Scenariusz zajęć II etap edukacyjny
Temat: Czy każda „inność” jest dobra?
Treści kształcenia:
1) Poznawanie siebie, dostrzeganie cech indywidualnych własnych i najbliższych osób – etyka (1),
2) Wyjaśnianie prawdziwego znaczenia własnych zachowań oraz ich przyczyn i konsekwencji – etyka (2),
3) Uczestnictwo w grupie, porozumiewanie się z innymi – etyka (6),
4) Uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania, obyczajów i przekonań – historia i społeczeństwo (5).
Cele operacyjne:
Uczeń:
Ma świadomość wagi zasad, które regulują życie różnych ludzi w społeczeństwie,
Zna przykłady reguł tego rodzaju i potrafi dyskutować ich treść,
Zna zasadę tolerancji, wie, co jest fundamentem postawy tolerancyjnej:
poszanowanie drugiego człowieka, jego ludzkich potrzeb,
Potrafi podać historyczne przykłady działań o istotnym znaczeniu dla problemu tolerancji,
Rozumie problem granic tolerancji, potrafi podać przykłady zachowań, które powinny być wyjęte spod zasady tolerancji.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Potrafi sformułować zasady regulujące zachowanie zgodnie z wybraną wartością,
Rozpoznaje przykłady braku tolerancji oraz przykłady realizacji postawy tolerancji,
Uczestniczy w dialogu, słucha argumentów innych, formułuje własne,
Porządkuje zjawiska zgodnie z przyjętymi kryteriami.
Środki dydaktyczne:
Zasoby multimedialne: ćwiczenie interaktywne Chwalić czy ganić?, plansze (Co to jest tolerancja? oraz Czego nie powinniśmy tolerować i z jakich powodów?), wskazówki dla nauczyciela do planszy Co to jest tolerancja?,
Komputery z głośnikami/tablica interaktywna,
Tablica, kreda/pisak.
Metody nauczania:
Podawcze: pogadanka, wyjaśnienia,
Praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, porównywanie znaczenia i porządkowanie pojęć,
Problemowe: aktywizujące – burza mózgów, dyskusja, tworzenie kodeksu.
1
Formy pracy:
Z całą klasą, jednolita,
Indywidualna.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita uczniów. W punkcie wyjścia prowadzący nawiązuje do zajęć Granice inności. Przypomina, że mimo różnic wszyscy mamy podobne potrzeby. Pomocne w tej części będzie przywołanie wyników zadania z mapą mentalną dotyczącego rozumienia dyskryminacji, jak również pokaz prac przygotowanych jako zadanie domowe (uczniowie uzdolnieni w zakresie historii mieli przygotować krótką prezentację przedstawiającą historyczne zjawiska dyskryminacji w Polsce). Na to należy przeznaczyć dodatkowy czas.
Jeżeli nie ma możliwości nawiązania do zajęć Granice inności, uczniowie powinni wykonać zadania z kart prac Sprawcy i pokrzywdzeni A i B; Myślę, czuję, działam cz. 1, 2, 3; Tych klientów nie obsługujemy A i B; Nie lubimy odmieńców A i B (należących do pakietu Granice inności), bez podziału na grupy (całą klasą), a następnie omówić trzy różne perspektywy, reprezentowane przy każdym przypadku w kartach pracy. Nauczyciel kieruje do uczniów pytania: których myśli, uczuć zachowań spośród zapisanych w tabelach chcielibyście doświadczać? Czy sądzicie, że ci, którzy w opisywanych wydarzeniach byli „odmienni”, chcieliby czegoś innego niż wy? Klasa dyskutuje i formułuje odpowiedzi, które umieszczane są na tablicy interaktywnej (lub zapisywane na tablicy).
2. Nauczyciel formułuje pytanie zasadnicze dla zajęć: czy można ustalić zasady, które chronią nasze ludzkie potrzeby (bezpieczeństwa, decydowania o sobie, poczucia godności itp.), mimo że jesteśmy różni? Uczniowie metodą burzy mózgów poszukują odpowiedzi.
Nauczyciel pyta również o przykłady i proponuje ćwiczenie polegające na ułożeniu kodeksu, którego przestrzeganie pozwala na współżycie ludzi przy zachowaniu ich różnorodności, odmienności.
3. Uczniowie formułują propozycje 4–5 zasad. Nauczyciel sprawdza na bieżąco, czy mają one charakter uniwersalny, który uwzględnia różne formy odmienności. Dwóch uczniów uzdolnionych lingwistycznie, potrafiących jasno formułować wnioski, nadaje im kształt kodeksu i zapisuje na tablicy.
4. Nauczyciel pyta, czy uczniom znane jest słowo „tolerancja” lub nawiązuje do niego, jeśli pojawiło się w ułożonym przez uczniów kodeksie. Podaje na tablicy interaktywnej definicje tolerancji i postawy tolerancyjnej (plansza Co to jest tolerancja?). Proponuje ćwiczenie polegające na szukaniu elementów wspólnych oraz różnic między kodeksem a definicjami.
Jeżeli uczniowie znajdą różnice, klasa o nich dyskutuje i decyduje o ewentualnych korektach kodeksu. Ćwiczenie kończy się ustaleniem ostatecznego kształtu kodeksu.
5. Prowadzący zajęcia w krótkiej pogadance wyjaśnia, że postawa tolerancji ma swoją historię, w której można znaleźć momenty przełomowe, np. wprowadzenie równości ludzi wobec prawa, Powszechna deklaracja praw człowieka, Konwencja o prawach dziecka i in.
6. Nauczyciel zaprasza do wykonania ćwiczenia interaktywnego Chwalić czy ganić? Polega ono na grupowaniu.
Polecenie:
2
W historii ludzkości najłatwiej znaleźć przykłady działań nietolerancyjnych, a nawet pełnych okrucieństwa i przemocy. Na szczęście pojawiają się także godne pochwały przykłady działań, które świadczą o rozwoju moralnym cywilizacji. Podziel elementy na sprzyjające lub niesprzyjające upowszechnianiu tolerancji.
Grupa 1. Sprzyjające upowszechnianiu tolerancji:
Deklaracja praw człowieka i obywatela równouprawnienie kobiet
nadanie praw Żydom
Grupa 2. Niesprzyjające upowszechnianiu tolerancji:
wyprawy krzyżowe Święta Inkwizycja handel niewolnikami
Po wykonaniu zadania nauczyciel prosi o podanie innych przykładów, które pasowałyby do jednej lub drugiej grupy.
7. Nauczyciel, nawiązując do sporządzonego kodeksu, kieruje do uczniów pytanie: „Czy jednak każdą odmienność należy tolerować?”.
Na tablicy interaktywnej zamieszcza planszę Czego nie powinniśmy tolerować i z jakich powodów?. Uczniowie odpowiadają na pytania z planszy. Przy wykonywaniu zadania nauczyciel podkreśla, że postawa tolerancji łączy się z szacunkiem dla człowieka i to powinno stanowić podstawę do oceny sytuacji opisanych w zdaniach (do wybranych przez uczniów sytuacji, których nie można tolerować, powinny być sformułowane argumenty wskazujące na naruszenie cudzej godności).
Kolejne pytanie pod adresem uczniowskich wyborów dotyczy tego, co ma być konkretnym przedmiotem nietolerancji: a) jakaś osoba (konkretny człowiek); b) zachowania i poglądy.
Nauczyciel uściśla i omawia wybory uczniów. Jednocześnie zwraca uwagę, by nie umknęło podstawowe kryterium – poszanowania godności innego człowieka – pyta więc, co zgodnie z tym kryterium może być nietolerowane.
[Zagadnienie poruszane w pytaniu dotyczy tego, czy nietolerowana może być osoba jako całość, czy też raczej jej wybrane poglądy albo zachowania. Czy to osoba może stanowić zagrożenie dla cudzej godności, czy jej poglądy i zachowania? Pytania te na gruncie dyskursów dotyczących tolerancji mają różne rozwiązania, choć zwolennicy idei tolerancji zazwyczaj wskazują na poglądy i zachowanie jako to, co realnie może zagrażać godności drugiego człowieka. Warto z młodzieżą rzetelnie przedyskutować to pytanie, bez arbitralnego orzekania, gdzie jest racja, jednak przy zachowaniu dyscypliny w zakresie stosowanego kryterium, czyli poszanowania cudzej godności].
8. Podsumowanie zajęć.
Uczniowie odpowiadają na pytanie: „Czy trudno jest być tolerancyjnym?” i krótko uzasadniają.
Prowadzący proponuje uczniom zainteresowanym zadanie domowe: opracowanie krótkich informacji na temat obowiązujących zasad (na przykład dotyczących praw człowieka, praw mniejszości, praw niepełnosprawnych, praw dziecka itp.), które regulują współistnienie różnych ludzi w społeczeństwie. Praca powinna też zawierać ocenę, czy owe kodeksy traktują ludzi jako takich, którym przysługuje równy szacunek i w jakim stopniu.
Uwagi:
● Lekcja może być zrealizowana jako godzina wychowawcza.
● Zajęcia uaktywniają uczniów zdolnych w zakresie historii. Rozwijają kompetencje logicznego myślenia (stosowania określonego kryterium do porządkowania i oceny
3
zjawisk; uogólniania – przechodzenia od konkretnych przykładów do praw uniwersalnych, uwzględniających różne przypadki konkretne).
● W wypadku uczniów z deficytami w zakresie myślenia abstrakcyjnego nie powinno się rezygnować z poszczególnych elementów, ale poświęcić na realizację więcej czasu, dysponując większą liczbą dostatecznie zróżnicowanych przypadków konkretnych.
● Nauczyciel może, w zależności od oceny możliwości uczniów oraz zasobów czasowych, skorzystać z części zdań z planszy Czego nie powinniśmy tolerować i z jakich powodów?, ze wszystkich lub też dopisać kolejne.
4
