WITOLD
KULA
-
ŁÓDŹ
PRZYWILEJ
SPOŁECZNY
A
POSTĘP
GOSPODARCZY
*
)
*) Artykuł niniejszy jest rozszerzonym ujęciem wykładu habilitacyjnego, wygłoszonego
6.JI.1947 roku przed Radą Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Łódzkiego.
Publikując go autor uważa za niezbędne zaznaczyć, że koncepcja w nim przedstawiona sta
nowi dla niego swego rodzaju „hipotezę roboczą“.
i.
Czy
w tematyce
historii społeczno-gospodarczej można
znaleźć
bar
dziej
zasadnicze
zagadnienie? Chyba
nie.
Historia społeczno-gospodarcza
jest
całością
niepodzielną.
Nie
ma
w niej
zagadnień
wyłącznie
społecznych
lub wyłącznie
gospodarczych.
Każdy
problem gospodarczy
ma
swoje
— często zapoznawane —
obli
cze społeczne, każde zaś
zagadnienie
społeczne
ma
swoje
podłoże
go
spodarcze.
Historia
gospodarcza
bez
społecznej jest
czymś
niedopowiedzia
nym.
Historia
społeczna bez gospodarczej
jest niezrozumiała.
Działalność
gospodarcza,
uprawiana
przez społeczeństwa
ludzkie
wcze
śniej
jeszcze,
niż
zaczęły
one zasługiwać
na
to miano
—
do dziś
jest
centralnym problemem,
determinującym
ich
formy.
Społeczna,
przynaj
mniej w
jakimś
stopniu społeczna działalność
gospodarcza
polega
na
stwarzaniu
pewnych wartości.
Działalność
tę nazywamy
produkcją
w naj
szerszym rozumieniu
tego
słowa. W
pierwotnym
społeczeństwie
jeleń
biegający
wolno
po
lesie nie jest
wartością
gospodarczą.
Natomiast
za
bicie
tego
jelenia
i
poćwiartowanie
go
będzie
w
powyższym
rozumieniu
słowa
działalnością produkcyjną.
Z
czasem powstaje działalność pro
dukcyjna w bliższym
nam
znaczeniu
tego
terminu,
oraz niezależnie od
produkcji
dóbr
rozwija
się
stwarzanie
wartości poprzez tak
zwane
świad
czenie usług.
Sumę
wyprodukowanych
w danym społeczeństwie w
danym
okresie czasu wartości,
sumę
wartości
wyprodukowanych
dóbr
i
wy
świadczonych
usług —
nazywamy dochodem
społecznym2
).
W
zagadnieniach
produkcji
nie wyczerpuje się problematyka
zagad
nień
gospodarczych.
Historycznie znamy
tylko
człowieka, prowadzącego
działalność
produkcyjną
w
społeczeństwie
i w
zależności
od
tego
społe