• Nie Znaleziono Wyników

Elżbieta SobczakUniwersytet Ekonomiczny we WrocławiuZRÓŻNICOWANIE ROZWOJU GOSPODARCZEGO

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Elżbieta SobczakUniwersytet Ekonomiczny we WrocławiuZRÓŻNICOWANIE ROZWOJU GOSPODARCZEGO"

Copied!
13
0
0

Pełen tekst

(1)

Nr 46 --- 2009 Gospodarka lokalna i regionalna w teorii i praktyce

Elżbieta Sobczak

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Z R Ó Ż N I C O W A N I E R O Z W O J U G O S P O D A R C Z E G O K R A J Ó W U N I I E U R O P E J S K I E J A P O Z I O M G O S P O D A R K I

O P A R T E J N A W I E D Z Y - U J Ę C I E D Y N A M I C Z N E *

1 . W s t ę p

G ospodarka oparta na w ied zy (k n o w le d g e b a s e d e c o n o m y ) n ależy do określeń coraz częściej i pow szechniej stosow anych. Z astępow ana b yw a rów nież sform uło­

w aniem „gospodarka napędzana w ie d z ą ” ( k n o w le d g e d r iv e n e c o n o m y ). Zazw yczaj odnosi się do p oziom u m akroekonom icznego - gospodarki kraju lub m ezoek o- n om iczn ego - regionu. G ospodarkę opartą na w ied zy m ożn a traktować jako „ g o ­ spodarkę, w której w ied za jako taka (nakłady i stan w ied zy ) staje się w ażniejszym czynnikiem determ inującym tem po rozw oju i p oziom rozw oju gospodarczego od nakładów i stanu oraz (w olum enu) środków trw ałych” [Z ienkow ski 2 0 0 3 , s. 15].

D o k lu czo w y ch czyn n ik ów przew agi konkurencyjnej za licza się czynniki pro­

dukcji, w śród których w sp ó łcześn ie dom inującą rolę odgryw a kapitał ludzki i tw o ­ rzenie w iedzy. W ied za stym uluje zd oln ość do tw orzenia i stosow an ia innow acji, stanow iących obecnie jed n ą z najw ażniejszych determinant kreow ania przew agi konkurencyjnej. Gospodarki p o szczeg ó ln y ch krajów i regionów stają się w coraz w ięk szy m stopniu gospodarkam i innow acyjnym i, opartym i na w iedzy.

A n aliza i ocen a w sp ó łza leżn o ści w ystępujących m ięd zy poziom em i dynam iką rozw oju gospodarczego krajów U nii Europejskiej a p oziom em gospodarki opartej na w ied zy stanow i pod staw ow y cel teg o opracowania. Punktem w y jścia realizow a­

n ych badań je st segm entacja a p r i o r i krajów U E ze w zględ u na poziom i dynam i­

kę produktu krajow ego brutto. N astępnie dokonano identyfikacji najistotniejszych uw arunkowań i przejaw ów rozw oju gospodarki opartej na w ied zy oraz ich relacji z rozw ojem gospodarczym . U m o żliw iło to określenie profili w y łon ion ych grup kra-

* Pracę przygotowano w ramach grantu N 111011433 „Gospodarka Oparta na Wiedzy (GOW) a rozwój regionalny w przestrzeni europejskiej na szczeblu NUTS-2. Ekonometryczne metody po­

miaru”.

(2)

jó w za p o m o cą identyfikatorów gospodarki opartej na w iedzy. A n aliza porów naw ­ cza przestrzeni krajów U nii Europejskiej m a charakter dynam iczny. Zakres czasow y badań obejm uje lata 1 9 9 8-2008, z p odziałem na podokresy.

2 . P o d s t a w y m e t o d o l o g i c z n e r e a l i z o w a n y c h b a d a ń

D any je st zbiór obiektów (krajów) O = { O 1, O2, ..., ON}, stanow iących przed­

m iot segm entacji m iędzynarodow ej. K ażdy obiekt opisany je st za p o m o cą następu­

ją cy ch zbiorów zm iennych:

1) Y = {Y1, Y2} kryteria segm entacji, przy czym Y 1 reprezentuje poziom ro zw o ­ ju gospodarczego, a Y 2 tem po rozw oju gospodarczego obiektu (okres podstaw ow y stanow i okres poprzedzający okres badany). Ideę określenia kryteriów segm entacji zaczerpnięto z m etod analizy portfelow ej konkurencyjności przedsiębiorstw a, ze szczeg ó ln y m u w zględ n ien iem m acierzy rozw oju i udziału w rynku B C G (por. [Por­

ter 1998, s. 349-351; Stonehouse i in., 2 0 0 1 , s. 48-50; M c D onald, Dunbar 2003, s. 23; M c D onald, Tidem an 1997, s. 108; Lam bin 20 0 1 , s. 326-340; Penc-Pietrzak 1998, s. 78-87]).

2) X = { X 1, X 2, . , X p } - zbiór zm iennych p rofilow ych (deskryptorów).

Proponuje się, aby kandydatki na zm ienne p rofilow e w ybierane b yły spośród identyfikatorów gospodarki opartej na w iedzy.

Proponow ana procedura badaw cza obejm uje poniżej scharakteryzowane etapy.

E ta p I. D obór i form alno-statystyczna w eryfikacja kryteriów segm entacji Obejmuje dw u stop n iow ą dyskrym inację kryteriów segm entacji Y = {Y1, Y2} ze w zg lęd u na p on iższe kryteria form alno-statystyczne.

Kryterium 1. D ostęp n ość inform acyjna

P odstaw ow ym warunkiem , który p ow in n y spełniać kryteria segm entacji, je st ich w ystarczająca dostępność inform acyjna. Elim inacji podlegają zm ienne, dla których poziom brakujących inform acji statystycznych przekracza 15%.

Kryterium 2. D ostateczna zm ien n ość

U su w a się zm ienne g u a s i- s ta łe jak o nie posiadające zd oln ości dyskrym inacyj­

nej. N a le ż ą do nich kryteria, które nie spełniają poniższej nierów ności:

gdzie: v k - w sp ółczyn n ik zm ien n ości dla k-tego kryterium segm entacji ( k = 1, 2).

Segm entacja dynam iczna w ym aga w yzn aczen ia przeciętnych w artości z m ien ­ n ych Y1 i Y2 (por. w zory (2) i (3)) dla ob iek tów O r w okresie t = 1, ..., T, stanow ią­

cych kryteria segm entacji

(1)

T

2 > : ,

(2)

(3)

(3)

gdzie: y r1 - średnia arytm etyczna zm iennej Y1 w r-tym ob iek cie w okresie t = 1 2 T

t ± , , ±

,

y r2 - średnie okresow e tem po przyrostu zm iennej Y 2 w r-tym obiekcie w okresie t = 1, 2, ..., T,

y ri - poziom rozw oju gospodarczego r-tego obiektu w okresie t, J M - 1)

y'r2' " - tem po rozw oju gospodarczego r-tego obiektu w okresie t w od n ie­

sieniu do okresu p od staw ow ego t - 1, r, 5 = 1, . , n num er obiektu,

t = 1, 2, . , t num er okresu badania.

E ta p II. Arbitralne w yzn aczen ie w artości progow ych dla p o szczeg ó ln y ch kry­

teriów segm entacji1:

y * - w artość krytyczna dla kryterium Y1 (poziom rozw oju gosp od arczego), y 2 - w artość krytyczna dla kryterium Y 2 (tem po rozw oju gospodarczego).

E ta p III. Podział ob iek tów O r ( r = 1, . , N ) na 4 segm en ty2:

1. Segm ent nadkonkurencyjny S1 tw orzą obiekty O , dla których przeciętne war­

to ści zm iennych Y1 i Y 2 (por. form uły (2) - (3)), są w ięk sze od odpow iednich w arto­

* *

ści krytycznych y 1 i y2 , czyli

(4)

2. S egm ent stabilny S 2 tw orzą obiekty O , dla których przeciętna w artość zm ien ­ nej Y1 je st w ięk sza od w artości krytycznej y * , a przeciętna w artość zm iennej Y2 je st m niejsza lub ró w n a y 2 , czyli

3. Segm ent „z szansą na rozw ój” S3 tw orzą obiekty O , dla których przeciętna w artość zm iennej Y1 je st m niejsza lub równa w artości krytycznej y * , a przeciętna w artość zm iennej Y2 w ięk sza od y * , czyli

(6)

1 Więcej informacji na temat podejścia a priori do segmentacji rynku można znaleźć m.in.

w pracach: [Wind 1978, s. 317-337; Green 1977, s. 61-73; Rao, Wang 1995, s. 58-75; Dolnicar, Leisch 2004, s. 189-207].

2 Szczegółową charakterystykę podejścia można znaleźć w pracy [Sobczak 2004, s. 239-249].

(4)

4. S egm ent nierozw ojow y S 4 tw orzą obiekty O , dla których przeciętne w artości zm iennych Y 1 i Y2 przyjm ują w artości m niejsze lub równe odpow iednim w artościom krytycznym y * i y * , czy li

E tap IV. Opis w yników segmentacji

E ta p V. D obór i form alno-statystyczna w eryfikacja potencjalnych zm iennych profilow ych

D o zbioru zm iennych p rofilow ych X = { X 1, X 2, ..., X P} m o g ą należeć zm ienne spełniające następujące kryteria form alno-statystyczne. Pierw sze dw a kryteria są analogiczne jak w przypadku w eryfikacji popraw ności form alno-statystycznej kry­

teriów segm entacji.

Kryterium 3. Silne skorelow anie z kryteriami segm entacji

K olejn ą cech ą zm iennych p rofilow ych X p pow inno b yć ich silne pow iązanie z kryteriami segm entacji, w yrażające się spełnieniem relacji:

gdzie: r kp - w sp ółczyn n ik korelacji p-tej zm iennej profilow ej z k-tym kryterium segm entacji (p = 1, ..., P , k = 1, 2),

*

7 - w artość progow a w sp ółczyn n ik a korelacji zm iennych profilow ych z kryteriami segm entacji.

Z m iennym i portfelow ym i są kandydatki spełniające trzy w ym ien ion e kryteria.

W przypadku segm entacji dynam icznej n ależy stosow ać przeciętne w artości zm iennych p rofilow ych w yznaczane w ed łu g poniższej formuły:

(9)

gdzie: x r - średnia arytm etyczna zm iennej profilowej X w r-tym ob iek cie w okre­

sie t = 1, .... /'.

x' - w artość p-tej zm iennej profilowej w r-tym ob iek cie (kraju, regionie) w okresie t, r, s = 1, ..., N num er obiektu, p = 1, ..., P num er zm iennej profilow ej, t = 1, 2, . , T num er okresu badania.

E ta p V I. Selekcja finalnych zm iennych profilow ych

A lgorytm selekcji finalnych zm iennych p rofilow ych o najw iększej w artości in ­ formacyjnej przedstaw iono poniżej:

1. K onstrukcja m acierzy w sp ó łczy n n ik ó w korelacji R 1 m ięd zy kryteriami s e g ­ m entacji a zm iennym i profilow ym i:

(5)

^1

M ; 2 x n (10)

gdzie: rkp- w sp ółczyn n ik k orelacjip -tej zm iennej profilow ej (p = 1, ..., P ) z k-tym

2. Konstrukcja m acierzy w sp ó łczy n n ik ó w korelacji R 2 m ięd zy zm iennym i pro­

filow ym i:

gdzie: r - w sp ółczyn n ik korelacjip-tej zm iennej profilow ej z q - t ązm ien n ą profilo­

w ą (p, q = 1, ..., P ).

3. U stalenie zm iennej profilow ej najsilniej skorelowanej z kryteriami seg m en ­ tacji.

O kreślenie kolum ny m acierzy R 1 spełniającej relację:

Z m ienna odpow iadająca tej kolum nie stanow i finalną zm ien n ą profilow ą.

4. W yróżnienie w m acierzy R 2, w kolum nie odpowiadającej zm iennej finalnej wybranej w etapie 3, elem en tów spełniających p o n iższą relację:

W yróżnionym w ierszom odpow iadają satelitarne zm ienne profilow e. Jeżeli ta ­ k ie w ystępują, finalna zm ienna p rofilow a odgryw a rolę zm iennej centralnej, w prze­

ciw n ym w ypadku zm iennej izolow anej.

5. U su n ięcie zm iennych znajdujących się w w yróżnionej kolum nie i w y ró żn io ­ nych w ierszach poprzez w yelim in ow an ie z m acierzy R 2 odpow iednich w ierszy i k o ­ lumn.

6. U su n ięcie z m acierzy R 1 kolum ny odpowiadającej finalnej zm iennej profilo­

wej wybranej w etapie 3.

7. Punkty 3 - 6 pow tarza się aż do elim inacji ostatniej m acierzy zreduko­

wanej.

W ten sposób otrzym ujem y podział zm iennych profilow ych na zm ienne central­

ne, satelitarne i izolow an e. Finalny zestaw zm iennych profilow ych stanow ią zm ien- kryterium segm entacji ( k = 1, 2).

(11)

2

m a x ^ k

(12)

(13)

gdzie: r2* - w artość p rogow a w sp ółczyn n ik a korelacji p-tej zm iennej profilow ej z q-tą zm ien n ą profilow ą.

(6)

ne centralne i izolow an e. Zm ienne satelitarne (silnie zw iązane ze zm ien n ą centralną) podlegają elim inacji3.

E ta p V II. O kreślenie profili segm entów

W yznaczenie dla p o szczeg ó ln y ch segm en tów charakterystyk profili - średnich w artości finalnych zm iennych profilow ych.

3 . S e g m e n t a c j a a p r i o r i k r a j ó w U n i i E u r o p e j s k i e j z e w z g l ę d u n a p o z i o m i d y n a m i k ę r o z w o j u g o s p o d a r c z e g o

Segm entacji m akroekonom icznej poddano 27 krajów U nii Europejskiej. Przyję­

to p od ział zakresu cza so w e g o badań na następujące podokresy:

- 1998-2001 - p ierw szy podokres, - 2 0 0 2 -2 0 0 6 - drugi podokres,

- 2 0 0 7 -2 0 0 8 - okres badania bazujący na danych prognozow anych.

Dobierając materiał statystyczny, skorzystano z bazy danych Eurostatu. W yk o­

rzystano następujące kryteria segm entacyjne4:

Y 1 - produkt krajowy brutto/1 m ieszkańca w jednostkach PPS ( p u r c h a s in g p o ­ w e r s ta n d a r d s ) (U E -2 7 = 100).

Y 2 - tem po przyrostu produktu krajow ego brutto w relacji do roku poprzedniego w % (w cenach z roku poprzedniego).

Segm entację dynam iczną a p r i o r i krajów U E zrealizow ano, przyjm ując arbitral­

nie w artości p rogow e kryteriów segm entacji na p oziom ie ich przeciętnych w artości określonych dla 27 krajów człon k ow sk ich w latach 1997-2008. W yn iosły one od p o­

w iednio: y = 100% i y 2 = 4%. W yniki segm entacji a p r i o r i zestaw ion o w tab. 1.

M akrosegm enty nadkonkurencyjne uzyskane w latach 2 0 0 2 -2 0 0 6 i w okresie prognozow anym 2 0 0 7 -2 0 0 8 są najmniej liczn e i pokryw ają się. Z aw ierają jedynie Irlandię i Luksemburg. W pierw szym podokresie obejm ującym lata 1998-2001 znaj­

dow ała się tam rów nież Finlandia. P odziały krajów w latach 1998-2001 i 2 0 0 2 -2 0 0 6 p ozw alają zauw ażyć, że w pierw szym podokresie Finlandia nie została zaliczon a do segm entu stabilnego (była w nadkonkurencyjnym ), a w drugim ju ż się tam znalazła i p ozostała w okresie prognozow anym . Podobna sytuacja d otyczy H iszpanii, z tym że w pierw szym okresie znajdow ała się w m akrosegm encie „z szan są na rozw ój”.

M akrosegm enty „z szansą na rozw ój” i nierozw ojow e zdecydow anie bardziej różnią się składem w p o szczeg ó ln y ch podokresach. W każdym podokresie następow ały przesunięcia państw m ięd zy tym i m akrosegm entam i, z czeg o m ożn a w n iosk ow ać, że ich skład je st bardziej zm ien n iczy n iż w przypadku segm entów nadkonkurencyj- n ych i stabilnych.

3 Nazwy klasyfikowanych zmiennych profilowych zaczerpnięto z parametrycznej metody klasy­

fikacji cech Z. Hellwiga [Hellwig 1981, s. 56-58].

4 Analizie poddano wartości przeciętne kryteriów segmentacji w badanych okresach - por. formu­

ły (2) i (3).

(7)

Tabela 1. Makrosegmentacja krajów Unii Europejskiej w wybranych okresach badania

Makrosegment

Okresy

1998-2001 2002-2006 2007-2008

Nadkonkurencyjny Finlandia, Irlandia Luksemburg

Irlandia, Luksemburg

Irlandia, Luksemburg Stabilny Austria, Belgia, Dania,

Francja, Niderlandy, Niemcy, Szwecja, W. Brytania, Włochy

Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Niderlandy, Niemcy, Szwecja, W. Brytania, Włochy

Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Niderlandy, Niemcy, Szwecja, W. Brytania, Włochy

„Z szansą na rozwój”

Estonia, Grecja, Cypr, Hiszpania, Litwa, Łotwa, Słowenia, Węgry

Rep. Czeska, Bułgaria, Estonia, Grecja, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Węgry

Bułgaria, Rep. Czeska, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia

Nierozwojowy Bułgaria, Malta, Polska, Portugalia, Rep. Czeska, Rumunia, Słowacja

Cypr, Malta, Portugalia

Grecja, Cypr, Malta, Węgry, Portugalia

Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych Eurostatu.

W m akrosegm entach „z szansą na rozw ój” i n ierozw ojow ych zdecydow anie przew ażają kraje n o w eg o rozszerzenia U nii Europejskiej. Warto zauw ażyć, że sp o­

śród krajów tzw. piętnastki w latach 1998-2001 w m akrosegm encie „z szansą na rozw ój” znalazła się tylko Grecja i H iszpania, a w okresie 2 0 0 2 -2 0 0 6 tylk o Grecja.

N atom iast w okresie prognozow anym 2 0 0 7 -2 0 0 8 w m akrosegm encie tym pozostało 9 spośród 12 krajów n o w eg o rozszerzenia, w tym rów nież Polska. Jeśli chodzi o m a- krosegm enty n ierozw ojow e, to spośród krajów tzw. starej U nii Europejskiej w okre­

sach 1998-2001 i 2 0 0 2 -2 0 0 6 znalazła się tam jed yn ie Portugalia, a w okresie pro­

gnozow an ym 2 0 0 7 -2 0 0 8 Grecja i Portugalia. W e w szystk ich badanych podokresach w m akrosegm entach n ierozw ojow ych znajduje się Malta. Cypr nie należał do tego m akrosegm entu jed yn ie w latach 1998-2001. Segm enty nierozw ojow e, obejm ujące kraje cechujące się zarów no niskim udziałem w otoczeniu, jak i niskim tem pem w zrostu, n a leżą do relatyw nie m ało licznych.

Podział na kraje o niskim i w ysok im p oziom ie rozw oju gospodarczego prawie się nie zm ieniał w analizow anych okresach. Jedynie H iszpania w podokresach 2 0 0 2 ­ -2 0 0 6 i 2 0 0 7 -2 0 0 8 zw ię k szy ła poziom PK B p e r c a p ita na tyle, by przekroczyć śred­

n ią unijną i zn aleźć się w grupie krajów o w ysok im p oziom ie rozwoju. P odział na kraje o niskim i w ysok im tem pie w zrostu b ył mniej stabilny. Z okresu na okres następow ały liczn e przesunięcia m ięd zy grupam i krajów.

(8)

4 . P r o f i l o w a n i e o t r z y m a n y c h s e g m e n t ó w z w y k o r z y s t a n i e m w s k a ź n i k ó w o k r e ś l a j ą c y c h p o z i o m g o s p o d a r k i

o p a r t e j n a w i e d z y ( G O W )

Z estaw w sk aźn ik ów innow acyjności opracow any w ramach E u r o p e a n I n n o ­ v a tio n S c o r e b o a r d oparty je st na podejściu in p u t- o u tp u t, obejm ującym źródła lub uw arunkow ania innow acyjności (w skaźniki in p u t) oraz przejaw y innow acyjności (w skaźniki o u tp u t) [ M e th o d o lo g y R e p o r t .. . 2 0 0 5 ]. W zorując się na tym ujęciu, zaproponow ano następujący zestaw kandydatek na zm ienne p rofilow e, obejm ują­

c y cech y statystyczne, odrębne dla każdej grupy w sk aźn ik ów rozw oju gospodarki opartej na w iedzy.

I. Źródła lub uwarunkow ania rozw oju gospodarki opartej na w iedzy:

X I - liczb a studentów na 1000 m ieszkańców ,

X 2 - udział pracujących z w y ższy m w yk ształcen iem w ogólnej liczb ie pracują­

cych w w iek u 2 5 -6 4 lata (w %),

X 3 - udział pracujących z w y ższ y m w yk ształcen iem w ogólnej liczb ie ludności w w iek u 2 5 -6 4 lata (w %),

X 4 - udział ludności dorosłej (w w iek u 2 5 -6 4 lata) uczestniczącej w kształceniu u staw icznym w ogólnej liczb ie ludności w w iek u 2 5 -6 4 lata (w %),

X 5 - zasoby ludzkie w nauce i tech n o lo g ii jako % ludności aktywnej zaw od ow o w w iek u 2 5 -6 4 lata,

X 6 - zasob y ludzkie w nauce i tech n ologii jako % o g ó łu ludności,

X 7 - w ydatki na sferę bad aw czo-rozw ojow ą jako % produktu krajow ego brutto, X 8 - liczb a patentów zg ło szo n y ch do E uropejskiego Urzędu Patentow ego na 1 m ln zasob ów siły roboczej.

II. Przejaw y rozw oju gospodarki opartej na w iedzy:

X 9 - eksport produktów w y so k ich tech n ologii jako % eksportu ogółem ,

X 10 - udział pracujących w sektorach w y so k ich tech n o lo g ii (w przem yśle i u słu ­ gach w ysok ich tech n ologii oraz usługach opartych na w ied z y ) w o g ó le pracujących (w %),

X II - udział pracujących w przem yśle w y so k ich i średnio w y so k ich tech n ologii w o g ó le pracujących (w %),

X 12 - udział pracujących w usługach opartych na w ied zy i usługach w ysok ich tech n ologii w o g ó le pracujących (w %),

X 13 - udział pracujących w usługach opartych na w ied zy w o g ó le pracujących (w %),

X14 - udział pracujących w usługach rynkow ych opartych na w ied zy w ogóle pracujących (w %),

X 15 - udział pracujących w usługach finansow ych opartych na w ied zy w ogóle pracujących (w %).

(9)

A n aliza dostępności inform acyjnej kandydatek na zm ienne p rofilow e w skazała na k on ieczn ość w y elim in ow an ia zm iennej X 8, dla której liczb a brakujących inform a­

cji statystycznych przekraczała z ałożon y próg 15%.

W artość krytyczną w sp ółczyn n ik a korelacji m ięd zy potencjalnym i zm iennym i p rofilow ym i a kryteriami segm entacji, n iezbędną do o cen y istotności w ystępujących pow iązań, ustalono na p oziom ie r1 = 0, 385. Jest to w artość progow a, pow yżej k tó­

rej w sp ółczyn n ik korelacji je st istotny statystycznie na poziom ie istotności a = 0,05, dla N - 2 = 25 stopni sw ob od y [Kot, Jakubowski, S ok ołow sk i 20 0 7 , s. 301-304].

W tab. 2 zestaw ion o w sp ółczyn n ik i korelacji potencjalnych zm iennych profilow ych z kryteriami segm entacji.

Tabela 2. Współczynniki korelacji potencjalnych zmiennych profilowych z kryteriami segmentacji w poszczególnych okresach badania

Potencjalne zmienne profilowe

Okresy

1998-2001 2002-2006 2007-2008

Y 1 Y 2 Y 1 Y 2 Y 1 Y 2

X 1 -0,169 0,266 -0,415 0,351 -0,454 0,416

X 2 0,129 0,358 0,332 0,025 0,388 -0,169

X 3 0,188 0,324 0,357 0,016 0,377 -0,129

X 4 0,368 -0,086 0,394 -0,283 0,383 -0,361

X 5 0,461 0,164 0,562 -0,190 0,563 -0,289

X 6 0,348 0,201 0,497 -0,127 0,514 -0,242

X 7 0,606 -0,059 0,533 -0,441 0,435 -0,431

X 9 0,377 -0,045 0,486 -0,321 0,533 -0,300

X 10 0,420 -0,063 0,363 -0,346 0,278 -0,443

X 11 0,070 -0,472 -0,092 -0,328 -0,186 -0,191

X 12 0,500 -0,012 0,510 -0,382 0,471 -0,487

X 13 0,688 0,078 0,714 -0,412 0,706 -0,532

X 14 0,740 0,180 0,738 -0,522 0,669 -0,638

X 15 0,834 0,199 0,867 -0,279 0,866 -0,224

Źródło: obliczenia własne.

Z jej analizy w ynika, że:

w w ię k szo ści przypadków potencjalne zm ienne p rofilow e w yk a zy w a ły w ię k ­ szą korelację z pierw szym kryterium segm entacji (Y1 - produkt krajowy brutto/

1 m ieszkańca w (U E -27 = 100)) niż z drugim (Y2 - tem po przyrostu produktu krajow ego brutto w relacji do roku poprzedniego w %, w cenach z roku poprzed­

niego);

(10)

istotną statystycznie korelacją z kryterium segm entacji Y1, dla w szystk ich ba­

danych okresów , w yk azały się potencjalne zm ienne profilow e X 5, X 7 i X 12 - X 15 (w szystk ie w ym ien ion e zm ienne cech o w a ła zależn ość dodatnia);

żadna z analizow anych zm iennych nie w yk azała istotnej korelacji z kryterium Y2 w e w szystk ich okresach;

żadna z potencjalnych zm iennych profilow ych nie w yk azała istotnego skorelo­

w ania z obom a kryteriami segm entacji w e w szystk ich analizow anych okresach;

zm iennym i profilow ym i (istotna korelacja z obom a kryteriami segm entacji Y i Y2) okazały się zm ienne X 13 i X 14 w okresie 2 0 0 2 -2 0 0 6 ; X 1, X 7, X 12- X 14 w okre­

sie 2 0 0 7 -2 0 0 8 ; w okresie 1998-2001 nie udało się zid en tyfik ow ać takich zm ien ­ nych.

Identyfikację finalnych zm iennych p rofilow ych przeprow adzono dla w arto­

ści progow ej w sp ółczyn n ik a korelacji m ięd zy zm iennym i p rofilow ym i, dobranej

*

a p r i o r i na p oziom ie r2 = 0,7. K lasyfikację zm iennych p rofilow ych przedstaw iono w tab. 3. Finalnym i zm iennym i p rofilow ym i zostały zm ienne centralne i izolow ane.

Z m ienne satelitarne, jako silnie skorelow ane ze zm iennym i centralnym i, nie będą brały udziału w profilow aniu otrzym anych m akrosegm entów .

Tabela 3. Klasyfikacja zmiennych profilowych (dla r* = 0,5 i Ą = 0,7) w badanych okresach

Okresy Zmienne profilowe

centralne satelitarne izolowane

1998-2001 - - -

2002-2006 X 14 X 13 -

2007-2008 X 14 ^ ^ X 13

X 2

Źródło: opracowanie własne.

N ie udało się w yodrębnić finalnych zm iennych p rofilow ych dla okresu 1998­

-2001. W okresie 2 0 0 2 -2 0 0 6 w y ło n io n o zm ien n ą X 14 - udział pracujących w u słu ­ gach rynkow ych opartych na w ied zy w o g ó le pracujących (w %), w okresie 2 0 0 7 ­ -2008 zm ienne X i X 1 - liczb a studentów na 1000 m ieszk ań ców 5. Finalne zm ienne profilow e w yk azały siln iejszą korelację z przeciętnym poziom em PK B p e r c a p ita n iż z przeciętnym rocznym tem pem w zrostu PK B. Profile m akrosegm entów przed­

staw iono w tab. 4.

W obu analizow anych okresach najniższym przeciętnym udziałem pracujących w usługach rynkow ych opartych na w ied zy w o g ó le pracujących cech o w a ły się kraje należące do m akrosegm entu „z szansą na rozw ój”, n ieco w y ższy m kraje z m akro- segm entu n ierozw ojow ego, następnie z nadkonkurencyjnego i stabilnego. O znacza

5 Analizie poddano wartości przeciętne zmiennych w badanych okresach.

(11)

to, że w y ż sz a w artość tej zm iennej, stanowiącej przejaw rozw oju GOW, charaktery­

styczna b yła dla krajów o w y so k im p oziom ie rozw oju gospodarczego.

Tabela 4. Profile wyodrębnionych makrosegmentów w analizowanych okresach

Okresy

Finalne zmienne profilowe

Makrosegmenty

nadkonkurencyjny stabilny „z szansą

na rozwój” nierozwojowy

2002-2006 X 14 8,3 8,7 4,9 6,0

2007-2008 X 1 4 8,8 9,5 5,0 6,5

X 1 29,1 40,8 52,4 42,6

Źródło: obliczenia własne.

W krajach cechujących się w y so k ą dynam iką rozw oju udział pracujących w u słu ­ gach rynkow ych opartych na w ied zy w o g ó le pracujących (m akrosegm ent nadkon- kurencyjny i „z szansą na rozw ój”) b y ł n iższy n iż w krajach o tym sam ym p oziom ie rozw oju, le c z niższej dynam ice (m akrosegm enty stabilny i n ierozw ojow y).

W okresie 2 0 0 7 -2 0 0 8 nastąpił w zrost udziału pracujących w usługach rynko­

w y ch opartych na w ied zy w o g ó le pracujących w e w szystk ich w yodrębnionych s e g ­ m entach (przy czym relatyw nie najm niejszy w zrost nastąpił w krajach z m akroseg- m entu „z szansą na rozw ój”).

W okresie 2 0 0 7 -2 0 0 8 najw yższa przeciętna liczb a studentów na 1000 m ie sz ­ k ań ców charakterystyczna była dla krajów z m akrosegm entu „z szansą na rozw ój”, n iższa dla segm entu n ierozw ojow ego, następnie stabilnego i najniższa dla m akro- segm entu nadkonkurencyjnego. W yższa w artość tej zm iennej, traktowanej jako jed n o z uwarunkowań rozw oju GOW, b yła charakterystyczna dla krajów o niskim

p oziom ie rozwoju.

5 . Z a k o ń c z e n i e

Z przeprow adzonych badań w ynika, że w krajach U nii Europejskiej m ięd zy w skaźnikam i gospodarki opartej na w ied zy a przeciętnym poziom em PKB p e r c a p i­

ta w badanych okresach w ystęp ow ała zazw yczaj siln iejsza za leżn ość n iż ze średnim rocznym tem pem PK B. W e w szystk ich badanych okresach istotną w sp ółzależn ość p oziom u PK B p e r c a p ita zidentyfikow ano z takim i źródłam i GOW, jak: zasoby ludzkie w nauce i tech n ologii jako % ludności aktywnej zaw od ow o, w ydatki na sferę bad aw czo-rozw ojow ą jako % produktu krajow ego brutto, oraz z następujący­

m i przejaw am i rozw oju GOW: udział pracujących w usługach opartych na w ied zy i usługach w ysok ich tech n o lo g ii w o g ó le pracujących, udział pracujących w u słu ­ gach opartych na w ied zy w o g ó le pracujących, udział pracujących w usługach ryn­

k o w y ch opartych na w ie d zy w o g ó le pracujących, udział pracujących w usługach

(12)

fin an sow ych opartych na w ied zy w o g ó le pracujących. Przy czym zdecydow anie najsilniejsza okazała się w sp ó łza leżn o ść z udziałem pracujących w usługach finan­

so w y ch opartych na w ied zy w o g ó le pracujących. Charakterystyczne jest, że udział pracujących w przem yśle w y so k ich i średnio w y so k ich tech n ologii w o g ó le pracują­

cych okazał się w skaźnikiem G O W nieistotnie skorelow anym z p oziom em rozwoju gospodarczego w e w szystk ich podokresach, natom iast ujaw niono je g o istotną ujem ­ n ą za leżn ość z przeciętną roczną dynam iką rozw oju w okresie 1998-2001.

D odatnią zależn ość z dynam iką rozw oju w yk azała jed yn ie liczb a studentów na 1000 m ieszk ań ców w ostatnim z analizow anych okresów . Istotną ujem ną kore­

lację z dynam iką rozw oju w yk azały w latach 2 0 0 2 -2 0 0 6 zm ienne: udział pracują­

cych w usługach opartych na w ied zy i udział pracujących w usługach rynkow ych opartych na w ied zy w o g ó le pracujących. W kolejnym okresie (2 0 0 7 -2 0 0 8 ) rów nież w ydatki na sferę b ad aw czo-rozw ojow ą jako % produktu krajow ego brutto, udział pracujących w sektorach w y so k ich tech n o lo g ii oraz udział pracujących w usługach opartych na w ied z y i usługach w y so k ich tech n o lo g ii w o g ó le pracujących. W ynika z tego, że kraje o w ysokiej dynam ice rozw oju gospodarczego n ależą w w ięk szo ści do grupy krajów o niskim p oziom ie rozw oju (m akrosegm enty „z szansą na rozw ój”).

M akrosegm enty nadkonkurencyjne b yły najmniej liczne.

D la okresu 1998-2001 nie udało się określić profili m akrosegm entów . Żaden z analizow anych w sk aźn ik ów G O W nie w yk azał b ow iem istotnej zależn ości je d ­ n o cześn ie z p oziom em i dynam iką rozwoju. W latach 2 0 0 2 -2 0 0 6 i 2 0 0 7 -2 0 0 8 naj­

istotniejszym przejaw em rozw oju GOW, określającym profile otrzym anych m a- krosegm entów , okazał się udział pracujących w usługach rynkow ych opartych na w ied zy w o g ó le pracujących. N a jw ięk sza przeciętna wartość teg o w skaźnika w y stą ­ piła w krajach zgrupow anych w m akrosegm entach stabilnych, następnie nadkonku- rencyjnych, n ierozw ojow ych i „z szan są na su k ces”. Ponadto w okresie 2 0 0 7 -2 0 0 8 udało się zidentyfikow ać w skaźnik o najistotniejszej łącznej korelacji z p oziom em i dynam iką rozw oju stanow iący jedno z uw arunkowań rozw oju G O W - liczb ę stu­

dentów na 1000 m ieszkańców . Ten w skaźnik porządkuje w yodrębnione segm en ­ ty krajów w zupełnie odm ienny sposób. Z decydow anie najw yższą w artość przyj - m uje w krajach o niskim p oziom ie rozw oju i w ysokiej dynam ice (m akrosegm ent

„z szansą na rozw ój”), następnie w m akrosegm encie n ierozw ojow ym (niski p oziom i dynam ika rozw oju), stabilnym (w ysok i p oziom i niska dynam ika rozw oju) i zd e­

cyd ow an ie n a jw y ższą w artość w nadkonkurencyjnym (w ysok i p oziom i dynam ika rozw oju). Stwarza to szanse na sukcesyw ne zm niejszanie się dysproporcji rozw ojo­

w y ch w przestrzeni krajów U nii Europejskiej.

L i t e r a t u r a

Dolnicar S., Leisch F., Delivering The Wright Tourist Service to the Wright People - a Comparison o f Segmentation Approaches, “The Journal of Quality Assurance in Hospitality and Tourism” 2004 no. 5, s. 189-207.

(13)

Green P.E., New Approach to Market Segmentation, “Business Horizons” 1977 no. 20, s. 61-73.

Hellwig Z., Wielowymiarowa analiza porównawcza i je j zastosowanie w badaniach wielocecho- wych obiektów gospodarczych, [w:] Metody i modele ekonomiczno-matematyczne w doskonaleniu zarządzania gospodarką socjalistyczną, red. W. Welfe, PWE, Warszawa 1981.

Kot S.M., Jakubowski J., Sokołowski A., Statystyka, Difin, Warszawa 2007.

Lambin J.-J., Strategiczne zarządzanie marketingowe, PWN, Warszawa 2001.

Mc Donald M., Dunbar I., Segmentacja rynku. Przebieg procesu i wykorzystanie wyników, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003.

Mc Donald M., Tideman Ch., Retail Marketing Plans, Butterworth-Heinemann, Oxford 1997.

Methodology Report on European Innovation Scoreboard 2005, European Trend Chart on Innovation, European Commission, 2005.

Penc-Pietrzak I., Strategie biznesu i marketingu, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1998.

Porter M.E., Strategia konkurencji. M etody analizy sektorów i konkurentów, PWE, Warszawa 1998.

Rao Ch.P., Wang Z., Evaluating Alternative Strategies in Standard Industrial Markets, “European Jour­

nal of Marketing” 1995 no. 2, s. 58-75.

Sobczak E., Segmentacja makroekonomiczna rynków zagranicznych na przykładzie krajów Unii Eu­

ropejskiej i krajów kandydackich, [w:] Taksonomia, red. K. Jajuga, M. Walesiak, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej nr 1022, AE, Wrocław 2004, s. 239-249.

Stonehouse G. i in., Globalizacja. Strategia i zarządzanie, Felberg SJA, Warszawa 2001.

Wind Y., Issues and Advances in Segmentation Research, “Journal of Marketing Research” 1978 no. 3, s. 317-337.

Zienkowski L., Wiedza a wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.

D IV E R S IF IC A T IO N O F T H E E U R O P E A N U N IO N M E M B E R C O U N T R IE S ’ E C O N O M IC G R O W T H V S . K N O W L E D G E B A S E D

E C O N O M Y L E V E L - D Y N A M IC A P P R O A C H

S u m m a ry

The analysis and evaluation of interdependencies occurring between the level and dynamics of the European Union member countries’ economic growth and the level of knowledge based economy constitute the primary objective of the study. A priori segmentation of EU countries became the starting point for research carried out with regard to both level and dynamics of Gross Domestic Product. Next, the identification of the most important determinants and indications of knowledge based economy was performed, as well as their relation to economic growth. The study facilitated specifying profiles of distinguished groups of countries by means of knowledge based economy descriptors. Comparative analysis of the European Union countries space presents a dynamic approach. The analysis timeframe covers the period of 1998-2008, divided into sub-periods.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Gromadzenie danych jest czynnością natury technicznej, której celem jest dotarcie do źródeł danych i otrzymanie jasnych i poprawnych informacji. Ma ogromne znaczenie

i Czechy, Węgry, Słowacja, Estonia, Litwa, Łotwa, Bułgaria oraz Rumunia (a zatem wszystkie gospodarki byłego bloku radzieckiego wchodzące obecnie w skład Unii

i Czechy, Węgry, Słowacja, Estonia, Litwa, Łotwa, Bułgaria oraz Rumunia (a zatem wszystkie gospodarki byłego bloku radzieckiego wchodzące obecnie w skład Unii

Włochy (Grecja) Wielka Brytania (Czechy) Węgry (Dania) Szwecja (Litwa) Słowenia (Rumunia) Słowacja (Wielka Brytania) Rumunia (Słowenia) Portugalia (Hiszpania) Polska (Austria)

Finlandia Estonia Słowenia Łotwa Litwa Słowacja Austria Portugalia Belgia Bułgaria Szwecja Rumunia Czechy Węgry Dania Grecja Holandia Irlandia Polska Włochy Hiszpania Wielka

Estonia, Grecja, Hiszpania, Francja, Chorwacja, Włochy, Cypr, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Węgry, Austria, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowenia, Słowacja, Finlandia, Szwecja

Rumunia Cypr Bułgaria Łotwa Malta Polska Włochy Grecja Węgry Litwa Republika Czeska Słowacja Hiszpania Estonia Niderlandy UE 27 Irlandia Słowenia

Grupa 3: Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Republika Macedonii Północnej, Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Turcja,. Węgry 450