Tutoring Gedanensis (1) 56-60 (2016) ISSN 2451-1862
Truciciel dziko-miejskiej przestrzeni
Iga Mercedes Budzyńska
Wydział Oceanografii i Geografii, Instytut Oceanografii E-mail:imb85@op.pl
Tutor: prof. UG, dr hab. Joanna Fac-Beneda Instytut Geografii, Katedra Hydrologii
Streszczenie: Celem niniejszej pracy jest próba spojrzenia na zanieczyszczenie wód z punktu widzenia mieszkańców. W kwietniu 2015 r. przeprowadzono patrolowe pomiary przepływu oraz wybranych parametrów fizyczno-chemicznych, które potwierdziły badania WIOŚ stwierdzające zły potencjał ekologiczny Regułki i Utraty.
Słowa kluczowe – Regułka, Utrata, Pruszków, zanieczyszczenie wód
Wstęp
Zieleń w mieście najczęściej kojarzy się z długimi parkowymi alejami, pomnikami, mostkami, rzeczułkami i stawikami, z rondami usłanymi dywanami kwiatów i donicami pod urzędem miasta.
Natura idealna, zaprojektowana, wyregulowana i spełniająca wszelkie normy estetyczno-prawne.
Jednak zieleń miejska to nie tylko sielankowy obraz rodziny na równo przystrzyżonym trawniku.
Istnieje druga, mniej reprezentatywna twarz miejskiej zieleni, twarz o której może nie wiemy, a może nie chcemy wiedzieć. Błotno muliste kanaliki, co i rusz zasilane dopływem ścieków. Miejska dżungla, w której schronienie znajdują zarówno sarna jak i obrośnięty mchem but. Odpychające tereny na uboczu tętniących życiem uliczek.
Położenie obszaru badań
Nie trzeba daleko szukać, by osobiście się o tym przekonać. Na zachód od Warszawy tuż obok ruchliwych Alei Jerozolimskich płynie ciek nazywany przez miejscowych Regułką (Ryc. 1). To również nazwa cieku według danych z dnia 06.05.2015 r. (geoportal.gov.pl). Nieporządek panuje jednak nie tylko w okolicy rowu, ale również w nazewnictwie. W skali 1:50 000 jest to Rów Malichy - Reguła (MPHP), w skali 1:200 000 Regułka IV (dopływ spod Michałowic) (Czarnecka i in., 2005).
W państwowym rejestrze nazw geograficznych (PRNG) widnieje z kolei nazwa Rów U1 (Nazewnictwo, 2006). W pracy posłużono się nazwą Regułka. Nie należy jej mylić z bezpośrednim dopływem Wisły - Regułką położoną w woj. małopolskim w okolicy miejscowości Regulice.
Według Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, jest to Rów Regułka (Ryc. 2), przepływa on przez Opacz, Michałowice, Piastów, Reguły, Tworki i Pruszków, gdzie wpada do Utraty. Mały ciek o przepływie Q = 0,12 m3∙s-1 (Ryc. 2, pkt.1) i Q = 0,13 m3∙s-1 (Ryc. 2, pkt.2) podczas budowy i remontu trasy został włożony w betonowe koryto. Na wysokości Reguł betonowe dno kończy się, a rów znacznie się poszerza i pogłębia. Regułka przepływa tu przez park, gdzie zasila stawik (Ryc. 2, pkt. 1).
Tutoring Gedanensis Tutoring Gedanensis 2016
Ryc. 1. Położenie cieku Regułka [1]
Ryc. 2. Miejscowości wzdłuż biegu Regułki
Wyniki
Mieszkańcy chętnie przychodzą nad rzekę, dzieci bawią się na wydzielonym placu, seniorzy siedzą na ławkach i dokarmiają pływające po stawie kaczki. Wszystkie śmieci lądują w jednym z wielu postawionych w parku koszy, a właściciele psów mogą posprzątać po swoim pupilu, w parku postawione są bowiem specjalne kosze i papierowe torebki do tego celu przeznaczone. Obserwując taki park można dojść do wniosku, że jesteśmy w stanie żyć w harmonii z otaczającym środowiskiem, a miejsca zielone, szczególnie cenne w mieście, są szanowane i otaczane opieką, zarówno przez mieszkańców, jak i administrację. Nic bardziej mylnego. Wystarczy przejść parę kroków by zobaczyć, że takie parki są tylko fasadą, maską zakrywającą naszą mentalność śmieciarza-kombinatora, który dla zysku, lub z nikomu nie pojętych przyczyn, zaśmieci i zatruje wszystko, co znajduje się za płotem jego działki. Idąc dalej wzdłuż Regułki wkraczamy w zupełnie inny świat, położony gdzieś na tyłach naszych działek, tuż za płotami naszych domów. Grząski grunt i gąszcz gałęzi, a w lecie również wysokich traw i pokrzyw skutecznie odstrasza od zwiedzania tych miejsc, my jesteśmy jednak nieugięci. Niczym Indianie w amazońskiej puszczy przedzieramy się przez gęstwinę, by wkrótce odkryć wstydliwą tajemnicę naszej „dżungli”, a są nią śmieci. Zaczynając od tradycyjnych już butelek, lodówek, opon i gruzu, po przez te bardziej oryginalne; plastikowy smok który najwyraźniej wybrał wolność i w nowym środowisku bezskutecznie poszukuje pobratymców, unoszący się na wodzie basenik dziecięcy (Ryc. 3), utkwiony na gałęzi uniemożliwiającej mu dalszy rejs, wspomniany we wstępie omszony but, zapomniany przez właściciela, bezlitośnie oddzielony od drugiego.
Ryc. 3. Zaśmiecone koryto cieku
Jednak tak typowy dla naszych lasów festiwal śmieci to nie wszystko. Dalej krajobraz brutalnie przecina budowa. Wściekle żółte koparki i tymczasowe mostki z desek zdają się krzyczeć;
„jesteśmy tu, ucywilizujemy tą dzicz”. Cywilizowaniem dziczy zajął się również tytułowy truciciel, wzbogacając regułkę o szarobury, stu procentowo cywilizowany, ściek. Wypluwana z betonowej rury, mętna zawiesina, miesza się z przejrzystą wodą Regułki, nadając jej barwę asfaltu i zapach rozkładu (Ryc. 4). Zły stan wody w Regułce potwierdzają badania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie (Stan środowiska, 2014). Potencjał ekologiczny Utraty określono jako zły.
Jak wynika z własnych badań (Ryc. 5, Tab. 1) Regułka „wzbogaca” Utratę o sód, potas, magnez, wapń, fluorki, chlorki, bromki i siarczany. W tabeli zestawiono wyniki analizy trzech próbek; punktu A z Utraty przed ujściem Regułki, punktu B z pruszkowskiego odcinka Regułki oraz punktu C z odcinka Utraty za ujściem Regułki.
Ryc. 4. Niekontrolowany zrzut ścieków do Regułki
Ryc. 5. Lokalizacja punktów poboru wody
Tab.1. Wybrane parametry fizyczno-chemiczne wód Utraty i Regułki
Co miłośnik przyrody robi w takim miejscu? Czy nie lepiej wybrać się na spacer do lasu a nie szwendać się na tyłach fabryk, podążając za płynącym tuż za ich płotami rowem? Może to dziwić ale takie miejsca są schronieniem dla wielu zwierząt. Oprócz śmieci znaleźć można tu ciszę, którą doceniają sarny polne. Zauważone szybko uciekają, zostawiając po sobie jedynie ślady racic. Idziemy więc dalej. Zarośla powoli się rozrzedzają, widać w oddali trasę kolejki i ulicę. Szara struga przepływa przez wyregulowane palikami koryto. Brzeg wyścieła soczyście zielona trawa z rolki, obok widać liche sadzonki które w przyszłości mają tworzyć szpaler drzew. Zbliżamy się już do końca naszej wyprawy. Cuchnący ściek przepływa dyskretnie w dole ulicy (Ryc.6).
Ryc. 6. Regułka na wysokości Tworek (pkt 2, Ryc. 2)
Parametr [mg∙dm-3]
Utrata pkt. A
Regułka pkt. B
Utrata pkt. C
Sód 42,73 52,11 44,23
Amoniak 0,57 0,60 0,51
Potas 7,28 5,58 7,32
Magnez 11,49 14,43 11,79
Wapń 88,12 108,62 90,40
Fluorki 0,17 0,23 0,23
Chlorki 61,11 118,04 71,39
Bromki nw 0,11 0,02
Fosforany nw 0,03 nw
Siarczany 69,41 107,44 78,68
Przewodność 634 710 599
pH 8,23 7,96 8,02
Zawiesina
ogólna 378 429 361
wpływającej do niej Regułki. I nic się nie dzieje, nikt się nie dziwi. Dzieci dalej się bawią, dorośli dalej spacerują. Szara rzeka zostaje niezauważona. Ale czy napewno? Warto się zastanowić co my możemy zrobić, by poprawić jakość wód.
Ryc. 7. Park Potulickich w Pruszkowie, (fot. Mariusz Finkielsztein)
Literatura
Czarnecka H., Dobrowolski A., Głowacka B., Hołdakowska J., Krupa-Marchlewska J., Lebiecki M., Rawicka E., Zaniewska M., 2005. Atlas podziału hydrograficznego Polski. IMGW. Seria atlasy. Wyd. Wojskowe Zakłady Kartograficzne. Warszawa.
Nazewnictwo Geograficzne Polski. Hydronimy. 2006. Tom 1, Warszawa.
Stan środowiska w województwie mazowiecki w 2013 roku. 2014. Wojewódzki Inspektorat w Warszawie.
Warszawa.
Źródła internetowe
[1] http://mapy.geoportal.gov.pl/imap (06.05.2015).
Krótka notka o autorze: Studentka II roku oceanografii I stopnia. Z zamiłowania przyrodnik. Zainteresowania badawcze dotyczą popularyzacji nauki i ochrony środowiska (zwłaszcza morskiego). Udziela się również w radiu studenckim MORS oraz Studenckim Kole Naukowym Oceanografów. Wolny czas poświęca podróżom oraz żeglowaniu. Nie wyobraża sobie dnia bez muzyki i jazdy rowerem.
