Czym jest Epika?
Epika - rodzaj literacki, w którym przedstawione są zdarzenia zmyślone lub prawdziwe. Opowiada je narrator opisujący postacie bohaterów. Zdarzenia
składają się na fabułę utworu. Może ona zawierać jeden (nowela) lub kilka wątków. Wątek to układ wydarzeń związanych z określoną postacią lub zagadnieniem. Moment szczytowego napięcia w akcji poprzedzający jej
rozwiązanie i decydujący o rozwoju wydarzeń to punkt kulminacyjny. Utwory
epickie najczęściej pisane są prozą (czasami wierszem, np. Pan Tadeusz).
Rodzaje Epiki
W epice występują następujące gatunki: mit, podanie, baśń, opowiadanie, nowela, powieść i jej odmiany (ze względu na temat) - historyczna, społeczno-obyczajowa, psychologiczna, podróżniczo-przygodowa,
fantastycznonaukowa, kryminalna, sensacyjna.
Ingvar Ambjørnsen
Ingvar Ambjørnsen, właściwie Ingvar Even Ambjørnsen-Haefs (ur. 20 maja 1956 w Tønsberg) – norweski pisarz mieszkający w Hamburgu w Niemczech, dokąd przeprowadził się w 1985.
Ambjørnsen ukończył roczny kurs typografii w szkole zawodowej w Larvik. Szybko jednak stwierdził, że jego powołaniem jest pisarstwo.
Mając kontakt ze środowiskiem subkultur młodzieżowych Oslo, wykorzystywał te doświadczenia, opisując życie outsiderów.
Zadebiutował w 1981 powieścią 23-salen. Dzięki następnej książce Den siste revejakta (1983) uznano go za pisarza subkultur. Liberalne podejście Ambjørnsena do miękkich narkotyków (m.in. marihuany
wyrażane m.in. na łamach gazety VG, której felietonistą był przez wiele lat), wciąż budzi kontrowersje. Wiele z jego powieści zostało
zekranizowanych, m.in. popularna seria o Ellingu (przetłumaczona także na język polski)
Przykłady dzieł autora:
● 23-salen(powieść), 1981
● Sarons ham(powieść),1982
● Den siste revejakta(powieść), 1983
● Galgenfrist(powieść), 1984
● Stalins øye (powieść), 1985
● Hvite niggere(powieść), 1986
● Heksenes kors(powieść), 1987
● Jesus står i porten (opowiadania), 1988
● Bellona – gudinna som ble vaktbikkje (powieść), 1988
● San Sebastian Blues(powieść), 1989
● Den mekaniske kvinnen(powieść), 1990
● Det gyldne vakuum(powieść), 1992
● Utsikt til paradiset(powieść), 1993
● Sorte mor (opowiadania), 1994
● Fugledansen(powieść), 1995 − tłum. polskie Elling mamusin synek,2005
● Brødre i blodet (powieść), 1996 − tłum. polskie Elling na śmierć i życie, 2004
● Natt til mørk morgen (opowiadania), 1997
● Husk hjelm!(artkuły), 1998
● Elsk meg i morgen(powieść), 1999 − tłum.
polskie Elling kochaj mnie jutro, 2004
● Sorte mor (opowiadania), 1999
● Tre døgn etter dommedag (zbiór artykułów), 2000
● Dronningen sover (opowiadanie),2000
● Dukken i taket(powieść),2001
● Delvis til stede (opowiadania),2003
● Høyt oppe, langt nede (zbiór artykułów),2003
● Innocentia Park(powieść),2004
W twórczości tego autora najbardziej
znaną powieścią, będąca początkiem serii książek o tym samym bohaterze jest "Elling mamusin synek" Powieść o przyjaźni dwóch pacjentów szpitala psychiatrycznego.
Tytułowy bohater to czterdziestoletni
kawaler mieszkający całe życie z matką. Po jej śmierci przeżywa załamanie nerwowe i trafia do szpitala psychiatrycznego. Na
podstawie tej powieści w 2001 roku powstał film pt. „Elling nominowany do
Oskara”. Dalsze losy bohatera można
poznać w książkach "Elling na śmierć i
życie" oraz "Elling kochaj mnie jutro"
Thorbjørn Egner
(ur. 12 grudnia 1912 w Kristianii, zm. 24 grudnia 1990 w Oslo – norweski
dramatopisarz, autor piosenek i ilustrator, znany z twórczości dla dzieci.
W 1991 roku w parku rozrywki pod
Kristiansand otwarto miasteczko Kardamon,
zbudowane według książki Egnera Rozbójnicy
z Kardamonu (Folk og røvere i Kardemomme
by).
W twórczości tego autora najbardziej znaną powieścią jest „Rozbójnicy z Kardamonu” , na podstawie której zostało zbudowane miasteczko
odwzorowujące miasto z książki. W Kardamonie życie toczy się zwykłą koleją: policjant Bastian pilnuje
porządku, stary Tobiasz z wieży obserwuje niebo przez lunetę i
zapowiada pogodę, jedyny tramwaj kursuje regularnie. I tylko czasem spokój zakłócają trzej rozbójnicy,
którzy nocą nachodzą miasteczko, by ukraść coś do jedzenia dla siebie i
swojego udomowionego lwa…
Frode Grytten
(ur.
11 grudnia 1960w
Bergen) – norweski pisarz idziennikarz.
Dorastał w Odda, które stało się tłem dla większości jego książek, w tym polifonicznej powieści Bikubesong z 1999 r. nagrodzonej
Brageprisen i nominowanej do Nagrody Literackiej Rady Nordyckiej. Pisze w języku nynorsk. Jako dziennikarz pracował dla gazet "Bergens Tidende"
i "Dagbladet".
W Polsce ukazało się opowiadanie Zostanę tutaj,
nie wyjeżdżam w Niewidzialni. Antologiaopowiadań norweskich, pod red. M. Sibińskiej,
wyd. Trio, Warszawa 2005.
Przykłady dzieł autora:
Start (1983) – wiersze
Dans som en sommerfugl– stikk som en bie (1986) – opowiadania
Landistansesvømmar (1990) – opowiadania
80 grader aust for Birdland (1993) – opowiadania
Meir enn regn (1995) – opowiadania
Heim att til 1990-åra (1997) – opowiadania
Bikubesang (1999) – powieść
Frosken Vertigo og det store spranget (1999) – książka dla dzieci
Popsongar (2001) – opowiadania
Dublin (2002) – dziennik podróży
Urmarker Pisani og paradisfuglene (2003) – książka dla dzieci
Hull & sonn (2004) – książka dla dzieci
Flytande bjørn – powieść kryminalna, nagrodzona Rivertonprisen (2005)
Rom ved havet, rom i byen– opowiadania do obrazów Edwarda Hoppera (2007)
Det norske huset– album z fotografiami Jensa Hauge (2009)
50/50– zbiór esejów (2010)
Saganatt. Lundetrilogien– trzy powieści wydane w jednym tomie (2011)
Frode Grytten miał jedno dzieło które ukazało się w Polsce w 2005 roku i jest zbiorem powieści wielu autorów. „Zostanę tutaj, nie wyjeżdżam w Niewidzialni.„
Autorzy podejmują ostrożne próby nadania sensu pozornie chaotycznej, nierzadko
zabarwionej elementami irracjonalnymi i surrealistycznymi rzeczywistości. Lęk przed pustką i tęsknota za ciepłem i
zrozumieniem są w tych opowiadaniach jednym z zasadniczych impulsów
skłaniających bohaterów do działania, a
narratorów do snucia swych opowieści.
Vigdis Hjorth
Urodziła się 19 lipca 1959 w Oslo, tam się także wychowała. Studiowała historię idei, literaturę i nauki polityczne. Zadebiutowała w 1983 książką dla dzieci Pelle-Ragnar i den gule gården, którą wyróżniono za najlepszy debiut, a kolejne dzieło, Jørgen + Anne er sant (1984), otrzymało nagrodę Norsk
kulturråd. Jej pierwszą powieścią dla dorosłego odbiorcy była Drama med Hilde, która ukazała się w 1987. Szereg kolejnych powieści Hjorth opisuje kobiety, które próbują sobie poradzić z rolami społecznymi i oczekiwaniami otoczenia, jak i siebie. W 2011, powieść dla dzieci Jørgen + Anne er sant doczekała się ekranizacji.
Spadek, czyli dwudziesta powieść Hjorth, która ukazała się w 2016, wywołała wiele kontrowersji w Norwegii. Książka opisuje rozpad więzi rodzinnych po śmierci ojca rodziny i konflikty narastające wokół tego, w jakim świetle
pamiętać o zmarłym. Autorce zarzucano, że wplatając wątki autobiograficzne, pośrednio stawia zarzut swojej rodzinie o molestowanie seksualne dziecka.
Spadekzdobył dużą popularność w kraju; po roku od premiery, książka rozeszła się w 140 000 egzemplarzach w Norwegii, zdobyła także nagrody Bokhandlerprisen i Kritikerprisen, została także nominowana do Nagrody literackiej Rady Nordyckiej oraz National Book Award
Przykłady dzieł autora:
1987: Drama med Hilde
1989: Med hånden på hjertet
1990: Tungekysset og Drømmen (opowiadania)
1990: Et dikt til mormor
1992: Fransk åpning
1995: Død sheriff
1995: Ubehaget i kulturen(współautor)
1996: Hysj
1998: Takk, ganske bra
1999: En erotisk forfatters bekjennelser(artykuły)
1999: Den første gangen
2000: Hva er det med mor
2001: Om bare– pol. Gdyby tylko. Katarzyna Mosek (tłum.). Wydawnictwo Pi, 2014. 2003: 17.15 til Tønsberg
2005: Fordeler og ulemper ved å være til
2007: Hjulskift– pol. Wbrew regułom. Katarzyna Mosek (tłum.). Wydawnictwo Pi, 2014.
2008: Tredje person entall
2010: Snakk til meg
Popularnym dziełem Vigdis Hjorth jest książka pt „Wbrew Regułom”. Opisuje ona związek Trulsa i Louise, sprzedawcy
samochodów i profesor
literatury. Historia dwóch osób uwięzionych w swoich kręgach kulturowych, opowiedziana z inteligencją i humorem. Książka ta jest zaliczana do literatury
pięknej.
Maja Lunde
Urodziła się 30 lipca 1975 w Oslo. Jej matka była psychologiem, a ojciec pracował w teatrze z dziećmi. Po ukończeniu szkoły średniej Lunde przez prawie rok podróżowała na żaglowcu szkolnym Christian Radich. W 1996 roku
rozpoczęła naukę na Uniwersytecie w Oslo, gdzie studiowała najpierw literaturę z dodatkowymi zajęciami z psychologii, po czym wybrała specjalizację „film i historia filmu” na studiach magisterskich. Po studiach pracowała przy festiwalach oraz dla Muzeum Filmu, a
jednocześnie zaczęła pisać pierwsze scenariusze dla programów telewizyjnych dla dzieci. W 2009 roku została scenarzystką programu dla dzieci na kanale NRK Super, a później NRK .
Przykłady dzieł autorki:
Powieści
2015: Bienes Historie– pol.: Historia pszczół. Anna Marciniakówna (tłum.). Wydawnictwo Literackie, 2016.
2017: Blå – pol.: Błękit. Anna Marciniakówna (tłum.). Wydawnictwo Literackie, 2018.
Książki dla dzieci i młodzieży
2012: Over grensen
2014: Battle
2015: Verdens kuleste gjeng 1: Sceneskrekk
2015: Verdens kuleste gjeng 2: Kokkekaos
2016: Verdens kuleste gjeng 3: Snill, snillere, snillest
2016: Verdens kuleste gjeng 4: Baluba på leirskolen
2017: Verdens kuleste gjeng 5: Tullball
2017: Den helt sanne historien om hvordan det aller beste ble til
2018: Snøsøsteren
Śnieżna siostra – wspaniale
opowiedziana przez Maję Lunde, autorkę światowego bestsellera Historia pszczół i odmalowana przez nagradzaną, cenioną ilustratorkę, Lisę Aisato – to piękna, przepełniona ciepłem opowieść w 24 rozdziałach, po jednym na każdy dzień adwentu.
O smutku, współczuciu, stracie, rodzinie, szczęściu, przyjaźni, miłości i o magii Bożego
Narodzenia.
Maria Parr
Zadebiutowała w 2005 roku książką Gofrowe serce, która była nominowana do Brageprisen, zdobyła Nynorsk
barnelitteraturpris i stała się podstawą do serialu Vaffelhjarte(2011). Jej druga książka, Tonja z
Glimmerdalen[2], wydana w 2009 roku zdobyła Brageprisen w kategorii książki dla dzieci i młodzieży i wiele innych nagród. Obie książki zostały przetłumaczone na kilka języków. Zostały one zilustrowane odpowiednio przez Bo Gaustada i Åshild Irgens. Jej trzecia książka, Keeperen og havet (2017), jest kontynuacją opowieści o Lenie i
Trille/Lars z Gofrowego sercai zdobyła Brageprisen[3]w 2017 roku.
Parr matytuł magistrafilologii nordyckiej z Uniwersytetu w Bergeni jest nauczycielką w gimnazjum.
„Tonja z Glimmerdalen” - Dowcipna i wzruszająca powieść Marii Parr porównywanej z Astrid Lindgren.
Tonja jest jedynym dzieckiem w Glimmerdalen. Wkrótce skończy dziesięć lat. Ponieważ ma głowę pełną
szalonych pomysłów, mieszkańcy doliny nazywają ją małą łobuziarą. Ale wszyscy traktują ją jak dorosłą i nie mają przed nią tajemnic. Przynajmniej tak sądzi Tonja.
Aż do dnia, kiedy jej najlepszy przyjaciel, „stary piernik”
Gunnvald, ulega wypadkowi, a w Glimmerdalen pojawia
się tajemnicza kobieta ze strasznym psem. Wtedy na
jaw wychodzi skrywana przez lata tajemnica – i sprawy
naprawdę się komplikują. Czy Tonji uda się zaradzić
wszystkim kłopotom? Za tę książkę w 2009 nagrodę
Brage Prize.
Współczesna Liryka Norweska
Liryka- jest to jeden z trzech rodzajów literackich obok dramatu i epiki.
Na utwory liryczne składają się hymny ,
pieśńi , fraszki, sonety.
Współczesna Liryka Norweska
Dag Solstad (ur.16 lipca 1941)-jest jednym z norweskich autorów
lirycznych zasłynął on z pisania , krótkich utworów o życiu i psychologii.
Popularne Utwory Dag Solsted
„Patynozielone” jest to książka , która opisuje młodego chłopaka o imieniu
Geir. Dorasta lecz chce on uciec od roli młodego człowieka. Spotyka piękną
sekretarkę która jest idealną kobietą.
Lecz on chce walczyć z takimi maskami.
Popularne Utwory Dag Solsted
„Jedenasta Powieść Osiemnasta
Książka”- jest to tekst o starzejącym się
intelektualiście , który chce rozpocząć
nowe życie wiec bierze swą kochankę i
ucieka z nią do Oslo.
Współczesna Liryka Norweska
Rolf JacobsenUrodzony 8 marca 1907 roku w Christianii obecnie Oslo.
Zmarł 20 lutego 1994 w Hamarze.
Tworzył wiersze pisane nowatorskim językiem poetyckim, był prekursorem modernizmu w norweskiej literaturze.
W wierszach przedstawiał wielkie miasta, później kontrastowane z przyrodą.
Utwory Rolfa Jacobsena
Jord och jern (Ziemia i żelazo, 1933)
Vrimmel (Mrowie, 1935)
Stillheten efterpå (Cisza potem, 1965)
Nattåpent (Otwarte nocą, 1985).
Znani dramaturdzy Norwescy
Henryk Ibsen
Sigbjørn Obstfelder
Henryk Ibsen
Urodzony w Skien, 20 Marca 1828 roku Dramatopisarz zaliczany do epoki
romantyzmu
Skupiał się główni na tematyce
społeczno-obyczajowej pod koniec
swojej twórczości wplótł elementy
symbolizmu
Dzieła Henryka Ibsena
Dramaty
(w nawiasach tytuł polski i pierwsze polskie wydanie, o ile miało miejsce)
Catillina 1850 (Katylina)
Kjæmpehøien 1850 (Grób Hunów, 1926)
Sancthansnatten 1852 (Noc świętojańska)
Fru Inger tilØsteraad napisany 1854, wydany 1857 (Pani zamku Östrot, 1905)
Gildet paa Solhaug1856 (Uroczystość na Solhaugu, 1926)
Olaf Liljekrans 1856
Hærmændene paa Helgeland 1858 (Rycerze Północy, 1902)
Kærlighedens komedie 1862 (Komedia miłości, 1913)
Kongs-Emnerne 1863 (Pretendenci do tronu, 1911)
Brand, 1866 (1903)
Peer Gynt, 1867 (1910)
De unges Forbund 1869, (Związek młodzieży, 1905)
Kejser ogGalilæer 1873 (Cesarz i Galilejczyk)
SamfundetsStøtter 1877 (Podpory społeczeństwa, 1899)
Et Dukkehjem 1879 (Nora, czyli dom lalki, 1882)
Gengangere 1881 (Upiory, 1891)
En folkefiende 1882 (Wróg ludu, 1891)
o (Dzika kaczka, 1897)
o Rosmersholm, 1886 (1898)
o Fruen fra havet 1888 (Oblubienica morza, 1889; a także jako Kobieta morska, 1899)
o Hedda Gabler, 1890 (1899)
o Bygmester Solness 1892 (Mistrz Solness, 1893;a także jako Budowniczy Solness, 1899)
o Lille Eyolf 1894 (Mały Eyolf, 1899)
o John Gabriel Borkman 1896 (Vildanden 1884 Jan Gabriel Borkman, 1897)
o Når vi døde vågner 1899 (Gdy się zbudzimy spośród zmarłych, 1900; a także jako Zmartwychwstanie, 1900)
Wiersze
o Digte 1871
Poematy epickie
o Paa Vidderne 1859 (Na szczytach gór)
o Terje Vigen 1861 (Terje Wiegen, 1878)
