Kultura języka
Karta opisu przedmiotu
Informacje podstawowe
Kierunek studiów
filologia polska nauczycielska Ścieżka
-
Jednostka organizacyjna Wydział Polonistyki Poziom kształcenia pierwszego stopnia Forma studiów studia stacjonarne Profil studiów ogólnoakademicki Obligatoryjność obowiązkowy
Cykl kształcenia 2020/21
Kod przedmiotu
UJ.WPlFPNS.160.5cd425ef2c7eb.20 Języki wykładowe
Polski
Przedmiot powiązany z badaniami naukowymi Tak
Dyscypliny Językoznawstwo Klasyfikacja ISCED
0232 Literatura i językoznawstwo (lingwistyka) Kod USOS
WPL/1/1
Koordynator przedmiotu
Tomasz Kurdyła
Prowadzący zajęcia Mirosława Mycawka, Piotr Boruch, Maria Łazarz, Rafał Mazur, Piotr Nadolnik, Tomasz Kurdyła
Okres Semestr 2
Forma weryfikacji uzyskanych efektów uczenia się zaliczenie
Sposób realizacji i godziny zajęć ćwiczenia: 30
Liczba
punktów ECTS 2.0
Okres Semestr 3
Forma weryfikacji uzyskanych efektów uczenia się zaliczenie
Sposób realizacji i godziny zajęć ćwiczenia: 30
Liczba
punktów ECTS 2.0
Cele kształcenia dla przedmiotu
C1 Wyposażenie w specjalistyczną wiedzę filologiczną z zakresu językoznawstwa C2 Nauczenie tworzenia różnych gatunkowo tekstów, a także ich redagowania i korekty
C3 Wypracowanie kompetencji sprawnego i poprawnego posługiwania się językiem polskim w odmianach pisanej i ustnej i w rozmaitych stylach funkcjonalnych
Efekty uczenia się dla przedmiotu
Kod Efekty w zakresie Kierunkowe efekty
uczenia się Metody weryfikacji Wiedzy – Student zna i rozumie:
W1 najważniejsze terminy kultury języka oraz kryjące się
pod nimi pojęcia; FPN_K1_W03,
FPN_K1_W04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę
W2
najważniejsze współczesne innowacje językowe oraz tendencje wymawianiowe, gramatyczne, leksykalne, interpunkcyjne i ortograficzne oraz wybrane tendencje stylistyczno-odmianowe;
FPN_K1_W03,
FPN_K1_W04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę
W3 student rozumie najczęściej popełniane błędy
językowe oraz przyczyny ich powstawania; FPN_K1_W04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę
W4 najważniejsze elementy polskiej normy językowej
(wzorcowej i użytkowej); FPN_K1_W03,
FPN_K1_W04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę
W5
źródła współczesnej normy (słowniki, poradnie językowe, Rada Języka Polskiego; polityka językowa)
i formy upowszechniania kultury języka. FPN_K1_W04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę
Umiejętności – Student potrafi:
U1 świadomie i krytycznie oceniać teksty pod kątem
normatywnym; FPN_K1_U02,
FPN_K1_U04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę
U2 świadomie oraz krytycznie oceniać i wyjaśniać
innowacje językowe; FPN_K1_U02,
FPN_K1_U04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę
U3 poprawiać teksty zawierające błędy językowe. FPN_K1_U04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę Kompetencji społecznych – Student jest gotów do:
K1 rozstrzygania wątpliwości, udzielania porad oraz
upowszechniania pożądanych postaw językowych; FPN_K1_K04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę
K2 poprawnego posługiwania się językiem ojczystym
w różnych sytuacjach komunikacyjnych. FPN_K1_K04 zaliczenie pisemne, zaliczenie na ocenę
Bilans punktów ECTS
Semestr 2
Forma aktywności studenta Średnia liczba godzin* przeznaczonych na zrealizowane rodzaje zajęć
przygotowanie do ćwiczeń 15
przygotowanie do sprawdzianu 15
Łączny nakład pracy studenta Liczba godzin
60 ECTS
2.0
Liczba godzin kontaktowych Liczba godzin
30 ECTS
1.0
* godzina (lekcyjna) oznacza 45 minut
Semestr 3
Forma aktywności studenta Średnia liczba godzin* przeznaczonych na zrealizowane rodzaje zajęć
ćwiczenia 30
przygotowanie do ćwiczeń 15
przygotowanie do sprawdzianu 15
Łączny nakład pracy studenta Liczba godzin
60
ECTS 2.0
Liczba godzin kontaktowych Liczba godzin
30 ECTS
1.0
* godzina (lekcyjna) oznacza 45 minut
Treści programowe
Lp. Treści programowe Efekty uczenia się dla
przedmiotu
1.
Treści ujęte w tematach 1-8 przeznaczone są do realizacji w drugim semestrze. 1.
Podstawowe pojęcia: kultura języka, uzus językowy, norma językowa, jej typy i kodyfikacja, innowacja językowa i zmiana językowa, kryteria oceny innowacji językowych, poprawność i błąd językowy.
W1, U2
2. 2. Błędy językowe: typologia błędów, przyczyny i mechanizmy ich popełniania, błędy językowe wiecznie żywe, zmienność normy – od błędu do aprobowanej innowacji.
W1, W3
3.
3. Poprawność językowa i poradnictwo językowe: słowniki, poradniki, poradnie językowe i korpusy językowe jako źródła normatywne polszczyzny i narzędzie pracy polonisty (prezentacja różnorodnych słowników ogólnych i specjalistycznych w wersji tradycyjnej i elektronicznej, prezentacja internetowych projektów
leksykograficznych, korpusów językowych i sprawdzonych form poradnictwa internetowego); polityka językowa w Polsce.
W5, U1, U2, K1
4.
4. Postawy wobec języka: jaką postawę wobec polszczyzny powinien mieć przyszły polonista, jakim językiem należy posługiwać na ćwiczeniach, podczas lekcji w szkole, rozmowy w sytuacji oficjalnej (dopasowanie stylu wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej w kontekście rozróżnienia na język mówiony, pisany, styl oficjalny i nieoficjalny); współczesne postawy Polaków wobec języka.
W1, K2
5.
5. Wymowa: podstawowe zasady ortofoniczne - wymowa wybranych połączeń samogłoskowych i spółgłoskowych (upodobnienia i uproszczenia), samogłosek nosowych, regionalne różnice fonetyczne; akcentowanie wyrazów w języku polskim.
W2, W3, W4, U1
6.
6. Ortografia: podstawowe zasady polskiej ortografii; pisownia łączna i rozdzielna, pisownia z łącznikiem, pisownia dużą i małą literą; pisownia wyrazów
zapożyczonych i obcych; najnowsze reguły ortograficzne wprowadzane przez Radę Języka Polskiego.
W2, W3, W4, U1
7.
7. Interpunkcja: przecinek jako sygnał podziału zdania złożonego, wydzielanie wtrąceń i imiesłowowych równoważników zdania, nowe tendencje interpunkcyjne
w polszczyźnie. W2, W3, W4, U1
8.
8. Fleksja:
8.1. Rzeczownik (w tym nazwy własne): rodzaj, odmienność/nieodmienność rzeczownika, wymiany morfonologiczne, najbardziej kłopotliwe przypadki gramatyczne; współczesne tendencje deklinacyjne; odmiana nazw miejscowych i nazw mieszkańców; odmiana nazwisk.
8.2. Czasownik: oboczności morfonologiczne, wybór koniugacji, niektóre formy bezokolicznika i rozkaźnika; imiesłowy.
8.3. Liczebnik, przymiotnik i zaimek: najważniejsze zjawiska z zakresu odmiany liczebnika porządkowego, głównego i zbiorowego; stopień wyższy i najwyższy przymiotnika; wybrane formy deklinacyjne zaimka.
W2, W3, W4, U1, U2, U3, K1, K2
9.
Treści ujęte w tematach 9-13 przeznaczone są do realizacji w trzecim semestrze.
9. Składnia: związek zgody i związek rządu, zjawisko szyku w języku polskim, imiesłowy, konstrukcje składniowe dwuznaczne, wybrane konstrukcje składniowe z przyimkami.
W2, W3, W4, W5, U1, U3, K1, K2
10. 10. Słowotwórstwo: współczesne tendencje słowotwórcze - obce schematy słowotwórcze; wariantywność słowotwórcza; uniwerbizacja i słowotwórcze środki potoczne (w tym tzw. zdrobnienia pozorne); tworzenie nazw żeńskich.
W2, W3, W4, W5, U2, U3, K1
11. 11. Typy błędów leksykalnych (w tym błędów kolokacyjnych i frazeologicznych);
wyrazy modne i słowa wytrychy. W2, W3, W4, W5, U1, U2,
U3, K1, K2
12. 12. Podstawy polskiej etykiety językowej: formy adresatywne (lub inne wybrane
zagadnienia). W2, W4, K2
13.
13. Procesy globalizacyjne widoczne we współczesnym języku polskim (ze szczególnym uwzględnieniem wpływu języka angielskiego na różnorodne warstwy polszczyzny), nowe odmiany polszczyzny w Internecie i innych środkach
masowego przekazu.
* Dopuszcza się możliwość niezrealizowania któregoś tematu z uzasadnionych przyczyn (np. wówczas, gdy któryś z tematów realizowany jest w sposób pogłębiony) lub dodania tematu, którego nie ma na powyższej liście.
W2, U2
Informacje rozszerzone
Semestr 2
Metody nauczania:
analiza tekstów, wykład konwersatoryjny, dyskusja, analiza przypadków, ćwiczenia przedmiotowe, konsultacje
Rodzaj zajęć Formy zaliczenia Warunki zaliczenia przedmiotu
ćwiczenia zaliczenie pisemne,
zaliczenie na ocenę
Warunkiem uzyskania zaliczenia ćwiczeń jest - uczestnictwo w zajęciach; - zaliczenie na ocenę pozytywną końcowego kolokwium pisemnego (zakres sprawdzanego materiału ustalają poszczególni prowadzący ćwiczenia) i innych zadań ustalanych przez
prowadzących poszczególne grupy ćwiczeniowe. Ponadto studenci są oceniani w sposób ciągły na podstawie uczestnictwa i aktywności na zajęciach oraz realizacji zadań.
Semestr 3
Metody nauczania:
analiza tekstów, wykład konwersatoryjny, dyskusja, analiza przypadków, ćwiczenia przedmiotowe, konsultacje
Rodzaj zajęć Formy zaliczenia Warunki zaliczenia przedmiotu
ćwiczenia zaliczenie pisemne,
zaliczenie na ocenę
Warunkiem uzyskania zaliczenia ćwiczeń jest - uczestnictwo w zajęciach, - zaliczenie na ocenę pozytywną końcowego kolokwium pisemnego (zakres sprawdzanego materiału ustalają poszczególni prowadzący ćwiczenia) i/lub innych zadań ustalanych przez prowadzących poszczególne grupy ćwiczeniowe. Ponadto studenci są oceniani w sposób ciągły na podstawie uczestnictwa i aktywności na zajęciach oraz realizacji zadań.
Wymagania wstępne i dodatkowe
Znajomość podstaw gramatyki opisowej języka polskiego oraz podstawowych terminów z zakresu językoznawstwa.
Literatura
Obowiązkowa
OPRACOWANIA A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005. H. Jadacka, 1.
Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2007. T. Karpowicz, Kultura języka polskiego.
Wymowa, ortografia, interpunkcja, wyd. 2, Warszawa 2018. J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Lublin 1993 ( i wyd. następne). Z. Klemensiewicz, Higiena językowego obcowania, „Język Polski” 1965, R. XLV, s. 1-8.
J. Puzynina, O pojęciu kultury języka, „Poradnik Językowy” 1990, z. 3, s. 153-162. B. Walczak, Przegląd kryteriów 2.
poprawności językowej, „Poradnik Językowy” 1995, z. 9-10, s. 1-16. S. Bąba, Innowacje frazeologiczne – analiza, kryteria oceny, "Poradnik Językowy", 1995, z. 4. B. Dunaj, Gramatyka współczesnego języka polskiego, cz. I., Fonetyka i fonologia, Tarnów 2015.
B. Dunaj, Zasady poprawnej wymowy polskiej, „Język Polski” 2006, LXXXVI z. 3. S. Jodłowski, Zasady interpunkcji.
3.
Podręcznik, wydanie nowe, zmienione i rozszerzone, Kraków. S. Bąba, B. Walczak, Na końcu języka. Poradnik leksykalno- gramatyczny, Warszawa-Poznań 1992. K. Kłosińska (red.), Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, wyd.
2, Warszawa 2019.
B. Klebanowska, M. Kochański, A. Markowski, O dobrej i złej polszczyźnie, Warszawa 1985 (i wyd. nast.). M. Bańko (red.), 4.
Polszczyzna na co dzień, Warszawa 2006.
SŁOWNIKI A. Markowski (red.), Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa 1999 (i wyd. nast.). E. Polański 5.
(red.), Wielki słownik ortograficzny PWN, Warszawa 2012 (i wyd. nast.). J. Podracki, Słownik interpunkcyjny języku polskiego, Warszawa 1998 (i wyd. nast.). J. Podracki (red.), Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, Warszawa 2001.
I. Bartmińska, J. Bartmiński, Słownik wymowy i odmiany nazwisk obcych, Olsztyn 1992. J. Grzenia, Słownik imion, 6.
Warszawa 2012. J. Grzenia, Słownik nazw geograficznych z odmiana i wyrazami pochodnymi, Warszawa 2002. M. Bańko, Słownik dobrego stylu, czyli wyrazy które się lubią, Warszawa 2006. Z. Kurzowa (red.), Słownik synonimów, Warszawa 2006.
M. Bańko (red.), Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych, Warszawa 2006. B. Dunaj (red.), Słownik współczesnego języka 7.
polskiego, Warszawa 1998. M. Bańko (red.), Inny słownik języka polskiego, Warszawa 2000. S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.
Dodatkowa
M. Bańko, M. Krajewska, Słownik wyrazów kłopotliwych, Warszawa 2002. M. Bańko, Polszczyzna na co dzień, Warszawa 1.
2006. A. Cegieła, A. Markowski, Z polszczyzną za pan brat, Warszawa 1982. E. Kołodziejek, Poprawna polszczyzna w praktyce, Szczecin 2002.
H. Kurkowska, Polszczyzna ludzi myślących, wyb. i oprac. H. Jadacka, A. Markowski, Warszawa 1991. A. Markowski, 2.
Polszczyzna końca XX wieku, Warszawa 1992. J. Mazur (red.), Polska polityka językowa na przełomie tysiącleci, Lublin 1999. J.W. Pisarek (red.), Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, Kraków 2000.
J. Miodek, Słownik ojczyzny polszczyzny, Wrocław 2004. S. Urbańczyk (red.), Polszczyzna piękna i poprawna, wyd. 2, 3.
Wrocław 1966. J. Miodek, Odpowiednie dać rzeczy słowo. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Wrocław 1993. J. Bralczyk, J. Miodek, A. Markowski, Wszystko zależy od przyimka
A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborska, Poradnictwo językowe a zmiany w normie skodyfikowanej, „Język Polski” 2011, 4.
XCI (2-3), s. 125-133. P. Zbróg, Norma językowa a skodyfikowana norma językowa, „Język Polski” 2011, XCI (2-3), s.
109-116. H. Satkiewicz, Rozwój fleksji w polszczyźnie XX wieku [w:] S. Dubisz, S. Gajda (red.), Polszczyzna XX wieku.
Ewolucja i perspektywy rozwoju, Warszawa, 2001, s. 95-101.
H. Satkiewicz, Ach te liczebniki… Zakres użycia, odmiana i składnia rzeczowników zbiorowych, „Poradnik Językowy”
5.
1997, z. 2. s. 74-75. J. Zieniukowa, Liczebniki polskie – wyrazy kłopotliwe, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 1987, r. XXIV, s. 101-113. M. Kucała, Formy dopełniacza w bierniku liczby pojedynczej rzeczowników męskich nieżywotnych, [w:] W służbie nauce i szkole. Księga pamiątkowa poświęcona Profesorowi Doktorowi Zenonowi Klemensiewiczowi, Warszawa 1970, s. 117-125.
H. Jadacka, Imiesłowowy równoważnik zdania – norma a praktyka językowa, „Prace Filologiczne” 1991, r. XXXVI, s.
6.
183-193. Z. Saloni, O sytuacji w polskiej ortografii, „Poradnik Językowy” 1998, z.4-5. Poradnia językowa PWN - http://sjp.pwn.pl/poradnia
Lista lektur może zostać uzupełniona lub zweryfikowana po ustaleniu konkretnych potrzeb i zainteresowań ze strony 7.
studentów lub w przypadku ukazania się istotnych publikacji z językoznawstwa normatywnego.
Kierunkowe efekty uczenia się
Kod Treść
FPN_K1_W03
Absolwent zna i rozumie w zaawansowanym stopniu budowę, funkcjonowanie, pochodzenie i rozwój historyczny polszczyzny ogólnej i jej form językowych; rozumie znaczenie języka jako narzędzia społecznej komunikacji, w tym w wystąpieniach publicznych, i przekazu wartości kulturowych oraz tworzywa
artystycznego
FPN_K1_W04 Absolwent zna i rozumie w zaawansowanym stopniu specyfikę odmian i stylów funkcjonalnych języka polskiego, rozumie znaczenie kultury języka w komunikacji i życiu społecznym oraz ma wiedzę na temat geograficznego i społecznego zróżnicowania języka polskiego
FPN_K1_U02 Absolwent potrafi z wykorzystaniem specjalistycznego języka dyskursów literaturoznawczych i językoznawczych, zachowując zasady poprawności językowej, przeprowadzić ustną i pisemną analizę i interpretację złożonych tekstów literackich z różnych epok oraz zjawisk z zakresu językoznawstwa
FPN_K1_U04 Absolwent potrafi określić wartość i przydatność stylistyczną środków językowych i czynić użytek z różnego typu słowników, baz danych; umie ocenić poprawność językową tekstów pisanych i mówionych na poziomie normy wzorcowej i użytkowej
FPN_K1_K04 Absolwent jest gotów do poprawnego posługiwania się językiem ojczystym z zachowaniem troski o kulturę i etykę wypowiedzi własnej i uczniów oraz o ochronę polskiego dziedzictwa językowo-kulturowego
