Trendy w światowej produkcji i obrocie narkotykami

(1)

Waldemar Krawczyk

Trendy w

światowej

produkcj

i

i obrocie narkotykami

Rodzajnarkotyku 1995 r. 2000r. 2004 r.

Heroina 44 tony 78 ton 99 ton

Kokaina 300 ton 371 ton 590 ton

Konopie 3209 ton 4672 ton 6264 ton

Narkotykisyntetyczne 8 ton 46 ton 26ton

Heroina 1,6 Kokaina 5,5 Konopie 2,2 Amfetamina/metamfetamina 1,5 Tabletkiecstasy 1,5 Tabela1

Szacunkowaglobalna produkcjanarkoty kówwroku 2004

Estimation ot global production ot drugs in 2004 Tabela 2 244200 687 4850 495 98000 2760 520 Wartość wmld dolarów Roczna produkcjawtonach Rodzaj narkoty ku Liście koki Kokaina Opium Heroina Konopie Haszysz

Narkotyk isyntetyczne

Rodzaj narkotyku

Tabela3 Szacunkowawartość

skonfiskowanychnarkotyków w2004 r.- obrót hurtowy Estimated value ot seized drugs in 2004

- wholesale turnover Konfiskaty narkotykównaświecie

World drug seizures

•Sumaryczny 15- 16 lat

mln ludzi. Liczby te świadczą o tym, jak wielkie istnieje zapotrzebowanie na narkotyki i jak potężnym

przemy-słemjest ich produkcja i dystrybucja. Nie można dokładnie określić, ile narkotyków jest produkowanych w skali globalnej wciąguroku.Możli

we jest jedynie oszacowanie tych

wielkości (tab.1) na podstawie konfi-skat (tab.2) dokonywanych przez

si-ły antynarkotykowe oraz liczby osób

uzależnionych i ich zapotrzebowania na narkotyki.

Zachętą do nielegalnej działalno ści jest na ogół osiągany zysk.

Wprzypadku narkotyków obroty i zy-ski z nimi związane można

oszaco-wać na podstawie wartości konfiskat (tab.3).

• L

ii

l

_

ii

1 _

=

L Konopie Amfnl..leł Ecstasy Kokaina Her oina 40 35 30 25 20 15 10 5 O

Narkotyki to jedno z największych zagrożeńdla rozwojuspołeczeństwa, eliminującez normalnegożyciami lio-nymłodychludzi, ajednocześnie jed-na z jed-najbardziej dochodowych dzie-dzin przestępczej działalności. Pro-dukcja narkotyków i handel nimi znaj-duje się na drugim miejscu pod wzg l ęde m zysków- za handlem

bro-nią, a przed najbardziej dochodowym legalnym biznesem, jakim jest pro-dukcja samochodów.

O tym, jak wielkim zagrożeniem

dla zdrowia iżycia ludności sąnarko -tyki, świadczą dane mówiące o licz-bie osób, któremiałykontakt z narko-tykami (ryc. 1). Co trzeci mieszkaniec Europy i Stanów Zjednoczonych palił marihuanę lub inny produkt konopi, awśród młodzieżyw wieku15-16lat

aż40% miało przygodę z tym narko-tykiem. Z roku na rokrośnie zagroże

nie narkotykami syntetycznymi: są

one regularniezażywane sąprzez 40 milionów ludzi na świecie. Z badań

statystycznych wynika, że są szcze-gólnie popuiarne wśród ludzi mło

dych, z których co czwarty zażywał amfetaminę lub ecstasy.Po kokainę sięgaregularnie 13 mln ludzi,heroinę zażywa9 mln, a opium imortinę- 13

Ryc.1.Zagrożenieposzczególnyminarkotykami[%populacjiwUSAi Europie] Fig.1. Threat ot specific drugs{%population in U.S. and Europe]

(2)

Łącznie wartość narkotykówsk on-fiskowanych w 2004 r.wynos iła po -nad 12 mld USD.Bio rącpoduwagę

fakt,że konfiskuje się od 5 do 10%

narkotyków znajdujących się w rze -czywistościna rynku,możnaprzyjąć ,

że ich wartość w globalnym obrocie

może wynosić nawet 200 mld USD.

(to jest 5 razy więcej niż wynosi b u-dżet Polski). Zyski osiągane na tym rynku są olbrzymie i wynoszą od

100-300 USD. za każdego za inwe-stowanego dolaraw narkotyki synte-tycznedo1000 USD. za dolara za in-westowanego w heroinęikokainę.

Przedstawione wyżej dane poka

-zuj ą, jakpotężnyjest rynek na rkoty-kowy. Z jednej strony narkotyki są niebezpieczne dladziesiątkówm ilio-nów ludzi na świecie, z drugiej -tworzą ogromny rynek finansowy imogą stanowić zagrożen ie dla sta-bi l ności ekonomicznej poszczegól-nych państw czy nawet całych r ejo-nówświata.

Opium i heroina

Heroina jest narkotykiem półsyn tetycznym, otrzymywanym w proce-sie acetylowania morfiny wyod ręb nionejz opium.Opium jest zdefin io-wane jako wysuszone na powietrzu mleczko zebrane z naciętych makó -wekPapaver somniferum. Otrzymuje się je przez nacięcie zielonych jesz

-cze makówek po upływie około

10dni odopadnięciakwiatów (ryc. 2). Z makówek wypływa mleczna ciecz, k1óra podwpływem powietrza utlenia się i przybiera brunatną barwę. Pro -dukt ten jest zeskrobywany specjal-nymi nożami i formowany w porcje. Zbiór z jednej plantacji jest prowa -dzonyokoło2 tygodni,azjednej ma-kówki jednorazowo zbiera się około 0,1 g opium. Nielegalny proces pro -dukcji heroiny z opium składa się z trzech etapów:

1. Ekstrakcji (wydzielenia)morfiny z opium i oczyszczeniamorfiny

2. Przetworzenie morfiny w hero -inę (acetylowanie) z wykorzystaniem bezwodnika kwasu octowego

3.Oczyszczenieheroinyi ewentu-alneprzeprowadzeniejejw sól (chlo-rowodorek).

6

Obecnie heroina pochodzi głów

nie ztrzech obszarówżród łowych : 1. Azji Południowo-Zachodn iej:

Afganistan (80% światowej produk-cji),Pakistan

2. Azji Połudn iowo-Wschodniej:

Myanmar (Birma), Laos, Tajlandia, Wietnam

3. Ameryki Łac ińs kiej: Kolumbia, Meksyk

Ryc.2. Opium (a)ijego zbiór (b)

Fig.2.Opium(a)and poppyhatVest(b)

Wkażdymztrzech podstawowych rejonów produkcjiheroiny stosujesię

niecoin n ą technologięjej otr zymywa-nia.Z tegowzględuróż ni sięona c zy-stością i wyglądem. Najczystsza po -chodzi z AzjiPołudniowo-Wschodniej

(powyżej 90%) i ma postać białego lubjasnobeżowego proszku. Heroina z obszaru Azji Południowo-Zacho

dnieji Kolumbiimaczystośćw zakr e-sie 60-70% i jest proszkiem koloru beżowego lub jasnobrązowego . He-roina meksykańskamaczystość rzę du 30-40% i jest brązowym prosz-kiem lub mazistą substancją pr zypo-minającąopium.

Produkcjaopium

Największym producentem opium jest Afganistan. Na rynek narkotyko-wy szczególny wpływ miała sytuacja polityczna w tym kraju.Pozakończe niu wojny ze Związkiem Radzieckim Afganistan stał się głównym produ -centem opium na świecie.

Rekordo-wą produkcję osiągniętow roku1999, kiedy to na terenachkontrolowanych przez Talibów uzyskano 4565 ton opium, co stanowiło 79% światowej produkcji. Tylko w północnej części Afganistanu działało ponad 400 fa -bryk przetwarzających opium na

he-roinę. Pod koniec iat 90. około 90%

heroinyna rynku europejskim po cho-dziło z Afganistanu. Sytuacja taka spowodowała znaczny spadek cen heroiny i opium.Wroku2000 pod na-ciskiem opinii międzynarodowej,

a być może również w celu zabloko-wania spadkucen, Talibowie ogran i-czyli produkcję opium o 30% w st o-sunku doroku1999,awroku2001

-o90%.Ograniczenia te niespowodo

-wałyjednakznacznego spadku poda -żyheroiny,gdyżjednocześn ie zaczę to wykorzystywać zapasy opium na -gromadzone w latach 90. Sytuacja w Afganistaniezmieniłasięd iametral-nie po ataku terrorystycznym na World Trade Center z 11 wrześn ia

2001 r. W odpowiedzi na ten atak 7 października2001 r.rozpoczęła się

akcjamilitarnaprzeciwkoTalibomiAl Kaidzie . Spowodowało to pewne utrudnienia w przemycie i produkcji heroiny, ale z drugiej strony na tere-nach wyzwolonych z władzy Talibów miejscowi rolnicy rozpoczęli masowy

wysiew maku, czego efektem był

zbiór opium w kwietniu i maju2002 r. Uprawy makuobjęły około80 000 ha, a zbiory opiumbyłyna poziomieroku 2000 (3400 ton) (ryc.3).

Efek1em przemian wAfganistanie byłozmniejszenie dostaw heroiny do Europy na przełomie lat 2001/2002

oraz wzrost jej ceny. Jednak już w maju 2002 r.sytuacja wróciła do normy,a nielegalne dostawy z Afga-nistanu zostały wznowione,mimoże nowewładze afgańskie oficjalnie za -broniły produkcji opium. Obecnie Afganistan dostarcza około 90%

światowejprodukcjiopium(ryc.4). W Afganistanie wytwarzasię oko-ło 4200ton opium,które w znacznej

(3)

RyC. 3.ProdukcjaopiumwAfganista nie

Fig. 3. Production otopiumin Afganistan

kie ilości są przemycane drogą

lotni-czą wbagażach lub przez tzw.poły

kaczy (najczęściej kobiety,

przemy-cającewżołądkunawet do 500 g he-roiny).

Głównymiorganizatorami

przemy-tu heroiny do Europysą grupy

prze-stępcze , najczęściej tureckie ialbań

skie. Te ostatnie są szczególnie

ak-tywne w Szwajcarii, Skandynawii

i państwach bałkańskich. Należy

podkreś lić, że grupy albańskie naj-szybciej się rozwijają i zatrudniają

I

_-

I

!

_-

_J

!

_,

_J

-,

I

I I _~_. 2000 1000 3000 5000 4000

o

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 500

300 •Heroina skonfiskowana

IłHeroina narynku

Ryc. 4.Udziałposzczególnyc hregionówświata wprodukcjiopium[%]

Fig. 4.War/d regions:percentage share ot opium

production

Ryc. 5.Produkcja heroiny[t] Fig.5.Productionot heroin[t]

Ryc. 6.Główneszla ki przemytniczeheroinyzAfganistanu(źródło:WorldDrugRepo rt2005,UNO DC) Fig. 6.Majortrafficking routes from Afganistan(source:World OrugReport2005,UNOOC)

części przetwarzane jest w bardzo

wysokiej jakości heroinę. W

Myan-marzewytwarzasię 370 ton (wcale]

Azji Południowo-Wschodniej 413

ton), a w Kolumbii i Meksyku około

140 ton opium.

Produkcj a, przemyt i konfiskaty

heroiny

Produkcja heroiny od 1994 r.

utrzymuje się na poziomie od

400-500 ton.Wyjątkiem byłrok 1994

i 1999, gdy produkcja ta zbliżyła się do 600 ton. W roku 2001 na skutek

drastycznych ograniczeń

wprowa-dzonych przez Talibów w

Afganista-nie produkcja heroiny spadła do

po-ziomu 160 ton. Po wojnie USA z

Tali-bami produkcja heroiny wróciła do

poziomu z lat 90.(ryc. 5). Warto pod-kreślić, że policja i innesłużby anty

-narkotykowekonfiskująco rokuokoło

20%światowej produkcji heroiny.

Przemyt heroiny

Główneszlaki przemytnicze

hero-iny ilustruje rycina 6. Większość

000 KHogrem. ol h.r"in'"mor phi.... .;.od 000 Kilogram.olopju m••i>od --+ eol k onfoul. - . Nor1hom .ou t. ... Al,.,,",• ... Su "",",. Q:;:nł1.IfICki"ll

hub.

z nich prowadzi ze wschodu na

za-chód z wykorzystaniem drogi mor-skiej (statki,lodzie) lubląd owej (po-ciągi,autobusy,samochody osobowe i ciężarowe). Heroina przemycana jest również drogą północną przez republiki azjatyckie i Rosję.

Niewiel-wielu kurierów z państw Europy

Za-chodniej i Środkowej (Bułgarów,

Po-laków,Niemców i Czechów).

Szacujesię, że około80% heroiny

trafia do Europy szlakiembałkańskim

poprzez republiki byłej Jugosławii.

Droga ta była najpopularniejsza do

(4)

roku 1996, kiedytowybuchwojny na

Bałkanach spowodował konieczność

znalezienia innych szlaków przemyt-niczych.Pozakończeniu wojny w

ro-ku 1999 wróciła popularność tego

szlaku heroiny z Azji Południowo -Zachodniej do Europy.Do przemytu

drogą bałkańską wykorzystywanesą

tiryoraz inneciężarówki , atakże sa-mochody prywatne. Niewielkie ilości heroiny przemycane są drogą lotni -czą. Głównymi odbiorcami heroiny przemycanejszlakiembałkańs ki m są państwaUE, w których jest od 0,5do 1 miliona osóbuzależnionych. Od kil-ku lat powiększa się również rynek konsumentów w Europie Wschodniej iŚrodkowej (ryc.7).

wo-Wschodniej (68%). Reszta

po-chodziła z Azji Południowo-Zach o dniej(9%), Kolumbii(15%)i Meksyku (8%). W roku 1995 nastąpiła gwał

towna zmiana,w wyniku którejgłów

nymżródłemheroiny w USAstała się

AmerykaPołud niowa (powyżej65%). Zmiana żródeł zaopatrzenia spo wo-dowała,żeheroinapochodzącazo b-szaru Azji Południowo-Wsch od n iej przemycana jest drogą morską przede wszystkimdo Australii i Oce-anii.Region ten stanowirówn i eż żró dłozaopatrzenia dlapaństwwschod -nioazjatyckich (Japonia, Korea, Taj-landia, Chiny). Jednocześnie jego

udział w światowej produkcjiheroiny zmniejszył się do kilku procent.

Krzewy kokaijego produkty

Krzewy koka Erythroxy/um coca

lub Erythroxy/um novogranatense uprawiane są w Ameryce Południo

wej (ryc. 9). Napoczątku lat 90.ub

ie-głego stulecia największe uprawy

koki znajdowały się w Peru, drugie miejscezajmowałaBoliwia,a trzecie Kolumbia. Na przełomie wieku s ytu-acjasię zmieniła: największe uprawy krzewów koki znalazły się w K olum-bii, drugie miejsce zajmuje Peru, a trzecie Boliwia. W Boliwii i Peru uprawysązarówno legalne, jaki nie-legalne, natomiast w Kolumbii jedy-nie nielegalne. Liście Erythroxy/um cocasąnaturalnymżródłemkokainy,

""

V V

v

I--==

r-V

""""

~

LJ

- r-l, _{E "} 1999 2000 2001 2002 2003 2004 UUE • Europa 300 250 200 150 100 o 2000 2001 2002 2003

Ryc. 7. Konfiskaty heroinywUEicalej Europie[kg!

Fig.7.Heroin seizures in EU and wholeEurope[kg}

Ryc.8. Konfiskaty heroinywPolsce[kg]

Fig. 8.HeroinseizuresinPoland [kg]

Na podstawie konfiskat heroiny

w UE można stwierdzić, że rynek

ten jest ustabilizowany,z niewielką

tendencją spadkową, a konfiskaty

w całej Europiemają wyrażną

ten-dencję wzrostową. Na taką

sytu-ację szczególnie duży wpływ ma szybki wzrost konfiskat heroiny w Rosji.

W Polsce konfiskowane są nie-wielkie ilości heroiny, głównie

w tranzycie (ryc.8).

Coraz większego znaczenia na-biera przemyt heroiny do Europy po-przez republiki azjatyckie (Kazach-stan, Uzbekistan,Kirgistan, Turkme-nistan iTadżykistan) i Rosję. Ponad 20%afgańskiej heroiny i opium jest transportowanetą drogą.

Jednym z głównych odbiorców heroiny są Stany Zjednoczone. Do roku 1995głównym żródłemheroiny dlaUSAbyły państwaAzjiPołudnio

-Ryc.9.Od krzewówkokidokokainy

(uprawa koki,przeróbliś cikoki,k

o-kaina)

Fig. 9.Stagesotcocaine production (cuitivation,processing, ready produet)

(5)

.

"Iunl( ,

'-. &. I)' ,,~

kłademmoż e tu być wykorzystywa

-nie heroinowego szlaku bałkańskie

go albo drogi lotniczej przez M

o-skwę lub Warszawę. Obserwowane jest również tworzenie się między

narodowych grup przemytników.

kontrolujących poszczególne etapy

przemytu kokainy. W ostatnim c

za-sie nasiliła się działalność grup ni -geryjskich i albańskic h w organ

izo-waniu przemytu idystrybucji w

Euro-pie. Działalność grup nigeryjskich spowodowała również wzrost zna

-czenia państw afrykańskich jako

miejsc tranzytowych na drodze ko-kainy z Ameryki Połudn iowej doEu -ropy.

Szacuje się. że 60% kokainywy.

produkowanej w Boliwii, Peru i

Ko-lumbii jest wywożonych z Ameryki

Południowej przez Karaiby. Kokaina

przemycana jest zarównodrogą

mor-ską. jak i powietrzną. z wykorzysta

-niem statków towarowych. jachtów.

łodz irybackichi rekreacyjnych.a tak-że na pokładach samo lotów zbudo -wanych specjalnie do przemytu nar-kotyków.Część kokainy jest

przemy-cana do Stanów Zjednoczonychdro

-gąlądowąpoprzez Meksyk.

W ostatnich latachrośniespożycie

kokainy w Europie. Z roku na rok zwiększają się również konfiskaty te -go narkotyku (ryc.12).

W Polsce kokaina jest narkoty -kiem mało popularnym. prawdopo -dobnie z powodu wysokichcen.Poi

-ska jest jednak krajemtranzytowym,

zwłaszcza jeślichodzi o drog ę lotni-czą. ,_Ol

..

"" J,ł'

•

Przemytkokainy lIPeru •Kolumbia llBoliwia

produkcja kokainy ustabil izowała się na poziomieokoło680 ton.

Struktura konfiskat pokazuje. że

wpaństwach Ameryki Środkowej

za-szły poważne zmiany polityczne.

ekonomiczne i kulturowe.powodują

ce nasilenie walki z narkotykami.

Nasilona polityka antynarkotykowa

(realizowana zwłaszcza w Peru)

po-woduje. że producenci i przemytnicy

szukająnowych miejscprodukcjii

no-wych szlaków transportono-wych.

Po-szukują również nowych technologii produkcji kokainy zmierzających do zwiększeniawydajnościorazbardziej

efektywnego wykorzystania

chemika-liów.W ostatnim czasie obserwow

a-ne są nawet próby recyklingu r

oz-puszczalników.Zmiany tezostaływy -muszone przezścisłą kontrolęim por-towo-eksportową najważniejszych chemikaliów sto-sowanych do pro -dukcjikokainy.

Najważniejsze

drogi przemytu

kokainy ilustruje

rycina 11. Głów-nymi odbiorcami kokainy z Amery-ki Południowej są

Stany Z

jednoczo-ne orazEuropa Zachodnia.poza tym

kokaina jest popularnarównieżw

Au-stralii i Japon ii. Przemyca się ją

przede wszystkimdrogąmo rskąoraz

powietrzną.

W przemycie

kokainy do Euro-

[

T

h

e

'

WQrj

"

d

!

py dużą ro lę

od-grywaj ą grupy przestępczez Eu-ropy Wschodniej

i Poł u d n i owej. Największym od-biorcą są jednak państwa Europy Zachodniej.Nowe organizacje prze-stępcze. aby za-spo koić popyt na kokainę.

wykorzy-stują nowe szlaki Ryc.11.Przemyt kokainy

dystrybucji. Przy- Fig. 11.Cocainetrafficking {au/es

HlOO 900 800

'"

600 500 400 :JOO 200 '00 O~~~~:":';:'-:'}~~::":':I.'~~~

~

;

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~

;

~ ~

~

Kokaina

której zawartośćzmieniasięw grani-cach od 0.1%do 1.5%izależyw du-żej mierze od klimatu i wysokości.

zjakichpochodzą rośliny. Uprawysą

prowadzone w klimacie tropikalnym

na zboczachAndównawysokościod

550 do 1600 m n.p.m. (im większa

wysokość. tym więcej jest kokainy w liściach roślin).

Kokaina jest naturalnym

alkalo-idem trepanowym. otrzymywanym

przez ekstrakcję liści Erythroxy/um

cocalub Erythroxy/um novogra

naten-se.

Na rynku narkotykowym

spotyka-najestrównież kokainasyntetyczna. otrzymywana przez hydrolizę alkalo

-idów tropanowych i następnie przez

sekwencjęsyntezchemicznych.

Ryc.10.Światowaprodukcja kokainy[I] Fig.10.World productionofcocaine II]

W nielegalnych wy1wórniach koka-in ęotrzymujesięzliścikoka w trzech

etapach.Pierwszy polega na

ekstrak-cji (wymyciu) kokainy zliści koki

roz-puszczalnikami organicznymi

(naj-częściejjest to nafta)iotrzymaniutak

zwanej pastykokainowej.Drugi

pole-ga na oczyszczeniupasty kokainowej

za pomocą nadmanganianu potasu

lub wody utienionej. Trzeci etap to

krystalizacja kokainy wpostaci chl

o-rowodorku (białykrystalicznyproszek

stanowiący końcowy produkt). Do

otrzymania 1 kilograma kokainy

zu-żywa się od15~00kgliści. Największymiproducentami

koka-iny są Kolumbia. Boliwia i Pe ru

(ryc.10).W roku 1999 w tychtrzech państwach wyprodukowano ponad 900 ton kokainy. z czego około 380 tonzostało skonfiskowaneprzezsiły

antynarkotykowe. W ostatnich latach

(6)

.-

.-~

-

.-1-

....,

l - i-

I ,

I!JAmerykaPlo • AmerykaPłd D Afryka o Azja • Europa OKaraiby • Oceania we konopi, w których dzięki odpo-wiedniemu nawoże niu, oświetl en iu

i temperaturze moż n a wyh od ować

konopie zawie rające nawet ponad 10% THC. Obecnie najważniejsze miejsca produkcjikonopi to: Afgani-stan, Kolumbia, Irak, Jamajka,

li-ban,Meksyk,Maroko,Pakistan, Tur-cja, Stany Zjednoczone (uprawy szklarniowe) i Holandi a (uprawy szklarniowe)(ryc. 14).

Szacuje się, że w roku 2004 wy -produkowanookoło 100 000 ton pro-duktów konopi,z czego ponad 5000 ton zostało skonfiskowanych przez

siłyantynarkotykowe. Przemyt kono-pi rośnie ze względu na coraz w

ięk-sze zapotrzebowanie na ten na

rko-tyk oraz zwiększające się zyski grup

zajmujących się ich przemytem

idystryb ucją. Z drugiej strony r ozwi-ja się technologia upraw s

zklarnio-4 22

28

Ryc.14. Procentowyudziałposzczególnych regionówświatawpr

o-dukcji konopi

Fig.14.Worldregions:percentageshare otcannabis production

- 'i ,,;"".1~" ...

.

".,,.'"'' • ·.,,·l,'...··..-,.~ ·<c ,,·,, "" , l ".,' J ( ,, · ...t·,,: 2004 ... ,.... ",Ju"

sji,AsyriiinacałyBl

i-ski Wschód, skąd

Arabowie,niosący ze

sobą islam do podb

i-janych państw,

zwłaszcza północnej Afryki, nieśli również

zwyczaj zażywan ia

konopi (isiam za bra-niapiciaalkoholu,ale nie zabrania wprost zażywan i a narkoty -ków). Z Afryki zwy -czaj ten został prze-niesiony do Europy. Szacuje się, że obecnieokoło300 milionówludzi za

-żywa produkty konopi. Jest to więc nietylko najstarszy,ale

i najbardziej rozpo-wszechniony narkotyk naświecie.

Pierwotni e roś l in y

konopirosływgo rącym

klimacie tropikalnym,

ale dz ię ki ich rosnącej po p u l arn oś c i zo st ał y

przystosowanerówni eż

do innych waru nków klimatycznyc h. Typowa doj rzała rośl i na ma od 2 do 4,5 m wysokości.

Zawartość THC, sub -stancji odpowiedzialnej

zadziałanienarkotyczne konopi,

za-leży od ich odmiany i warunków uprawyiwahasięodsetnychczęści

do kilku procent.Corazbardziejpo -pularne stają się uprawy s

zklarnio-Ryc.15.Światowetrendywprzemyciekonopi(źródło:WorldOrug Report2005,UNOOC) Fig.15.Worldtrenas otcannabistrafficking(source:WorldDrug Report2005.UNOOC) 2003 2002 2001 2000 90000 BOOOO 70000 BOOOO 50000 40000 30000 20000 '0000 o

Kon opi ei ich pro du kty Ryc.12.KonfiskatykokainywEuropie [kg] Fig.12.Coca/nesetzuresinEurope [kg}

Cannabis sativato botanicznana

-zwa konopi (ryc. 13), rośliny

pocho-dzącejzAzji imającejw tej chwili

du-żo zastosowań przemysłowych (pro -dukcjasznurów,lin,papieru, kosme-tyków), a także stanowiącej główne

żródło THC (tetrahydrokanabinol), substancji uzależniającej , która jest obecna w produktach konopi: mari -huanie, haszyszu i oleju h aszyszo-wym.

Ayc.13.Konopieimarihuana

Fig.13.Cannabisand marijuana

Historia zażywa nia konopi sięga kilkutysięcylat imiałaswójpoczątek

w Azji. Pierwsze wzmianki o k ono-piach znajd ują si ę w pismach ch i ń skichiindyjskich.ZChin i Indiizaży wanie konopi przeniosło się do Per

(7)

wych konopi. Największe tego typu

uprawyznaj dują sięw Holandii,Sta

-nach Zjednoczonych i Kanadzie.

Główną ichzaletą jest to,że p

rowa-dzonesą w państwach ko

nsumenc-kich i niemakoniecznościprzewoże

nia produktów przez granice, co

oznacza zminimalizowanie ryzyka

wykryciaprzezpol icję.

Główn e szlakidystrybucjipr

oduk-tów konopi wiodą do Europy i S

ta-nów Zjednoczonych jako najwi ęk

szych rynków konsu menckich

(ryc.15). WEuropie z rokunarok

ro-śnie ilość marihuany i haszyszu

przemycanego z Kolumbii iJamajki.

Coraz większego znaczenia nabiera

również przemyt produktów konopi

zpołud n i owejAfrykii Maroka doEu -ropy Zachodniej. Tysi ące hektarów

uprawkonopiz centralnejAzji{

Afga-znacze nie konopi pochodzących

z Kolumbii. Nowym zjawiskiem jest

pojawieniesiędużych ilościolejuha

-szyszowego w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych, produkowanego na

Jamajce.

Konopie i ich produktysą

najbar-dziej popularnym narkotykiem także

w EuropieiPolsce,przy czymw Eu

-ropie obserwujesi ę niewielki spadek

spożycia marihuany, a wzrost uży

wania haszyszu. Tendencje te mają

odzw ierciedlenie w konfiskatach

(ryc.16).

W Polsce obserwuje się wzrost

spożycia marihuany oraz ma łą

w porównaniu z resztą Europy p

o-pul arno ś ć haszyszu. W 2004 r.

skonfiskowano w Polsce około 200

kg marihuany oraz 20 kg haszyszu

(ryc.17).

tetycznychprekursorów.Ichstale

ro-snąca pop u l arn ość rozpoczęła się w latach 80. XX w.,sąwięcwpor

ów-naniuznarkotykami naturalnymi

sub-stancjami nowymi.

Narkotyki syntetyczne sta nowią

prawie połowę rynku narkotykowego

w Europie(bezuwzg lęd nieniakonopi

i ichproduktów),aichudziałstale ro

-śn ie. Narkotykite mogą być roz pro-wadzanew postaciproszków (amfe

-tamina) lub tabletek zawieraj ących

najczęściej MDMA (3,4-m

etylenodio-ksymetamfetamina)lubjej pochodne.

Podkonieclat 90.udziałtychform w

rynku był prawie równy. Od roku

2000 obserwuje się jednak wyrażną

tendencję doprodukowania form t

a-bletkowych,przy czymmog ąonez

a-wie rać dowolne pochodneam

fetami-ny.Wzwiązkuz tymi zmianamiI

nter-.200000 100000o

'00000

1999 2000 2001 2002 2003 2004

Ry C.16.Konf iskatymarihua nyihaszyszuwEuropie{kg] Fig.16.Seizures ot marijuana and hashishin Europe [kg]

IIKono pie •Haszysz 900 900 700 600 600 '00 300 200 .00

0

1.1. '-

- "'- """-

-Ry c.17.Konfiskaty ziela konopiihaszysz uwPotsce [kg]

Fig.17.Seizures otcannabis and hashishin Poland[kg]

I IKonopie

• Hasz ys z

nistan,Pakistan)są żródłem m

arihu-any i haszyszu dla nielegalnegoryn

-kuRosji.

Meksyk jest głównym p

roducen-tem konopi w Ameryce. Marihuana i haszysz z tego państwa trafi ają

przede wszystkimdoStanów

Zjedno-czonych i Kanady. Rośnie również

Narkotyki syntetyczne

Wśród środków odurzających

ipsychotropowychnajliczn iejsząg

ru-pę stanowią substancje syntetyczne.

Narkotyki syntetyczneto takie,które

zostały wyprodukowane w laborat o-rium,najczęści ej nielegalnym, z syn

-pol zd efi niował tabletki ecstasy

(XTC) jako tabletki zawierające

do-wolną poch od n ą 1-feny/oetyioaminy.

Definicja ta obejmuje wszystkie p

o-chodne amfetaminy,wtymcała gr

u-pę 3,4-metylenodioksyamfetamin

(MDMA, MDA,MDEA) oraz inne

po-chodne fenyloetyloaminy - w sumie

45 40 35 -30 25 20 15 10 S O' 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2~ 2005 aHolandta • Polska 30 25

::

)

'

-10 S O 1999 2000 2001 2002 2003 2004 •UE Europa

Ryc.18. Nielega tnelaborato ria zlikwidowanewPolsceiHolandii Fig.18.Clandestine laboratoriesdismantled inPoland andthe Netherlands

PROBLEMYKRYMINALISTYKI254/06

RyC.19. Liczba tabletek ecsta sy skonfis kowanychwUEicałejEuro pie[mln]

Fig. 19.Amounto(ecstasy tablets confiscatedintne EUandwho/e Europe [mln]

(8)

Liczba konfiskatw UEicałej

Euro-pie wskazuje na fakt, że produkcja

izażywanietabletekecstasy jest

pro-blem państw Europy Zachodniej.

W 74%przypadków konfiskat t

able-tek jako żródło ich pochodzenia

wskazywanajest Holandia,a w 23% - Belgia.Udz iał whandlu tabletkami

ecstasy ma również Polska, która

w 6% przypadków wskazywana jest

jako ichżródło . Nową tendencją

ob-serwowanąw ostatnichlatachsą

pró-by przenoszenia produkcji tabletek

doEuropyWschodniej.

Tabletkiecstasy oprócz rynku

eu-ropejskiego rozprowadz ane są

wStanachZjednoczonychi Australii.

Orosnącym zapotrzebowaniuna nie

świadczą liczby konfiskat. W roku

Siarczan amfetaminy

(przy kosztach produkcjiokoło 6 mln

dol., zysk wynosiwięc233:1).

2002

2001

Siarczan amfetaminy jest typowo europejskimnarkotykiempopularnym

szczególnie w Skandynawii, Polsce,

republikach nad bałtyc ki ch , Anglii

i Holandii. Szacuje się, że ponad

90% wszystkich konfiskat

amfetami-nyma miejsce wEuropie (ryc. 21).

Produkcja i liczba konfiskat s

iar-czanu amfet aminy ma te n dencję

wzrostową, przyczym obserwowany

jestsilniejszywzrostzainteresowania

amfetami n ą w pa ń stwach Europy

Wschodniej i w miarę stabilna s

ytu-acjaw UE. 2000 1999 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 O

około 200 substancji p

sychotropo-wych. Gwałtownie rosnąca p

opular-nośćtableteknarkotykowych spowo

-dowana jestwznacznejmierzeprzy

-zwyczajeniami. Lekarstwa w tablet

-kach zaż ywa się od dzi eciństwa,

dlatego kojarzą sięonez czymś, co jest dobre dla zdrowia. Nie ma więc

żadnych oporów przed zażywaniem tabletek narkotykowych, bo kojarzą

się onezczymśpozytywnym.

Głównym żró d łem narkotyków

syntetycznychjest Europa iAzja Po

-łud n i owo-Wsch od n ia . Związa ne to

jest m.in. z dużym uprzemysłowie

niem tych terenów, a w związku

z tym - z łatwym dostępem do

po-trzebnych odczynników chemicz

-nychiwyposaż e nialaboratoryjnego.

W obu tych rejonach są równi eż l

u-dzie,którzymają wiedzęiumiejętno

ściodpowiedniedo zbudowania n

ie-legałnychlaboratoriów i prowadzenia

wnich produkcji.

W Europie dominuje produkcja

dwóch rodzajów narkotyków syn

te-tycznych: jest to MDMA (rozprowa

-dzana w postaci tabietek ecstasy) i siarczanamfetaminy(

dystrybuowa-ny wpostaciproszku).W Azjiprodu

-kowanajestmetamfetamina.

iox

''''v---łl

t-Ryc. 21.KonfiskatyamfetaminywUEicałejEuropielkg]

Fig.21.Amphetamineseizures inUEand whofe Europa[kg]

Ryc.22.Konfiskaty siarczanuamfetaminywP cl-sce[kgl

Fig.22.Seizuresotamphetaminesulphale in

Poland [kg]

Polska jest czołowym p

roducen-tem amfetaminy wEuropie (ryc.22).

Z badań statystycznych wynika, że w30%konfiskatPolska wskazywana jest jako państwo źródłowe. Daje to

nam drugie miejsce po Holandii,kt

ó-=

""

r:

-

~

m

I = ~ -- ,-,~ • rr

I

/ f - I-- -

-I

'00

-m

.

i - I- I-o

""

eccc =, ecoa aoca ~ .

-RyC.20. Liczbatabletek skonf iskowan ychwtrakcieprzemytudo USAiAustralii Fig.20.Amount ot tab/ets confiscatedwhile trafficking toU.S,and Australia

1999 w tracie prób przemytu do USA i Australii skonfiskowano 76 500 tabletek,awroku 2002pra -wie50 razywięcej,tj.około 3500

000(ryc. 20).Zakładając,żes kon-fiskowano 10% przemycanych ta

-bletek,można przyjąć, że na rynki

te wyeksportowano około 35 mln

tabletekowartości 1,4 miiiarda dol.

:.:« ." ,

=

Tabfetki ecslasy

Głównym producentem tabletek ecstasy jestHolandia. NaterenieH

o-landii co roku likwidowanych jest

kil-kadziesiąt nielegalnych laboratoriów

prod ukujących MDMA(ryc. 18) oraz

wytwarzającychtabletki (ryc. 19). Po

zniesieniu kontroligranicznychnat e-renieUniiEuropejskiej corazczęściej

wytwórnie narkotyków prowadzone

przez Holendrów zlokalizowane są

naterenieNiemieciBelgii.Jestkilka

cech charakterystycznych dla holenderskic h nielegainyc h

wytwórni narkotyków . Po

pierwsze, duża skala produk

-cji. Wytwórnie te wyposażone

sąnaogółw reaktory opojem

-ności 200-500 I,co umożliwia wyprodukowanie w jednym rzucie syntezyod 30 do60 kg MDMA, z którego moż na

wy-produ kować od 300 000 do

600 000 tabletek ecstasy.

(9)

wane w ramach działań na płasz

czyż n i e krajowej i międzynarodowej.

Promowanie alternatywnego do nar

-kotykówsposobu życiawpaństwach

konsumenckich oraz alternatywnych

dróg rozwoju w państwach produku

-jących narkotyki może w procesie

długofalowym dop rowadzi ć do

po-prawy sytuacjii osi ąg n i ęcia s

podzie-wanego celu, którym jest ogranicze

-nie szkód społecznych wywoływa

nych przez narkotykiinarkomanię.

BIBLIOGR AF IA

1. Stan Problemu Narkotyko wego

w Europie, Sprawozdanie roczne 2005,

Europejskie CentrumMonitorowania Nar

-kotykówiNarkomanii.

2. World Drug Report 2005, United

Nations Officeon Drugsand Crime World

Drug.

3. Report2006,United Nations Oftice

on Orugsand Crime. I IAl ja

•Ameryka Ptn

I lOceania I IRem a~wiata

pi, heroiny i kokainy.

Niepokojący jednak

jest stały wzrost

pro-dukcji i spożycia na

r-kotyków

syntetycz-nych.

Olbrzymi wpływ na

produkcję narkotyków

wposzczególnych

kra-jach ma sytuacja

poli-tyczna . Zachodzące

w ostatnich latach

zmiany polityczne spo

-wodowały

zmniejsze-nie liczby zmniejsze-nielegalnych

upraw maku (np.w

La-osie, Wietnamie) lub krzewów koki

(np. Peru) w jednych państwach,

a ich wzrost w innych (Afganistan,

Kolumbia).

Skuteczne zmniejszenie podaży

narkotyków możliwejest jednak tylko

poprzez zrównoważone działania

w zaKresie ograniczania produkcji narkotyków i popytu na nie, podejmo-2 1

Ryc.23.Udziałposzczególnych regionó wświ ataw konfiskatachm e-tamfe/ami ny

Fig. 23. World regions: percentage share ot metamphe tamine

seizu res

ra w 42% przypadków podawana jest

za żródło siarczanu amfetaminy. Na

trzecim miejscu w tej statystycez

naj-dujesię Belgia (24%). Nowym

zjawi-skiem jest włączenie się do rynku

amfetaminowego Litwy, która aż

w 15%przypadków wskazywana jest

jako krajżródłowy.

Metamfetamina

Metamfetamina zarówno pod

względem produkcji,jak i konsumpcji

jest bardzo popularnym narkotykiem

syntetycznym w Azji Wschodniej

i Południowo-Wschodniej oraz

w Ameryce Północnej (ryc. 23).

W sumie w roku 2003

skonfisko-wano 21,6 tony metamfetaminy (dla

porównania amfetaminy

skonfisko-wano 5,6tony). Rozprowadzanajest

najczęściej w postaci tabletek. Na

szczęście (zażywanie

metamfetami-ny prowadzi m.in.do stanów

niepo-hamowanej agresji) jest mało

popu-larna w Europie, gdzie

skonfiskowa-noponiżej 1%tego narkotyku.

Podsumowanie

Na dwudziestej Specjalnej Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w roku

1998państwa członkowskie zgodziły

się dołożyć starań, aby do roku 2008

osiągnąćznaczący postęp w kontroli

podaży i popytu środków odurzają

cych i substancji psychotropowych.

Dzięki wysiłkom podejmowanym

przez poszczególnepaństwaw

ostat-nich latach udało się zahamować

tendencje wzrostowespożycia