w Belgii powołano wspólną komisję ds. europejskich, która koordynowała przygotowania wraz z biurami protokołu obu izb;

• w Czechach przewodniczący obu izb oraz szefowie aparatów administracyjnych izb podzielili zadania związane z przygotowaniem i obsługą prezydencji na zasadzie konsensusu;

• we Francji porozumienie co do podziału kompetencji i zadań zostało zawarte na poziomie administracji i na- stępnie zatwierdzone na poziomie politycznym²⁷.

25 Program przygotowań Rzeczypospolitej Polskiej do objęcia i spra- wowania przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 13 stycznia 2009 r., s. 22–24, www.prezy- dencjaue.gov.pl. Dostęp 11 września 2009 r.

26 Dr. Katalin Szili, Report on the practices of parliaments concerning EU presidencies, Węgierskie Zgromadzenie Narodowe, Budapeszt, 2009 r., s. 5–7.

27 Tamże, s. 9.

Jedną z pierwszych i najważniejszych decyzji jaką parla- ment narodowy musi podjąć podczas przygotowań do prezy- dencji jest wybór komisji sektorowych, które będę organizo- wać spotkania w trakcie półrocza prezydencji²⁸.

Pośród wydarzeń kulturalnych organizowanych w związku z parlamentarnym wymiarem prezydencji, do typowych należą:

• organizacja wystaw,

• kolacje w historycznych miejscach,

• wydarzenia muzyczne lub taneczne (najczęściej z mu- zyką tradycyjną lub klasyczną),

• inne wydarzenia ukazujące różne aspekty kultury na- rodowej (np. podczas prezydencji irlandzkiej była to wizyta w Guinness Museum)²⁹.

Budżety prezydencji parlamentarnych bardzo różnią się pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi. Głów- nym czynnikiem utrudniającym precyzyjne zaplanowanie budżetu jest niemożliwa do przewidzenia dokładna liczba gości na każdym z organizowanych spotkań. Powszechną praktyką jest jednak oddzielenie budżetu prezydencji par- lamentarnej od budżetu prezydencji rządowej. Najczęściej budżet prezydencji parlamentarnej jest częścią budżetu par- lamentu³⁰.

Także komunikacja parlamentu podczas prezydencji z me- diami i społeczeństwem w większości państw była organizo- wana niezależnie od komunikacji rządowej, głównie przez biura prasowe parlamentów. Wyjątkiem jest przykład Czech, gdzie rząd włączył do ogólnego kalendarza prezydencji naj- ważniejsze wydarzenia prezydencji parlamentarnej i objął je wspólną strategią komunikacyjną³¹.

Podsumowanie

Doświadczenia państw, które sprawowały prezydencję w Radzie UE wskazują, że jest ona nie tylko prestiżowym przedsięwzięciem o doniosłym znaczeniu międzynarodowym, ale również znakomitą okazją do umacniania i promocji do- brego wizerunku państwa w świecie. Dobra strategia komu- nikacyjna, skierowana do dwóch głównych grup odbiorców:

społeczeństwa oraz środowiska międzynarodowego może za- owocować stworzeniem pozytywnego wizerunku kraju spra- wującego prezydencję, a w dłuższej perspektywie przynieść korzyści gospodarcze. Prezydencja jest również okazją do pro- mocji kultury i walorów turystycznych.

Prezydencja jest także uważana za swoisty „egzamin doj- rzałości” z członkostwa w UE. Państwo, które sprawnie po- prowadzi swoją prezydencję jest postrzegane jako pełno- prawny członek UE, a administracja tego państwa nabiera cennego doświadczenia we współpracy europejskiej i mię- dzynarodowej.

28 Tamże, s. 18.

29 Tamże, s. 20–21.

30 Tamże, s. 25–26.

31 Tamże, s. 27.