• Nie Znaleziono Wyników

Glückauf, Jg. 26, No. 69

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Glückauf, Jg. 26, No. 69"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

XXVI. OuOrganß (ilü d ia u f .

2 7 . f l u g u f l

u n d ^ ü f i e m n ä n m r d p e T e i l u n g

fü r fcen 9lieberrüein unt> Söeftfalen.

Bugletdj (Drgan beß Üerehts für bie bergbaulidjen .JtttmITen int ©brrbergamtsbejirk JDorintmtb.

33erantWortlid) für bie SRebaition: Dr. Aa t o r p in (Sffen. SSerlag Bon ©. 3). 33ä befer in (Sffen.

D tefe Scitfcfynft erfdjeint w öchentlich gw etm al.

2 l b o n n e m e n t s p r e i s

tJicrtcfiäfprlicf?

:

») m bcr C ppebitton

3 »A.; b)

bu rd? bie poft bezogen

¿,25 J t.

Jrtferate: bte »ierm al gefpaltene T T onp.-5eilc ober bcr K aum

25

Sjuljnit: XXXI. ßauptBerfammlung be§ 33erein8 beutfd)er Ingenieure ju ßctde a. ©., Born 17. 6i§ 20. Auguft. — Bitr ^rage ber ArbeitSorbnung. — Die Snbuftrie be» ©rofjher^ogtumS ßujemburg im Saßre 1888. — ßof)lenöerfei)r auf bcn Kanälen in (Slfaß=£otf)ringen im 3of)re 1889. — Xie rfjeinifdjen tpanbelStammern unb bie Ari>etterfd)u|Borlage. — (Snburfeil be§ Dber=

öerroaitung§geri(^tS Born 15. Dftober 1889 - fiuje älteren SRed)t§ nad) ber JheiSorbnung. — Snbuftrie = 33övfe ju (Sffen, 25. Slug. 1890. — fiorrefponbenjen. — Sßagengeftellung im 9fuf)rfof)Ienrebiere Bom 1.—"15. Aug. 1890. — Sitteratur. —

Amtliches. — Anjeigen. _________ ____________________________ ____

Per TOieöcrabbruck größerer ®riginat'2tuffälje aus „©Uiiftauf" ober ein Jtusjug aus benfelbeu ift nur mit uoilftäubiger Quellenangabe geftattet.

T f X X X I . ¿ p a u p t u e r f a m n t i u n g b e g ¿ B e t e i l i g b e u t f t f j e r I n g e n i e u r e 5 1t J p a l l c a . ( S . , b o n t 1 7 . b i g 2 0 . 9 lu g u | ’t

® i e b ieSjä h rig e X X X I . Jp a u p tB e rfa m m h in g be§ SBereinS beutfdjer R n g e n ie u re , ttjclc^e in ben Stag en Born 17. bi§

20. Stuguft ju ß a d e a. © ., bem © i£ be§ S th ü rin g e r SBesirfSs

»ereinS, abgehalten w ü rb e , bezeichnet in ber in n e re n ® cfcf)id)te beS 3SereinS einen w id r ig e n A fc fd )n itt. ® i e eingeijenben 2Sor=

beratungen be§ © e fa m tB o rfta n b e S fan ben b afelb ft b u rd ) ein=

mutige A n n a h m e beS neuen SBerein§ |tatut3 u n b bc§ b a m it jufam m enhängenben A n tr a g e s a u f Stach fu du tng 0011 ®orf>orationS=

redeten it)ren en bg ü ltig en A b fd d u ß . SBon bcn ü b rig en bafeib ft ju r B e r a tu n g g elan g ten A n g ele g en h eiten fei in erfter S in ie bie R ragc ber S B a u ^ b e l ä f t i g u n g in großen © la b te n e rw äh n t.

® e m A n tra g e ber &ur SS o rb eratu n g biefer R ra g e eingefefcten Ä o m m iffio n entfprcchenb erlieft bic fo a u p tB e rfa m m tu n g zwei S ß r e i S a u S f d ) t e i b e n , ba§ eine m it 23ejug a u f bie £ e f f e l = f e u e r u n g e n , ba§ anbere m it SBezug a u f bie R e i t e r u n g e n i m £ ä u g h a l t u n b K le in g e w e rb e , u n b b e w id ig te fü r biefelben je 3 0 0 0 . J i , fo w ie fü r beijugebenbe 3 eid jm m g e n bi§ ju je 1000 M . R e rn e r w ü rb e n a u f A n t r a g be§ K ö ln e r SBczirES*

»ereinS a u f bie ® a u e r Bon 6 R a h r c n 3 0 0 0 . JC. jä h rlich be=

w illig t a (§ 3u jd)u fj ju ben K o fte n ber U m w a n b lu n g ber K ö ln e r 9 A a fd )iu cn b a u fd )u [e (A b t e ilu n g A ber ftäbtifeben Rad)=

fc^ule ju ¿ t b ln ) in eine, im w e fe n tlii^ e n n ad ) ben frü h e r aufs geftellten iB ü n fd ie n bcs ß a u p to e re in ä e in ju rid )ten b e t e d) n i f d) e S O t i t t e l f d ) u l e . R n ben fß o rfta n b w ü rb e n g e w ä h lt bie H erren 9D ?a fd )in e n fa h rifa n t 8w o w § f ä p a l l e a i§ erfter 2?or=

fihenber, R a h ritb ire E to r 2e m i n e r = ß h e m n ih a i§ ftetloertretenber SSorfi^enbcr, fow ie bie ß e r r e n § e r j o g = © a t ) n , S ß a u ra t 3 3 i f f i n g e r s S a r l § r u h e u n b D r. 3 e d) 11n = S ö n ig b h e rg a is S3eifi|er. ® i e n ä d jftjä h rig e ^ a u p to e rfa m m tu n g finb et in S D ü f f e l b o r f tin b ® u i § h u r g fta tt.

SSon bei! a u f ber § a u p tB e r fa m m tu n g g eh alten en tedfnifchen

u n b w iffen fd )a ftlid )en SSorträgen bietet in erfter S in ie ber iß o rtra g be§ § e r r n ® . © d) i tn m i n g = ß h « i'io tte n b u rg über bie A u § = n u ( u n g b e r i ö r e n n f i o f f e R n tereffe fü r unferen 8eferfrei§.

A u g gehenb Bo n ber artjatfadte, ba§ bie hödjfte A u § n u |u n g ber Sörennftoffe b u rd ) bie R e rle g u n g berfetben m itte ls trodfener SD eftid atio n erreicht w erbe, heb ber SSortragenbe ju nach ft h ^ e o r, baß biefe ¿ « t e g im g » lir a u e’ nem B e rh ä ttn iS m ä fjig Eieinen S te ile ber SBrennftoffe burchgeführt toerbe. © o w ü rb e n Bon ben 1 8 8 7 /8 8 n aih ¿ e r t i n eingeführten l3/4 SüKiHionen Sto n n en Sörennftoffen n u r 4 5 0 0 0 0 t in ben © a S a n fta lte n je r le g t;

bie SSerbrenn un g ber übrig en 1 V * S R itlio n e n Sto n n en Ber=

u rfad )te a lle in b u rd ) bic a (§ 9taud) entweichenben u n B o llftä u b ig oer=

b ra n n te n SBeftanbteile a n S th e e r u n b 2 (m m o n iaE einen SSerlu ft Bon m ehr a l§ '/ 4 S K id io n 90?arf, w o ju b a n n nod) ein erheblich größerer gSerluft bu rd) bie m an g elh a fte A u S n u | im g be§ © e fa m t^ e is e ffe fte S ber SBrennftoffe h in ju E o m m t. SDiefer legiere Söerluft beträgt a lle in bei ben in ben b e r lin e r g e ffe ta n ia g e n ju r SSenöenbung gelangenben 5 0 0 0 0 0 t m inb eftenS l34 'JA id . J A a r f u n b ift bei ben übrigen nicht jttr Se ffe lfe u e ru n g Berwenbeten 8 0 0 0 0 0 t noch bebeutenb ftärEer.

U m bie A u S n u fe u n g ber SBrennftoffe ju erhöhen, bietet fid) bie S e n t r a l i f a t i o n b c r Ä r a f t e r i e u g u n g S a n l a g e n a l§

beftcS JA it t e l b a r. h ie r b e i w erben fä m tiid )e ß o l)le n in R eto rten g efü dt u nb abgegaft u n b ber glühenbe S o E S ju r fe ffe ife u e ru n g b c n u |t. ® e n erjeugten ® a m p f Bcrw enbet m a n $um SBetriebe Bo n Su ftEo m p re ffio n Sm afch in e n , bereu Sßrefjtuft n ad ) bem © pftent S |]o p p B e rtciit w irb . SBei Bo d er ß n tw ie fe tu n g bc§ SßerEeS beträgt bcr £ o h len b eb a rf, fa d § befonbere ® a m p fm a fd )in e u ju r Ü b e r l)i|u n g beS ® a m p f e S m itte ls cjp lo b iere n b er © a fe Bcrw enbet w erben, chBa ein K ilo g r a m m fü r eine SBrem S = SpferbeEraft u n b © tu n b e an jebem f ü n f t e ber © ta b t u n b ift fo m it äu ß e rft g ering. S i n folcheS U n te rn e h m e n re n tie rt fich baburch fo auSgejcic^ net, baß

(2)

» r ? S Ä " E 3 = S s S l i S S S i ;

»erarbeitet werben, unb f o l i e f « * burd) bie aufero rb en t td)e S r- itcrunaSfäbiqteit be§ U nternehm ens. S e t geeigneter R eu eru n g

T i engte © ruSEcES ein fü r feinen ^ r e iS fo oor*

S L !© rennftoff, baß er auch a u fe rh a lb beS SffierEeS allgem ein A l t u n g Hübet unb im V e r e in m it bem bei | m e t W baraefteüten © a S bic rohen « re n n fto jfe oerbrangt. (5m f o l c ^ 2Bcrf, ba§ bie Sörennftoffe au§ ben © ru b en , fowct tbt eS m öglich, m ittels eigener T ra n s p o rtm itte l bezieht, bte S re n n fto ffe B e ra rte unb atS A e fu tta t ber V e rarb eitu n g © a tn p f, S P re flu ft, © a S ju t Veleuchtung u n b ß e iju n g , Ö ru c fw a fje r, g le £ triSität, SEheerbcfttüate, Am m oniafprobuEte unb © ru Sfo h le probustert, ta n n t r o j fctneS llm fan g eS fei>r gut Berwattet werben, w ie ber Vo rtrag en b e burd) Vergleichung m it Unternehm ungen ähnlicher A r t beS näheren bartegt. S e i ber A n tag e foldjcr Een tra lw crE e h ä lt ber A eb n er cS nicht fü r w ünfd)enSw ert, baß bie © täb te felhft ein fold)eS Unternehm en, baS bie E in w o h n e r m it K r a ft Berforgt, in eigene V e rw a ltu n g nehmen, fonbern ift Bietm ehr bcr A n fid )t, bah baSfelbe beffer einer fa p ita ifrä ftig e n A ftiengefeüfd )aft übertaffen werbe.

H e rr ® ir e f to r K u rt= S itte r fe lb fprach über bie S i t t e r f e l b e r T 1) o n w a r e n = R n b u ft r i c , bereu hiftorifdee E n tw id e lu n g unb gegenwärtige- S c b e u tu n g er eingehenb barlegte.

® e r V o rtra g beS Ip'errn T 1) o b c bcljanbcite bie S r a u n ! o h l e n = R n b u f t r i e unb inSbefonberc bic bam it in engem R u fa m m e n ija n g ftchenbe S p a r a f f i n = unb M i n e r a l ö l i n b u f t r i e in ber Sprouinz

© ad)fctt. S e r c itS im R a l)rc 1865 hat ein SJM n d )cn cr A rz t T h e er unb D ie hcrgefteUt zur ß e ilu n g Bon © id )t, nad)bem bie natürlich a u S ber E rb e qucllenben Ö le fchon feit ben ältcften 3eiten befaun t gewefen w aren . ® i e E n tb e d u n g beS gendjtgafeS unb bic E in fü h ru n g beSfelben in bie SprapiS 17 98 burd) SA arb o dj w a r V e ra n ia ffu n g , baff m an bem bei ber © a S fa b rifa tio n a tS AebenprobuEt gewonnenen T l)eer befonbere A u fm erEfam Ecit fdjentte, unb Sau ren t, Aeichenbadj u . a. beftitlierten guerft ben T lje er bel)ufS © ew in n u n g Bott S re n n ö le n . B. A eiih en bad ) entbedte 18 30 bei ber ® a rftc ttu itg Bon äpolzEofjien in gefchloffenen A ä u m e n einen w e ife n , w ad jSäljnlichen K ö rp e r, ben er wegen feineS V e rh a lte n s zu © ä u re n unb A lE a lie n SParaffitt — parum affinis — nannte. V e rljä ttn iS m ä fig fdjned breitete fich bie En tb ed u n g weiter a u S u nb führte zur E n tw id e lu n g einer Rnb uftrie, weld)e guerft in E ttg la n b Sptajj g riff, w o R a m e S SJjoupg a u S S a n n e l* unb So g l)ea b *K o i)ien Sp araffin barfteltte.

S e r e itS 1839 hatten bie R ranzofen © etlig ne unb be la H ape in A u tu n A iin e r a iö i a u S bem T h e e r beS b itu m in ö fen © d )ieferS hergeftettt; 1845 gelang bic © ew in n u n g Bon A a p ljtlja a u S © teilt*

Eohlenthecr, E itb e ber 40er R a h re bie ® a r ft e llu n g uott S A in e ra tö l (ß p b ro c a rb u r) a u S fdjottijchen S o g h e a b = K o h le n u nb Bott S K in e ra lö I u nb Sparaffin a u S T o r f . R n ber SProBinz © ad jfe n crwadjte ban n A n fa n g s bcr 50er R a h re bie S ra u n E o i)le n in b u ftrie , unb m it grofen H o ffn u n g en errichtete m an Sparaffin* unb A iin e ra lö lfa b riE e n , bie jebod) nach furzem freubetofen ® a f c in cingingen. E r f t a lS m an nach g ra fen Verduften bie R a b rifa tio n in bie H ä n b e Bon Rachleuten legte, begann eine neue Ä r a fü r bie sparaffin* unb JA in e ra lö lin b u ftrie , u nb bie heutigen R a h riE e n flehen in hohem © rabe Bcroollfom m net ba. ® a S A o h m a teria E ber fächftfchen Sparaffin* unb Ü A in era tö Iin b u ftrie ift bie erbige S r a u n fe h te , unb z « a r bie fog. © ch w elEo ljie, eine in gruhen*

feinstem R u fta n b e p la ftifd )e , auch m o i)i fö m te rtg ober fettig f«h In f i blcnbe SÖtaffe, bereu © e h a lt a n K o h te n w afferfto ffe n ein fchr wecbfelnber ift © d )w el£ o i)le m u f heute noch über 10 kg T l)eer fü r bie T o n n e uon 1 5 0 k g ergeben, w a S bu rd) bie emppreu*

Inatifche A n a lp fe feftgeftellt w ir b . ® e r T h e e r w irb burd) troefene

® e ft iü a t io n gew onnen in E p tin b e r n , welche Bon E tfen * ober S h a m o tte m a te ria l gefertigt ftn b u n b 4 bi§ 6 R u f ®ur< hm effer haben bei einer S ä n g e Bo n 16 b iS 2 2 R u f . A lle S p tin b e r ftnb m it Eh a m o tte ftein en u m m a n te lt. R m R n n c r n bcr Sp lin b e r ftnb © lo d e n ja lo u fic a rtig eingefefet, bie b u rd ) eine m itten burd) bcn S p lin b e r get)enbe T r a g it a n g e g eh alten werben u nb oben burd) ben © io d e n t)u t gebedt ftnb. ® i e oben anfgefütlte z«=

Eleinerte K o h le geht n u n b u rd ) 3 © d jw elz o n en im R n n e rn bcr S p lin b e r u n b w irb fch ü eflich zu K o f S ahg efch w elt, ber unten in einen K o n u S , Bon b a b u rd ) einen oberen © d )ie b er in bcn

© d n eb erla ftcn u n b burch einen u n tere n S c h ie b e r in ben K ü b el fä llt u n b abgelöfcht w irb . ® i e im R n n e r n beS © lo d e n ra u m cS fich a n fam m eln b e n T h e e rg a fe w erben burch 2 AbzugSrol)re m itte ls E p h a u fto rS abgefogen u nb o erlaffen ben A p p a ra t m it einer T e m p e ra tu r Bo n 1 5 0 b is 2 0 0 ° C ., w erben in einem A ö h renfp ftem zu ® h e e r Eonbenftert u n b g elan g en enblidj in ein T l)e e rfa m m e lb a ffin , oon w o ber ¿.h e e r zur ® e ft i(la t io n Eommt.

® i e R eite ru n g ber S p lin b e r erfo lg t oon sp ia n ro ften m it 4 ö u a b ra t*

f u f R lä ch e a u S m it g erin g w ertig er S r a u n f o lj ie u n b z'uar burch fteigenbe u n b faü enb e ober burch fd jla n g e n fö rm ig u m bie Sp lin b er hcrum gehenbe Rüge-

® i e A u fa rb e itu n g bc§ T l)e e r S erfo rb ert n u n fotgenbe Sprozeffc:

1. R ra E tio n ic rte ® e f t i l l a t i o n , w o b ei A o ljth e e rö t u nb Aolj=

p a ra ffin m a ffe g ew onnen w ir b .

2. © e w in n u n g beS A o i)p a r a ffin S b u rd ) A u S E rp fta llifie re n in R o rn t Bo n SprefEud)en.

3. A e in ig u n g beS s p a ra ffin S b u rd ) w icb erl)o lteS V e rfc fe n mit S e n z in u n b w icb crh o lte Sp rcffu ng u n te r einem ® r u d oon 2 0 0 A tm o fp h ä re it.

4 . ® a r ft e t lu n g ber fertig en Ö l e b u rd ) S c h a n b lu n g ber Aol)öle m it © d jw e fe lfä u re u n b A a t r o n la u g e , Abziehen bcr ge*

bitbeten © ä ttre l)a rze u n b beS K re o fo tn a tro n S , ® e ftiU a tio n biefer Ö l e u . f. w ., bi§ © o la r ö l, S p a ra ffin ö l u n b 28ach§s p a ra ffin m a ffe g ew onnen w e rb e n , w e ld ) lo ttere gereinigt, b e ftillie rt u n b rcEtifizicrt w e rb e n , u m Ä o t ö l u nb fdjwcre ö l e zu erg eb en , w ä ijre n b ba§ S p a ra ffin auSErp ftaüifiert.

5 . ® a r f t e ü n n g ber A eb enp ro b uEte.

© e g e n w ä rtig w erben in 4 6 © d jw e le re ie n etw a 12 A iitlio n c ii H eEto liter @ d )W elEo h le o e rfd jw e tt, w ozu e tw a 7 SUtitlionen H eEto titer R eu erEoh ie crfo rb e rlid ) f i n b , w ä h re n b b a ra u S gegen 5 6 0 0 0 0 SA etercentn er T h e e r g ew on nen w erb en . Sebterer w irb heute in 15 R a h riE e n oerarheitet u n b g ieht etw a 16 b iS 18 p Et.

Sp a ra ffin , 5 0 p E t . ö l e a lle r © a ttu n g e n u n b etw a 1 0 bi§ 12 p E t.

AebenprobuEte. S i n V e r fa u fS fp n b ifa t in H a lle b rin g t a lle noch Bo r einigen R a ljr e n w e n ig g efrag ten fd jw ere n Sp araffittö lc zu guten spreifen u n t e r , w e il le fte rc jefet B ie l zu @ d )m ic r * unb VergafuttgSzwecEen gebraucht w e r b e n ; a lle SprobuEte bcr Sparaffin*

ttttb S M n e r a lö tin b u ftr ie h ab en eine Sp reiS fteig e ru n g erfah ren unb w ü rb e n fel)r begehrt.

H e r r Sp. A ö f f e 11 fprach über bie 3 A a fd jin e n i m S e r g w e r E S - u n b H ü t t c n b e t r i e b b e r S D i a n S f e l b f c h e n © e w e r t f d j a f t .

® a w ir ttod) bei © cleg en l)e it beS B o rig jä t)rig c n Se rg w e rE Sta g e S Zit H a lle a. © . eingehenber ü b er bie S A a n S fc lb e r © ew erffchaft berichtet h a b e n , jo m a g a n b iefer © te ile a u f biefen S e r id jt Berw iefen fein.

(3)

E in e crljebenbe R e ie r fa n b gelegentlich beS A u S flu g S in s 2)?an§feibfdje Bei J p e t t f i e b t ftatt, w o b a S oom V e re in fceut]cl)cr In g e n ie u re ju r E r in n e r u n g a n bie erfte bcutfcBe R cu erm a)cl)in e geftiftete ® e n f m a t en th ü llt w ü rb e. ® a S je lb e Bejlcf)t a u S einem gew altigen ® ra n it= 2 B ü rfe I oon 1 5 0 0 m m (S e ite n la n g e , ber a u f einem U n te rb a u a u S rob fteinig em SD fauerw erf ru b t. .Rw ei m etallene P a t t e n fin b in ben © te in g e fü g t, beren eine bie R n fd jrift t r ä g t :

Am 23. Auguft 1785

fnm an biefer ©teile — bem König griebrid)--©c()ad)te — bie erfte, auä beutfdjem Atateriat unb Oon beutfcbeit Arbeitern pergefteüte

Ee u e r ma f c h t n e in Vetrieb.

Tiefer ©tetn würbe jur Erinnerung Dom Verein Teutfd)er Ingenieure eracfjtet

im Sapre 1890.

® i e anbere p a t t e zeigt in erhabener A r b e it ein getreues 23tlb bcr alte n „R e u e r m a fd jin e ". E t w a 2 0 0 S K itg lteb er be§ V e re in s , ftarfe A b o rb n u n g c n ber SO tanSfelber Se leg fch a fte n in ih rer tteibfam en K n a p p e n tra d jt u n b eine taufenb fö pfig e $Ü?enge a u S ber Utngegenb w o h n ten ber E in w e ih u n g beS ® e n f m a l3 bei, ba§

a u f Bcher S e rg h a lb e , w e ith in fic h th a r, b a fte h t, ein JA e rffte in beutfdjen R t e if c S u n b beutfeher A u S b a u e r.

3 u r R r a g c ber QtrbeitSorbnung.

® i e © ew erb eo rb n u n g Sn o o ed e h a t nicht b e fin ie rt, welche S B irfu n g bie E r f ü ü u n g ber V o rfc h rift hab en folf, bah bezüglich ber fü r jebe R a b r if zu erlaffen en A rb e itS o rb n u n g ben in berfelben befdjäftigten A rb e ite rn © etegen^ eit gegeben w erben f o d . fich barüber zu ä u ß e rn . ® i e V o r la g e fagt im © ru n b e genom m en nichts w eiter a l s : R ebe R a b r if m uh eine A rb e itS o rb n u n g h a b e n ; biefelbe ift (b e r Sieg el n ach ) oom A rb eitg eb er zu e r la ffc n ; fie m uh S e ftim m u n g e n über gew iffe, im A rb e itS o e rtra g e ftereotpp wieberfehrenbe f ü n f t e e n th a lte n ; fie fa n n a n h er biefett, o b li*

gatorifcher R e g e lu n g u n te rw o rfe n e n g h tn fte n auch « e ite re 23e=

ftim m un gen en th a lte n , bie ber Se fife er ber R a b r if einfügen w it t;

ber R n h a it ber erlaffen en A rb e itS o rb n u n g ift fü r A rb eitg eb er unb A rb e ite r o e rb in b lich ; bie A rb e ite r foden © eieg cn i)eit erh alten , fich » o i S r t a h ober A h ä n b e ru n g einer A rb e itS o rb n u n g über beren R n h a it zu .ä u h e rn ; w o ein ftä n b ig e r A rb e ite ra u S fd ju h befteht, genügt beffen A n h ö r u n g ; bie A rb e itS o rb n u n g ift u n ter B e ifü g u n g ber V e rfid je ru n g , bah bie A n h ö r u n g erfo lg t ift, bcr unteren V e rw a ltu n g Sh e i)ö rb e einzureichen u n b eoentued a u f beren A n * orbnung ahzuänb ern , fo fern ih r R n h a it ben gefeijlidjen 23e=

ftim m un gen z u to ib e rlä u ft ober fie nicht o o rfch riftSm äh ig er*

laffen ift.

® ie fe § ift, abgefehen oon R o rm a lb e ftim m u n g e n , ber ganze wefenttiche R n lja f t ber V o r la g e u n b ergiebt fid) a u S bem felben in feiner VBeife, w ie bie V ß irfu n g e n beS A n l)ö re n S ber A rb e ite r über ben R n h a it ber A rb e itS o rb n u n g gebad)t finb .

E i n Sßiberfprnchörecht, w elches b a rü b e r h in a u Sg el)t, bah ja ü berhaupt fein A rb e ite r o erp flid jtet ift, m it einem beftim m ten A rb eitg eb er u nb bem gem äh u n te r einer beftim m ten A rb e itS o rb n u n g bcn 8of)n oertrag zu fchiiefien, h a t bie V o r ta g e m it ber A n h ö ru n g rejp. A n h ö ru n g o ffe n b ar nicht fo n ftru ie re n w o lle n . H ä lt » m a n bem ober ben A rb e ite rn ein P ib e rfp ru d )S re < h t gegen bie oom U n tern eh m er in bie A rb e itS o rb n u n g aufgeno m m enen SBeftim m uu g en gefehlid) e in rä u m en w o lle n , fo h ätte bie V o r la g e auch ben R n * fta n je n jn g regeln m üffen, in n e rh a lb beffen über tie fe n SGBiberfprucf»

Zu entfeheiben w ä re. ® a S ift nicht gefdjeljen; m an h at fich begnügt, bie R re ilje it ber © ch liehu ng beS Ä rb eitS o e rtra g eS über b erartig e SÜ ieinungSoerfdjiebenheiten entfeheiben zu la ffe n : A r * beiter, betten ber R n h a it einer A rb e itS o rb n u n g n id jt g efällt, untertaffen eben, nach berfelben einen 8ol)noertrag zu fdjliefjen.

® a f i m a n ein folcheS Vßiberfprudj3red)t itub einen Rnftanzenzug Zu beffen V e rfo lg u n g n id jt fo n ftru ieren w o llte, gel)t fchon b a ra u S h ero or, bah ä « av oorgefchrieben werben fott, bei E in re ic h u n g bcr Zu erlaffenbeit A rb e itS o rb n u n g an bie V e rw a ltu n g S b ch ö rb e bie V e rfid )e ru n g beizufügen, bie A n h ö ru n g bcr A rb e ite r habe ftatt*

gefunben, nicht aber auch ber V e l)ö rb e u n terb reitet werben jode ober m üffe, welches A e fu lta t tie fe A n h ö ru n g ergeben; ob benn bie A rb e ite r ben R n h a it ber A rb e itS o rb n u n g b illig e n ober il)n nicht b id ig en . © e lb ft w e n n iefstereS ber R a d , fö n n te n ad ) bem R n l)a lt e ber V o rta g e bie 33e£)orbe b a ra u S feinen A n ia h Zu r R n itia tio e entnehm en, fo fern n u r ber R n h a it ben gefeidid)»11 23eftim m ungen fonft cn tfprid)t.

SDian m uh fid) b idig erw eife frag en , welchen 3'» ed bei bem fo nftig en R n h a lte ber V o r la g e b aS V o rfd jre ib e n beS Ä n h ö re n S ber A rb e ite r haben f o d ? 2ßic w irb fid) benn bie © a d je p ra ftifd ) g e fta lte n ? ® e r A rb eitg eb er ftedt ben E n t w u r f ber A rb e itS o rb n u n g fü r feinen Söetrieb a u f u n b te ilt i()n ben A rb e ite rn m it. ® i e lefcteren fin b n u n entweber m it bem felben einoerftanben ober n ich t; in le g e re m R a d e w ä re burch gütliche V e rh a n b lu n g ein E in o c r ftä n b n iS a lte r T e ile 51t erzielen — fo etw a m ag ber V e r la u f ber ® in g e g e b a u t fein. p a f t i f d j o e r lä u ft inbeffen bie © a d je ganz an b erS. E S w ir b ftetS ein T e i l ber A rb e ite r ben R n h a it ber A rb e itS o rb n u n g b id ig e n , ein anberer n ich t; u nb bie fozialb em o fratifd je A g ita tio n w irb fd)on b a fü r fo rg e n , bah, m ag ber R n h a it ber A rb e itS o rb n u n g fein, welcher er w o d e, ber w iberfpredjenbe T e i l n id jt ju fle in a u S fä d t u n b ben ju ftim m e n b en terro risiert, oerg ew altig t, m it fidj fo rtreih t. ® e r Siegel n ad ), eS ift nicht fchwer, b a S oorauSzufeljen, w ir b bei jebetn E A a f j unb bei jeber A b ä n b e ru n g einer A rb e itS o rb n u n g ein K o n f lif t jtüifc^en bem A rb eitg eb er u nb ben A rb e ite rn ober bod) einem m ehr ober n tinb er grofien T e i l ber A rb e ite r e n tfie le n ; ein K o n flift, fü r beffen A u S t r a g ber © efehgeber feine V o rfo rg e zu treffen gebenft.

2 B id m a n aber burch bie V o r fc h r ift, bah i»bc R a b r if eine A rb e itS o rb n u n g h ab en m uh, ben A rb e itS o e rtra g fefttegen, u m b a S A rb e itS o e ri)ä ltn iS zu fta b ilifie re n , fo w ir b m a n b a S © eg en teil baoon erreid)en.

A b e r ang eno m m en and ), eS e n tfie lt heute bei E r la h einer A rb e itS o rb n u n g fe in K o n f lif t, w e r b ü rg t b a fü r, bah «8 nicht m orgen ber R a d fein w ir b . ® i e A rb e ite r w edjfetn u n b bie V e b in g u n g e n , u n ter benen fich bie p o b u f t i o n oodzieljt, wechfeln a n d ). V fia S Heute beiben T e ile n a ls R n h a it ber A rb e itS o rb n u n g genehm w a r , fa n n m orgen ein erfeitS fo w o lji nicht m el)r ju treffen b fein, w ie eS a n b crerfcitS b a n f ber fo zialbem o fratifd jen 2 B ü l)lere i a ls „ R e f f e !" em pfunben w erben m ag . ® a r a n ä n b ert bie A n * h ö ru n g nicht ba§ m inbefte. ® a n n tritt aber in a lle n fo lg e n R ü d e n w ieb er bie R re il)e it beS Ä rb e itS o e rtra g e S , refp. beren K o r r e la t ba§ K o a litio n S re ch t in A ftio n . E S w ir b a lfo bu rd) b a S A n h ö re n ganz U1,b Öa r erreicht, a ls eine Q u e lle fortgefefster K o n ftifte zwifchen A rb eitg eb er u nb A rb eitn eh m e r eröffnet. E in e befonberc © eite ber © a d je b ilb et noch bie ben A rb e ite ra u S fd jü ife n bab ei zugebad)te 9 M e , w ooon noch Zu fpredjen

fein w irb . ( ® - P K . )

(4)

Vubbeletfeti ïfjumirôetfen

©iejjereieifen

Sie Rnbuftrie ï>eS ©rofjlietjogtumS ôuï cm6utS im Rah« 1888.

R n bem allgem einen V c rid jt über bie « ^ » b e r R n b n itrie unb beS ß a n b e lS im © rohheräogtum Supcm burg finben w ir einige interesante M itte ilu n g e n , beren H a u p tin h a lt w tr )

^ ^ a S c n b ' b r ö R a ^ rcS 1888 w a ren 62 © neben in V e trie b , welche 4109 A rb eiter b e fö fiftig ten , unb beren R o rb eru n g 3 261 925 t betrug im W e rte oon 6 3 7 8 0 5 5 J t . , « a S etnen V o n ben beftci)enben 2 0 H »d)öfen ftnb 19 tn V e trte b , bte E .- Zeugung berfelben fteüte fich « « fß i9t :

. 199 151 . . 249 496 . . . . 75 129 523 776

© e r 2Bert bicfeS E ife n S w a r 19 4 7 7 0 8 7 . 4 t . , gleid) 3 7 ,2 0 4 t.

bie T o n n e ; bie 3a£)l bcr befchäftigten A rb eiter betrug 1 6 a3 .

® i e 7 in V e trieb beftnbtidjen © iefereien hatten etue E r * Zeugung oon 46 15 t.

R m R ah re 1888 beftanb im © rofherzogtum Supem burg n u r cm W a lz w e rf unb zw ar baSjenige oon © üb elingett, w eidjcS 69 7 4 0 t 33(öde, K nüppel unb V ra m m e n in T h o m aSfta£ )í erzeugte.

S S ift intereffant, bem © a n g bcr E ife n in b u ftrie in bem

© rofjherjogtum w ährenb ber testen R a h re zu folgen-

R m R a h re 1868 betrug bie © ew in n u n g an E ife n e rje n n u r 725 0 0 0 t ; fie ftieg biS zum R a h re 18 74 a tlm äh tid ) a u f 1 425 0 0 0 t, um a lS b a n n plöfelith a u f 1 0 0 8 0 0 0 t im R a h re 1875 zurücijufallen. 33ÍS zum R a t)rc 1882 erreichte fie eine H öhe oon 2 5 0 0 0 0 0 t, a u f weicher fie b iS zum R a h re 1887 ungefähr ftehen blieb, unb ftieg bann p tö |lid ) im R a h re 1 888, wie w ir gefeiten haben, auf etwa 3 2 5 0 0 0 0 t, w cldjeS eine Ste ig eru n g in einem R a h re oon 6 0 0 0 0 0 t gleich 25 p E t. auS*

macht. ® i e ftärtfte Ste ig e ru n g ber p o b u f t io n b iS baf)in fan b oon 1879 auf 1880 ftatt, fie betrug ungefähr 5 0 0 0 0 0 t.

® i c Erzeugung oon Áoheifen hat in ben lohten 2 0 R a h re u eine bebeutenbe Verm eh run g erfahren. R m R a h re 18 68 w ürben n u r 100 0 0 0 t bargefteilt, unb bi§ zil|u R a h re 1880 w ü rben 2 0 0 0 0 0 t. n u r oorübergeh'nb überfdnitten.

V o n biefan 3 l‘itp un ft an ift jebod) biefe R n b u ftrie m it A icfenjdiritten oorangegangen. V o m R a h re 1881 biS 1 8 8 2 betrug bie p o b u ftio n So e rm e h ru n g 8 0 0 0 0 t, oon 1886 a u f 1887 ftaef 90 0 0 0 unb enblidt oon 1887 a u f 1888 30 0 0 0 t.

W i r laffen hierbei eine R u fam m en ftellu n g ber p o b u f t io n wäl)renb biefer 3c't fo lg en:

186* . . . . . 95 000 1879 . . . . . 262 000 1869 . . . . . 122 000 18*0 . . . . . 260 000 1870 . . . . . 128 000 1881 . . . . . 295 000 1871 . . . . . 142 000 1882 . . . . . 386 000 1872 . . . . . 185O00 1883 . . .

1873 . . . . . 25:000 1884 . . . . . 365 000 1874 . . . . . 245 000 1885 . . . . . 419 000 18 5 . . . . . 270 000 1886 . . . . . 400 000 1876 . . . . . 230 000 1887 . . . . . 492 000 1877 . . . . . 215 000 1888 . . . . . 522 000 1878 . . . 248 000

w ieb er ein w en ig im R a l)r e 1 8 8 7 u n b 1 8 8 8 , überfd jritt aber nicht 200 000 t.

© a S © iefjereieifen e r l e r n t zum e r f t e n P a l im R a h re 1 8 80 , jebod) w ü rb e n in bem felben nicht m ehr a ls 16 0 0 0 t erblafen.

® t c p o b u f t io n fteigt b iS 1 8 8 4 gfeichm ä&ig a u f 7 5 0 0 0 t, erreidjt plölilich im R a h « 1 8 8 5 bie »on 1 0 8 0 0 0 unb geht b a n n a u f ih ren o origen © t a n b oon etw a 7 6 0 0 0 t jn r ü i.

® i e p o b u f t io n oon T h o m a S e ife n beg ann im R a h re 1881 m it 2 8 0 0 0 t, fie n a h m fo rtw ä tjre n b zu u n b überholte fdjneli biejenige oon tßu b b elro h eifen , w eicher fie im R a h re 18 86 um 30 0 0 0 t unb im R a h r e 1 8 8 8 b ereits u m 5 0 0 0 0 t über*

legen w a r.

® i e p o b u f t io n jeber biefer E ife n fo r te n ftettt fich feit 1880 w ie fo lg t:

Vubbeleifen t 1880 ...

33iS zum R ah re 1879 w ürbe n u r p b b e le ife n bargeftetlt bie p o b u ft io n biefer © o rte hat oiele © d jw a n fu n g en erlitten, w ie a u S ber obigen A u fftetlu n g 511 erfeljen if t ; biefelbe erreicht ihre größte H öh« im R a h re 1875 m it 2 7 0 0 0 0 t. 33iS zum R a h re 1886 S e i bie p o b u f t io n b is a u f 148 0 0 0 ; fie ftieg

T hom aSeifen

t ©iejjereieifcn t

243 000 16 000

236 000 28 000 26 000

260 000 78 000 38 000

206 000 79 000 48 000

198 000 92 000 76 000

200 000 108 000 108 000

148 000 176 000 76 000

195O00 220 000 75 000

200 000 248 000 75 000

( S t a h l u. E if e n )

Kohiemtcrfchr a u f ben K a n ä le n in Qslfaf; = ßothringen int R ahre 1889.

1. © a a r f 0 h 1 c 11. ® e r © e fa m to e rfe h r m it © a a rfo i)lc n hat im R a l)re 1 8 8 9 in fo lg e oerfd)icbencr U m ftä n b e u m ru n b 8 2 0 0 0 t ober 14 p E t . gegenüber bem im R a l)r e 1 8 8 8 abgenom m en;

nam en tlich h at hierzu bic P in b e r f ö r b e r u n g in ben 33ergwerfen burch A rb e ite ra u S ftä n b e u n b V e r f ü g u n g ber A rb eitsz eit, ferner bie lange ® a u e r bcr © d iiffa tjr tS * U iite rb rc d m n g e n burch § roft u nb aufjerbent bcr W e ttb e w e rb ber betgifchen K o l)le beigetragen.

W ä h r e n b bie E in f u h r » a n © a a r f o h le n n ad ) S tfa jd So th rin g e n tm R a h re 1 8 8 8 noch 3 1 7 001 t b e tru g , ift fte 18 89 auf 291 0 2 3 t zurüefgegangen. T ie f e r ftfücfgang tn ad )t fich haupt;

jädUicl) bei P ü lf ) a u f e n fo w ic bei bcn A b fa jso rte n am 3tl)ein=

P a r t i e * , R U = 3 ih n n * unD 9ihein= 9thone= Kanale, fo w ie a m H ü n in g er R w e ig fa n a le b e m e rfb a r, wogegen bie O r t e a n ber P o f e l unb aufjeebem © a a ra lb e n , © t r a f b u r g u n b K o lm a r eine 3 Unähme aufzuw eifen haben.

® e r ® u rd )g a n g § o e rfe l)r ber © a a rfo h te n n ad ) g r a n fr c ic h P o r b , w cld )er feit bem R a h r e 1 8 8 4 m it A u S n a t)m e b tS R a t)rc S 1887 in ftetem D iiid gan g e b e g riffe n ift, h a t a n d ) im R a h r e 18 89 eine w eitere A b n a h m e erfa h re n , © e rfe lb e ftellte fid) n u r a u f 2 2 9 412 t, w ä l)ren b er im R a h r e 1 8 8 8 noch 2 8 3 0 6 9 t betragen hatte.

A u ch b e r V e r fe h r n ad ) R-ranfreich= © üb ift oon 7 6 8 5 a u f 6255 t Zurüefgegangen, u n b ebenfo h a t ber V e r f e l)t nach 33abcn über ben R U * 3 ii)e in * K a n a i fich » » » H 7 4 a u f 6 1 0 t o erm iitbert.

2. 3 3 e i g i f d ) e K o h l e n . ® i e E in f u h r ber helgifd)eit K o h le n über Ö agarbe erreichte bagegen im R a l)r c 1 8 8 9 eine be*

träd )t(id )c H ö h e , in bem fie oon 3 6 3 3 1 t beS V o r ja h r e s auf 71 7 7 21 ftieg, w o o o n ber gröjjte T e i l in © tra fjb u rg u n b P ü l * h äufen abg efe|t w ü rb e .

3. 9? n £) r f o l ) l c n . P i t S h tljrfo h ie n ift 1 © d ) iS ßtm 170 t S a b u itg a u S © u iS b u r g im © tra fib u rg e r H a fe n angefom m en.

4. ^ r a n z ö f i f d j e K o h l e n . ® i e E i n f u h r oon franzöfifd)en K o h le n u n b K o fS b etru g 5 3 8 t, w ä h re n b im R a f)rc 1 8 8 8 n u r

107 t eing efüh rt w ü rb e n .

i m '

(5)

R m in n e ren V e rfe ß r g in g 1 © c ß ifi m it 1 8 0 t K o f§ non M ü lh c u ife n nach © tra ß b u rg .

® e r © efarn t * K o f)lem n 'vfel)r ( E in f u h r u n b (D u rch fu h r ju=

fa m m e n ) betrug a u f bcn K a n ä le n in E t fa ^ S o tb r in g e n 8 9 0 0 0 0 t fü r b aS nerfloffene R a h r .

Sie ri)etnifdjcn ^»anbctöfammcrn unb bie Qlrheiterfchukwctriagc.

Tie zwanzig ßanbelSlammetn ber fRßeinprooing haben eine Tenffd)rift zu bem ©efeßentwurf über Stbänberung ber ©ewerbe*

orbnung befchtoffen unb bem SteißStage überfanbt. 9tad) ber Kölnifdjen 3citung ftetlt bie Tcnffdjrift bet §. 120 d, ber Don ber Befugnis ber ^'oltjetbefjörben zut Sin o r b n u n g oon ©djuß*

o o r r i ß t u n g e n u. f. W. in einzelnen (Betrieben hanbelt, unb bei

§. 120 e, Abfa| 2, ber oon ben betreffenben Anordnungen ber SanbeS = Eentral* unb ber Voligeibeßörben für beftimmte Arten Oon

©enterben fprißt, bie gorbevung, baß bie betr. Beßörben nur im EinoerftänbniS mit ben beteiligten BerufSgenoffcnfßaftSuorftänben oorgeßen bürfen.

SBejiiglid) ber T r e n n u n g ber ©efchi edj t er (§. 120b) be*

fürworten bie ßanbelSfammern mit Üiücffxcfjt auf bie Eigenart oieler oorhanbenet Betriebsanlagen, baß nid)t „getrennte" Wafß*

unb Antieiberäume borhanben fein tnüffen, fonbern nur bie ge*

trennte Benußung folßer (Räume berlangt Wirb. Tie ltnetn*

gefchränfte gaffung beS Entwurfs würbe, wie bie Xenffßrift auS*

führt, nicht wenige Anlagen gemaltfam außer Benu|ung feiert.

BefonberS eingeßenb befdjäfligt fid) bie Xenffdjrift mit bem Ko n t r a f t b r u d ) ber Arbeiter. ©ie will in Übereinftimmung mit anberen Eingaben, baß bie „Buße" beS Entwurfs beim Vertrags*

bruß beS Arbeiters nicht zu gunften beS Unternehmers erhoben nnrb, fonbern zu gunften ber ©taatSfaffe. XieS gefd)ief)t, um baS oom Entwurf Dorgefßlagene Mittel wirtfamer gu machen, maS als bringenb nötig begeidjnet wirb. Tie Xentfßrift fagt t>iergn:

„TaS ©efütjl, baß ber Vertragsbruch ein Unredjt ift, fd)cint weiten Kreifen ber Arbeiter abßanben gefommeu gu fein, weil eS fich nur baburd) erflären läßt, baß bei ben unbebeutenbften Antäffen Maffen*Kontraftbrüße eintreten, wie eS ie^ttjin roieberhott ber gatt gewefen ift. Tiefer betiagenSwerte 3uftanb ift unzweifelhaft barauf gurüdgufüßren, baß ein genügenber ©ßuß gegen ben Vertragsbruch für ben Unternehmer fe()lt. Tie Arbeiter Wußten unb wiffen aber, baß fie in ber (Regei ftrafloS auSgeßen, wenn fie ben Vertrag bredjen, unb baß bie Ausfid)t auf ©traflofigfeit um fo größer ift, je größer bie 3cßt ber ben Vertrag gu gleicher 3eit 6red)enbcn Arbeiter ift." T a eS nach bet Xenffd)rift „im allgemeinen ©taatS*

intereffe" liegt, biefent 3uftanb abguhelfen, fo foli bie Buße and) für unb bementfprecbenb auch burd) ben ©taat eingegogen werben, ber feinerfeitS bie ©trafgelber gu Einrichtungen für hie Wohlfahrt bet Arbeiter üermenben foü. Tie notwenbige golge biefer Anbetung ift bie Erfejung beS Wortes „Buße" burd) „©elbftrafe", loeil eine „Buße , bie nicht für ben ©efdjäbigten, fonbern für ben

©taat erhoben wirb, nad) unferm Sprachgebrauch eben feine Buße meßr, fonbern eine ©träfe ift. Tie Umwandlung ber — wie nach bem Entwurf — Oom ©ewerbegericht auf Antrag beS Arbeitgebers ju üerfjängenben ©elbftrafe in ßaftftrafe wirb auSbrücttid) auS*

gefdjloffen. 3ugleich aber wirb für ben Unternehmer baS (Reßt beanfprußt, fieß burd) „Konoentionalftrafen", bie bom rücffiänbigen Soßne einjugießen finb, gegen Vertragsbruch gu fidjern ober ©ßaben*

erfa| gu berlangen. Tie ©träfe, hegw. Buße, foü nießt naeß bem ortsüblichen Tageloßn, fonbern nad) bem burßfdjnittlißen TageS*

oerbienft bemeffen werben, ber als gerechterer Maßftab 6egeißnet wirb: ©trengere Maßregeln foü ber BunbeSrat ßerheifüßren fönneu beim Vertragsbruch in foteßen Betriebszweigen, „beren gewaltfame Unterbrechung baS öffentliche Sntereffe gefäßrbet, Wie g. B.

Kohlengruben, VerfcßtSgeWerbe u. f w.". Tiefe Beftimmung richtet

fieß — Wie befunbetS ßetborgeßoben «irb — gleichermaßen gegen Arbeiter wie gegen Unternehmer.

©leid) ber fürglid) mitgeteilten Erflärung beS ©eneratfefretärS beS „EentralOerbanbeS beutfeßer Snbuftrietter" rießtet fieß bie Xenf*

feßrift mit großer Entfßicbenßeit gegen ben §. i 34 d ber Vorlage, nad) Welcßem ber Arbeitgeber berpfiid)tet ift, bor Erlaß ber Ar b e i t S o r b n u n g über bereu Snßalt bie Arbeiter gu ßören Tie rßetnifßen JpanbelSfammern berlangen bie ©treidjung biefer Vor*

fdjrift, bie als ein „Eingriff in baS föauSredjt" atS unbereinbar mit bem 3«ecf ber ArbeitSorbnung unb mit ber audj im gewerb*

ließen Betriebe unentbehrlichen TiSgipUn, als berhitternb unb als geeigneter AnfnüpfungSpunft für ^eßereien aüer Art in fcßarfeit Worten gegeißelt unb gubem als für bie meiften Arbeiter unwirffam unb als bielfad) unburd)füßrbar naeßgewiefen wirb. TieS aüeS ridjtet fieß jebod) nur gegen ben bea6fid)tigten gefeßlißen 3«ang, nießt aber bagegen, baß ber Arbeitgeber freiwiüig bie Arbeitnehmer borßer über bie gu erlaffenbe ArbeitSorbnung ßört, WaS ja aud) oßne irgenb eine gefeßliße Beftimmung jebergeit möglid) ift. Ter Antrag auf ©treießung beS §. 134 d würbe in ber Verfammlung ber Vertreter ber rßeinifßen §anbeí3fammern bom 7. Suni oßne Erörterung einftimmig angenommen.

Wicßtig finb aueß bie Befdjlüffe gu §. 137, ber bon ben Weih*

l idj en Ar b e i t e r n banbeit, ¿¡e Tenffcßrift hegrüubet ßiergu ausführlich bie ©treießung ber Vorfcßrift, baß Arbeiterinnen an

©amStagert unb Vorabenben bon gefttagen nießt nad) 5*/2 Ußr nacßmittagS hefcßäftigt werben bürfen, fowie ben Vorfcßlag, baß bie Entlaffung ber Arbeiterinnen, bie ein HauSwefen gu 6eforgen haben, eine halbe ©tnnbe bor ber MittagSpaufe nur auf beren Antrag erfolgen muß.

Weiter wirb bie grift für 9tißtbefßäftigung ber Wö d j n e r i n n e n auf brei, anftatt auf bier Wochen feftgefeßt; auS ber Begriinbung ergießt fid), baß biefe grift nur fo lange gelten foü, als baS Ktanfenfaffengefe| bie ©eWäßvung ber Wöd)nerinnen=Unter[tüj)ung nidjt für tangere 3cit borfd)reiht.

Sn §. 138a Abf. 1 Wirb gum ©d)u|e ber an bie SaßreSgeit gehunbenen ©efcßäftSgWeige berlangt, baß bie Erlaubnis gu längerer Bcfcßäftigung ber Arbeiterinnen mißt nur für 40, fonbern für 60 Tage innerhalb eineS KaienberfaßreS gegeben werben barf.

Tie regelmäßige (Racßtarheit in S p i n n e r e i e n wirb bei S. 139 a Abf. 1 auSbrücftiß als unjuläffig betämbft.

Von einigen minber wichtigen Vorfcßlägen abgefeßen, beantragt bie Tenffcßrift enbtieß, baß ber neue Abfa| 4 beS §. 147 geftrid)en Werbe. 9tacß biefer Beftimmung fann bie Voligeibeßörbe bei einem 3umiberßanbeln gegen bie bon ißt ober ber Sanbe3centrai6eßörbe eriaffeneit ©ßu|borfßriften „bis gur §erfteüung beS ber Verfügung ober ber Vorfcßrift entfpreeßenben 3uftanbeS bie E i n f t e t l u n g beS B e t r i e b e s anorbnen". Tiefe einfd)neibenbe Beftimmung Wirb regierungSfeitig nidjt näßer begrünbet, fonbern nur mit bem Hinweis barauf geftüßt, baß begügltß ber geneßmigungSpfiicßtigeu Anlagen in §. 147 A6f. 3 eine ähnliche Beftimmung bereits befteßt. Tie Tenffcßrift geigt, baß biefer Hinweis eine burcßauS ungenügenbe Begrünbung ift. Aucß wirb bie Vorfcßrift als eine feßarfe MißtrauenSfunbgebung gegen ben guten Wiüen ber Unter*

nehmet gefenngeidßnet, für Weiße naß ben Beridjten ber ©ewerbe*

rate unb ber berufSgenoffenfdjaftlidjen Beauftragten fein Anlaß

borliegt. ,

Tie Xentfdjrift erflärt auSbrüdlid), baß bie rßeinifeßen HattbelS*

Eammern ben ü b r i g e n Be ft i m m u n gen beS Entwurfs, gu benen Vorfßläge nidjt gemaßt finb, guftimmen, gumat biefelben gum großen Teil baSjenige in ©efeßform faffen, was in ber (Rßein*

proöing bereits übtiß ift. Befonberen Wert legen bie HonbetS*

tammern auf bie Annaßme beS §. 151 Abf. 1 unb beS §. 153.

Sener regelt bie Haftbarmaßung ber Betriebsleiter unb Betriebs*

auffeßer für Übertretungen, bie oßne Votwiffen beS Unternehmers troß Anwenbung ber nötigen ©orgfalt bei ber AuSwaßl unb Über*

maßung feiner Beamten erfolgt finb; bie Vorfßrift fann nad) bcr

(6)

MH# W“ »“ 2*3 s

S ^ V Ä ’ S S S - f ? Ä 9

"

(ReißSgerißtS notwenbig geworbene Abweßrmaßregel eg ß

(Snburteif l>cS D6emtWaltungSgeri<f)tS öom 15. Dftoöcv 1889*) _ Kupc älteren iftccljtö nad) ber Kraöoronnng.

KuSe älteren (ReßtS geboten nißt gu bem ©ruubeigentum", burß beffen Befi| eine forenfate BeitragSpftißt begrunbet Wirb.

Tie in Berlin woßnenbe grau ®. ift B eterin meßrerer^uje ber im Krcife ©. beiegenen Braunfoßlengrube „Bereinigte J i.- - eines BergwertS, welßeS fßon bor Erlaß be« OTgeimeinen ^ er00e^ „ bom 24. Suni 1865 beftanben ßat. Tteferßalb ab „©runbbe tßeun gu ben auf baS Eintommen gefegten Abgaben jenes KretfeS für baS Saßr 1888/89 ßerangegogen, naßm fie Befreiung in Anfpruß einmal, weit bie Küpe ber älteren ©ewerffßaften, wenn ißnen auß tu ein*

geinen Begießungen bie Eigenfßaft bon Siumobilien gufomme, o ) feincSwegS überhaupt unter ben Begriff beS „©runbeigentumS ^ im

©inne ber KreiSorbnung entfielen, fobann aber auß, Weit bereits bie

©ewerffßaft ßerangegogen unb Hiermit, ba biefetbe nißt eilt bon ben einzelnen ©ewerten oerfßiebeneS (RedjtSfubjett repräfentieve, gitgleid) biefe — gemeinfßaftliß ben Bergbau betreibenben ©ewerten getroffen feien, fo baß eine unguläffige Toppetbefteuerung borliege.

Ter erfte (Rißter ertannte jeboß auf Aßweifung ber in biefem

©inne erßobenen Klage, inbem et baS Eintoinmen auS Kujen älteren SReßtS als Eintommen auS @runbbefi| — „©nmbftücteu"

qualifizierte (griebrißS, bie KreiSabgaben, ©. 83; Herrfuvtß unb (RöD, Komntunalatigabengefel, 2. Aufl. ©. 59, 89) unb ber Be*

ßauptimg einer unguiäffigen Toppelbefteuerung gegenüber erwog, baß baS ©efeß eine Hcrangießung beS ben einzelnen ©ewerten als ©runb*

befi|ern gufließenben EintommenS neben einer fotßen beS ber @e*

wertfßaft — als einem fteuerreßtliß felbftänbigen SReßtSfubjett — auS bem Bergbaubetriebe erWaßfenben EintommenS nißt auSfßließe.

Tagegen ertannte baS DberberWaltungSgerißt auf bie (Rebifion ber Klägerin unter Aufhebung ber Borentfßeibiuig naß bem Klage*

antrage. (Seitfßr. f. Bergießt.)

*) Entfßeibungen beS K. SOberberwaltungSgerißtS Bb. 18 ©. 16 ff.

3ni>ufltic*23örfc ju (Sffen, 25. (Jlng. 1890.

Be r i ß t ber Bötfen=Kommiffion.

Bereitete ©enfale Subwtg b. Born unb ©Scat Bogt.

I. ©eWerl f ßaf t l i ß betriebene Bergwerte.

a. Sn 1000 Kuje eingeteilt:

Altenborf... 3600 Bf.

b.Bommerbänfet Tiefbau 1100 Bf oer.Earolinenglüd . . 1500 ©.

EarotuS MagnuS . . 1500 ©.

E en tru m ... 9000 bg.

T orftfelb... 4800 Bf.

E w alb ... 5400 bg.

©raf Moltfe 1400®. u. 1525 Bf ber. §annibal . . . 3700 bg.

Helene unb Amatia 10 000 Bf.

H ertu le S ... 1600 ®.

ber. Hoffnung unb ©etr.

A a t ... 1300 ©.

Soßamt TeimetSberg . 750 ©.

Königin Elifabetß . . 8900 bg.

Sangenbraßm . . . 6000 Bf.

Sotßringen 4600 ©. u. 4800 Bf.

© teingatt... 2100 Bf.

Unfer g ri| . . . . 7600 @.

ber. Weftfalia 4400 ®. u. 4500 Bf.

b. in 10 000 Kuje eingeteilt:

Tremonia... 160 ©

IY. Ob l i ga t i one n unb ©r unbf ßut bbr i ef e.

II. BergWertS*©efetlfßaften.

HoÜanb, Bergbau=AEtien=®efetIfßaft... 130 ©.

(Reueffen, Bergbau*@efeUfßaft... 365 ©. u. 375 Bf.

III. Berfßiebene ©efellfßaften.

Weftb. BerfißerungS*Att.*Ban£ (20% bat eingeg.) 1760-1765 bg.*)

*) Sn Auftion

3tn8fu&. Shiv«.

Alftaben • • • 5 102 ©.

BonifagiuS I. unb

II. Smtffton . 5 103 ©.

Earolinenglüct ■ 41/* 102 ®.

Eentrum (mit 105 rüdgaßlbar) . EbnfDlibation. • Eintraßt Tiefbau Ewalb (103 rüctg.) griebtid) b. ©r. .

©raf BiSmard . Harpen (103tüdg.) I. u. II. Emiffiou Hoiianb(rüdgl05) König Subwig

(105% rüdg.) . König Wilßetm .

104 IO2V2 ®- 1 0 2 7 4 ©•

1 0 2‘/a © . 1 0 0 © . 1 0 2 7 2 @ . 104 ®.

1027a ®.

1037a ®- 103 @.

1037a ®.

10 0 @ . 1027a © 3in8fu6. Surä.

König Wiißelm

(103 rüdgaßlb.) 5 103 ®.

KönigSborn (105 rüdgaßlbar) . 5 ßotßringen . . 5 Monbpoi(103rgb.) Matßiibenßüite

(105 rüdgaßlb.) 5 104 ®.

Mont EeniS (103

rüdgaßlbar) . 47a 1017a % Tremonia(103rüd*

gaßlbar) . . . 47a 101»/* % Unfer gtijj (I. u.

II. Emiffion) . 5 1027a ©•

ber. Weftfalia . 472 102 bg.

WolfSbanfu. (Reu*

Wefel (103 rgb.) 5 1027a ®.

u n b Kot s . Koßl en

BveiSnotierungen im ©berbergamtsbegirfe Tortmunb, aufgefteüt bom Koßlen*KIub.

@orte. h « Sonne

©aS* unb g l a mmt oßl e n: loto Wert,

a. © a S fo ß le n ... ^ 12,00—14,00 9,00-12,00 12.50-14,50 11.50-12,50 12,00-13,50 b. glammförbertoßlen. . . .

c. © tüd tb ß len...

d. Halrigefiefete Koßlen . . .

e. (Jtußfoßle . . . .

f. ©ewafßene (Rußtoßle Korn I) ^ 12,50—14,00

;; ;; m . . . „ 11,00- 12,00

;; ;; „ iv . . . „ 9,50- 10,50

g. (R ußgruStoßte..., • • „ t,00 8,50 h. ©ruStoßle. ...... 6,00 7,00 II. get t t oßl en:

a. görbertoßle ...„ 8,50— 9,50

b. „ befte melierte „ 9,50—10,50

c. ©tüdfoßle... 12,00—13,00 d. ©emafdjene (Rußtoßle Korn I) ^ 12,00—13,00

;; ;; ;; m . . . „ 10,00- 11,00

;; ;; ;; i v . . . „ 9,00- 10,00 e. „ KotStoßte...... 6,00— ,,00 III. Mager e Koßlen:

a. görbertoßle... „ 9,00—10,50 b. „ befte melierte... 11,00—13,00

c. © tü d t o ß le ... „ 15,00-16,50 d. (Rußtoßle Korn I ... „ 15,00—18,00

„ I I ...„ 16,00-19,00

e. görbergruStoßle... ... 6,00— 8,00 f. ©ruStoßle unter 10 m m ...„ 4,50— 5,00 V. Kot S:

a. ©ießerei*KoiS... ... 15,00—19,00 b. Hoßofen=KotS... ... 12,00—15,00

c. (RußfofS, geb ro ß en ...„ 15,00—20,00

V. Br i quet t eS . . „ 12,00—13,50

Ter Koßlenmartt ßat burß Tßätiguitg biSßer gurüdgeßaltener Abfßlüffe fowie burd) eine lebßafte (Rad)frage bon Belgien eine Wefentliße Befeftigung erfaßten. (Rädjfte Börfen * Berfammlung finbet am M o n t a g , ben 29. ©cpt. 1890, naßmittagS 4 Ußr, im Berliner Hof (Hotel Hartmann) flott. (Telepßon * Anfßluß

(Rt. 88.) _______________

K o v x e f p o n b c n j c n.

? ® ffcn , 27. Aug. Bon ben ©teintoßlengeßeit beS nieber*

r ßei ni f ß*wef t f äl i f ßen 3nbuf t vi e=Begi r t S würben Wäßrenb ber erften Hälfte beS Monats Auguft 1890 an ©t ei nt oßl en unb Kot s burd)fd)nitttid) im Tag abgefaßren auf ben Baßnftreden im

Elberfeiber XireftionSbegirf . . . 458 gegen 462' (ReßtSvßeinifdjen TirettionSbegirt . 8 716 „ 8 733__

inSgefamt 9 174 gegen 9 195 Wagen gu 10 t in ber Seit bom 1 6 .-3 1 . Suti 1890, mitßin

(7)

burdjfdjnittlidj 21 ©Sagen täglich mentger, alg in ber herauf*

gegangenen biergepntägigen ©eriobe. — Bn bet Beit bom 1.—15- Sluguft 1889 betrug bet ©erfanb an iebem Sage burchfdjnittlid) im

ßlöerfdber ©egide ... 3 543 9ied)tSrf)einticijen ©egide . . . . . 5 886 gufammen 9 429

Soppelmagen unb fteüte fid) berfelbe fomit im Surdjfdjnitt um 255 ©Sagen gu 10 t ijöijer, alg in bet entfprechenbcn SßertDbe beg laufenben Bahreg. — BnSgefamt mürben in ber Beit »am 1.—15.

Sluguft 1890 abgefahren im ©egid

S l b e r f e l b ... 5 949 ÄöXn (rrhO ... .... . . . 113 262 gufammen 119 211 SBagen gu 10 t = 1 192 110 t (in 13 Slrbeitgtagen unb 2 ©onn*

tagen) gegen 1 286 600 t (in 14 Slrbeitgtagen unb 2 Sonntagen) in ber oortjetgefjenben ©eriobe unb gegen 1226 110 t (in 13 Slrbeitg*

tagen unb 2 ©onntagen) in 1889.

föemtt beutfeher ©ifengieftereiett. A* Ä a f f e 1, 24. Slug.

Ser „herein beutfeher ßifengiefjereien" mirb am 10. ©ept. b. St­

irn benachbarten 3BiIhelmghöf)e feine biegjährige ©eneralberfammlung abhalten. Stuf ber Sagcgorbnung flehen 1. ©efdbäftiicpe SRitteilungen unb Bahregberidjt. 2. Balfregrechnung. 3. ßrürterung ber SRadt*

läge. 4. Eintrag auf ßtnrid)tung einer regelmäßigen ©tatiftit über

©robuEtion, ©erlauf unb ßjport in Spanbelggußmaren. 5. Slrbeiter*

berhältniffe; Beitritt gum ©erbanb beutfeher SRetatlinbuftrietler.

6. ©ortrag über bie neueften ©pfteme bon Bormmafdjinen. 7. ßr*

gängunggroaljl beg Slugfdjuffeä unb 2Baf)l beg Drteg für bie nädjfte

©eneralberfammlung. 25er ©eneralberfammlung mirb ant 11. ©ept.

ein gemeinfamer Slugflug nach bem §üttenmede Spolgljaufen bei tpomburg folgen.

S S a g c i t g c f t e l l m i ß

im 9iu&rfof>icttre»tere o o m 1. biö 1 5 . S lu g , 1 8 9 0 naef) S B a g e n a 1 0 S o n n e n .

Saturn.

ßg finb :

Bn ©umma bedangt. aeftellt. ! berlanat. geftedt.

bedangt. gefteUt.

©erg.'SRärtifche

©ifenbahn.

9ted)tgrheinifche

©ifenbahn.

1. Slug. 430 434 7 796 8 086 8 226 8 520

2. „ 448 467 7 733 8 087 8181 8 554

3. „ _ 334 336 334 336

4. „ 423 427 7 886 8 157 8 309 8 584

5. „ 461 487 8286 8 688 8 747 9 175

6- „ 398 414 8 523 8 841 8 921 9 255

f. n 436 440 8 749 9 037 9 185 9 477

8. 464 479 8 899 9 245 9 363 9 724

9. » 448 470 7 756 8109 8 204 8 579

10. _ 338 351 338 351

11. ,, 365 370 8165 8 498 8 530 8 868

12. „ 444 468 8 442 8 734 8 886 9 202

13. „ 470 487 8 487 8 863 8 957 9 350

14. 469 490 8 746 9 044 9215 9 534

15. „ 478 516 8 850 9186 9 328 9 702

©umma 5 734 5 949 108 990 113 262 114 724 119 211

440 458 8 387 8716 8 827 9 174

449 9267 9716

Sie Bufuhr nach ben [Rheinhäfen betrug:

bei ber ©erqifch=3Rärtifd)en ©ifenbahn nad) [Ruhrort

,, SutSburg

n tt n n - £odjfeib^ ^ c iw

ff n ff n a o t.

„ „ 9teci)tgrl)einifd)en SRuhrort ,, Suigburg

: : i . . § ^ f e i b

277 ©Sagen

248 „

8 6 „

2803 „

5916

5163 „

ß i t t e t a t u T .

0 t a i ) l unb (Stfcn. Beitfcbrift für bag beutfd)e ßifenf)üttenmefen.

Diebigiert bon Bngenicur ß. ©dj r öbt er für ben tedhnifepen Seil unb ©eneralfelretär Dr. ©S. Sennt e r , ©efchäftgführer ber norbmeftlidjen ©ruppe heg ©ereing beutfeher ßifen* unb ©tal)l' Bnbuftrieller, für ben mirtfdjaftlicfjen Seil.

Bnhalt beg Sluguft=§eftcg (10. Bal)rgang. Dir. 8): Sag ©or*

fommen ber oolithifcpen ßifenerge (SRinette) in Sotl)ringen, Sujcm*

burg unb bem öftlidjen Branfreid) unb feine ©ebeutung für bag ßifengeraerbe. ©cbmiebe = ©reffe bon 1000 t Srud. ©efdjreibung beg Süfenftodtg. Bortfehritte in ber Slluminiumfabritation. Spod)=

ofen Str. 4 bet ßligamede bei ©ittgburg. Süden unb Slnblafen eineg amerifanifdjen tpodjofeng. ßifen unb ©tapl bei höheren Semperaturen. [Reglement für bie ©rüfung bon ©djmeißeifen unb

©taf)l (Blußeifen). SRitteilungen aug bem ßifenhüttenlaboratorium.

Ser anterifanifche BoHtarif' ©efepentmurf. Sie mirtfd)aftlid)e ßr=

fchließung beg Slngerthalg. ©ebenEen gegen bie ßinridRung bon Slrbeiteraugfchüffen. Steue ©tobten ber amerifantfdjen BoHpolitif.

©ericht über in* unb auglänbifche ©atente. ©tatiftifdjeg. [Referate unb Heinere SRitteilungen. SRadtberidft. ©ereingnacßrichten.

©ücperfdjau. Sie ©ereinigten ©taaten bon StorbameriEa. Slug meinen tedjnifdjen Sehtjafiren.

5 t n t 1 1 i cf) e S .

p a te n t:S tu n te lP u n g e n . Bür bie angegebenen ©egenftänte haben bie Stadjgenannten bie ßrteilung eineg ©atenteg nad)gefud)t.

Ser ©egenftanb ber Slnmelbung ift einftmeilen gegen unbefugte ©es nu^ung gefchü|t.

SH. 4. ßtdinberteiniger für ©tubenlampen; Bufa| gum ©atente Str. 51 903. Speinrid) Sioop in Jpamm i. SBeftf., Sorftener*

ftraße 122. — ffil. 13. Slnorbnung ber [Röhren bon SBafferröhren=

Eeffeln gu beiben ©eiten beg Beuerraumg. Bitma ©o l g a u o , S e b e gco u. ßo. in ©chlan in ©öhmen; ©eríreter: B- ©■ ©lafer, Äönigl. Shommifftongrat in ©erlin sw ., Sinbenftraße 80. - ©peife=

roafferi©ormärmer unb Stonbenfator. ©ebr. © u r g b o r f in Slltona,

©r. ©ärtnerftr. 59. - SBafferröfjtenEeffel mit Ereugmeig gmifdjen 4 Stammern angeorbneten magere<hten [Röhren, ßugen ß l a r e n b a d ) in ©erlin SW., 2BiIhelmftr. 18. - Sampftrodeneinridjtung für Steffel mit§eigrof)ren im Sampfraum. Birma Br ä mb g u . Br euben = ber g in ©chmeibni|. - ©erbinbuttg gmifdjen ©djmimmer unb ©d)taub=

bentll bei Sampfmafferableitern. § e i b m a n n u. ßo. in Ürbingcn a. [Rhein. - Sampffeffel, beftehenb aug ©erbinbungen bon 9to()r=

fdjleifen mit fenfred.)ten ©ierEantröhren. ©uft. tp o f e in Sortmunb. — SH. 18. ©erfahren, ßifen mit Stidel, SJtangan unb Slluminium gu legieren, ©ocióte Slnonpme Se BerroiSticEel in ©arig; ©ertreter:

[Robert St. ©chmibt in ©erlin SW., Äöniggräherftr. 43. — SH. 20.

Steuerung für SuftbrucEbremfen; Sufnl gum ©atente Str. 51 845.

SÍ. ©t at pi ae in Stönigghütte, Dberfdjíefien, tpotel gum ©¿»margen Slbler. - ©eitenfuppelitng für ßifenbahnmagen. Sllejanber © d) Í e u b e r in DEotlo bei ©romberg, Briebenftr. 19.

p a t e n t * © v teilu n g en . Sluf bie hierunter angegebenen ©egem ftänbe ift ben Stacfjgenannten ein ©atent bon bem angegebenen Sage ab erteilt. Sie ßintragung in bie ©atentrotle ift unter ber an=

gegebenen Stummer erfolgt.

SH. 10. Str. 53 776. ©erfahren unb Slpparat gur Sarftellung harter ©ihmargEol)le unter gleidjgeitiger ©eminnung bon StebenprobuEten.

g. B t® i 11 i tt g e r in SBien II.; ©ertreter: ß. Bewert u. ®. Soubier, in Birma ß. Sieffeier, in ©erlin SW., Stnhaltftr. 6. ©om 12. ©ept.

1889 ab. — .SH 12. Str. 53 747. ©erfahren gur Sarftellung bon magnettfdfem ßifenojpb. §. [R. ©r e g o r p u. ©. SDtac = S o n a I b , beibe in Sonbon; ©ertreter: ß. Behlert u. ©. Soubier, in Birma ß. Steffeler, in ©erlin SW., Slnhaltftr. 6. ©om 23. DEtobcr 1889 ab. — SH. 13. Str. 53 765. Steuerung an SBafferftanbggeigern unb

©robierbentilen mit Querhahn am ßnbe beg SurchftoßEanalg.

S r e p e r , [ Rof enf r ang u. S r o o p in fjannober. ©cm 23. Stob.

1889 ab. — SH. 18. Str. 53 784. Sloplung bon ßifen; 2. Bufa|

gum ©atente Str. 47 215. © p ö n i j , 2l Et i engef eI I f d) af t f ür

© e r g b a u u nb t püt t e nbe t r i e b, in Saar bei [Ruhrort a. fRl).

©om 16. Siobembet 1889 ab. - Str. 53 791. SMjlung bon ßifen;

3. 3 u fa| gum ©atente Str. 47215. © p ö n i j , Sl Et i engef el l fdj aft f ü r © e r g b a u u n b f j ü t t e n b e t r i e b , in Saar beifRuhrort a.fRl).

©ont 17. Sanuar 1890 ab. — SH. 40. Str. 53 782. ©erfahren gur eleEtrolptifdjen ©eminnung bon Síupfcr aug Söfungen unter

©enußung gmeier getrennter ©tröme bon moglidjft eifenfreien Enpfer=

cplorürhaltigen tpalogenfalglaugen. Dr. ß. Spoepfner in (Siegen, Brantfurterftr. 36. ©om 2. SJtärg 1888 ab.

(8)

« . n . B S d e k e r in En se», . . » e n i.h ,. d»,.h . ...

“ m r S u l a t i o n m d e r M i e s s e r e i

u n d

bei Form - Maschinen - Betrieb,

sowie .

A e c o r d v e r t r ä g e ^ i ^ ^ e ® ^ 1^ ^ 1^ . ^ ^ t i gc j1i e r e i j

erläutert durch vielfache Beispiele und SKizzen nebst

r . fihm nir in alles Wissenswerthe der Giesserci - Technik,

m . ™ - . » * » " “ » - *“

nebst Zeichnungen.

Herausgegeben von

A. M e s s e r s c h m i t t ,

Ingenieur in Dortmund.

Mit verschiedenen Holzschnitten und Tafeln.

1 ,

Veranlasst durch die ^ Jfcil'culation1' allerorts zu Theil wurde, welche der ersten Auflage der »Giesser . kurzer Zeit schon eine und bestärkt durch den grossen. d7re\C„ f; sser den Entschluss gefasst, zweite Auflage nothwend.g machte hat de j ' erI „treten und eine B r ­ aus dem Rahmen des Inhalts der

1

. Auflage her ^ ei(itre(en Weiterung des Werkehen. um » * £ Doppel ßieserei.Tecl,niU zu lassen, dass aut fast alles . mni*lichst Bezug genommen wurde.

u n d d e r e n c a l c u l a t o r i s c h e r B e z i e h u n g m o g ^ B e , » g g ^ ^ ^

Hervorgehoben mögen w e r d e n d i e K a p i t e l UD ^ „ In o x y d a t io n des

r . L ' i s I . V “ : b e s o n d e r e r B e r ü c k s i c h . i g 1. n g d e r c a . c n l a t o r i . c h e n Z w e c k e

V e rlag von G . D- B a e d e k e r in Essen, zu beziehen durch jede B u c h h a n d lu n g :

E le m e n ta r b u c h

der

S t e i n k o h l e n - C h e m i e

f ü r P r a k t i k e r von

Dr. F. Muck.

Z w e i t e v e r m e h r t e A u f l a g e . Preis geb. in ganz Leinen mit Goldtitel 1 Mk. 60 Pfg.

„ ., . fllr an, Here-. Hütten- nnd Salinenwescn im o In * Staate wird folgmnlermaLSsen über das Buch genrtheilt: .W ir Preussisclien Sta _ trem iche Büchlein nach Form und Inhalt zu dem stehen nicht an, . längerer Zeit erschienen ist, um die Ergebnisse Besten zu rechne , p r a k t i k e r “ zugängig zu machen und verfehlen d

d:he” ^ f A u ef m e ^ a m k keei t a lle *, / / c h gen oss en a n g e le g e n !- fi eh s t a u f das S c h r i f t c h e n h i n z u l e n k e n ________________________

V e r l a g v o n G. D. B a e d e k e r i n E s s e n

u n d z u b e z i e h e n d u r c h j e d e B u c h h a n d l u n g :

Die B e r g b a u - und H ü t t e n k u n d e ,

ein e g e d rä n g te D a rste llu n g der

g e s c h ic h tlic h e n u n d k u n s tm ä s s ig e n E n t w i c k e lu n g des

Bergbaues und Hüttenwesens,

von

Dr. Adolf Gurlt,

B e r g i n g e n i e u r i n B o n n .

Mit 109 in den Text eingedruckten Holzschnitten.

D r it t e , durebgesehene Auflage.

gr. 80. 1883. 2 J l broschirt, 3 J t. fein gebunden in Leinwand mit Titel I n h a l t : I. Zu r Geschichte des Bergbaues.

II. Der Bergbau. 1. Vorkommen der nutzbaren Mineralien. 2. Auf­

suchung der Lagerstätten. 3. Gewinnungsarbeiten. 4. Gruben und Gruben ausbau. 5. Abbau-Methoden. 6. Förderung. 7. Fahrung. 8. Wetterführung 9. Wasserhaltung. 10. Markscheiden. 11. Aufbereitung.

III. Das Hüttenwesen. 1. Brennmaterialien. 2. Gebläse. 3. Eisen A. Roheisen B. Schmiedeeisen. C. Stahl. 4. Kupfer. 5. Blei. 6. Silber 7. Gold. 8. Kobalt und Nickel. 9. Zinn. 10. Wismut. 11. Antimon 12. Arsen. 13. Zink und Cadmium. 14. Quecksilber. 15. Platin.

S o e b e n erschien im V e rla g von G . D. Baedeker in Essen u n d is t durch alle Buchh an dlun g en zu b eziehen:

B e rg w e rk s - u. H titte n - K a r te

d e s

WesffiMen Ote-Bergamts-Bezirls (Dortoii).

Cokcreicn* BtoemB u n d ^

Flüsse* Chausseen, Städte, Dörfer etc. des genannten W estfälischen Ober-

” C rNaehs\S"emimkSälphabetisChen Verzeichniss sämmtlicher im Westfälischen Ober Bereamte-Bezirk im Jahre 1889 im Betrieb stehenden Steinkohlen- und Eisenstein - Gruben sowie Cokereien mit Angabe der Bergreviere, Post- und Eisenbahnstationen, Kohlensorten, Förderschachte, Forderung und Production im .U u i j r e i z e l i n t e , bereicherte und verbesserte Auflage mit 3 Neben- kartentEssen, Dortmund, Ruhrohrt und Duisburg-Hochfeld), einem Seiger- UI1<i IHese^arte in folgenden 4 Ausgaben geliefert werden:

Unaufqezoqen incl. Verzeichniss . ■ • • ■ • • • • • i re,s Aufgezogen auf Pappdeckel, la ckirt und mit Oesen zum Auf-

h ä n g e n ... ljc- ' 11 auf w eissen Sh irtin g, mit rother Seidenband-Ein- fassung g e b r o c h e n in T asch en fo rm at, mit F utteral n auf weissen Shirting, mit ro th e r Seidenband-Ein- fassung, lackirt, mit schw arz p o lirien Rollstaben und R i n g e n...

3.50 5.50

f>>-

7.50

S e h r w ic h t ig !

für Bergbau wie auch für manche In- dusrie - Unternehmer, welche die neue Gewerbe-Begünstigung der hohen un garischen Regierung (Parlamentbcschluss vom März 1890) in Anspruch nehmen wo len.

Es wird ein Kompagnon event Käufer auf ein Braunkohlen- und Eisenstein- B ergw erk gesucht.

Alles Nähere ertheilt der Eigenthümei

Gabor Goldstein,

E r la u in Ungarn.

Z

ur Leitung eines grösseren B le i- e r z b e r g w e r k s wird ein im Gangbergbau, im Aufbereitungs­

wesen, Kessel-, Maschinen- u. Pumpen- betrieb practisch erfahrener B e t r i c b s - f ü l i r e r gesucht.

Angebote unter Einschluss von Zeugnis­

abschriften, Angabe der bisherigen Thätig- keit., Gehaltsansprüche etc. werden unter W . 581 an die Exped. dieses Blattes erb

G ew erkschaft S c h a lk e r Eisenhütte, S c h a lk e (Westfalen),

liefert als Specialitäten:

Maschinen fiir Bergbau nnd Hüttenbetrieb

als

Unterirdische W asserhaltungen, Complete Schm iede - Einrichtungen, Cokeauspressmaschinen,

Armaturen für Cokeöfen und Dampfkessel, W asserstrahlapparate,

W alzenstrassen, Luppenbrecher, Scheeren, Verzinkapparate,

Anlagen für Kettenförderung,

nvnrunrv uuu otuiguronre, Gussstücke jeder Art u. Gewicht, roh u. bearbeitet.

S ta h lfa co n g u ss in T e m p e r stahl, als Grabenwagenräder, Rollen, Radsätze.

R eferenten über A u sfü h ru n g e n stehen su D ie n s te n . Drucksätze, Saug- und Hebepumpen,

DampfaufzUge, einfache und Zwillings-, Schachtgestänge, Förderwagen, Dammthüren bis zu 50 Atm. Druck, Ziegelei-Anlagen für Trockenpressung, Steinfabriken für granulirte Hohofenschlacke, Dampfmaschinen mit u. ohne Präcisionssteuerung, Dampfpumpen,

Flanschenrohre und Steigerohre

Bekannten gründlichen Unterricht

nach den Berliner, Pariser u. Wiener neuesten Mustern im Massnehmen, Muster­

zeichnen aus freier Hand, Zuschneiden u. Einrichten von Kostumes, Mänteln, Wäsche u. Maschinennähen ertheile ich solchen Damen, welche sich als Directrice oder zum eigenen Bedarf ausbilden wollen.

Einfache und doppelte Buchlührung Gute Erfolge u. beste Empfehlungen Pension im Hause. Frau J . Lieberz,

Bonn, Fürstenstr. 0.

I

ch suche als Betriebsleiter für die meiner Oberleitung unterstellten Goldbergwerke in S i e b e n b ü r g e n mehrere akad misch gebildete, jüngere B e rg in g e n ie u re , welche ber its nubr- jährige Praxis im Metallbergbau und Aufbereitungswesen besitzen, ferner einen gehörig durchgebildeten Markscheider- G ehülfen und einen akademisch ge­

bildeten H ütten-Chem iker.

Den Angeboten ist eine kurze D&r * legung des Bildungsganges und der bis­

herigen praktischen Tliätigkeit, sowie Nennung der Gehalts - Ansprüche bei­

zufügen. ^ .

Geheimer Bergrath *ir. H e n o c n in Gotha.

Cytaty

Powiązane dokumenty

follia (amentia, dementia, insania). Diverse e variegate erano le ragioni che causavano ąuesto giudizio negativo. Una di esse consisteva nei comportamenti che i cristiani

Autorem opracowania dotyczącego Kurii Włocławskiej (Organizacja i działalność Kurii Diecezjalnej Włocławskiej w okresie II Rzeczypospolitej) jest dyrektor tamtejszego Archiwum

It is seen that, although the quasi-static analysis is valid for many shallow water conditions, the designer should be aware that significant dynamic forces may

A new gas analysis system, based on the Fourier Transform InfraRed (FT-IR) spectrometry, was introduced and used for the analysis of nitrogenous species in the flue gas

cheoperatoren vermögen sie lediglich die Aktivierung bereits internalisierter Ausdrucksmöglichkeiten und Syntagmen zu unterstützen oder Material für die eigentliche Recherche an

The comparison between the results of the expert focus group and interviews with the target age group show that the experts’ evaluations of the user experience (usability) of

Przyczynek do dalszych badań nad różnicami płciowymi mogłaby stanowić bardziej gruntowna analiza emocjonalności zarówno kobiet, jak i mężczyzn, w różnych

Jan Pawel II nazwał ją sanktuarium życia, gdyż w niej życie, dar Boga, może być w sposób właściwy przyjęte i chronione przed licznymi atakami, na które jest