Elżbieta Małgorzata Kaczmar
Psychologiczna analiza zaburzeń
występujących po przerwaniu ciąży
Studia nad Rodziną 2/2 (3), 141-150
Studia nad Rodziną ATK 2 (1998) E L Ż B I E T A M A Ł G O R Z A T A K A C Z M A R
PSY C H O L O G IC ZN A A N A L IZ A ZA BU R ZEŃ
W Y ST Ę PU JĄ C Y C H PO PR ZER W AN IU CIĄŻY
1. D o ty c h c z a s o w e b a d a n i a W lite ra tu rz e n a u k o w e j n a jc z ę śc ie j s p o ty k a m y s ię z o p is e m s k u tk ó w z a b ie g u p rz e ry w a n ia c ią ż y w s fe rz e s o m a ty c z n e j. F a k t te n p o d k re ś la w ie lu lek arzy , m .in .: W. F ija łk o w s k i1, K . B o ż k o w a , M . T ro s z y ń s k i, T. K u k la 2. W. F ija łk o w s k i u k a z u je ro d z a j i sto p ie ń n a s ile n ia z a b u rz e ń z e s tro n y u k ła d u h o rm o n a ln e g o w n a s tę p s tw ie s z tu c z n y c h p o ro n ie ń . K . B o ż k o w a , M . T ro s z y ń s k i, T. K u k la p rz e d s ta w ia ją a s p e k ty z d ro w o tn e p rz e r w a n ia cią ż y , d o ty c z ą c e p rz e d e w s z y s t k im p o w ik ła ń p ro w a d z ą c y c h d o z g o n u lu b k a le c tw a ( a m p u ta c ja m a c ic y ).N a to m ia s t s to s u n k o w o m a ło m ó w i się w lite r a tu rz e n a u k o w e j n a te m a t p s y c h o lo g ic z n y c h a s p e k tó w z a b ie g u p rz e ry w a n ia c ią ż y 3. M . R y ś4 w d o n ie s ie n ia c h z b a d a ń ś w ia to w y c h u k a z u je p ra w d o p o d o b ie ń s tw a w ie lo r a k ic h i n e g a ty w n y c h k o n s e k w e n c ji p o z a b ie g u p rz e rw a n ia ciąży. S z c z e g ó ło w o z o s ta ły p r z e d s ta w io n e z e s p o ły p o a b o rc y jn e ty p u P A D i PA S . D . K o m a s - B ie la 5 p o d e jm u je p r o b le m y z m ia n w p s y c h o lo g ic z n y m o b ra z ie w ła sn e j o s o b y d o k o n u ją c e się w z w ią z k u z d e c y z ją k o b ie ty d o ty c z ą c ą z a b ie g u p rz e r w a n ia ciąż y . K . O s tr o w s k a 6 n a p o d s ta w ie b a d a ń p rz e p r o w a d z o n y c h w P o ls c e , w N ie m c z e c h , S z w a jc a rii i R o sji, u k a z u je sz e ro k o p ro b le m a ty k ę k o n s e k w e n c ji p s y c h o lo g ic z n y c h p o d o k o n a n e j in te r r u b c ji. N a p r o b le m y n a tu r y p s y c h o lo g ic z n e j p o z a b ie g u p r z e
1 W. Fijałkowski, Następstwa przerywania ciąży w ustroju matki. Ogólnopolska Sesja Nauko
wa Lekarzy i Teologów, 8-9 II. 1975. Kraków, s. 41-53.
2 K. Bożkowa, M. Troszyński, T. Kukla, Zdrowotne i społeczne aspekty przerwania ciąży,
w: Zdrowie rodziny, K. Bożkowa i A. Sito red., Warszawa 1983, s. 151-162.
3 G. Dolińska - Zygmunt, Niektóre psychologiczne zagadnienia zabiegu przerwania ciąży,
Nieopublikowana praca doktorska. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 1985.
4 M. Ryś, Skutki przerwania ciąży. Zespół zaburzeń PAS (Post Aborcyjny Syndrom) i PAD
(Post Aborcyjny Distress). Doniesienia z badań, Warszawa 1994.
5 D. Komas - Biela, Psychologiczne uwarunkowania i konsekwencje przerwania ciąży, Prze
gląd Psychologiczny, 2 (1988), s. 467 - 485.
6
K. Ostrowska, Aborcja— niektóre problemy psychologiczne, Nowiny Psychologiczne,
1 4 2 ELŻBIETA MAŁGORZATA KACZMAR [2 ]
rwania ciąży zwraca uwagę W. Półtawska7. W wyniku k ilk u le tn ic h b a d a ń n a d
konsekwencjami psychologicznymi aborcji rozróżnia ona bezpośrednie, wtór ne i późne zaburzenia. Autorka wyraźnie zaznacza, że ilościowo więcej przy padków zaburzeń występuje w czasie późniejszym.
Problematyce psychicznych następstw sztucznego przerwania ciąży poświęcił uwagę w swojej pracy W. Kokoszka8. Z badań, jakie autor przeprowadził w y nika, że u wszystkich kobiet które dokonały zabiegu przerwania ciąży, wystę pują objawy niezrównoważenia emocjonalnego, nerwice. Problem dotyczący objawów psychicznych po aborcji ukazuje A.N. Mołochow9, który podkreśla występowanie ostrych nerwic po zabiegu przerwania ciąży. Autor nadmienia, że przy określonych skłonnościach, mogą wystąpić objawy przewlekłe, a na wet symptomy nieprawidłowej osobowości (psychopatii).
Zabieg przerwania ciąży, jako przeciwny naturze, wywołuje zaburzenia psy chiczne, których kobiety nie chcą ujawnić zgłaszając się do psychologa lub psychiatry10. W wypadku głębokich zmian kobiety takie trafiają na oddział psy chiatryczny. U wielu innych genezą zaburzenia psychicznego po zabiegu prze rwania ciąży jest konflikt między podjętą decyzją, a normami etycznymi, ne gującymi zabieg.
W ie lu badaczy (np. R. Sikorski, C. Lepecka -— Klusek oraz H. Tereszkie-
w ic z ) 11 z w ra c a u w a g ę n a konflikt sumienia łączący poczucie ulgi, winy i straty, który może być tak silny, ż e d o p ro w a d z a do zaburzeń. Z. Lew-Starowicz (w swoich badaniach z lat s ie d e m d z ie s ią ty c h ) s tw ie rd z a , ż e kobieta, która po za biegu przerwania ciąży n ie p rz e ż y w a re a k c ji w p o s ta c i ż a lu , m a z a c h o w a n ia
typowo patologiczne12. Z a b ie g in te rru b c ji z d a n ie m J. T o u la t13 n ie ty lk o n is z c z y
dziecko poczęte, ale n is z c z y s a m ą k o b ie tę . W ielu d o św ia d c z o n y c h g in e k o lo
gów stwierdza, że w w y n ik u ta k ie g o sa m o z n is z c z e n ia , k o b ie ta z n a c z n ie d ra
matyczniej przechodzi o k re s k lim a k te riu m .
O sz c z e g ó ln y c h ty p a c h re a k c ji tra u m a ty c z n y c h p o z a b ie g u p rz e r w a n ia c ią ży, o m a w ia n y c h n a p o d s ta w ie s w o ic h b a d a ń , m ó w i M . S im o n l4.’‘A u to rk a uk
a-7 W. Półtawska, Zaburzenia psychiczne po przerwaniu ciąży, Ogólnopolska Sesja Naukowa
dz. cyt.,s.
66 - 85.! W. Kokoszka,
Psychologiczne następstwa sztucznego przerwania ciąży, Nieopublikowana
praca doktorska. AkademiaMedyczna. Kraków 1965.
5 A.N.
Mołochow,Abort i newrozy, Żumał Neuropatołogii i Psychiatrii im S. S. Korsakowa
10.1961, s. 1525 - 1528
10 J. Pabian, Zaburzenia
psychiczne po zabiegach przerwania ciąży, XXXII Naukowy Zjazd
Psychiatrów Polskich,Szczecin 4-6. IX. 1976, s. 272 - 274
11 R. Sikorski, C.
Lcpecka-Klusek, H. Tereszkiewicz, Planowane rodzicielstwo w opinii ko
biet poddających sięzabiegom przerwania ciąży, Problemy Rodziny, 5 (1978), s. 31 - 35.
12
Z. Lew-Starowicz,Dzwon bez echa, Życie i Myśl,
8.9. 1973.
13 J. Toulat, Sztuczne poronienie. Wyzwolenie czy zbrodnia, Warszawa 1978, s. 26.
14 M. Simon, Aborcja nic jest rozwiązaniem jakichkolwiek problemów. Psychiczne następ
stwa po aborcji, Głos dla Życia, 3.13. 1994, s. 8.
[ 3 ] P S Y C H O L O G I C Z N A A N A L I Z A Z A B U R Z E Ń P O P R Z E R W A N IU C I Ą Ż Y 1 4 3
ż u je sz e re g m e c h a n iz m ó w o b ro n n y c h , ja k i e k o b ie ta m u s i u ru c h o m ić p o z a b ie g u in te rru b c ji. N a to m ia s t W. P ó łta w s k a 15 p rz e d s ta w ia s tu d iu m re a k c ji a g r e s y w n y c h o ra z c z y n n ik i p o g łę b ia ją c e p o c z u c ie w in y u k o b ie ty p o p rz e r w a n iu ciąży.
J. C. W illk e 16, n a p o d s ta w ie sz e re g u p rz e p r o w a d z o n y c h b a d a ń , s tw ie rd z a ją w y s tę p o w a n ie e m o c jo n a ln y c h i p s y c h ic z n y c h n ie p o k o jó w d o z n a w a n y c h p rz e z w ie le k o b ie t, k tó r e p o d d a ły się a b o rc ji.
Z a b u rz e n ia ja k o sk u tk i p rz e r y w a n ia c ią ż y s tw ie rd z o n o ta k ż e p o d c z a s o b se rw a c ji p a c je n te k w W o je w ó d z k im S p e c ja lis ty c z n y m Z e s p o le O p ie k i N e u ro p s y c h ia try c z n e j w K ie lc a c h 17.
N a u w a g ę z a s łu g u ją ta k ż e p ra c e Ję d rz e jc z a k ó w , k tó r z y p r z e b a d a li 145 k o b ie t z g ła s z a ją c y c h s ię d o p s y c h ia try — se k s u o lo g a , s tw ie rd z a ją c , ż e ź ró d ło ic h d o le g liw o śc i je s t z w ią z a n e z p rz e b y ty m z a b ie g ie m p rz e r w a n ia ciąży. U 135 k o b ie t zd ia g n o z o w a n o d e p re s ję re a k ty w n ą , w ty m u 4 7 — g łęb o k ą, d łu g o trw ałą, z m y ś la m i s a m o b ó jc z y m i'8. N a to m ia s t E . M id o k , z b a d a w s z y 1000 k o b ie t p o p rz e r w a n iu ciąż y , s tw ie rd z ił w ie lo k r o tn e w y s tę p o w a n ie n e rw ic , z te g o 6 ,7 % k o b ie t w y m a g a ło sta łe g o , sp e c ja listy c z n e g o le c z e n ia a m b u la to ry jn e g o 19. W w y n ik u b a d a ń z a o b s e rw o w a n o ta k ż e p o z a z a b ie g o w e z a b u rz e n ia w fu n k c jo n o w a n iu p s y c h ic z n y m p a c je n te k w p o s ta c i n e rw ic se k s u a ln y c h , z a b u rz e ń d e p re s y j n y c h z u ro je n ia m i w in y , g rz e s z n o ś c i i s k ło n n o ś c ia m i s a m o b ó jc z y m i20.
N a le ż y z a u w a ż y ć , ż e p o d e jm o w a n e b a d a n ia n a d s k u tk a m i p rz e r y w a n ia c ią ży, s ą w c ią ż p ro b le m e m o tw a rty m . N ie w ia d o m o ja k c z ę s to k o b ie ty z a p a d a ją n a z e s p o ły PA S i P A D , n ie p o z n a n o te ż w s z e lk ic h p rz y c z y n , o b ja w ó w , czy sk u tk ó w z a b u rz e ń .
2. B a d a n ia w ła sn e
B a d a w c z e p o s z u k iw a n ia a u to rk i n in ie js z e g o o p ra c o w a n ia m ia ły w y k a z a ć ja k ie g o ty p u sk u tk i n a tu ry p sy c h o lo g ic z n e j i fiz jo lo g ic z n e j w y s tę p u ją u k o b ie t, k tó re św ia d o m ie z d e c y d o w a ły się n a z a b ie g p rz e r w a n ia ciąży. B o d ź c e m do te g o ro d z a ju p o s z u k iw a ń b y ło sta n o w isk o w ie lu b a d a c z y , k tó r z y o g ra n ic z y li s ię d o p r z e d s ta w ie n ia d a n y c h m a ją c y c h a ra k te r b a rd z ie j so c jo lo g ic z n o -s ta ty - s ty c z n y n iż p sy c h o lo g ic z n y .
13 W. Półtawska, Wpływ przerwania ciąży na psychiką kobiety, XVIII Międzynarodowy Kon
gres Rodziny, Warszawa 14-17. IV. 1994, s. 329 - 354.
16 J. C. Willke, Aborcja. Pytania i odpowiedzi, Gdańsk 1990, s. 139 - 143.
17 Tamże.
18 W. Jędrzejczak, M. Jędrzejczak, Psychiczne następstwa po zabiegu przerwania ciąży. Mate
riały XXXII Naukowego Zjazdu Psychiatrów Polskich, Szczecin 4-6. IX. 1976.
19 E. Midok, Bezpośrednie i późne następstwa zabiegów przerwania ciąży, Polski Tygodnik
Lekarski, 2. 18. 1966, s. 1063.
20 D. Langer, Zaburzenia psychiczne po zabiegu przerwania ciąży, Polski Tygodnik Lekarski,
11.3. 1982, s. 304- 307.
1 4 4 ELŻBIETA MAŁGORZATA KACZM AR [ 4 ]
2.1. Problem
C e le m b a d a ń b y ło u z y s k a n ie o d p o w ie d z i n a p y ta n ia :
Ja k ie k o n s e k w e n c je d la p s y c h ic z n e g o fu n k c jo n o w a n ia k o b ie ty w y n ik a ją z fa k tu re a liz a c ji d e c y z ji o u s u n ię c iu c ią ż y ? N a ile ro z w ią z a n ie p ro b le m u je s t d z is ia j p rz e z a k c e p to w a n e i c z y u w a ż a ją , ż e p ro b le m z o s ta ł ro z w ią z a n y ?
P o z n a n ie z n a c z e n ia n o w e j s y tu a c ji p s y c h o lo g ic z n e j k o b ie ty , k tó r a p o d d a ła s ię z a b ie g o w i in te rru b c ji, m o ż liw e b y ło p o p rz e z a n a liz ę w y p o w ie d z i b a d a n y c h d o ty c z ą c y c h :
10 z a c h o w a ń i s ta n ó w e m o c jo n a ln y c h k o b iet,
2° sp o s o b u ro z w ią z a n ia p ro b le m u i u z a s a d n ie n ia je g o ocen y ,
3° o k re ś le n ia w łasn ej sy tu a c ji ży cio w ej (w id z e n ie sam ej sie b ie , re la c je z o to c z e n ie m , re a liz a c ja c e ló w ż y c io w y c h ),
4 ° w p ły w u d e c y z ji u s u n ię c ia c ią ż y n a d a lsz e życie.
2.2. Badane osoby i zastosowana metoda
W n in ie js z y m a rty k u le z a p re z e n to w a n e z o s ta n ą w y n ik i b a d a ń 3 0 k o b ie t, w w ie k u o d 2 0 do 50 lat. W ś r ó d b a d a n y c h b y ły m ę ż a tk i, n ie z a m ę ż n e , ro z w ie d z io n e i w d o w y . W p rz y p a d k u p ię tn a s tu o só b b y ła to p ie r w s z a a b o rc ja , czte ry k o b ie ty p o d d a ły się d w ó m a b o rc jo m , d la trz e c h b y ła to tr z e c ia a b o rc ja , d la tr z e c h - c z w a rta , d la d w ó c h o s ó b - p iąta.
N in ie js z e o p ra c o w a n ie z o sta ło p r z y g o to w a n e n a p o d s ta w ie b a d a ń , w k tó r y c h p o d s ta w o w y m n a rz ę d z ie m b y ł k w e s tio n a riu s z . N a p o d s ta w ie d o stę p n e j lite r a tu ry z o s ta ły o p ra c o w a n e p y ta n ia , k tó r e z o s ta ły o c e n io n e p rz e z lek arzy , p s y c h ia tró w , p s y c h o lo g ó w , p e d a g o g ó w . N a jb a rd z ie j tra fn e (w lic z b ie 9 9 ) z o s ta ły w y k o rz y s ta n e w p rz e p r o w a d z o n y c h b a d a n ia c h .
2.3. Wyniki badań
A. Analiza sytuacji życiowej kobiet przed aborcją:
1°. W w ię k s z o ś c i, b a d a n e k o b ie ty b y ły w z w ią z k u m a łż e ń s k im (7 6 ,6 % ) (1 3 ,4 % — to k o b ie ty ro z w ie d z io n e ).
2°. W p rz e w a ż a ją c e j w ię k s z o ś c i (9 3 ,4 % ) k o b ie ty , k tó r e d o k o n a ły z a b ie g u p r z e r w a n ia cią ż y p o s ia d a ły d ziec i.
3°. W ię k s z o ś ć a b o rc ji p rz y p a d a ła w o k re s ie tr w a n ia m a łż e ń s tw a (7 6 ,6 °% ); 2 0 ,0 % •— p rz e d je g o z a w a rc ie m .
4 ° . R e a k c ja n a jb liż s z e g o ś r o d o w is k a k o b ie ty n a w ia d o m o ś ć o n ie p l a n o w a n e j c ią ż y w w ię k s z o ś c i p r z y p a d k ó w b y ła n e g a ty w n a . N ie z a d o w o le n ie w y r a ż a ł p r z e d e w s z y s tk im o jc ie c d z ie c k a ( 3 6 ,5 % b a d a n y c h p r z y p a d k ó w ) . N a to m i a s t 3 3 ,° % k o b ie t s t w i e r d z ił o o b o ję tn o ś ć z e s tr o n y o jc a d z ie c k a n a f a k t z a is tn ia łe j cią ż y . N e g a ty w n a r e a k c ja n a n ie p la n o w a n ą c ią ż ę w y s tą p iła r ó w n ie ż z e s tro n y r o d z ic ó w (2 7 % ) o ra z r o d z e ń s tw a i le k a r z a ( 1 0 ,2 % p r z y p a d k ó w ).
5°. M o m e n t s tw ie rd z e n ia n ie p la n o w a n e j c ią ż y p r z e z k o b ie tę w y w o ła ł u n ie j sz e re g re a k c ji e m o c jo n a ln y c h . N a jc z ę ś c ie j b y ło to: o b c ią ż e n ie (6 6 % ), s tra c h (6 3 % ), p a n ik a (5 9 % ), z m ie s z a n ie i w z b u rz e n ie (3 7 % ), s z o k (3 3 % ), d e p re s ja (3 0 % ) i ra d o ś ć (1 0 % ).
6°. K o b ie ty z g ła s z a ją c e s ię n a z a b ie g p rz e r w a n ia c ią ż y o c z e k iw a ły o d le k a rz a g in e k o lo g a o k re ś lo n e j p o sta w y . W p rz y p a d k u 5 3 % b a d a n y c h o c z e k iw a n ia te d o ty c z y ły g w a ra n c ji o c h ro n y z d ro w ia i p o m y ś ln e g o p r z e b y c ia za b ie g u . N a to m ia s t 3 5 ,8 % k o b ie t o c z e k iw a ło p o s ta w y o c h ra n ia ją c e j ż y c ie d z ie c k a , łą c z n ie z p r ó b ą p rz e k o n a n ia o z a n ie c h a n iu p o d ję te j w c z e ś n ie j d e c y z ji o p rz e r w a n iu ciąży. 7°. O s o b a m i p rz e s trz e g a ją c y m i k o b ie tę p rz e d s k u tk a m i p rz e r w a n ia c ią ż y by li: le k a rz -g in e k o lo g (2 0 % b a d a n y c h ) o ra z m ą ż i m a tk a (1 0 % ).
8°. P o d ję c ie d ecy zji p rz e m a w ia ją c e j z a o c a le n ie m ż y c ia d z ie c k a b y ło b y m o ż liw e p o d w a ru n k ie m o d p o w ie d z ia ln o śc i i d o b rej w ię z i e m o c jo n a ln e j m ę ż a z b a d a n ą k o b ie tą (6 0 ,0 % ) o ra z d o b iy c h w a ru n k ó w m a te ria ln y c h (6 0 ,0 % ). D o n o sz e n ie c ią ż y i u ro d z e n ie d z ie c k a sta ło b y s ię fa k te m , g d y b y k o b ie ty u s ły s z a ły o s trz e ż e n ie k o g o ś , k to d o ś w ia d c z y ! sk u tk ó w z a b ie g u p rz e r w a n ia ciąży. D o k ła d n a w ie d z a n a te m a t ż y c ia w o k re s ie p re n a ta ln y m u c h ro n iła b y n ie n a r o d z o n e d z ie c k o u 2 0 ,2 % a n k ie to w a n y c h . U k a z a n ie w a rto ś c i ż y c ia u ra to w a ło b y c ią ż ę u 13,6% k o b ie t.
9°. K o b ie ty , k tó re p o d d a ły się z a b ie g o w i p rz e r w a n ia c ią ż y w w ię k s z o ś c i b y ły o s o b a m i w ie rz ą c y m i (7 9 ,9 % ); 1 3 ,4 % k o b ie t s tw ie rd z iło ż e s ą o s o b a m i n ie w ie rz ą c y m i.
B. Uwarunkowania podjęcia decyzji aborcji
1°. W p rz y p a d k u z a b ie g u p rz e r w a n ia cią ż y , ja k o g łó w n ą p rz y c z y n ę p o d ję c ia tak iej d e c y z ji b a d a n e w y m ie n iły tr u d n ą s y tu a c ję m a te r ia ln ą (8 6 ,5 % ) o ra z b r a k p o p ra w n y c h w ię z i u c z u c io w y c h z o jc e m d z ie c k a (6 0 ,0 % ). S tra c h p rz e d p o g o r sz e n ie m s ię s y tu a c ji z a w o d o w e j, ja k : z w o ln ie n ie z m ie js c a z a tr u d n ie n ia o ra z p rz e rw a n ie k a rie ry z a w o d o w e j, d o p ro w a d z iły d o d e c y z ji o n ie d o n o s z e n iu c ią ż y (3 3 ,5 % ); 3 6 ,5 % b a d a n y c h s tw ie rd z iło , ż e tr u d n a s y tu a c ja z d ro w o tn a , a n a w e t b e z p o ś re d n ie z a g ro ż e n ie ż y c ia (3 ,4 % ) p o w s tr z y m a ło j e p rz e d u ro d z e n ie m d ziec k a.
2°. Z a b ie g in terru b c ji b y ł d e c y z ją o s o b is tą u 8 6 ,5 % b a d a n y c h k o b iet. W p rz y p a d k u 4 3 ,4 % b a d a n y c h w sp ó łd e c y d u ją c y m b y ł ró w n ie ż m ą ż , a 1 0 ,0 % b a d a n y c h s tw ie rd z iło , ż e o s ta te c z n a d e c y z ja n a le ż a ła d o le k a r z a a b o rc jo n isty .
C. Zm iany w sferze psychicznej po zabiegu
1°. Z p rz e p ro w a d z o n y c h b a d a ń , je d n o z n a c z n ie w y n ik a , ż e a b o rc ja s p o w o d o w a ła p o g o rs z e n ie ja k o ś c i ż y c ia o so b iste g o u 6 3 ,5 % b a d a n y c h k o b ie t u 4 6 ,4 % b a d a n y c h u le g ło z m ia n ie n a g o rs z e ż y c ie ro d z in n e . W ty m p rz y p a d k u k o b ie ty z a u w a ż a ją , ż e b e z p o ś re d n io p o a b o rc ji sto su n k i ro d z in n e b y ły p o p ra w n e , j e d
1 4 6 E L Ż B I E T A M A Ł G O R Z A T A K A C Z M A R [ 6 ]
n a k w m ia rę u p ły w u c z a s u p rz e r o d z iły się w n ie p rz y ja z n e , a n a w e t w ro g ie . Z a b ie g p rz e r w a n ia c ią ż y s p o w o d o w a ł z m ia n ę s to su n k u n a n e g a ty w n y do o jca d z ie c k a w 3 9 ,6 % p r z y p a d k ó w o ra z do le k a rz a a b o rc jo n is ty w 2 6 ,8 % p rz y p a d k ó w . N e g a ty w n e n a s ta w ie n ie d o ro d z ic ó w o d c z u w a 1 0 ,2 % k o b ie t, a do d z ie ci — 13 ,6 % . R e la c je z d z ie ć m i p o p ra w iły s ię w 2 6 ,8 % p rz y p a d k ó w . W z w ią z k u z ty m fa k te m , k o b ie ty s tw ie rd z a ją w y s tę p u ją c ą n a d o p ie k u ń c z o ś ć d o d z ie c i u ro d z o n y c h , co w ią ż e się z e stra c h e m o ic h ży cie . G łó w n y c ię ż a r z a d o k o n a n ie a b o rc ji p o n o s i z d a n ie m 4 6 ,8 % b a d a n y c h o jc ie c d z ie c k a , a s a m a k o b ie ta z d a n ie m 3 9 ,9 % . O d p o w ie d z ia ln o ś c ią k o b ie ty o b a rc z a ją ró w n ie ż sa m e g o le k a rz a (1 0 ,2 % ) o ra z ro d z ic ó w (6 ,8 % ).
2°. P o d jęta d ecy zja z a b ie g u p rz e rw a n ia ciąży n iesie z a s o b ą szereg k o n se k w e n cji p sy ch iczn y ch . A n alizu jąc słu szn o ść decyzji — 16,7% b a d a n y c h stw ierdza, że b y ła o n a zła, a 4 3 ,3 % k o b ie t n ie po trafi określić je j ran g i. W w y n ik u d o k o n an ia zabiegu przerw ania ciąży 53,4% k obiet dośw iadcza poczucia winy. N atom iast 30,0% k o b ie t je j n ie o d czuw a. W śró d b a d a n y c h 56,7% k o b iet u w a ż a , że w w y n ik u abor cji d o św iad czy ło straty. W p rz y p a d k u 73,3% aborcja p o g o rs z y ła sa m o o cen ę k o b ie t i w p ły n ę ła n e g a ty w n ie n a ic h cel ży cio w y u 50,0% b ad an y ch .
3°. K o b ie ty p o z a b ie g u p rz e r w a n ia c ią ż y d o ś w ia d c z a ły ró ż n o r a k ic h p rz e ży ć . B e z p o ś re d n io p o a b o rc ji u 6 6 ,7 % b a d a n y c h w y s tą p iły n e g a ty w n e p rz e ż y c ia p sy ch iczn e. P o u p ły w ie je d n e g o ro k u , p rz e ż y ć te g o ty p u d o św ia d c z a ło 73 ,3 % k o b ie t, a p rz e d u p ły w e m p ię c iu la t — 7 9 ,8 % b a d a n y c h . P o d z ie s ię c iu latach p rz e ż y c ia n e g a ty w n e w y s tą p iły u 4 3 ,3 % k o b ie t, a d o d w u d z ie s tu la t p o a b o rc ji n e g a ty w n e o d c z u c ia z a u w a ż a 1 6 ,6 % a n k ie to w a n y c h . 4 ° . C z ę ść b a d a n y c h k o b ie t u w a ż a , ż e p o c z u c ie w in y p o a b o rc ji je s t w y n i k ie m w y c h o w a n ia re lig ijn e g o (4 3 ,2 % ). N a to m ia s t 2 3 ,5 % b a d a n y c h n ie z g a d z a się z p o w y ż s z y m tw ie r d z e n ie m , 2 6 ,8 % k o b ie t n ie m a s p r e c y z o w a n e g o z d a n ia w tej k w e stii. 5°. W w y n ik u a b o rc ji k o b ie ta n a ra ż o n a je s t n a ró ż n o r a k ie p rz e ż y c ia . D o n a jc z ę śc ie j w y m ie n ia n y c h p rz e z b a d a n e o so b y s ą stre su ją c e w s p o m n ie n ia p rz y p o m in a ją c e z a b ie g p rz e r w a n ia ciąży . S tw ie rd z a to 6 3 ,1 % k o b ie t. B e z p o d s ta w n e , n ie k o n tro lo w a n e w y b u c h y p ła c z u w y s tę p u ją u 6 3 ,2 % k o b ie t, n a to m ia s t sny o a b o rc ji lu b n ie n a r o d z o n y m d z ie c k u m a ją m ie js c e bardzo często u 13,4% a n k ie to w a n y c h , a sporadycznie — u 2 0 ,2 % b a d a n y c h . D o 6 0 ,0 % k o b ie t p o w r a c a ją o b ra z y z z a b ie g u p rz e r w a n ia c ią ż y p o w o d u ją c g w a łto w n e re a k c je lub w z ro s t e m o c ji, a 1 6 ,7 % d o ś w ia d c z a z a b u rz e ń p s y c h ic z n y c h (n p . d e p re s ji). 6 °. Z a b ie g p rz e r w a n ia c ią ż y w y w o łu je n ie je d n o k ro tn ie z a b u rz e n ia c z y n n o śc i p o z n a w c z y c h tj. z a b u rz e n ia k o n c e n tra c ji i p a m ię c i. S tw ie rd z o n o to u 3 9 ,8 % b a d a n y c h k o b ie t. 7 °. B e z p o ś re d n io p o z a b ie g u p rz e r w a n ia c ią ż y k o b ie ty o g a rn ia ło p o c z u c ie w in y w 5 6 ,5 % p rz y p a d k ó w , a u c z u c ie w s ty d u — w 4 3 ,3 % . W ś r ó d 2 9 ,8 % b a d a n y c h b e z p o ś re d n io p o a b o rc ji z a u w a ż y ło u sie b ie s k ru c h ę , a 1 6 ,8 % k o b ie t c z u ło o b rz y d z e n ie d o sa m e j sie b ie .
[ 7 ] P S Y C H O L O G I C Z N A A N A L I Z A Z A B U R Z E Ń P O P R Z E R W A N IU C I Ą Ż Y 14 7 8°. B e z p o ś re d n io p o z a b ie g u p rz e r w a n ia c ią ż y k o b ie ty d o ś w ia d c z a ły z a b u rz e ń e m o c jo n a ln y c h , ta k ic h ja k z m ia n y n a s tro ju (6 3 ,4 % ) o ra z n ie z r ó w n o w a ż e - n ie (2 0 ,2 % ). 9°. P o z a b ie g u a b o rc y jn y m k o b ie ta n a r a ż o n a je s t te ż n a s z e re g z a b u rz e ń n e rw o w y c h . D o n a jc z ę śc ie j w y s tę p u ją c y c h m o ż n a z a lic z y ć n a d p o b u d liw o ś ć n e rw o w ą , k tó r a w y s tę p u je w 4 6 ,7 ° % p rz y p a d k ó w ; 3 6 ,8 % k o b ie t z a u w a ż a , że p o a b o rc ji w y s tę p u je n a d m ie rn e p o c e n ie się, a d rż e n ie rą k lu b c ia ła m a m ie js c e w 3 0 ,2 % p rz y p a d k ó w . N a to m ia s t n a d m ie rn e ru m ie n ie n ie s ię lu b b la d o ś ć p o z a b ie g u p rz e r w a n ia c ią ż y s tw ie rd z a u s ie b ie 1 3 ,6 % k o b ie t. 10°. W g ru p ie p o a b o rc y jn y c h z a b u rz e ń n e r w o w y c h je s t ró w n ie ż w e w n ę tr z n y n ie p o k ó j s tw ie rd z a n y p rz e z 6 9 ,8 % b a d a n y c h o ra z n e rw o w o ś ć (7 6 ,7 % k o biet). W p rz y p a d k u 4 6 ,7 % a n k ie to w a n y c h w y s tę p u je z a b u rz e n ie sn u , a u 3 9 ,8 % k o b ie t p o a b o rc ji w y s tę p u je w z m o ż o n e n a p ię c ie n e rw o w e . U 6 ,8 % b a d a n y c h w y s tę p u ją z a b u rz e n ia ty p u : o m d le n ia , b r a k a p e ty tu i p ła c z . 11°. Z a b u rz e n ia n e rw o w e w y s tę p o w a ły b e z p o ś r e d n io p o a b o rc ji w 4 3 ,5 % p rz y p a d k ó w . N a to m ia s t p rz e d u p ły w e m p o ło w y ro k u o d d e c y z ji, z a b u rz e n ia ta k ie s tw ie rd z iło u sie b ie 3 0 ,0 % k o b ie t. W p rz y p a d k u u p ły w u k ilk u la t o d z a b ie g u p rz e r w a n ia ciąży, z a b u rz e n ia n e rw o w e w y s tę p u ją u 5 0 ,0 % k o b ie t. 12°. P o a b o rc ji z a b u rz e n ia n e rw o w e w y s tę p u ją bardzo często w p rz y p a d k u 5 0 ,0 % k o b ie t, a sporadycznie u 2 6 ,8 % a n k ie to w a n y c h . D o n a jc z ę śc ie j d o ś w ia d c z o n y c h p rz e z a n k ie to w a n e te g o ty p u z a b u rz e ń są: d ra p a n ie s ię i o b g ry z a n ie p a z n o k c i (4 6 ,5 % ), z g rz y ta n ie z ę b a m i (1 3 ,6 % ) o ra z ró ż n e g o ro d z a ju s a m o u s z k o d z e n ia (6 ,8 % ). 13°. Z a b ie g p rz e rw a n ia cią ż y s p o w o d o w a ł u 3 0 ,2 % b a d a n y c h k o b ie t u z a le ż n ie n ie le k o w e , a u 16,8% — u z a le ż n ie n ie a lk o h o lo w e . P o ab o rcji 6 3 ,1 % k o b ie t u n ik a m y ś li i u czu ć z w ią z a n y c h z ic h c z y n e m . N is z c z y j e ro z p a c z n a w s p o m n ie n ie w ła sn e j ciąży, ab o rcji, sz p ita la lu b w id o k u in n y c h k o b ie t w c ią ż y (6 3 ,2 % ). T ego ty p u z a b u rz e n ie w y stę p u je ró w n ie ż u n ie k tó ry c h k o b ie t w ro c z n ic ę a b o rc ji (2 6 ,8 % ) o ra z k o le jn e ro c z n ic e p rz e w id y w a n y c h u ro d z in d z ie c k a (1 6 ,8 % ). 14°. A b o rc ja p o w o d u je z a b u rz e n ia w re la c ja c h z o jc e m d z ie c k a . U 6 6 % b a d a n y c h p o ja w ia ła się o b a w a p rz e d n a s tę p n ą c i ą ż ą a 5 9 ,9 % k o b ie t c z u je o b a w ę p rz e d w s p ó łż y c ie m se k su a ln y m . D o z a b u rz e ń te g o ro d z a ju n a le ż y ró w n ie ż n ie n a w iś ć lu b w s trę t do ż y c ia s e k s u a ln e g o o ra z c h ę ć c z ę ste j iz o la c ji (4 6 ,9 % ). W y k o rz y sty w a n ie m ę ż c z y z n y z a u w a ż a u sie b ie p o ab o rcji 13,6% k o b iet, a czę ste z m ia n y p a rtn e ra w y s tą p iły u 6 ,8 % b a d a n y c h . 15°. P o z a b ie g u p rz e rw a n ia c ią ż y k o b ie ty p r z e ż y w a ją ró ż n e g o ro d z a ju s ta n y p s y c h ic z n e , k tó re p o w o d u ją z n a c z n ą d y s f u n k c ję ż y c io w ą . W 5 6 ,7 % p r z y p a d k ó w k o b ie ty p o a b o rc ji c z u ły się o s a m o tn io n e , d rę c z y j e w e w n ę trz n a p u s t k a (5 6 ,3 % ). W y stę p u je ró w n ie ż u c z u c ie p o tę p ie n ia p rz e z B o g a (6 3 ,1 % ) i lu d z i (5 0 ,0 % ). Z n a c z n a lic z b a k o b ie t p o a b o rc ji o d c z u w a o b u m ie ra n ie ż y c ia u c z u c io w e g o (4 3 ,4 % ), e m o c jo n a ln ą o b o ję tn o ś ć (4 6 ,7 % ); 3 0 ,0 % k o b ie t p rz e ż y w a sta n iz o la c ji w e w n ę trz n e j.
1 4 8 E L Ż B I E T A M A Ł G O R Z A T A K A C Z M A R [ 8 ]
16°. Zabieg przerwania ciąży powoduje także zaburzenia własnej wartości w odczuciu badanych kobiet. Najczęściej jest to obniżenie własnej samoak ceptacji (56,7%) oraz wycofanie się z życia (50,0%). Ponadto 46,7% kobiet stwierdza u siebie obniżenie dotychczasowej aktywności; wycofanie się z kon taktów międzyludzkich zauważa u siebie 40,0% osób; natomiast 33,2% bada nych stwierdza występowanie ograniczenia komunikacji z ludźmi.
17°. Obniżenie poziomu takich uczuć jak: przyjaźń lub miłość stwierdza u siebie 46,6% badanych. Poniżenie samej siebie oraz niezdolność przebacza nia sobie doświadcza 56,5% badanych.
18°. Przygnębienie lub depresję bezpośrednio po aborcji zauważyło u sie bie 56,5% kobiet. Przed upływem jednego roku przeżycia tego typu wystąpiły u 30,2% ankietowanych, a po kilku latach od decyzji stwierdza powyższe za burzenia 46,6% kobiet. U 46,6% badanych po zabiegu wystąpiły myśli lub ten dencje samobójcze.
19°. Zabieg przerwania ciąży spowodował odczuwalne zmiany osobowości jak: wieczne niezadowolenie oraz zgorzkniałość (u 50,0% badanych). Nato miast 43,4% kobiet obserwuje u siebie po zabiegu aborcyjnym złośliwość, a 26,8% — cynizm.
20°. Wśród badanych 43,5% kobiet ma poczucie winy w związku z przeby tym zabiegiem i śmiercią dziecka; 6,8% kobiet nie ma zdania w tej kwestii.
21°. Na życie zawodowe kobiet aborcja wpłynęła ujemnie u 13,6%, a do datnio u 10,2%. Zabieg usunięcia ciąży spowodował pogorszenie stanu zdro wia u 56,6% kobiet, a na życie religijne wpłynął ujemnie u 40,0% kobiet.
22°. Spośród badanych 60,0% badanych kobiet obawia się „kary” za doko nanie aborcji.
23°. Zabieg przerwania ciąży wywołał u 20,0% badanych kobiet szczegól ne zaangażowanie w obronie życia nie narodzonych oraz w przypadku 6,8% badanych — zwiększony udział w różnego rodzaju inicjatywach społecznych lub kołach hobbystycznych.
24°. W przypadku 36,7% kobiet występują sytuacje życiowe, które są za dośćuczynieniem za dokonaną aborcję.
D. Zmiany w sferze biologicznej
1°. Kobiety bezpośrednio po aborcji doświadczają szeregu objawów i dole gliwości biologiczno-fizycznych. Objawów wczesnych typu infekcje, doświad czyło 23,6% badanych. Krwawienia o różnorakiej skali natężenia wystąpiły u 20,0% kobiet. Uszkodzenie macicy miało miejsce w 13,4% przypadków, zro sty w okolicach podbrzusza pojawiły się u 6,8% kobiet, a zaburzenia miesiączki u 13,6% badanych.
2°. W przypadku późnych objawów lub dolegliwości biologiczno — fizycz nych u 13,4% kobiet doszło do przedwczesnego porodu. Problemy przy póź niejszych ciążach oraz poronienia miało 10,0% badanych. Po zabiegu aborcyj
[ 9 ] P S Y C H O L O G I C Z N A A N A L I Z A Z A B U R Z E Ń P O P R Z E R W A N IU C I Ą Ż Y 1 4 9
n y m u 6 ,8 % k o b ie t w y s tą p iła c ią ż a p o z a m a c ic z n a , a 3 ,4 % b a d a n y c h p rz e ż y ło z g o n y n o w o ro d k ó w . 3°. P ó ź n y m i d o le g liw o ś c ia m i i o b ja w a m i s ą ró w n ie ż p ro b le m y z z a s y p ia n ie m i sn e m , k tó re stw ie rd z a 5 0 ,0 % b a d a n y c h . Z a b ie g p rz e r w a n ia c ią ż y s p o w o d o w a ł te ż w p ó ź n ie js z y m c z a sie w y s tę p o w a n ie m ig re n y u 4 3 ,5 % b a d a n y c h ; d o le g liw o ś c i p o d c z a s m e n s tm a c ji w y s tę p u ją u 1 6 ,8 % k o b ie t, a b ó le p o d b rz u sz a b e z k o n k re tn y c h p o w o d ó w s tw ie rd z a u sie b ie 1 3 ,6 % b a d a n y c h . 4 °. P o z a b ie g u p rz e rw a n ia c ią ż y w y s tę p u ją ró w n ie ż o b ja w y i d o le g liw o ś c i w sfe rz e ż y c ia se k su a ln e g o kobiety. W p rz y p a d k u 7 3 ,4 % b a d a n y c h a b o rc ja sp o w o d o w a ła o b o ję tn o ś ć se k s u a ln ą , a 7 0 ,2 % a n k ie to w a n y c h u w a ż a , ż e p o z a b ie g u w y s tą p iły z a b u rz e n ia w f u n k c jo n o w a n iu tej sfe ry ; 6 3 ,5 % b a d a n y c h s tw ie r d ziło u sie b ie z a b u rz e n ia p o p ę d u p łc io w e g o , a 4 0 ,0 % k o b ie t m ie w a b ó le w c z a sie sto su n k u .
E. Postawy badanych wobec aborcji i życia dziecka
1 °. O c e n ia ją c p o d ję tą d e c y z ję 5 6 ,4 % k o b ie t s tw ie rd z iło , ż e z a b ie g p r z e r w a n ia c ią ż y je s t c z y n e m z ły m , n a to m ia s t 3 6 ,8 % k o b ie t n ie p o tra fi o k re ś lić w k a te g o ria c h m o r a ln y c h p o d ję te j d e cy zji. 2°. M a ją c n a u w a d z e d o p u s z c z a ln o ś ć p r z e r y w a n ia c ią ż y z ja k ic h k o lw ie k w z g lę d ó w , 5 3 ,2 % k o b ie t s tw ie rd z a , ż e p o w in n o b y ć ta k ie p ra w o , n a to m ia s t 2 3 ,6 % n ie z g a d z a s ię z p o w y ż s z y m tw ie r d z e n ie m ; 2 0 ,0 % k o b ie t n ie o k re ś la s w o je g o z d a n ia . 3°. W a ru n k a m i d o p u s z c z a ją c y m i p rz e r w a n ie cią ż y , z d a n ie m 5 0 ,0 % b a d a n y c h , je s t gwałt. W p rz y p a d k u 7 3 ,1 % k o b ie t m o ty w e m m o ż e b y ć zagrożenie życia matki lu b wada genetyczna (3 9 ,9 % b a d a n y c h ). Uwarunkowanie społecz n eje s t w y s ta r c z a ją c y m a rg u m e n te m d o d o k o n a n ia a b o rc ji z d a n ie m 3 0 ,2 % b a dan y ch .
4°. P o c z ą te k ż y c ia z d a n ie m 6 9 ,9 % k o b ie t m a m ie js c e w c h w ili p o łą c z e n ia k o m ó re k ro z ro d c z y c h . N a to m ia s t 1 3 ,6 % b a d a n y c h u w a ż a , ż e p o c z ą tk ie m lu d z k ie g o is tn ie n ia je s t p ie rw s z y m ie sią c cią ż y lu b w g 6 ,8 % a n k ie to w a n y c h — trzeci m ie s ią c p o z a p ło d n ie n iu . Z d a n ie m 6 ,6 % b a d a n y c h p o c z ą tk ie m ż y c ia j e s t d o p ie ro j e s t p o ró d .
3. Podsumowanie wyników badań
U w ię k s z o ś c i k o b ie t p o z a b ie g u p rz e r w a n ia c ią ż y p o ja w iły s ię p rz y k r e d o z n a n ia . N a jc z ę ś c ie j o so b y te o b w in ia ły sie b ie z a p o d ję tą d e c y z ję . P a n u je o g ó l n e p rz e ś w ia d c z e n ie , ż e o s o b a p o a b o rc ji p o w in n a b y ć z a d o w o lo n a z p o d ję te j d e c y z ji, je d n a k sy tu a c ja ta p o w o d u je z n a le z ie n ie s ię w ta k sk o m p lik o w a n e j s y tu a c ji, ż e w y w o łu je z u p e łn ie in n e re a k c je .
J e d n y m z n a jw a ż n ie js z y c h c z y n n ik ó w , k tó r y d o p ro w a d z ił do d e c y z ji n ie d o - n o s z e n ia c ią ż y je s t c h a ra k te r re la c ji m ię d z y k o b ie tą a o jc e m d z ie c k a o ra z je g o n a s ta w ie n ie do n ie p la n o w a n e j ciąży. P o s ta w a p a rtn e ra , k tó r a w m n ie js z y m łub
w ię k s z y m sto p n iu s u g e ro w a ła k o b ie c ie p o d d a n ie się z a b ie g o w i a b o rc y jn e m u , sp o w o d o w a ła p o w s ta n ie p o c z u c ia ż a lu i zło ści. K o n s e k w e n c ją b y ło p o s ta w ie n ie k o b ie ty w sy tu a c ji b e z w y jś c ia i k o n ie c z n o ś ć , a n a w e t p rz y m u s u su n ię c ia ciąż y , w b re w n iej sa m e j. S z c z e g ó ln ie w id o c z n e je s t to u k o b ie t o d rz u c o n y c h e m o c jo n a ln ie p rz e z p a rtn e ra . P o c z u c ie n ie s p e łn ie n ia z w ią z k u , b ra k m iło ś c i, ro d z ą c y się n ie p o k ó j, z m u s z a do w a rto ś c io w a n ia e ty c z n e g o p o p e łn io n e g o c z y n u . P o w s ta je k o n flik t, k tó re g o n a s tę p s tw e m je s t n e g a ty w n a o c e n a w ła sn e g o p o s tę p o w a n ia , p o w s ta n ie p o c z u c ia w iny, o d rz u c e n ie p a rtn e ra o ra z n e g a ty w n e n a s ta w ie n ie do d z ie c i, k tó re się j u ż u ro d ziły . 1 5 0 E L Ż B I E T A M A Ł G O R Z A T A K A C Z M A R [ 1 0 ]
