Architektura krajobrazu na Politechnice Wrocławskiej

65

nych. Systematycznie powiêkszano stare i zak³adano nowe parki; powsta- wa³y tereny sportowo-wypoczynko- we tak wielkiej urody jak kompleks Stadionu Olimpijskiego. Listê przy- k³adów mo¿na by ci¹gn¹æ d³ugo. Jak wiadomo, dalsze losy miasta nie sprzy- ja³y trosce o jego wygl¹d. Wojny, zmiany granic, migracje ludnoœci...

Integruj¹ce siê w latach szeœæ- dziesi¹tych œrodowisko specjalistów z dziedziny kszta³towania terenów zieleni uleg³o rozproszeniu w wyni- ku antyinteligenckich represji 1968 roku. Pozosta³ wszak¿e œlad w pamiê- ci: nagroda przyznawana przez SARP dla m³odych projektantów terenów otwartych nosi imiê Ewy Cieszyñ- skiej-Kazimierskiej, zwi¹zanej przez wiele lat z Wydzia³em Architektury PWr.

Rok 1980 odrodzi³ pewne na- dzieje na poprawê sytuacji, przynaj- mniej w zakresie dydaktyki. Dziêki inicjatywie Krystyny Gesler-Wiejak (PWr), £ucji Skomorowskiej (WSSP) i Janusza Szymañskiego (PKZ), prace nad utworzeniem miêdzyuczelniane- go podyplomowego studium Kszta³- towanie terenów zieleni zosta³y doœæ

daleko zaawansowane. I znów rze- czywistoœæ uniemo¿liwi³a realizacjê planów. Wraz ze stanem wojennym sprawy humanizacji ¿ycia w mieœcie odsuniêto na czas nieokreœlony.

Studium

podyplomowe

Minê³o kolejnych dziesiêæ lat.

Run¹³ mur berliñski i przysz³oœæ za- czê³a siê rysowaæ w optymistycznych barwach. Przypadek sprawi³, ¿e gdy w Rio de Janeiro rozpoczyna³ siê Szczyt Ziemi (6 czerwca 1992), któ- ry zaowocowa³ AGEND¥ 21 – sztan- darowym dokumentem dotycz¹cym polityki przestrzennej œwiata, we Wroc³awiu zakoñczy³a siê w³aœnie w Muzeum Architektury konferencja Promenady – Parki – Ogrody. Jej uczestnicy opublikowali list otwarty do prezydenta Wroc³awia Bogdana Zdrojewskiego. Warto podkreœliæ, ¿e zawarte w nim postulaty pokrywa³y siê z tym, co w ramach przygotowañ do EXPO 2000 przyjêto we wzorco- wym programie Hanower – miasto jak ogród.

Wroc³awsk¹ konferencjê zorga- nizowa³ Zak³ad Kszta³towania Œrodo- wiska PWr oraz Wszechnica PAN, a uœwietnili j¹ sw¹ obecnoœci¹ pro- fesorowie tak znani jak Janusz Bog- danowski z Krakowa i Longin Maj- decki z Warszawy. Obszern¹ wystawê Promenady Wroc³awskie,

Architektura krajobrazu na Politechnice Wroc³awskiej

Landscape Architecture

at Wroc³aw University of Technology

Du¿e miasta, choæ oferuj¹ mieszkañcom wiele rozwi¹zañ u³a- twiaj¹cych ¿ycie, jednoczeœnie od- rywaj¹ ich od naturalnego œrodowi- ska. St¹d rodz¹ siê têsknoty za howardowskim miastem-ogrodem, który inspirowa³ poszukiwania urba- nistów zarówno na pocz¹tku XX wie- ku, jak i pod koniec tego stulecia.

Warto przypomnieæ, ¿e Wroc³aw sta³ siê jednym z pierwszych miejsc, gdzie podjêto próbê realizacji tego modelu. Ju¿ w 1902 roku ukaza³a siê publikacja Breslau als Gartenstadt, potem zaœ nast¹pi³y konkretne reali- zacje miast-ogrodów, takich jak Kar-

³owice czy Paw³owice. W podobnym duchu rozplanowano osiedla na przedmieœciach: Sêpolno, Grabiszyn, Biskupin oraz mniejsze lub wiêksze satelitarne kolonie mieszkaniowe.

Istotn¹ rolê w popularyzacji mo- delu Howarda na gruncie wroc³aw- skim odegra³a wystawa ogrodnicza, towarzysz¹ca Wystawie Stulecia w 1913 roku. Z tej okazji na obrze-

¿ach Parku Szczytnickiego zaaran¿o- wano wzorcowe rozwi¹zania ogro- dów historycznych, egzotycznych (st¹d ogród japoñski) i wspó³czes-

66

66

obejmuj¹c¹ prace studenckie, uczniowskie oraz orygina³y projek- tów wypo¿yczonych z Miejskiego Archiwum Budowlanego, odwiedzi³ tak¿e prof. Zbigniew Brzeziñski – za- interesowany potencja³em twórczym i wizjami rozwoju Wroc³awia.

Jedynym konkretnym efektem konferencji by³o utworzenie Pody- plomowego Studium Architektury Krajobrazu, czego podjê³a siê dr Ali- na Drapella-Hermansdorfer z Zak³a- du Kszta³towania Œrodowiska. Tym razem do realizacji zamierzenia do- sz³o nadzwyczaj szybko. Ju¿ w paŸ- dzierniku 1993 roku na Wydziale Architektury PWr rozpoczê³y siê za- jêcia na 3-semestralnym studium.

Dyplomy uzyska³o 30 osób. Nastêp- na grupa chêtnych podjê³a naukê w 1996 roku. Czeœæ projektów seme- stralnych i sporo dyplomowych znaj- duje potem mniejsze lub wiêksze za- stosowanie w praktyce. Sprzyja temu, miêdzy innymi, wspó³praca z Wy- dzia³em Ochrony i Kszta³towania Œrodowiska UM Wroc³awia.

Studium rozwija³o siê kadrowo i programowo wraz ze swoimi s³u- chaczami. Ze wzglêdu na interdyscy- plinarny charakter oferowanej wie- dzy, organizatorzy musieli zadbaæ o nauczycieli akademickich repre- zentuj¹cych ró¿ne kierunki nauko- we. Wœród prowadz¹cych zajêcia znaleŸli siê praktycy tak doœwiadcze- ni i zas³u¿eni dla miasta jak Janusz Szymañski. Zaproszono te¿ kadrê z Akademii Rolniczej, miêdzy inny-

mi prof. Franciszka Gospodarczyka z Wydzia³u Rolniczego AR, z które- go inicjatywy utworzono w 1995 roku na tym wydziale specjalizacjê ma- gistersk¹ z zakresu kszta³towania te- renów zielonych. Wspó³praca jest zreszt¹ obustronna, gdy¿ czêœæ za- jêæ projektowych, w tym tak¿e dy- plomy, prowadzi tam dr hab. arch.

Alina Drapella-Hermansdorfer.

Od pocz¹tku swego istnienia Studium sta³o siê p³aszczyzn¹ inte- gruj¹c¹ ludzi o podobnych zaintere- sowaniach i pasji dydaktycznej. Or- ganizowano wystawy projektów, konferencje i wycieczki, jak wyjazd na Federaln¹ Wystawê Ogrodnicz¹ BUGA ’95 do Cottbus. We wrzeœniu ubieg³ego roku odby³o siê semina- rium objazdowe szlakiem wielkich dokonañ krajobrazowych w RFN, którego kluczowym momentem by³o zwiedzanie terenów EXPO 2000 oraz miasta-ogrodu – Hanoweru. Mimo ogromnej trasy (Lipsk, Kassel, Gelsen- kirchen, Hanower, Magdeburg, Luc-

kau) wyjazd okaza³ siê inicjatyw¹ w pe³ni udan¹, która zbli¿y³a pra- cowników wiêkszych oœrodków aka- demickich w kraju, przedstawicieli samorz¹dów lokalnych oraz firm za- k³adania i pielêgnacji zieleni. By³o to pierwsze pozauczelniane przedsiê- wziêcie kadry zwi¹zanej z utworzo- nym w grudniu 1999 roku kierun- kiem studiów w zakresie architektury krajobrazu na Wydziale Melioracji i In¿ynierii Œrodowiska Akademii Rol- niczej we Wroc³awiu. W sensie me- rytorycznym seminarium zosta³o przygotowane przez pracowników Zak³adu Kszta³towania Œrodowiska PWr – Alinê Drapellê-Hermansdor- fer i Paw³a Ogielskiego.

Zgodnie z postulatami uczest- ników – seminarium Krajobraz XXI wieku ma mieæ charakter cykliczny.

Obecnie trwaj¹ prace organizacyj- ne nad kolejnym – wrzeœniowym spo- tkaniem, w które, poza oœrodkami wroc³awskimi, w³¹czy³ siê Wydzia³ Architektury Politechniki Gliwickiej.

67 67

Na wydziale

Zagadnieniami architektury kra- jobrazu na Wydziale Architektury PWr zajmuje siê kilka jednostek.

Obok oferty dydaktycznej, realizo- wanej przez Zak³ad Kszta³towania Œrodowiska istnieje te¿ obszerny blok zajêæ zwi¹zanych z rewaloryzacj¹ historycznych za³o¿eñ zieleni, pro- wadzony przez prof. Barbarê Stêp- niewsk¹-Janowsk¹. Dziêki dr hab.

arch. Wandzie Kononowicz wro- c³awskie osiedla-ogrody zaczê³y byæ znane i doceniane równie¿ poza gra- nicami Polski. Profesor Zbigniew Baæ od wielu lat zajmuje siê humaniza- cj¹ osiedli mieszkaniowych, a jego warsztaty Habitat ciesz¹ siê nie- zmiennym uznaniem, podobnie jak miêdzynarodowe warsztaty projekto- we o zbli¿onej tematyce, organizo- wane co kilka lat przez dr. Stanis³a- wa Lose. Trudno te¿ przeceniæ efekty dzia³alnoœci dr. hab. Stanis³awa Janu- szewskiego, kierownika kilku kolej- nych studiów podyplomowych oraz wielu przedsiêwziêæ zwi¹zanych z ochron¹ zabytków techniki.

Na wydziale jest przede wszyst- kim wielu praktyków, którzy poprzez swoje realizacje wp³ywaj¹ na kszta³t wroc³awskiej architektury krajobra- zu. Wœród nich nale¿y wymieniæ Tomasza Myczkowskiego – autora nowej aran¿acji Rynku i pl. Solnego, dr. Leszka Malugê – projektanta wie- lu ogrodów, czy zespó³ prof. Tade- usza Zipsera, który okreœli³ mo¿liwoœ- ci rozwoju systemu zieleni Wro- c³awia.

Nadal rozwija swoj¹ dzia-

³alnoœæ Podyplomowe Studium Architektury Krajobrazu, które- go organizacj¹ od 1999 roku zajmuje siê tak¿e dr Artur Kwaœniew- ski z Zak³adu Kszta³towania Œrodo- wiska. Na podstawie wczeœniejszych doœwiadczeñ, czas trwania Studium zosta³ wyd³u¿ony do dwóch lat, za- jêcia zaœ odbywaj¹ siê w soboty, co umo¿liwia przyjazdy osób nawet z bardzo odleg³ych stron kraju. Obec- nie realizowane s¹ dwa równoleg³e potoki – w danym roku akademickim jedno studium siê zaczyna a drugie koñczy. Zg³oszeñ jest tak wiele, ¿e prawdopodobnie kolejny nabór kan- dydatów odbêdzie siê w czerwcu.

W XXI wiek

Studenci Wydzia³u Architektu- ry zapoznaj¹ siê z problematyk¹ ar- chitektury krajobrazu g³ównie na kie- runku gospodarka przestrzenna.

O ambicjach m³odych ludzi œwiad- czy to, ¿e cztery zespo³y studenckie wys³a³y na EXPO 2000 prace doty- cz¹ce krajobrazu XXI wieku. Znacz- nie trudniej jest prze³amaæ utrwalony przez tradycjê schemat kszta³cenia ar- chitektów. Czy to zmieni siê w naj- bli¿szej przysz³oœci? Dziewiêæ lat po Szczycie Ziemi w Rio warto by do- strzec, w jakim kierunku zmierza œwiat. Zwolennicy rozwijania archi- tektury krajobrazu widz¹ mo¿liwoœæ w poszerzaniu formu³y i ofensywnym podejœciu: byæ mo¿e celowa by³aby zmiana nazwy przedmiotu ochrona œrodowiska na zrównowa¿ony roz- wój?

Odpowiedzi¹ na wyraŸne zapo- trzebowanie na specjalistów z dzie- dziny architektury krajobrazu jest zatwierdzenie tego kierunku kszta³- cenia na kilku polskich uczelniach.

Taka decyzja zapad³a w roku 2000 na Akademii Rolniczej we Wroc³a- wiu, a znaczny udzia³ w realizacji programu zajêæ maj¹ przedstawicie- le Politechniki Wroc³awskiej.

Maria Kisza

Przedruk zaktualizowany z pisma informacyjne- go Politechniki Wroc³awskiej – Pryzmat.

The article is an updated version of the text publi- shed in Pryzmat, information journal of Wroc³aw University of Technology

Mapy mentalne (tutaj jako komentarz do I seminarium wyjazdo- wego z cyklu Krajobrazy XXI wieku) s¹ rodzajem twórczego zapisu myœli propagowanym na Wydziale przez autora rysun- ków - prof. Zbigniewa Bacia.

“Mental maps”, developed by Professor Zbigniew Baæ of the Department of Architecture, record the process of creative think- ing; here they provide a commentary to the first seminar of the Landscapes of the 21^st Century series.