Tom 24 2008 Zeszyt 4/4
TADEUSZ SMAKOWSKI*, STANIS£AW SPECZIK**
Kierunki polityki surowcowej Polski
1. Wstêpna diagnoza stanu
Bardzo dynamiczny rozwój gospodarki œwiatowej notowany w ostatnich latach, a zw³asz- cza Chin, Indii, krajów Azji Po³udniowo-Wschodniej, USA, krajów Unii Europejskiej i innych wymaga³ coraz wiêkszej iloœci surowców mineralnych. Ich produkcja i zu¿ycie osi¹gnê³y rekordowe wielkoœci w dotychczasowej historii gospodarczej œwiata. Nielicznymi wyj¹tkami s¹ surowce, które ze wzglêdów zdrowotnych lub œrodowiskowych traci³y na znaczeniu, przyk³adowo: azbest, tal, kadm. Nie sprawdzi³y siê lansowane od pocz¹tku lat osiemdziesi¹tych XX wieku pogl¹dy, ¿e rozwój gospodarczy mo¿e odbywaæ siê bez udzia³u surowców mineralnych. Tezy takie by³y dodatkowo wspierane przez wszelakiej maœci idee i praktyki ekologiczne. Rynki surowcowe zosta³y zdominowane w ostatnich latach – zarówno po stronie poda¿y jak i popytu – przez Chiny, Rosjê, Indie, Brazyliê, RPA, Kanadê i Australiê. Poza trzema ostatnimi krajami, pozosta³e nale¿¹ do krajów posiadaj¹cych ambicje polityczne i pragn¹cych dyktowaæ warunki handlu i wp³ywaæ na rozwój sytuacji gospodarczej œwiata. Czynniki te spowodowa³y nie notowany dotychczas wzrost cen surow- ców mineralnych oraz niepewnoœæ ich dostaw, szczególnie w odniesieniu do dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej z Rosji do krajów Unii Europejskiej, a okresowo tak¿e zaburzenia w dostawach innych surowców.
Zjawiska te uœwiadomi³y krajom Unii Europejskiej potrzebê nowego spojrzenia na politykê ekologiczn¹ Unii, z uwzglêdnieniem surowców mineralnych jako bardzo istotnego elementu œrodowiska naturalnego oraz nieodzownego sk³adnika postêpu techniczno-nauko- wego i rozwoju gospodarczego. Zapewnienie w³aœciwych relacji miêdzy wykorzystywaniem
* Mgr in¿., Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
** Prof. dr hab., Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
dóbr natury a ochron¹ œrodowiska naturalnego okreœlaj¹ zasady i cele zrównowa¿onego rozwoju. Sta³y siê one podstaw¹ za³o¿eñ VI Programu Ramowego Badañ i Rozwoju Tech- nicznego UE Badawczego Œrodowiska UE (2002–2006) oraz kolejnego VII Programu Ramowego (od 2007), a tak¿e punktem wyjœcia do opracowania strategii zrównowa¿onego rozwoju UE. Na unijnym szczycie w Brukseli w 2003 r. postanowiono, i¿ promocja i rea- lizacja strategii zrównowa¿onego rozwoju ma byæ prowadzona przez centralne agendy UE, jakimi s¹ Dyrektoriaty Generalne. Konsekwencj¹ tych poczynañ i dzia³añ jest zasygna- lizowana ostatnio potrzeba okreœlenia zintegrowanej polityki surowcowej Unii Europejskiej, uwzglêdniaj¹cej zagadnienia zwi¹zane z uwarunkowaniami rynkowymi (w tym handel z kra- jami spoza UE), œrodowiskowymi, stanem bazy zasobowej i rozwojem przemys³u krajów UE oraz poziomem i zakresem prac badawczo-rozwojowych (Galos, Smakowski 2008).
Opublikowany 4 czerwca 2007 r. przez Komisjê Europejsk¹ dokument roboczy „Analiza konkurencyjnoœci nie-energetycznego przemys³u górniczego w Unii Europejskiej” podda³ ocenie m.in. dostêpnoœæ nie-energetycznych surowców mineralnych w Unii Europejskiej, a tak¿e g³ówne czynniki wp³ywaj¹ce na konkurencyjnoœæ tego przemys³u. Kolejnym kro- kiem bêdzie – przygotowywany przez Dyrektoriat Generalny Przedsiêbiorstw i Przemys³u Komisji Europejskiej – Komunikat o europejskiej strategii (polityce) w zakresie nie-energe- tycznych surowców mineralnych. Przyjêcie tego Komunikatu przewidywane jest na koniec 2008 r. (Galos, Smakowski 2008).
Zasygnalizowane problemy pojawiaj¹ siê tak¿e w gospodarce Polski, która od pewnego czasu jest importerem netto surowców mineralnych. St¹d potrzeba wypracowania odpowied- niej polityki i strategii w zakresie surowców mineralnych, z uwzglêdnieniem zasad zrówno- wa¿onego rozwoju. W Polsce najwa¿niejszym dokumentem okreœlaj¹cym zasady zrówno- wa¿onego rozwoju jest II Polityka Ekologiczna Pañstwa, zatwierdzona przez Sejm RP w sierpniu 2001 r. Okreœlone w niej zasady i cele polityki ekologicznej oraz strategia postêpowania na rzecz zrównowa¿onego rozwoju wskazuj¹ na potrzebê m.in.:
— dostosowania polityk sektorowych do zasad zrównowa¿onego rozwoju i ochrony zasobów naturalnych,
— poprawy jakoœci œrodowiska we wszystkich jego elementach,
— zapewnienia spo³eczeñstwu dostêpu do informacji,
— promowania zrównowa¿onego rozwoju we wspó³pracy miêdzynarodowej.
W 2002 r. zatwierdzony zosta³ program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Pañ- stwa, natomiast 8 maja 2003 r. Sejm RP przyj¹³ uchwa³ê w sprawie Polityki Ekologicznej Pañstwa na lata 2003–2006 z uwzglêdnieniem perspektyw na lata 2007–2010. Z kolei w koñcu 2006 r. opracowano projekt Polityki Ekologicznej Pañstwa na lata 2007–2010 z uwzglêdnieniem perspektywy do roku 2014. Po zmianie rz¹du w listopadzie 2007 r. zapisy projektu uleg³y korektom i obecnie jest ona na etapie konsultacji spo³ecznych, a przed skierowaniem do Sejmu RP. Problematyka surowcowa obecna jest w w/w dokumentach w programach dotycz¹cych:
— ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych,
— materia³o-, wodo- i energoch³onnoœci oraz odpadowoœci gospodarki.
W Polsce w chwili obecnej, poza politykami i strategiami dla energetyki i surowców energetycznych, opracowywanymi i og³aszanymi przez Ministerstwo Gospodarki, nie ma obecnie niestety aktualnej polityki w odniesieniu do pozosta³ych grup surowców mineral- nych (a wiêc surowców nie-energetycznych). „Za³o¿enia polityk pañstwa w dziedzinie surowców mineralnych”, przyjête przez Radê Ministrów w 1996 r., nale¿y uznaæ za wyma- gaj¹ce co najmniej gruntownej aktualizacji. Za wstêp do okreœlenia kierunków nowej polityki surowcowej Polski mo¿na uznaæ dzia³ania Ministerstwa Œrodowiska dotycz¹ce przygotowania polityki resortu w dziedzinie geologii gospodarczej i jej realizacji zgodnie z za³o¿eniami zrównowa¿onego rozwoju. Projekt dokumentu dotycz¹cego polityki Mini- sterstwa Œrodowiska w dziedzinie geologii gospodarczej (surowcowej) by³ opracowany i uzgodniony w latach 2004–2005 i obejmowa³ kierunki dzia³añ na lata 2005–2010, ale nie zyska³ rangi oficjalnego dokumentu Ministerstwa Œrodowiska z nieznanych autorom po- wodów, choæ proponowane w niej kierunki i zadania by³y czêœciowo realizowane na zlecenie Ministerstwa Œrodowiska w kolejnych latach. W ostatnim roku w Departamencie Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Œrodowiska ponownie podjêto prace nad przygotowaniem priorytetowych kierunków badañ w dziedzinie geologii gospodarczej na lata 2008–2015, z uwzglêdnieniem programów i zaleceñ UE oraz Polityki Ekologicznej Pañstwa. W propozycji tej uwzglêdniony ma byæ tak¿e d³u¿szy horyzont czasowy, tj. do 2030 r., uzasadniony charakterystycznymi dla rynku surowcowego d³ugimi cyklami inwes- towania, dzia³alnoœci i dochodzenia do rentownoœci.
Wymienione opracowanie mo¿e staæ siê podstaw¹ do opracowania polityki surowcowej Polski. Polityki takiej obecnie nie ma, a jest niezbêdna w kontekœcie propozycji i zaleceñ Komisji Europejskiej. Bardzo wa¿n¹ kwesti¹ do rozstrzygniêcia pozostaje okreœlenie resortu wiod¹cego w jej opracowaniu i realizacji – czy ma to byæ Ministerstwo Œrodowiska, czy Ministerstwo Gospodarki. Zgodnie z propozycjami Komisji Europejskiej politykê surowcow¹ opracowuj¹ s³u¿by geologiczne krajów cz³onkowskich, a na forum Unii Europejskiej ich stowarzyszenie – Eurogeosurveys, przy wspó³udziale innych organów oraz stowarzyszeñ producentów i u¿yt- kowników surowców mineralnych. W Polsce jest to obowi¹zek s³u¿by geologicznej podleg³ej Ministerstwu Œrodowiska, a dysponuj¹cej odpowiedni¹ wiedz¹ i bazami danych. Wymieniæ tu nale¿y zw³aszcza przygotowywane corocznie: Bilans Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych Polski oraz Bilans Gospodarki Surowcami Mineralnymi Polski i Œwiata. S¹ one opracowywane na zamówienie G³ównego Geologa Kraju – wiceministra w Ministerstwie Œrodowiska.
2. Uwarunkowania polityki surowcowej w kraju
Uwarunkowania prawne
Cz³onkostwo Polski w Unii Europejskiej od 1 maja 2004 r. wymaga dostosowania naszego ustawodawstwa do rozwi¹zañ prawnych obowi¹zuj¹cych w Unii. W rezultacie zosta³o uchwalonych lub znowelizowanych szereg aktów prawnych, dotycz¹cych tak¿e gospodarki z³o¿ami i surowcami mineralnymi, m.in.:
— Ustawa z dnia 27.04.2001 r. – Prawo ochrony œrodowiska,
— Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze,
— Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo dzia³alnoœci gospodarczej,
— Ustawa z dnia 27.04.2001 r. o odpadach,
— Ustawa z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody,
— Ustawa z dnia 18.07.2001 r. – Prawo wodne,
— Ustawa z dnia 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
Wymienione ustawy, jak i szereg innych szczegó³owych aktów prawnych, reguluj¹ postêpowanie w zakresie gospodarowania z³o¿ami kopalin i surowcami mineralnymi w warun- kach gospodarki rynkowej (w tym koncesjonowanie prac poszukiwawczych oraz eksploa- tacji z³ó¿), przy ostrym re¿imie ochrony œrodowiska. Bardzo istotn¹ spraw¹ jest te¿ regulacja w prawie geologicznym i górniczym o prawach do informacji geologicznej, która jest jedn¹ z podstaw postêpowania koncesyjnego. Z kolei w celach i kierunkach dzia³añ programów Polityki Ekologicznej Pañstwa kwestie surowców mineralnych dotycz¹ m.in.
— aktywnej ochrony bazy zasobowej kraju poprzez racjonalizacjê jej wykorzystania,
— ocen wystarczalnoœci bazy zasobowej w zmiennych warunkach koniunktury i konku- rencji,
— ocen poda¿y-popytu surowców mineralnych w kontekœcie ograniczenia materia³o- i energoch³onnoœci oraz odpadowoœci gospodarki,
— bilansowania gospodarki z³o¿ami i surowcami mineralnymi,
— udostêpniania informacji o mo¿liwoœciach zagospodarowania istniej¹cej bazy zaso- bowej,
— kreowania poszukiwañ i rozpoznawania potencjalnej bazy zasobowej,
— kreowania polityki surowcowej Pañstwa w warunkach zrównowa¿onego rozwoju,
— wspó³pracy miêdzynarodowej.
Uwarunkowania ekonomiczne, organizacyjne i techniczno-technologiczne
Zmiana systemu gospodarczego w Polsce, jaka dokona³a siê w ostatnich latach, dotyczy³a równie¿ gospodarki z³o¿ami i surowcami mineralnymi. Po zdecydowanym ograniczeniu nak³adów bud¿etowych na poszukiwania i rozpoznanie z³ó¿ na pocz¹tku lat dziewiêædzie- si¹tych XX wieku, ciê¿ar tych prac przeszed³ na przedsiêbiorców. Dla zdecydowanej wiêk- szoœci kopalin i surowców zosta³y one bardzo ograniczone, g³ównie ze wzglêdu na wysokie koszty prac geologicznych, jak i stosunkowo dobr¹ znajomoœæ budowy geologicznej Polski oraz – co za tym idzie – mniejsze perspektywy odkrycia nowych interesuj¹cych obiektów z³o¿owych. Wyj¹tkiem by³ sektor ropy naftowej i gazu ziemnego, gdzie wiele prac (w tym reinterpretacyjnych) przy zastosowaniu nowych metod i technologii, zakoñczy³o siê od- kryciem wielu nowych z³ó¿ o wielkoœciach zasobów dotychczas nie notowanych w Polsce.
Z kolei prace zmierzaj¹ce do pozyskiwania metanu z pok³adów wêgla nie wysz³y niestety poza etap rozpoznania zasobów i studiów przedinwestycyjnych. Spowodowane to by³o wysokimi kosztami inwestycyjnymi, kszta³towaniem siê cen gazu na rynku oraz problemami ze zbytem tego surowca przy monopolistycznej pozycji PGNiG S.A.
Wysokie koszty produkcji, asortyment produkcji oraz ceny uzyskiwane na rynku przy konkurencji innych dostawców, doprowadzi³y do upadku i likwidacji wielu pañstwowych przedsiêbiorstw surowcowych w latach dziewiêædziesi¹tych XX wieku. Jednoczeœnie postê- powa³ proces prywatyzacji przemys³u surowcowego, który dla wielu bran¿ zakoñczy³ siê powodzeniem. Wymieniæ tu nale¿y m.in. przemys³ cementowy, wapienniczy, kruszyw mineralnych, a tak¿e przemys³ ceramiczny i szklarski. W³aœcicielami tych zak³adów jest zarówno kapita³ zagraniczny, jak i polski. Ponosz¹c znaczne nak³ady na wprowadzenie nowych technologii i technik produkcyjnych, wp³ynê³y one bezpoœrednio na zdecydowan¹ poprawê warunków œrodowiskowych w bli¿szym i dalszym otoczeniu. Mo¿na tu wymieniæ zmianê technologii wypalania klinkieru cementowego z mokrej na such¹, powszechnoœæ instalacji odsiarczania spalin w elektrowniach, produkcjê kruszyw ³amanych z odpadów. S¹ one te¿ efektywne ekonomicznie, co jest jednym z najwa¿niejszych warunków w sytuacji koniunkturalnie i konkurencyjnie zmieniaj¹cego siê rynku surowców mineralnych, gdzie efektywnoœæ ta mo¿e byæ niekiedy osi¹gniêta dopiero w perspektywie d³ugookresowej.
Wytwarzanie szerokiego asortymentu produktów (np. poda¿ wielu surowców z jednego z³o¿a kopaliny) o wysokich parametrach jakoœciowych przyczynia siê bezpoœrednio do osi¹gniêcia efektywnoœci ekonomicznej.
Kontynuacja postêpowania we wspomnianym zakresie jest konieczna dla ca³ej bran¿y surowcowej, przyniesie bowiem dalsz¹ poprawê stanu œrodowiska naturalnego, lepsze wy- korzystanie nieodnawialnych zasobów z³ó¿, przy jednoczesnym zabezpieczeniu potrzeb gospodarczych i cywilizacyjnych spo³eczeñstwa. A zatem spe³nione zostan¹ podstawowe za³o¿enia zrównowa¿onego rozwoju. Nak³ada to na pañstwo obowi¹zek inicjowania i wspie- rania badañ i studiów dotycz¹cych rozwoju nowych technik i technologii produkcji oraz u¿ytkowania surowców mineralnych, zmierzaj¹cych tak¿e do zmniejszania surowco- i ener- goch³onnoœci, ograniczenia iloœci nie wykorzystanych gospodarczo odpadów oraz monito- rowania i analizowania rynku surowców.
3. Za³o¿enia polityki surowcowej Polski
Potrzeba przygotowania wspólnej polityki surowcowej Unii Europejskiej zosta³a zasyg- nalizowana dopiero w ostatnich latach. W rezultacie wielorakich inicjatyw (por.: Galos, Smakowski 2008) od po³owy 2007 r. w Dyrektoriacie Przedsiêbiorstw i Przemys³u Komisji Europejskiej trwaj¹ prace nad przygotowaniem Komunikatu dotycz¹cego europejskiej stra- tegii (polityki) w zakresie nie-energetycznych surowców mineralnych. W materiale wyj- œciowym do przygotowania tego dokumentu wstêpnie zidentyfikowano piêæ g³ównych wyzwañ w zakresie polityki surowcowej, stoj¹cych przed Uni¹ Europejsk¹:
— wzrost poda¿y surowców mineralnych ze Ÿróde³ europejskich przy uwzglêdnieniu zasad zrównowa¿onego rozwoju,
— zapewnienie zrównowa¿onej i bardziej przejrzystej poda¿y surowców z krajów trzecich,
— wsparcie dzia³añ na rzecz rozwoju przemys³u surowcowego w krajach rozwijaj¹cych siê,
— dzia³ania na rzecz zwiêkszania efektywnoœci u¿ytkowania zasobów surowcowych,
— przygotowanie i funkcjonowanie odpowiedniej bazy wiedzy nt. surowców mine- ralnych Unii Europejskiej.
Ostateczne przygotowanie i przyjêcie tego Komunikatu przewidywane jest na koniec 2008 r. (Galos, Smakowski 2008).
Wspó³czesna gospodarka surowcami mineralnymi, bêd¹ca splotem uwarunkowañ geolo- gicznych, górniczych, technicznych, technologicznych, prawnych i ekonomicznych, wy- maga planowania i funkcjonowania podporz¹dkowanych ochronie œrodowiska i poszano- waniu przyrody. W ten sposób spe³niane s¹ podstawowe cele zrównowa¿onego rozwoju, okreœlone w dokumentach Komisji Europejskiej oraz w krajowej Polityce Ekologicznej Pañstwa. Nie ma praktycznie rozbie¿noœci merytorycznych miêdzy dokumentami unijnymi a polskimi w tym zakresie. Nale¿y je zatem przyj¹æ jako podstawê za³o¿eñ polityki surow- cowej Polski. Polityki takiej praktycznie dotychczas nie by³o, za wyj¹tkiem „Za³o¿eñ polityki pañstwa w dziedzinie surowców mineralnych”, bêd¹cych dokumentem wypraco- wanym wspólnie przez Ministerstwo Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnic- twa oraz Ministerstwo Przemys³u i Handlu, a przyjêtym przez Radê Ministrów w maju 1996 r. By³ to pierwszy dokument rz¹dowy okreœlaj¹cy zasady i cele polityki surowcowej w nowych warunkach gospodarki rynkowej Polski, przy zmienionym systemie prawnym oraz po³o¿eniu nacisku na ochronê œrodowiska. Jako g³ówne cele tej polityki wymieniane by³y:
— Zapewnienie bezpieczeñstwa energetycznego Kraju.
— Dostarczenie kopalin w iloœci wystarczaj¹cej do sprawnego dzia³ania gospodarki krajowej, przygotowanie odpowiedniej bazy surowcowej (poszukiwanie i dokumen- towanie z³ó¿).
— Pozyskanie przychodów z eksportu.
— Minimalizacja ingerencji w œrodowisko w zwi¹zku z pozyskiwaniem kopalin.
— Ochrona z³ó¿ kopalin, maksymalne wykorzystanie z³ó¿ kopalin prze poprawê efek- tywnoœci ich przeróbki i uszlachetniania.
— Wykorzystanie kopalin towarzysz¹cych.
— Wykorzystanie surowców z ha³d i osadników.
Wœród zadañ szczegó³owych, szczególnie wa¿ne dla pañstwa, przedstawionych w tym dokumencie, wymieniæ warto:
— Prace poszukiwawcze z³ó¿ ropy naftowej w polskiej czêœci ekonomicznej Ba³tyku.
— Wdro¿enie metodyki analizy basenów sedymentacyjnych pozwalaj¹cej na zwiêk- szenie efektywnoœci poszukiwañ wêglowodorów.
— Weryfikacjê i inwentaryzacjê z³ó¿ kopalin skalnych pod k¹tem ich wielosurow- cowego, optymalnego wykorzystania.
— Podsumowanie mo¿liwoœci surowcowych utworów paleozoicznych NE obrze¿enia GZW pod k¹tem mo¿liwoœci wystêpowania rud metali (W-Mo-Cu).
— Opracowanie pe³nej prognozy geologicznej wystêpowania rud metali na Dolnym Œl¹sku.
— Inicjowanie prac geologicznych za granic¹, zwi¹zanych z poszukiwaniem kopalin w celu umo¿liwienia ich importu, a tak¿e promowanie us³ug geologicznych i górni- czych.
— Uczestnictwo Polski w organizacji INTEROCEANMETAL.
Niektóre z w/w wskazañ, np. dotycz¹cych ropy naftowej i gazu ziemnego, zosta³y zrealizowane, chocia¿ czêsto nie w pe³ni, a to ze wzglêdu na brak œrodków finansowych, inne potrzeby gospodarki w tamtym okresie, b¹dŸ te¿ brak zainteresowania sprawami surowco- wymi przez ówczesne w³adze.
Poza formalnymi dzia³aniami rz¹dowymi, œrodowisko naukowe podejmowa³o w ostat- nich kilkunastu latach szereg dzia³añ postulatywnych dotycz¹cych polityki surowcowej kraju, czego wyrazem s¹ m.in. publikacje M. Niecia ze wspó³autorami (np. Nieæ 2003, 2006; Nieæ, Myszka 2000; Nieæ, Przenios³o 2004a,b) i K. Szama³ka (Szama³ek 1996, 2007), przed- stawiaj¹ce wspó³czesne uwarunkowania i podejœcie do poszczególnych aspektów polityki surowcowej. Problematyka ta, ale k³ad¹ca wiêkszy nacisk na rozwój gospodarki surowcami mineralnymi, poruszana te¿ by³a m.in. we wczeœniejszych publikacjach A. Bolewskiego i H. Gruszczyka (Bolewski, Gruszczyk 1988; Bolewski i in. 1990) oraz R. Neya (Ney 1983;
Ney (red.) 1991), a tak¿e w pierwszej fundamentalnej pracy dotycz¹cej oceny gospodarki surowcowej Polski i polityki w tym zakresie w okresie powojennym (Bolewski i in. 1979).
Ze wzglêdu na d³ugotrwa³e, bardzo kosztowne i skomplikowane prawnie procesy poszu- kiwañ i zagospodarowania z³ó¿ lub wykorzystywania zastêpczych dla nich Ÿróde³ wtór- nych – politykê surowcow¹ nale¿y rozpatrywaæ w œrednio- i d³ugookresowych horyzontach czasowych, a wiêc w chwili obecnej w perspektywie 2015 r. i 2030 r.
W Polsce, mimo dotychczasowego braku odpowiedniego wspó³czesnego dokumentu lub programu dotycz¹cego polityki surowcowej pañstwa, zaistnia³o w ostatnich latach szereg zjawisk doskonale obrazuj¹cych wiele wspomnianych tez podnoszonych na forum unijnym, jak i krajowym, w zakresie zrównowa¿onego rozwoju przy uwzglêdnieniu roli surowców mineralnych. Wymieniæ tu wypada m.in. (Bilans gospodarki..., 2008):
— uruchomienie na wielk¹ skalê odsiarczania mokrego w elektrowniach i elektro- ciep³owniach (pierwsza instalacja w Be³chatowie w 1994 r.), którego produktem jest gips syntetyczny, obecnie w iloœci oko³o 1,5 mln ton/rok,
— podjêcie od 1996 r. na du¿¹ skalê produkcji kruszyw drogowych z odpadowych ¿u¿li po hutniczych i innych odpadów górniczych i przemys³owych, obecnie w iloœci oko³o 10 mln ton/rok,
— uruchomienie przemys³owego przerobu starych i zu¿ytych akumulatorów na o³ów rafinowany i granulaty tworzyw sztucznych,
— uruchomienie po roku 2000 produkcji perlitu ekspandowanego na bazie importo- wanego perlitu surowego.
Podane przyk³ady dobrze obrazuj¹ wielorakie, pozytywne oddzia³ywanie na œrodowisko naturalne, np. powa¿n¹ redukcjê emisji SO2 do atmosfery przy produkcji pe³nowartoœ-
ciowego surowca – gipsu syntetycznego, likwidacjê starych ha³d ¿u¿li hutniczych przy poprawie krajobrazu na terenach pohutniczych lub w s¹siedztwie hut, a tak¿e bie¿¹ce zagospodarowywanie powstaj¹cych odpadów w hutach i elektrowniach z produkcj¹ kon- kurencyjnych cenowo kruszyw ³amanych dla drogownictwa. Z drugiej strony dzia³ania te chroni¹ nieodnawialne zasoby z³ó¿ gipsu naturalnego oraz ska³ litych do produkcji kruszyw
³amanych. W latach 1996–2006 ze starych ha³d i odpadów produkcyjnych pozyskano oko³o 120 mln ton kruszyw drogowych i kolejowych, chroni¹c o tê wielkoœæ zasoby ska³ litych.
Odpowiada to przyk³adowo wielkoœci zasobów najwiêkszego z³o¿a bazaltu w Polsce – Jawor-Mêcinka, lub ³¹cznej bazie zasobowej £u¿yckiej Kopalni Bazaltu S.A., dysponuj¹cej trzema z³o¿ami bazaltu, w tym drugiego co do wielkoœci z³o¿a tej ska³y (Bukowa Góra).
O dobrym pojmowaniu tych zagadnieñ w Polsce œwiadcz¹ nie tylko podane przyk³ady dzia³añ w przemyœle surowcowym. Potwierdzaj¹ to tak¿e dzia³ania Ministerstwa Œrodo- wiska w zakresie propagacji i realizacji idei zrównowa¿onego rozwoju, w tym w zakresie wiedzy i jej upowszechniania m.in. na forum Komisji Europejskiej i spotkaniach roboczych, gromadzenia informacji i prowadzenia baz danych, poprzez m.in. coroczne opracowywanie i wydawanie Bilansu Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych Polski, Bilansu Gospodarki Surowcami Mineralnymi Polski i Œwiata (jako jeden z nielicznych krajów UE i OECD), a tak¿e dzia³añ na rzecz opracowania i wdro¿enia polityki resortu w dziedzinie geologii gospodarczej, nios¹cej ogrom wiedzy o istniej¹cej i perspektywicznej bazie zasobowej kraju, jej wykorzystaniu i mo¿liwoœciach rozwoju. Tworzy to zatem znakomit¹ podstawê wyjœciow¹ dla sformu³owania polityki surowcowej kraju w œrednio- i d³ugookresowym horyzoncie czasowym, odpowiednio do 2015 i 2030 roku.
W œwietle przedstawionych uwarunkowañ za g³ówne kierunki przysz³ej polityki surow- cowej Polski uznaæ nale¿y:
1. Prowadzenie analiz, baz danych i informacji o z³o¿ach kopalin, odpadach i surowcach mineralnych.
2. Ocenê stanu i wielkoœci bazy zasobowej kraju oraz jej aktywn¹ ochronê.
3. Okreœlenie mo¿liwoœci zagospodarowania i eksploatacji z³ó¿ oraz produkcji surowców mineralnych.
4. Pozyskiwanie surowców mineralnych z krajów trzecich.
Koresponduj¹ one z g³ównymi za³o¿eniami projektu dokumentu dotycz¹cego prio- rytetowych kierunków badañ w dziedzinie geologii gospodarczej na lata 2008–2015 (Kie- runki badañ... 2008).
Prowadzenie analiz, baz danych i informacji o z³o¿ach kopalin, odpadach i surow- cach mineralnych
Stan wiedzy o kopalinach, ich z³o¿ach, surowcach mineralnych i odpadach w kraju mo¿na uznaæ za zadawalaj¹cy, ale wymagaj¹cy sta³ego pog³êbiania i nowych studiów w zakresie pozyskiwania i wykorzystywania kopalin i surowców, gwarantuj¹cych ograni- czenie energo- i materia³och³onnoœci gospodarki przy ograniczeniu odpadów i wzroœcie wartoœci dodanej produktów. Tak¿e analizy i bazy danych spe³niaj¹ wymagania stawiane
krajom UE i OECD, ale konieczna jest coroczna kontynuacja w zakresie bilansowania bazy zasobowej i gospodarki surowcami mineralnymi w kraju i na œwiecie. Na ich bazie nale¿y opracowaæ prognozy œrednio- i d³ugoterminowe, uwzglêdniaj¹ce nowe surowce, jak te¿
nowe kierunki wykorzystania surowców nowych i dotychczasowych. Wszystkie te prace s¹ zadaniami dla administracji pañstwowej, g³ównie S³u¿by Geologicznej (Pañstwowy Instytut Geologiczny) jak i innych jednostek naukowo-badawczych wspó³pracuj¹cych z Minister- stwami Œrodowiska i Gospodarki. Finansowane tych prac powinno pochodziæ ze œrodków bud¿etowych lub parabud¿etowych, a przy zainteresowaniu niektórymi sektorami surow- cowymi mo¿e byæ wspierane ze œrodków stowarzyszeñ i producentów. Jednoczeœnie re- zultaty opracowañ i analiz powinny byæ publikowane.
W horyzoncie œredniookresowym nale¿y prowadziæ coroczne bilansowanie zasobów z³ó¿ oraz gospodarki surowcami mineralnymi, opracowaæ prognozy poda¿y-popytu surow- ców, przygotowaæ analizy o nowych zastosowaniach surowców i wykorzystaniu surowców alternatywnych, okreœliæ grupê surowców deficytowych dla gospodarki krajowej, opra- cowaæ zasady standaryzacji jakoœciowej surowców skalnych, m.in. dla potrzeb statystyki pañstwowej i unijnej
W horyzoncie d³ugookresowym nale¿y prowadziæ dzia³ania wy¿ej wymienione, a tak¿e utworzyæ rejestr (wraz z baz¹ danych) o zasobach prognostycznych kopalin, realizowany i wydawany w cyklu piêcioletnim, poddaæ analizie Ÿród³a konwencjonalne i alternatywne surowców tradycyjnych i nowych, inicjowaæ badania i studia nad pozyskiwaniem surowców mineralnych.
Ocena stanu i wielkoœci bazy zasobowej kraju oraz jej aktywna ochrona
Na podstawie wielkoœci zapotrzebowania i poda¿y surowców mineralnych oraz czyn- ników œrodowiskowych, ekonomicznych, prawnych, techniczno-technologicznych i gospo- darczych, nale¿y przygotowaæ ocenê znaczenia bazy zasobowej kraju dla gospodarki naro- dowej i gospodarki UE w horyzoncie œrednio- i d³ugookresowym, a tak¿e racjonalnoœci jej wykorzystywania. Szczegó³owym rozwiniêciem tego zagadnienia bêdzie ocena jej wystar- czalnoœci dla poszczególnych kopalin i surowców. Koniecznoœæ jej wykonania dyktuj¹ nowe warunki funkcjonowania gospodarki z³o¿ami i surowcami, sygnalizowane dla wielu kopalin wyczerpanie siê zasobów udostêpnionych z³ó¿ w horyzoncie kilku-kilkunastu lat (np. wêgla kamiennego, rud Zn-Pb, rud Cu, bazaltów i melafirów).
Jednym z zasadniczych zadañ tego kierunku jest ochrona zasobów z³ó¿ poprzez racjo- nalne ich wykorzystywanie, a tak¿e u¿ytkowanie wszelkiego rodzaju odpadów dla aktual- nych oraz przysz³ych potrzeb gospodarki krajowej. Jednym z wa¿niejszych problemów racjonalizacji jest zlikwidowanie udzielania koncesji na wydobycie kopalin przez Starostów, bowiem – jak wskazuje praktyka ostatnich lat – powoduj¹ one czêsto zmniejszenie i po- gorszenie stopnia wykorzystania zasobów z³ó¿ wiêkszych lub du¿ych, utrudniaj¹c ich w³aœciw¹ eksploatacjê przez du¿ych przedsiêbiorców, przy nagminnym przekraczaniu limi- tów wydobycia okreœlanych w koncesjach (dotyczy zw³aszcza piasków, ¿wirów oraz surow- ców ilastych ceramiki budowlanej).
Prace prognostyczne i badania wstêpne wyjaœniaj¹ce perspektywy z³o¿owe s¹ jednymi z podstawowych zadañ s³u¿by geologicznej. Winny one bazowaæ na licznych materia³ach Ÿród³owych i archiwalnych, a tak¿e danych pochodz¹cych z innych programów badawczych realizowanych przez Ministerstwo Œrodowiska, natomiast finansowane powinny byæ ze œrodków bud¿etowych oraz para-bud¿etowych. Dotyczy to zw³aszcza rud metali w Sude- tach, a tak¿e w Karpatach. Natomiast finansowanie rozpoznawania i dokumentowania z³ó¿
zgodnie z prawem spoczywaæ powinno na przedsiêbiorcach i ich finansach.
W horyzoncie œredniookresowym konieczne s¹ nowelizacje prawa wp³ywaj¹ce bezpo- œrednio na racjonalizacjê wykorzystywania zasobów z³ó¿, okreœlenie wystarczalnoœci kra- jowej bazy zasobowej w zmieniaj¹cych siê warunkach konkurencyjnoœci wraz ze wska- zaniem mo¿liwoœci deficytu poda¿y niektórych surowców, mo¿liwoœci pokrywania zapo- trzebowania ze Ÿróde³ alternatywnych itp.
W horyzoncie d³ugookresowym do 2030 r. nale¿y prowadziæ dzia³ania wy¿ej wymie- nione, a tak¿e wskazaæ mo¿liwoœci poda¿y nowych surowców lub nowych rodzajów, pozwalaj¹cych na ograniczenie energo- i materia³och³onnoœci oraz wielkoœci odpadów wytwarzanych przez gospodarkê.
Okreœlenie mo¿liwoœci zagospodarowania i eksploatacji z³ó¿ oraz produkcji surow- ców mineralnych
Udostêpnianie z³ó¿ dla przedsiêbiorców wi¹¿e siê z udostêpnianiem informacji geolo- gicznej, której dysponentem jest w wiêkszoœci Skarb Pañstwa. Dla tych potrzeb niezbêdne jest kontynuowanie prac nad rozbudow¹ i funkcjonowaniem systemów informatycznych INFOGEOSKARB i MIDAS, co docelowo umo¿liwi te¿ kontrolowanie koncesji eksploa- tacyjnych na terenie ca³ego kraju.
Mimo ró¿nych zastrze¿eñ, istniej¹ca, jak i perspektywiczna baza zasobowa z³ó¿ kopalin w Polsce stwarza nadal mo¿liwoœci zagospodarowania i eksploatacji nowych z³ó¿, zw³aszcza kopalin z szerokiej grupy tzw. kopalin skalnych. Okreœlenie tych mo¿liwoœci le¿y w gestii administracji centralnej oraz s³u¿by geologicznej na podstawie analiz i prac studialnych geologiczno-gospodarczych. Efektem ich powinny byæ pakiety informacyjne, oferuj¹ce przedsiêbiorcom konkretne obiekty z³o¿owe.
Wieloczynnikowa ocena bazy zasobowej wska¿e kierunki i mo¿liwoœci wykorzysty- wania przestrzeni wyeksploatowanych z³ó¿ ró¿nych kopalin do magazynowania surowców mineralnych oraz sk³adowania odpadów zgodnie z wymogami ustaw o odpadach i ochronie œrodowiska. Podobn¹ i wa¿n¹ problematyk¹ jest magazynowanie wêglowodorów i CO2 w górotworze.
Wa¿nym zagadnieniem jest okreœlenie mo¿liwoœci ponownej eksploatacji niektórych z³ó¿ zaniechanych, np. galmanowych rud Zn-Pb, rud Ni, wêgla kamiennego, a to wskutek pojawiaj¹cego siê deficytu niektórych ich surowców.
W terminie œredniookresowym nale¿a³oby uwzglêdniæ wszystkie udokumentowane z³o-
¿a w planach zagospodarowania przestrzennego gmin, okreœliæ lokalizacjê tych z³ó¿ w sto- sunku do obszarów Natura 2000, przygotowaæ pakiety informacyjne o z³o¿ach mo¿liwych
do szybkiego zagospodarowania, opracowaæ system zachêt i gwarancji dla zagospodaro- wania z³ó¿, zw³aszcza pozwalaj¹cych na wielosurowcow¹ produkcjê, wskazaæ nagroma- dzenia odpadów daj¹cych mo¿liwoœæ produkcji surowców alternatywnych.
W horyzoncie d³ugookresowym nale¿y podj¹æ dzia³ania na rzecz zabezpieczenia obsza- rów z³ó¿ znanych przed innym zagospodarowaniem (ochrona bazy zasobowej), wskazaæ z³o¿a i obszary perspektywiczne dla dalszego rozpoznawania i zagospodarowania przez przedsiêbiorców, wytypowaæ z³o¿a o innym ni¿ dotychczas mo¿liwym kierunku wyko- rzystania.
Pozyskiwanie surowców mineralnych z krajów trzecich
Surowce mineralne o ró¿nym stopniu przetworzenia nadal maj¹ podstawowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego krajów Unii Europejskiej, a ich zu¿ycie trwale wzrasta zgodnie z trendami koniunkturalnymi. Zasadniczym problemem jest pokrycie zapo- trzebowania obecnie, jak i w dalszej przysz³oœci, zgodnie z zasadami zrównowa¿onego rozwoju. W krajach Unii Europejskiej, podobnie jak i w Polsce, wystêpuje deficyt wiêk- szoœci surowców mineralnych i maj¹ one problemy z bezpiecznym pokryciem zapotrzebo- wania na nie. Wynika to z obserwowanej ostatnio polityki producentów spoza Europy, nieuczciwej konkurencji na rynku w stosunku do nielicznych producentów z UE oraz braku mo¿liwoœci podjêcia produkcji w krajach UE, m.in. z powodu braku odpowiednich z³ó¿, ostrych regulacji ustawowych o ochronie œrodowiska, a tak¿e braku odpowiednich danych o z³o¿ach i innych Ÿród³ach surowców. St¹d te¿ pojawia siê postulat zapewnienia bez- piecznego pozyskiwania surowców z krajów trzecich. Ze wzglêdów logistycznych i polity- cznych s¹ to pozosta³e kraje europejskie (Europa Wschodnia) oraz kraje afrykañskie.
Dla Polski jako importera netto surowców mineralnych, zarówno w ujêciu iloœciowym jak i wartoœciowym, bardzo wa¿nym zagadnieniem jest okreœlenie mo¿liwoœci pozyskiwania wielu surowców na wspomnianych rynkach i – szerzej – na rynku œwiatowym, a tak¿e udzia³ w przedsiêwziêciach ponadnarodowych, jak np. INTEROCEANMETAL. Prace te s¹ klu- czowe dla zagwarantowania mo¿liwoœci pozyskiwania surowców w dalszej przysz³oœci oraz weryfikacji i modelowania polityki surowcowej pañstwa, któr¹ nale¿y rozumieæ równie¿
jako zespó³ gwarancji i zachêt dla przedsiêbiorców w okreœlonych dzia³ach i kierunkach.
W horyzoncie œredniookresowym nale¿a³oby zatem przygotowaæ wiarygodne dane o z³o-
¿ach i potencjale produkcyjnym krajów europejskich spoza Unii Europejskiej oraz krajów afrykañskich, z wykorzystaniem dotychczasowych informacji zgromadzonych w krajowych instytucjach. Nale¿y te¿ promowaæ projekty mo¿liwe ju¿ do realizacji przez polskich przed- siêbiorców.
W horyzoncie d³ugookresowym wskazane jest przygotowanie gwarancji politycznych i finansowych dla dzia³añ na rynkach trzecich oraz wskazanie konkretnych mo¿liwoœci inwestowania lub nabywania z³ó¿/surowców w krajach europejskich spoza Unie Europej- skiej oraz w krajach afrykañskich.
Podsumowanie
Punktem wyjœcia do przedstawionej propozycji g³ównych kierunków polityki surow- cowej Polski w okresie do 2015 i do 2030 r., jest obecna Polityka Ekologiczna Pañstwa oraz projekt kolejnej Polityki Ekologicznej Pañstwa na lata 2007–2010 z uwzglêdnieniem per- spektywy do 2014 r., a tak¿e dokumenty i poczynania Komisji Europejskiej w tym zakresie.
Propozycja prezentuje ramy tej polityki i wyznacza cztery podstawowe jej kierunki z zaak- centowaniem roli i powinnoœci Pañstwa. W szczególnoœci kierunki te dotycz¹:
— Urealnienia wielkoœci i jakoœci bazy zasobowej kraju w nowych warunkach rozwo- jowych;
— Wskazania mo¿liwoœci i zagro¿eñ w zakresie poda¿y i popytu na surowce mineralne w Polsce w ró¿nych horyzontach czasowych;
— Wytyczenia kierunków i sposobów aktywnej i realnej ochrony bazy zasobowej;
— Wykreowania nowej polityki koncesyjnej dla ró¿nych szczebli administracji geolo- gicznej;
— Zmodyfikowania aktów prawnych dla potrzeb w³aœciwej gospodarki z³o¿ami, odpa- dami i surowcami;
— Pog³êbiania i propagacji wiedzy i informacji o roli surowców mineralnych w warun- kach zrównowa¿onego rozwoju;
— Utworzenia nowoczesnych baz danych geologiczno-gospodarczych bêd¹cych Ÿród-
³em informacji w tym zakresie oraz standaryzacji surowców;
— Wspó³udzia³u Polski w programach badawczych i realizacyjnych UE na rzecz zrów- nowa¿onego rozwoju;
— Ustanowienia i rozwoju wspó³pracy z krajami spoza Unii Europejskiej, zw³aszcza europejskimi i afrykañskimi, m.in. w zakresie pozyskiwania surowców mineral- nych.
LITERATURA
Analysis of the competitiveness of the non-energy extractive industry in the EU. Commission Staff Working Document. SEC(2007) 771.
Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2006 r. Praca pod redakcj¹ M. Gientki, A. Malon i M. Tymiñskiego. Pañstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Bilans Gospodarki Surowcami Mineralnymi Polski i Œwiata 2002–2006. Praca pod redakcj¹ R. Neya i T. Sma- kowskiego. Wyd. Pracowni Polityki Surowcowej IGSMiE PAN, Kraków 2008.
B o l e w s k i A., G r u s z c z y k H., 1988 – Geologia gospodarcza. Wyd. Geol., Warszawa.
B o l e w s k i A., G r u s z c z y k H., G r u s z c z y k E., 1990 – Zarys gospodarki surowcami mineralnymi. Wyd.
Geol., Warszawa.
B o l e w s k i A., G r u s z c z y k H., S m a k o w s k i T., 1979 – Studium bilansu gospodarki surowcami mineralnymi Polski w latach 1971–1976. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
II Polityka Ekologiczna Pañstwa. Dokument przyjêty przez Radê Ministrów RP w czerwcu 2000 r.
G a l o s K., S m a k o w s k i T., 2008 – Nowa polityka surowcowa Unii Europejskiej w obszarze surowców nie-energetycznych. Gosp. Sur. Min. z. 4/4 (w druku).
Kierunki badañ w dziedzinie geologii gospodarczej (surowcowej) na lata 2008–2015. Projekt Ministerstwa Œrodowiska, 2008 r.
N e y R., 1983 – Wykorzystanie zasobów surowców mineralnych. Nauka Polska, nr 3–4.
N e y R. (red.), 1991 – Zwiêkszenie efektywnoœci pozyskiwania i wykorzystania surowców mineralnych. Synteza koñcowa Centralnego Programu Badawczo-Rozwojowego 1.7. Wyd. CPPGSMiE PAN, Kraków.
N i e æ M., 2006 – Czy w Polsce mo¿liwa jest racjonalna gospodarka z³o¿ami kopalin? Górn. Odkr. nr 3–4, s. 57–62.
N i e æ M., 2003 – Problemy ochrony z³ó¿ kopalin. Prz. Geol. nr 10, s. 870–875.
N i e æ M., M y s z k a R., 2000 – Prognozowanie, dokumentowanie i ochrona z³ó¿ w warunkach gospodarki rynkowej. Górn. Odkr. nr 2–3, s. 1–23.
N i e æ M., P r z e n i o s ³ o S., 2004a – Problemy gospodarki z³o¿ami kopalin. Gosp. Sur. Min. z. 1, s. 5–26.
N i e æ M., P r z e n i o s ³ o S., 2004b – Wykorzystanie z³ó¿ kopalin w Polsce. Gosp. Sur. Min. z. spec. 1, s. 61–77.
Polityka ekologiczna Pañstwa w latach 2007–2010 z uwzglêdnieniem perspektywy do roku 2014 (projekt – wersja z 12 wrzeœnia 2008 r.). Ministerstwo Œrodowiska.
Polityka energetyczna Polski do 2030 roku (projekt – wersja z 4 wrzeœnia 2008 r.). Ministerstwo Gospodarki.
Polityka resortu w dziedzinie geologii gospodarczej (surowcowej) na lata 2005–2010. Projekt Ministerstwa Œrodowiska, 2005 r.
Public Consultation on Commission Raw Materials Initiative. Background paper.
Strategia dzia³alnoœci górnictwa wêgla kamiennego w Polsce w latach 2007–2015. Dokument przyjêty przez Radê Ministrów RP w lipcu 2007 r.
S z a m a ³ e k K., 1995 – Aktualne kierunki polityki surowcowej pañstwa. Górn. Odkr., nr 6, s. 3–6.
S z a m a ³ e k K., 2007 –Podstawy geologii gospodarczej i gospodarki surowcami mineralnym. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
Za³o¿enia polityki pañstwa w dziedzinie surowców mineralnych. Dokument przyjêty przez Radê Ministrów RP w maju 1996 r.
KIERUNKI POLITYKI SUROWCOWEJ POLSKI
S ³ o w a k l u c z o w e
Surowce mineralne, kopaliny, z³o¿a, odpady, polityka, zrównowa¿ony rozwój, ochrona
S t r e s z c z e n i e
Notowany w ostatnich latach dynamiczny wzrost poda¿y i zu¿ycia surowców mineralnych przy rekordowo wysokich cenach wiêkszoœci z nich i niepewnoœci dostaw, spowodowa³y nowe podejœcie do problematyki surowcowej ze strony najwy¿szych organów UE, bowiem kraje cz³onkowskie, w tym Polska, s¹ deficytowe w wiêkszoœæ surowców. Skutkiem tego jest szereg analiz i dokumentów, zrealizowanych g³ównie w Dyrektoriacie Generalnym Przedsiêbiorstw i Przemys³u KE, i propozycja nowej polityki surowcowej UE zgodnie z zasadami zrównowa¿onego rozwoju. Ustawodawstwo prawne Polski, jak i akty wykonawcze s¹ zbie¿ne z unijnymi w za- kresie zrównowa¿onego rozwoju, a najwa¿niejszy dokument – II Polityka Ekologiczna Pañstwa w sposób ogólny w dwóch programach odnosi siê do surowców mineralnych. Zarówno krajowe jak i unijne dokumenty leg³y u podstaw zaproponowanych nowych kierunków polityki surowcowej Polski, zgodnej z zasadami zrównowa¿o- nego rozwoju, m.in. w zakresie ograniczenia materia³o-, energoch³onnoœci i odpadowoœci gospodarki, wykorzy- stania na wiêksz¹ skalê Ÿróde³ odpadowych, aktywnej ochrony bazy zasobowej kopalin poprzez efektywniejsze jej wykorzystywanie, stosowanie surowców alternatywnych, rozwijanie i propagacjê wiedzy o zasobach, surowcach mineralnych itp., w tym o mo¿liwoœci ich sprowadzania z krajów trzecich.
THE DEVELOPMENT OF THE MINERAL COMMDITIES POLICY IN POLAND
K e y w o r d s
Mineral commodities, raw material, deposits, wastes, sustainable development, protection
A b s t r a c t
Besides some ecological constrains, expanding World economy in recent years promoted dynamically growing demand for nearly all groups of mineral raw materials. This situation was observed and positively concluded by the European Union in the years 2005–2007. Several documents and new law regulations has been accepted by EU Committees. It has changed EU mineral policy, especially regarding mineral raw materials supply for EU economy. The new major directions in this policy are: growing supply from European countries (both EU and non-EU countries) and cooperation with third developing countries (mostly African ones). This includes EU contribution to development of their mining industry, as well as direct investments of EU companies e.g. in Africa.
In Poland, there is an expectation for appropriate legislation that will follow trends already accepted by EU. Up till now, they have already found several practical implementations in Polish economy. The authors propose the main directions of Polish mineral policy, for two time horizons: up to 2015 and up to 2030, with necessary changes in actual legislation.
