Prowadzący:
PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (VAT) w
branży budowlanej
Daniel Więckowski
DORADCA PODATKOWY / PARTNER LTCA
Warszawa, 2021
OBOWIĄZEK PODATKOWY
DEFINICJA
Obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach (art. 4 Ordynacji podatkowej).
Obowiązek podatkowy jest instytucją obiektywną w tym znaczeniu, że o jego powstaniu nie decyduje wola podmiotów nim objętych (podatników). Na powstanie obowiązku podatkowego nie ma więc wpływu żadna umowa cywilnoprawna ani też zawinione bądź niezawinione działanie podatnika.
Wskazuje się, że podmioty nie mogą „umówić się” co do tego, iż jeden z nich będzie płacił podatek za drugą (np. od wydzierżawionej nieruchomości), a więc niejako weźmie na siebie obowiązek podatkowy, a także iż umowa taka może skutkować jedynie tym, że podatnik nie poniesie ekonomicznego ciężaru podatku, gdyż ten zostanie mu zrekompensowany przez drugą stronę umowy (L. Etel, Ordynacja podatkowa. Komentarz).
OP
MOMENT POWSTANIA
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury w przypadkach, o których mowa w art. 106b ust. 1 z tytułu świadczenia usług budowlanych i budowlano – montażowych (art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a u.p.t.u.)
W przypadkach, gdy podatni nie wystawił faktury lub wystawił ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów wystawienia faktury, a w przypadku gdy nie określono takiego terminu – z chwilą upływu terminu płatności (art. 19a ust. 7 u.p.t.u.).
Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty, z zastrzeżeniem ust. 5 pkt 4. (art. 19a ust. 8 u.p.t.u.).
VAT
MOMENT POWSTANIA
Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:
1) sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;
2) sprzedaż wysyłkową z terytorium kraju i sprzedaż wysyłkową na terytorium kraju na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
3) Wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmioty innego niż wskazany w pkt 1;
4) Otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 (art.
106b ust. 1 u.p.t.u.)
VAT
MOMENT POWSTANIA
Fakturę wystawia się nie później niż 30. dnia od dnia wykonania usług – w przypadku, o którym mowa w art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a (usługi budowlane i budowlano montażowe) – art. 106i ust. 3 pkt 1 u.p.t.u.
Zaliczki: Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4, fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymano całość lub część zapłaty od nabywcy (art. 106i ust. 2 u.p.t.u.)
VAT
30 dni od dnia wykonania usługi
Wystawienie faktury
Otrzymanie zapłaty
Styczeń Luty Marzec
OBOWIĄZEK PODATKOWY
OBOWIĄZEK PODATKOWY
Świadczenie usług budowlanych lub budowlano-montażowych na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem
Wykonanie prac (10 grudnia)
Grudzień
Usługi budowlane
WYKONANIE USŁUGI
Data wykonania usługi
Podpisanie protokołu odbioru
Rozbieżne orzecznictwo
Zdarzenia inne niż podpisanie protokołu
odbioru
Rozbieżne orzecznictwo
Kontrowersje
NSAWyrok z 8 listopada 2017 r., I FSK 2239/15
Usługę budowlaną lub budowlano-montażową należy uznać za wykonaną z momentem faktycznego zakończenia - zrealizowanych zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej - robót budowlanych lub ich części (w przypadku usługi odbieranej częściowo), zgłoszonego przez wykonawcę ich odbiorcy, który to moment należy odróżnić od sporządzenia i podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego, mającego na celu udokumentowanie i potwierdzenie momentu faktycznego zakończenia prac lub ich części.
Wyrok z 18 lipca 2019 r., I FSK 65/16
Podsumowując stwierdzić należy, że uzgodniony w umowie o świadczenie usług budowlanych i budowlano-montażowych odbiór robót, w sytuacji, gdy tego rodzaju warunek odzwierciedla normy i standardy istniejące w dziedzinie, w której taka usługa jest wykonywana, jest decydujący dla uznania, że usługa została wykonana dla potrzeb określenia chwili powstania obowiązku podatkowego w rozumieniu art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a
OBOWIĄZEK PODATKOWY – MF
MF
W przypadku zatem, gdy usługa jest oddawana w całości za moment wykonania tej usługi należy uznać moment faktycznego jej wykonania, tj. dzień, w którym wykonawca w związku z wykonaniem całości określonej umową usługi zgłosił ją nabywcy do odbioru. Gdy usługa będzie natomiast przyjmowana częściowo – tj. umowa będzie przewidywała cykliczne zapłaty po wykonaniu części usługi budowlanej lub budowlano-montażowej, za moment wykonania części usługi należy wskazać moment, w którym wykonawca faktycznie wykonał część określonej umową usługi (doszło do faktycznego zakończenia części prac) i zgłosił ją nabywcy do odbioru (art. 19a ust. 2 ustawy o VAT).
Interpretacja ogólna MF z 1 kwietnia 2016 r.
W przypadku usług o charakterze ciągłym – termin będzie biegł od dnia upływu każdego okresu, do którego odnoszą się płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia usługi, z tym że w przypadku usług świadczonych w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla których w związku z ich świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, termin na wystawienie faktury będzie biegł od dnia upływu każdego roku podatkowego (tj. od 31 grudnia), do momentu zakończenia świadczenia tej usługi.
PT3.8101.41.2015.AEW.2016.AMT.141
OBOWIĄZEK PODATKOWY – TSUE
TSUE
30. W tym względzie należy przypomnieć, że świadczenie usług jest opodatkowane jedynie wtedy, gdy pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż zapłata otrzymana przez usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości za wyodrębnioną usługę świadczoną usługobiorcy.
Wyrok z dnia 2 maja 2019 r.
C-224/18
32. Po pierwsze, w związku z tym, że warunek, jakim jest sporządzenie protokołu odbioru przez zamawiającego następuje dopiero po upływie terminu, który jest mu przyznany na zgłoszenie usługodawcy ewentualnych wad, które powinien on skorygować, by usługa budowlana lub budowlano- montażowa była zgodna z uzgodnieniami, nie można wykluczyć, że wspomniana usługa nie zostanie całkowicie wykonana przed owym odbiorem.
Budimex S.A. przeciwko MF
OBOWIĄZEK PODATKOWY – TSUE
TSUE
34. W konsekwencji w zakresie, w jakim nie jest możliwe określenie wynagrodzenia należnego od usługobiorcy przed dokonaniem przez niego odbioru usług budowlanych lub budowlano-montażowych, podatek od tych usług nie może stać się wymagalny przed owym odbiorem.
35. W tych okolicznościach i w zakresie, w jakim odbiór robót został uzgodniony w umowie o świadczenie usług – w sytuacji gdy tego rodzaju warunek odzwierciedla normy i standardy istniejące w dziedzinie, w której jest dokonywana usługa, co podlega zweryfikowaniu przez sąd odsyłający – należy uznać, że formalność ta jest jako taka objęta usługą i że w związku z tym jest ona decydująca dla uznania, że owa usługa została rzeczywiście wykonana.
Wyrok z dnia 2 maja 2019 r.
36. Należy dodać, że inne formalności, takie jak w szczególności sporządzenie formalnego rozliczenia poniesionych kosztów lub ostatecznego świadectwa płatności, wymienione we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, nie mogą mieć znaczenia dla określenia momentu, w którym usługa jest wykonywana, ponieważ nie są one jako takie objęte usługą i w związku z tym nie są decydujące dla stwierdzenia, że została ona rzeczywiście dokonana.
Budimex S.A. przeciwko MF
OBOWIĄZEK PODATKOWY - TSUE
Artykuł 66 akapit pierwszy lit. c) dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on temu, by w wypadku braku wystawienia faktury dotyczącej świadczonych usług lub wystawienia jej z opóźnieniem formalny odbiór tej usługi był uważany za moment, w którym usługa ta została wykonana, gdy – tak jak w sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym – państwo członkowskie przewiduje, że podatek staje się wymagalny z upływem terminu rozpoczynającego bieg w dniu, w którym została wykonana usługa, jeżeli, po pierwsze, formalność odbioru została uzgodniona przez strony w umowie wiążącej je postanowieniami umownymi odzwierciedlającymi rzeczywistość gospodarczą i handlową w dziedzinie, w której usługa jest wykonywana i, po drugie, formalność ta stanowi materialne zakończenie usługi i ustala ostatecznie wysokość należnego świadczenia wzajemnego, co podlega zweryfikowaniu przez sąd odsyłający.
TSUE
OBOWIĄZEK PODATKOWY – SPRAWY SPORNE
NSA
„Polski ustawodawca uprawniony był do określenia momentu powstania obowiązku podatkowego na dzień otrzymania całości lub części zapłaty, co też wskazywano w wyroku TSUE. Natomiast dodając do tego, że "obowiązek podatkowy powstaje nie później jednak niż 30. dnia, licząc o dnia wykonania usług", do porządku krajowego wprowadził w tej części unormowanie, którego prawodawca unijny nie dopuszcza. Sąd powszechny rozstrzygając spór cywilny pomiędzy wykonawcą a zamawiającym przesądzi bowiem charakter i wysokość dochodzonych roszczeń”.
Wyrok NSA z dnia 14 listopada 2019 r.
I FSK 1148/17
W tym miejscu należy zaznaczyć, że brak formalnego odbioru prac czy też sporządzenia protokołu inwentaryzacyjnego, nie może stać na przeszkodzie przyjęciu, że do wykonania usługi rzeczywiście doszło.
Niezależnie więc od tego, które oświadczenie zostało ostatecznie przyjęte za wywołujące skutki prawne, nie może budzić wątpliwości, że doszło w sprawie do wygaśnięcia postanowień umowy, kreujących wzajemne obowiązki stron w zakresie formalnego odbioru i przyjęcia prac, na poszczególnych ich etapach. Jeżeli zaś chodzi o protokół inwentaryzacyjny, przewidziany na wypadek odstąpienia od umowy, to w tym przedmiocie podkreślić należy, że jego niesporządzenie, wbrew wcześniejszym uzgodnieniom, nie może skutkować wyłączeniem czy też przesunięciem daty powstania obowiązku podatkowego.
Wyrok WSA w Rzeszowie z 20 sierpnia 2020 r.
I SA/Rz 315/20
