Leszek Szafrański Biblioteka Jagiellońska
Rejestracja dorobku pracowników uczelni: Bibliografia Publikacji Pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego
Wstęp
Obecnie na świecie obserwuje się dynamiczne zmiany w procesie komunikacji naukowej i w dostępie do informacji. Proces obiegu informacji odbywa się w internecie i za pomocą nośników cyfrowych. Uniwersytety i ośrodki naukowe, dostosowując się do zachodzących zmian, tworzą bibliografie swoich pracowników dostępne online. W następnym etapie przekształcają się one w repozytoria z pełnymi tekstami dorobku naukowego pracowników.
Głównym celem tworzenia tego typu bibliografii specjalnych jest upowszechnianie, popularyzacja i informowanie o osiągnięciach naukowych uczelni oraz tworzenie dokumentacji działalności naukowej ich pracowników. Dorobek naukowy zatrudnionych badaczy jest także jednym z ważniejszych elementów oceny parametrycznej szkół wyższych.
Bibliografia, a zwłaszcza repozytorium, wspomagają również edukację.
Artykuł podzielony jest na dwie części. W pierwszej z nich autor, na podstawie własnych badań i literatury przedmiotu, przeanalizował wszystkie bibliografie publikacji pracowników polskich uczelni wyższych, które udostępniane są online. W drugiej części opisał rozwiązania przyjęte przy tworzeniu Bibliografii Publikacji Pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego (BPP UJ).
Bezpośrednim powodem podjęcia analizy bibliografii pracowników uczelni wyższych w Polsce była budowa systemu do obsługi BPP UJ. Podobne badania prowadziła już między innymi Maria Garczyńska, która, na podstawie ankiet, poddała analizie 53 bibliografie szkół wyższych i ustaliła, że: 62% z nich powstało na mocy wewnętrznych uregulowań prawnych władz uczelni, 74% opracowywanych było przez bibliotekarzy, w większości w Oddziałach Informacji Naukowej, 28 zostało udostępnionych online. Bazy tworzone były na oprogramowaniu: Expertus, ALEPH, Prolib, MAK BN, SOWA2, SQL [Garczyńska 2006, s.
64-67, 70-71]. Tym tematem zajmowała się również Aleksandra Zawadzka, która w swoim opracowaniu z 2006 roku skupiła się na badaniu bibliografii 18 uniwersytetów polskich, między innymi pod kątem dostępu online, wykorzystywanego oprogramowania i typów
dokumentów [Legeżyńska 2006, s. 61]. Kontynuacja badań z roku 2011 uwzględniała kryteria dostępu online i wykorzystanego oprogramowania. W 2005 r. siedem, a w 2011 r. już 12 uniwersytetów posiadało bibliografie pracowników dostępne online. Bazy były tworzone na oprogramowaniu: Expertus, ALEPH, Promax, KOHA, MAK BN, SKEP lub w oparciu o własną przeglądarkę. W tym czasie nastąpił wzrost liczby użytkowników systemu Expertus [Zawadzka 2011, s. 69].
Iwona Sójkowska i Barbara Barańska-Malinowska na podstawie ankiet zbadały natomiast 17 bibliografii uczelni technicznych. Z przeprowadzonej przez autorki analizy wynika, że w tego typu szkołach tworzone są własne systemy do rejestrowania danych i większość baz działa już od końca lat 80. XX wieku. Dane rejestrowane są również w systemach Expertus i ALEPH. W zastosowanej typologii dokumentów zostały wyróżnione materiały opublikowane i inne typy dokumentów, np.: rozprawy doktorskie, raporty i sprawozdania z badań, zgłoszenia patentowe [Sójkowska, Barańska-Malinowska 2011, s. 22- 24].
Szersze analizy przeprowadził Remigiusz Sapa, który omówił w swojej pracy bibliografie pracowników czołowych polskich uczelni wyższych pod kątem dostępu do pełnych tekstów publikacji. Na 20 badanych bibliotek uczelnianych tylko 6 umożliwiało taki dostęp [Sapa 2010, s. 83]. Natomiast Barbara Woźniak w swojej prezentacji przedstawiła dynamikę rozwoju bibliografii instytucjonalnych. Ustaliła, że w większości baz spisy są niekompletne i zróżnicowana jest w nich szczegółowość informacji [Woźniak 2013, dok.
elektr.].
Bibliografie uczelni w internecie
W omówionych poniżej badaniach autor przeanalizował bibliografie publikacji pracowników na podstawie stron internetowych uczelni wyższych i bibliotek uczelnianych w Polsce. Do analizy porównawczej zostały wybrane bibliografie, które są udostępniane w internecie. W badaniu nie zostały uwzględnione bibliografie opracowywane przez pojedyncze jednostki uczelni, np.: wydziały, instytuty itp. oraz bibliografie zawieszone z powodu przeniesienia danych do nowszej wersji systemu, np. „Bibliografia Publikacji Pracowników Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu do 2001 r.”. Z analizy wyłączono także repozytoria uczelniane. Bazy były testowane według sześciu kryteriów: wykorzystywanego oprogramowania, formatu prezentacji opisu bibliograficznego, typów dokumentów,
możliwości wydruku, jednostki zajmującej się opracowywaniem bibliografii w danej uczelni, sposobu zapisu danych w alfabetach niełacińskich.
Badaniem zostało objętych 49 bibliografii, które są udostępniane w Internecie. Były to bibliografie uniwersytetów, uczelni technicznych, uczelni medycznych, uczelni wojskowych, akademii, akademii wychowania fizycznego oraz po jednej bibliografii uczelni artystycznej i uczelni morskiej. Na podstawie zebranych danych i literatury przedmiotu autor ustalił, że tworzeniem bibliografii pracowników uczelni w 94% badanych instytucji zajmują się biblioteki. Tylko w kilku przypadkach bibliografię opracowują inne jednostki uczelni, np. na Politechnice Świętokrzyskiej dane wpisywane przez pracowników do systemu obsługującego bibliografię weryfikują osoby wyznaczone przez dziekanów poszczególnych wydziałów, na Uniwersytecie Warszawskim bibliografię tworzy Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego, na Politechnice Rzeszowskiej systemem administruje Samodzielna Sekcja Rozwoju Kadry Naukowej.
W 51% badanych bibliotek uzupełnianiem i tworzeniem bibliografii zajmują się oddziały informacji naukowej, działy bibliograficzne lub wydzielone specjalnie do tego zadania sekcje lub zespoły ds. bibliografii, dokumentacji lub rejestracji dorobku pracowników. Powierzenie tego typu prac oddziałom informacji wydaje się najbardziej uzasadnione. W czterech przypadkach oddziały informacji i bibliotekę główną wspomagają biblioteki poszczególnych wydziałów uczelni [Garczyńska 2006, s. 68]. W Bibliotece Politechniki Łódzkiej system bibliograficzny obsługuje Oddział Zbiorów Elektronicznych. Na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu bibliografię tworzy Sekcja Szkoleń, Baz Danych i Digitalizacji, natomiast na Politechnice Wrocławskiej – Sekcja Analiz Dorobku Naukowego.
Nie udało się uzyskać danych w Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, ponieważ w trakcie badania strona internetowa bibliografii była w budowie.
W analizowanych bibliografiach dane zapisane alfabetami niełacińskimi poddawane są transkrypcji lub transliteracji na alfabet łaciński. Wyjątkiem jest Politechnika Lubelska, Politechnika Świętokrzyska i Uniwersytet Warszawski, gdzie dane bibliograficzne prac pisanych w cyrylicy nie są transliterowane, tylko podawane w oryginalnej formie. Nie jest to zasada konsekwentnie stosowana w bibliografiach tych uczelni, pozostałe języki są tam bowiem transliterowane.
Najczęściej wybieranym oprogramowaniem do obsługi bibliografii jest Expertus firmy Splendor. Dane na wykresie 1 wskazują, że ponad 59% uczelni korzysta z tego oprogramowania.
Wykres 1. Liczba instytucji użytkujących poszczególne systemy bibliograficzne
Źródło: opracowanie własne
Dodać jednak należy, że Uniwersytet Łódzki jest w fazie testowania Expertusa. Do roku 2012 bibliografię obsługiwał tam system MAK Biblioteki Narodowej, który użytkuje również Politechnika Koszalińska. Kolejnym popularnym programem do obsługi bibliografii pracowników jest system ALEPH. Pozostałe biblioteki korzystają z oprogramowania własnego.
W każdej bibliografii stosuje się inną typologię dokumentów. Jest to zależne od tradycji tworzenia spisów bibliograficznych, przyjętych celów i ustaleń na poszczególnych uczelniach, ale również od wytycznych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego potrzebnych do oceny parametrycznej instytucji. Różnorodność typów dokumentów w zasadzie nie jest zależna od profilu danej uczelni (technicznej, medycznej, uniwersytetu), wynika raczej z przyjętych założeń na poziomie poszczególnych szkół wyższych. Podobne typy dokumentów mogą zatem wystąpić w bibliografiach pracowników uniwersytetu, politechniki lub uczelni medycznej.
Bardziej szczegółowe badania w tym zakresie przedstawiła Maria Garczyńska w artykule „Bibliograficzne bazy danych w ocenie pracowników i jednostek szkół wyższych w Polsce” [Garczyńska 2013, dok. elektr.]. Według jej opracowania, w bibliografiach występuje średnio 28 typów dokumentów, ale ich liczba waha się od 3 do 73. Najbardziej rozbudowana
Expertus ALEPH MAK BN system własny
0 5 10 15 20 25 30 35
29
6
1
13
Systemy do obsługi bibliografii
liczba instytucji
typologia dokumentów jest stosowana w Katalogu Prac Naukowo-Badawczych Politechniki Gdańskiej. Znajdują się tam kategorie niespotykane w innych bibliografiach, między innymi:
prawa autorskie do utworów będących wynikiem działalności twórczej w zakresie architektury, urbanistyki oraz sztuki, ekspozycje artystyczne, prezentacje projektów architektonicznych, naukowe publikacje instytutów badawczych i organizacji międzynarodowych. W Tabeli 1 przedstawione są wszystkie typy dokumentów, używane w Katalogu Prac Naukowo-Badawczych Politechniki Gdańskiej.
Tabela 1. Typy dokumentów w Katalogu Prac Naukowo-Badawczych Politechniki Gdańskiej 1. artykuły w czasopismach
2. artykuły w czasopismach dostępnych w wersji elektronicznej [także online]
3. artykuł w czasopiśmie z listy filadelfijskiej
4. artykuły w czasopismach recenzowanych i innych wydawnictwach ciągłych 5. prawa autorskie do utworów będących wynikiem działalności twórczej w zakresie architektury, urbanistyki oraz sztuki
6. naukowe publikacje instytutów badawczych i organizacji międzynarodowych 7. broszura
8. rozdział w książce – monografii autorskiej /podręczniku o zasięgu krajowym 9. rozdział w książce – monografii autorskiej/podręczniku w języku o zasięgu międzynarodowym
10. rozdział w skrypcie, podręczniku, poradniku, informatorze
11. praca doktorska pracowników zatrudnionych w PG oraz studentów studium doktoranckiego
12. doktorat osób niezatrudnionych w PG 13. publikacje elektroniczne
14. edycja/redakcja czasopism z listy filadelfijskiej, czasopism recenzowanych, wydawnictw zbiorowych oraz dzieł zbiorowych recenzowanych
15. opracowanie hasła encyklopedycznego
16. red. lub edytorstwo monografii lub podręcznika/poradnika o zasięgu krajowym
17. red. lub edytorstwo monografii lub podręczników o zasięgu międzynarodowym 18. redakcja abstraktów i posterów
19. publikacja elektroniczna recenzowana 20. redakcja skryptów
21. ekspertyza
22. katalogi wystaw, foldery, przewodniki i informatory turystyczne 23. Artykuł w czasopism z listy filadelfijskiej – wersja online lub CD 24. rola ekspercka, członkostwo w jury, funkcja specjalistyczna
25. grafika książkowa, dzieło artystyczne wydane z prawami autorskimi 26. rozprawa habilitacyjna
27. habilitacja uzyskana przez pracownika spoza PG 28. recenzja publikowana, wstęp, tłumaczenie, wywiad 29. recenzja monografii (dla wydawnictw) niepublikowana
30. artykuł w czasopiśmie indeksowanym TR Master Journal List 31. artykuł w czasopiśmie wyróżnionym w JCR
32. komunikaty, abstrakty, postery
33. komunikaty, abstrakty – wersja elektroniczna 34. know-how
35. druk zwarty (publikacja książkowa, raport, sprawozdanie itp.)
36. rozdział, artykuł w książce – dziele zbiorowym / podręczniku o zasięgu krajowym
37. rozdział, artykuł w książce – dziele zbiorowym / podręczniku w języku o zasięgu międzynarodowym
38. książka – dzieło zbiorowe / podręcznik o zasięgu krajowym
39. książka – dzieło zbiorowe / podręcznik w języku o zasięgu międzynarodowym
40. książka – monografia autorska / podręcznik o zasięgu krajowym 41. książka – monografia autorska / podręcznik w języku o zasięgu międzynarodowym
42. norma
43. nostryfikacja doktoratu 44. nostryfikacja habilitacji
45. publikacje ulotne (w gazetach) 46. podręczniki akademickie
47. poradniki, informatory, przewodniki oraz materiały o charakterze informacyjno- szkoleniowym (teoretyczne), encyklopedie, słowniki, leksykony
48. prezentacja multimedialna, prelekcja 49. patent
50. międzynarodowy patent na wynalazek 51. referaty w materiałach konferencyjnych
52. członkostwo lub pełnienie funkcji: jury, ekspert, kuratora wystawy 53. raport końcowy, sprawozdanie zakończenia projektu badawczego 54. referat w materiałach konferencyjnych recenzowanych
55. recenzja naukowa monografii, wydawnictwa zbiorowego i ciągłego (opublikowana)
56. skrypt zawierający materiały o charakterze szkoleniowym (w tym ćwiczenia i zadania)
57. skrypt, konspekt dydaktyczny, materiały szkoleniowe
58. materiały pomocnicze: instrukcje, ćwiczenia, zadania – dostępne także w Internecie
59. skrypt uczelniany recenzowany lub o zasięgu ogólnokrajowym, materiały do wykładów (ew.+ ćwicz.)
60. suplement, wydanie specjalne, dodatek
61. tłumaczenie artykułu w czasopiśmie, rozdziału w monografii bądź podręczniku 62. tłumaczenie monografii, podręcznika, skryptu
63. wzór użytkowy
64. redakcja materiałów konferencyjnych recenzowanych
65. wystawa, ekspozycja artystyczna, prezentacja projektów architekt.
66. redakcja materiałów konferencyjnych nierecenzowanych 67. zgłoszenie patentowe
68. opublikowane międzynarodowe zgłoszenie patentowe 69. wdrożenie, prototyp, aplikacja
70. raport, sprawozdanie, praca badawcza
71. prace nb i nu niepublikowane, raport/sprawozdanie niepublikowane w wersji elektronicznej (online, CD-ROM)
72. publikacja w wydawnictwie zbiorowym nierecenzowanym
73. publikacja w wydawnictwie zbiorowym recenzowanym (także w materiałach konferencyjnych)
Źródło: Katalog Prac Naukowo-Badawczych Politechniki Gdańskiej [dok. elektr.].
http://prace-nb.pg.gda.pl [odczyt: 10.08.2014]
Poszczególne uczelnie stosują różnorodne formy prezentacji opisu bibliograficznego publikacji. W systemie ALEPH standardowo dane można wyświetlać w pięciu formatach:
format standardowy, karta katalogowa, cytata, etykiety nazw, etykiety MARC. W systemie Expertus natomiast można wybrać do 12 różnych formatów prezentacji opisu, co często jest wykorzystywane przez instytucje tworzące bibliografie. W systemach własnych, tworzonych indywidualnie przez uczelnie na potrzeby bibliografii, formaty prezentacji nie przekraczają trzech. Z Wykresu 2 wynika, że jest to najczęściej spotykane rozwiązanie w analizowanych bibliografiach. Standardowo stosowane formaty to: opis ciągły lub podstawowy, opis tabelaryczny lub katalogowy, lista tytułów lub opis skrócony.
Wykres 2. Liczba form prezentacji opisu bibliograficznego w zależności od ilości wystąpień w bibliografiach
Źródło: opracowanie własne
Bibliografie były analizowane również pod kątem możliwości wydruku. 84% badanych bibliografii posiada tę funkcję, bardziej lub mniej rozbudowaną. Pozostałe nie dają możliwości wydruku w obsługiwanym oprogramowaniu, ale w większości jest możliwość przekonwertowania wyświetlanych metadanych do formatów pdf i rtf, które posiadają opcje druku.
Niektóre bibliografie są połączone bezpośrednio z repozytoriami uczelni, w których umieszczane są pełne teksty publikacji. W ten sposób tworzone są bibliografie między innymi na Politechnice Wrocławskiej, Politechnice Lubelskiej i Politechnice Krakowskiej.
Obecnie uczelnie tworzą bibliografie na podstawie własnych wewnętrznych wytycznych. Jest to widoczne szczególnie przy wyborze typów dokumentów oraz form prezentacji danych. Najbardziej popularnym systemem do obsługi bibliografii jest Expertus, ale wiele uczelni tworzy systemy autorskie, które mogą być rozbudowywane według własnych potrzeb. Wadą większości programów jest to, że nie dają one możliwości tworzenia repozytoriów pełnych tekstów publikacji, co powoduje konieczność budowy dwóch systemów: jednego do obsługi bibliografii, a drugiego do repozytorium. Naraża to uczelnie na dodatkowe koszty utrzymania dwóch niezależnych od siebie systemów.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
0 2 4 6 8 10 12 14
3 8
12
6
3
2 2
4
1 6
1 1
prezentacja opisu
ilość wystąpień
ilość formatów
Bibliog rafia Publikacji Pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego
Uniwersytet Jagielloński rozpoczął w 2013 r. projekt HaZarD (Harmonizacja zarządzania dydaktyką na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie), w ramach którego w Bibliotece Jagiellońskiej jest budowany system do zarządzania i tworzenia bibliografii pracowników UJ dostępnej w Internecie. Planowane uruchomienie Bibliografii Publikacji Pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego przewidziane jest na ostatni kwartał 2014 r.
Główne cele, jakie zostały ustalone na początku projektu, związane były z integracją systemu obsługującego bibliografię z systemami już działającymi na Uniwersytecie i, w dalszym etapie, rozwinięciem funkcjonalności systemu o moduł do obsługi repozytorium. Natomiast cele szczegółowe powstania bibliografii to między innymi:
− ocena parametryczna pracowników i jednostek UJ,
− jeden system do obsługi bibliografii uniwersytetu,
− zasób wykorzystywany na potrzeby ankietowe i statystyczne uczelni,
− wymiana informacji z systemami wspomagającymi zarządzanie uczelnią,
− widoczność publikacji pracowników w wyszukiwarkach naukowych (Google Scholar, BASE, Scientific Commons, OpenAIRE) i Polskiej Bibliografii Naukowej.
Oprogramowanie
Wybór odpowiedniego systemu do obsługi bibliografii, a w późniejszym okresie całego repozytorium uniwersytetu, był jedną z najważniejszych decyzji, jakie w ostatnim czasie musiała podjąć Biblioteka Jagiellońska. Spośród wielu systemów komercyjnych i bezpłatnych, które są dostępne obecnie na świecie, należało wybrać taki, który potrafiłby obsłużyć repozytorium i dodatkowo bibliografię pracowników całego uniwersytetu lub napisać własny system od podstaw. Ze względu na ograniczone możliwości finansowe i czasowe nie było warunków do zbudowania własnego systemu, dlatego po wielu konsultacjach z innymi jednostkami uczelni został wybrany system Dspace (http://www.dspace.org), do którego, we własnym zakresie, pracownicy biblioteki dobudowali moduł do obsługi bibliografii. System został wybrany z kilku powodów, między innymi ze względu na:
− możliwość rozbudowy i implementacji według własnych potrzeb (oprogramowanie open source),
− wydajność systemu (obsługa dużej ilości danych),
− funkcjonalność systemu,
− przechowywanie danych w różnych formatach,
− możliwość tworzenia hierarchicznej struktury bazy,
− możliwość importu i eksportu metadanych z / do baz zewnętrznych,
− zgodność z protokołem OAI-PMH (Open Archives Inititiave-Protocol for Metadata Hatvesting),
− popularność na świecie – najbardziej popularne systemy przedstawia wykres 3.
Wykres 3. Ilość wdrożeń najbardziej popularnych systemów do obsługi repozytoriów na świecie
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań własnych i The Directory of Open Access Repositories – OpenDOAR [dok. elektr.] http://www.opendoar.org [odczyt: 10.08.2014]
W Bibliotece Jagiellońskiej została zainstalowana wersja 4.2 oprogramowania Dspace.
Minusem systemu jest brak wsparcia technicznego. Jest to podstawowa wada programów bezpłatnych. Ten brak rekompensuje strona internetowa projektu, gdzie można wymieniać się doświadczeniami na trzech listach dyskusyjnych, blogach i zapoznawać się z dostępnymi tam materiałami szkoleniowymi. Ze względu na to, że wdrożeń Dspace na świecie jest prawie 1200, społeczność użytkowników jest bardzo duża i wspiera się nawzajem w rozbudowie funkcjonalności systemu oraz w pomocy technicznej [DCAT Discussion Forum, dok. elektr.].
Dspace
Eprints
Digital Commons OPUS
Dlibra 0
200 400 600 800 1000 1200 1400
1155
379
127 71
5
repozytorium - oprogramowanie
ilość wdrożeń
Typy dokumentów
W pierwszym etapie prac nad powstaniem systemu, na podstawie analizy ankiet ministerialnych i wydziałowych, bibliografii oraz repozytoriów innych uczelni, zostały dobrane typy dokumentów i metadane opisujące każdy z nich. Na tym etapie pojawiły się pierwsze problemy terminologiczne związane z nazewnictwem, ponieważ ustalenia i normy biblioteczne różnią się od wytycznych ministerialnych. Przykładowo w parametryzacji na potrzeby jednostek używane są takie określenia dokumentów jak: monografia, podręcznik, skrypt, redakcja monografii, natomiast w terminologii bibliotecznej wszystkie wymienione dokumenty to rodzaj wydawniczy: książka. Na potrzeby repozytorium czy bibliografii wystarczający jest typ „książka”, ale już do oceny parametrycznej jednostek wymagane są wszystkie wyżej wymienione rodzaje piśmiennicze dokumentów. Przy połączeniu bibliografii z repozytorium, a takie jest założenie przyszłościowe BPP UJ, również należało uwzględnić różnice w typach dokumentów. Potrzebny był kompromis i wybór optymalnej i najbardziej funkcjonalnej grupy dokumentów, jak również ich liczby. Typy dokumentów zastosowane w BPP UJ to:
− książka, monografia,
− skrypt,
− podręcznik,
− doktorat, praca dyplomowa,
− artykuł (rozdział) w książce,
− artykuł w materiałach konferencyjnych,
− hasło w encyklopedii, słowniku,
− artykuł w czasopiśmie,
− redakcja serii,
− redakcja czasopisma,
− redakcja materiałów konferencyjnych,
− redakcja publikacji zbiorowej,
− redakcja encyklopedii, słownika,
− recenzja,
− norma,
− zgłoszenie patentowe,
− patent,
− inne materiały niepublikowane,
− dokument dźwiękowy,
− dokument filmowy,
− atlas, mapa,
− bibliografia.
Autor już na etapie pisania tego artykułu miał świadomość, że podana lista typów dokumentów nie jest zamknięta i prawdopodobnie wiele razy będzie się zmieniać już po oficjalnym uruchomieniu systemu. Jest to udowodnione na podstawie doświadczeń innych bibliotek tworzących systemy bibliograficzne. Obecnie jednak spełnia swoją rolę, ponieważ osoby uzupełniające dane w wersji testowej nie napotkały do tej pory na problemy z zakwalifikowaniem wprowadzanych opisów do odpowiednich typów dokumentów.
Kolejnym etapem prac było określenie głównych kolekcji. Baza została podzielona na trzy kolekcje, odpowiadające podziałowi w ankietach parametrycznych, co powinno być najbardziej funkcjonalne z punktu widzenia przyszłych użytkowników (Ilustracja 1). W każdej kolekcji używany jest ten sam zestaw typów dokumentów.
Ilustracja 1. Główne kolekcje w BPP UJ
Źródło: Bibliografia Publikacji Pracowników UJ [dok. elektr.]
http://bpp.uj.edu.pl/bpp/xmlui/community-list [odczyt: 10.08.2014]
Prezentacja metadanych
Podstawowym formatem metadanych w Dspace jest Dublin Core. Swoją popularność w bibliotekach, repozytoriach i archiwach cyfrowych prawdopodobnie zawdzięcza prostocie. W wersji podstawowej składa się z 15 elementów: tytuł, twórca, współtwórca, temat, opis, wydawca, data, rodzaj, format, identyfikator, źródło, język, powiązania, zasięg, prawa. Jednak Dublin Core w tej wersji dla użytkowników okazał się niewystarczający, dlatego powstała nowa wersja formatu, która ma zdefiniowane 55 terminów [DCMI Usage Board 2012, dok.
elektr.]. W nowej wersji można uszczegóławiać i rozszerzać znaczenie elementów podstawowych.
Dspace ma zdefiniowane 55 terminów Dublin Core. Na potrzeby BPP UJ zostały one rozbudowane do 106. Przykładowy zestaw metadanych dla książki z elementami Dublin Core przedstawia ilustracja 2.
Ilustracja 2. Przykładowy zestaw metadanych w BPP UJ
Typ: Książka
Nazwa pola: znacznik Obow. Powt.
tytuł: dc.title tak Nie
tom: dc.description.volume * nie Nie
wariant tytułu: dc.title.alternative * nie Tak
autor: dc.contributor.author * tak Tak
współtwórca: dc.contributor.other * nie Tak
tłumacz: dc.contributor.translator * nie Tak
redaktor: dc.contributor.editor * nie Tak
instytucja sprawcza: dc.contributor.institution * nie Tak
wydanie: dc.description.edition * nie Nie
miejsce wydania : wydawca: dc.pubinfo * tak Tak
data wydania: dc.date.issued tak Nie
seria: dc.description.series * nie Tak
ISBN: dc.identifier.isbn * nie Tak
eISBN: dc.identifier.eisbn * nie Tak
DOI: dc.identifier.doi * nie Nie
adres URL: dc.identifier.weblink * nie Tak
data dostępu: dc.date.accession * nie Tak
strony: dc.description.physical * tak Nie
uwagi: dc.description.additional * nie Nie
abstrakt w j. polskim: dc.abstract.pl * nie Nie
abstrakt w j. angielskim: dc.abstract.en * nie Nie
abstrakt w j. dokumentu: dc.abstract.other * nie Nie słowa kluczowe w j. polskim: dc.subject.pl * nie Tak słowa kluczowe w j. angielskim: dc.subject.en * nie Tak
słowa kluczowe w j. dokumentu: dc.subject nie Tak
punktacja wydziałowa: dc.description.points * nie Nie liczba arkuszy wydawniczych: dc.description.publication * nie Nie wydział:Instytut/Zakład/Katedra
:
dc.affiliation * nie Tak
język: dc.language tak Tak
* elementy Dublin Core utworzone w BPP UJ
Źródło: Drabik Adrian, Mesek Łukasz, Szafrański Leszek. Zestaw typów dokumentów i metadanych dla bazy bibliograficznej pracowników UJ [dok. elektr.][odczyt 10.08.2014]
Metadane w BPP UJ prezentowane są w pięciu formatach: opis skrócony do szybkiego przeglądania bibliografii (lista tytułów), opis ciągły do zestawień bibliograficznych, opis tabelaryczny do rozdzielenia poszczególnych stref opisu w celu bardziej czytelnej prezentacji metadanych podobnie jak w katalogu bibliotecznym, opis pozycji z terminami Dublin Core przetłumaczonymi na język polski i metadane (Dublin Core) z oryginalnymi nazwami.
Z poziomu opisu skróconego, opisu ciągłego i opisu tabelarycznego jest możliwość wydruku i eksportu metadanych do formatów PDF, RIS i BibTeX.
Funkcjonalność systemu
Wyszukiwanie danych w systemie zostało zorganizowane na dwa sposoby. Dla użytkownika zostały przygotowane ekrany: „przeglądaj” i „szukaj”. Poprzez zakładkę
„przeglądaj” użytkownik dysponuje wyborem indeksów: tytuły, autorzy, daty wydania, typ dokumentu, afiliacja, tytuł czasopisma, słowa kluczowe w j. polskim, słowa kluczowe w j.
angielskim, słowa kluczowe w innych językach. W panelu „szukaj”, poza wyszukiwaniem prostym jest możliwość filtrowania zapytań poprzez dodawanie kolejnych filtrów i łączenie zapytań za pomocą operatorów Boole’a. Pozwala to na tworzenie zestawień bibliograficznych na poziomie wydziałów, instytutów, indywidualnych pracownika, za określony okres według dat wydania i według typów dokumentów. Wydziały, instytuty i typy dokumentów wybiera się z listy. W panelu „szukaj” znajduje się również funkcja „odkryj” (ang. discover), która pozwala na szybkie odnalezienie danych na wyszukanych stronach. Na ilustracji 3 przedstawiony jest widok zakładki „szukaj” z trzema filtrami.
Ilustracja 3. Ekran „Szukaj” z dodanymi trzema filtrami
Źródło: Bibliografia Publikacji Pracowników UJ [dok. elektr.]
http://bpp.uj.edu.pl/bpp/xmlui/discover [odczyt: 10.08.2014]
Pracownicy UJ nie muszą zakładać konta w BPP UJ, ponieważ logowanie do programu odbywa się poprzez punkt logowania UJ. Dodatkową korzyścią połączenia tych dwóch systemów jest automatyczne pobieranie danych o pracowniku i rozpoznawanie go na poziomie wypełniania formularzy z danymi do bibliografii. W ten sposób w trakcie wprowadzania danych o publikacjach automatycznie z SAP UJ pobierane są imiona i nazwiska autorów, jeżeli są pracownikami UJ, oraz jednostka, w której pracują. W przyszłości system ma zostać połączony również z systemem USOS, skąd będą pobierane dane doktorantów UJ.
Do metadanych artykułów, które są publikowane w czasopismach tzw. punktowanych czyli takich, które znajdują się na Wykazie Czasopism Naukowych Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w częściach A, B, C, system na podstawie numeru ISSN, tytułu i roku wydania dodaje punkty, które wyświetlają się pod opisem publikacji. Jednak żeby ta opcja działała poprawnie, wykazy są sprawdzane przed importem do systemu. Podyktowane jest to brakiem ujednolicenia wpisywanych tytułów na poziomie ministerstwa oraz błędami w nazwach i numerach ISSN. Po kontroli pliki konwertowane są do formatu CSV i importowane do BPP UJ.
Dodatkowo w systemie dodane zostały metadane: liczba arkuszy wydawniczych i punktacja wydziałowa, które wprowadzane są ręcznie przez redaktorów na podstawie informacji dostarczanych przez autorów, biblioteki i sekretariaty wydziałów.
Model organizacji pracy w BPP UJ
W Bibliotece Jagiellońskiej, w Oddziale Zbiorów Cyfrowych została wyodrębniona Sekcja Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego (RUJ). Jest to zespół pracowników, który zajmuje się obsługą i koordynacją prac nad uzupełnianiem bibliografii oraz, po zakończeniu projektu HaZarD, rozpocznie proces tworzenia Repozytorium UJ. Już na etapie budowy systemu została również nawiązana współpraca z bibliotekami wydziałowymi i instytutowymi UJ w celu pozyskiwania danych do bibliografii. W trakcie spotkań z przedstawicielami bibliotek uzyskane zostały informacje na temat funkcjonowania kilku baz indeksujących publikacje pracowników na uniwersytecie. W Collegium Medicum UJ tworzona jest Bibliografia UJ CM w systemie Expertus. Baza opracowywana jest przez Oddział Informacji Naukowej Biblioteki Medycznej UJ CM. Na Wydziale Matematyki i Informatyki działa baza publikacji pracowników w oprogramowaniu APACZ [APACZ – Autorzy, Publikacje, Artykuły i Czasopisma, dok. elektr.]. Baza ta jest tworzona bez współudziału biblioteki wydziałowej. Uzupełnianiem danych zajmują się osobiście pracownicy wydziału. W Instytucie Geografii i Gospodarki Przestrzennej funkcjonuje baza bibliograficzna, do której dane wprowadza oddelegowany do tego zadania pracownik. Również w tym przypadku biblioteka instytutowa nie uczestniczy w tworzeniu bazy. Według uzyskanych informacji bazy zostały wykonane na zlecenie jednostek przez firmy zewnętrzne. Zanalizowane zostały również strony internetowe wydziałów. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że, na stronach większości wydziałów zamieszczane są listy z publikacjami pracowników. W
nielicznych jednostkach UJ takich informacji nie ma lub podane są tylko wybrane, najciekawsze publikacje.
W celu dalszej współpracy z jednostkami i bibliotekami UJ, w Sekcji RUJ został powołany pełnomocnik ds. kontaktów z pracownikami, którzy będą zbierać dane do BPP UJ.
Dodatkowo przygotowywana jest instrukcja wprowadzania danych oraz materiały szkoleniowe, które mają przygotować bibliotekarzy do nowych zadań. W pierwszym etapie została nawiązana współpraca z trzema wydziałami UJ: Wydziałem Zarządzania i Komunikacji Społecznej, Wydziałem Matematyki i Informatyki oraz Wydziałem Studiów Międzynarodowych i Politycznych. Współpraca polega na dostarczaniu przez pracowników wydziałów do RUJ wykazów publikacji: w pierwszej kolejności za lata 2012–2013, a następnie na udziale w testowej ocenie parametrycznej jednostek w nowym systemie.
Przewidziany jest automatyczny eksport metadanych z BPP UJ do ankiet wydziałowych i ich uzupełnianie w systemie SAP oraz tworzenie listy publikacji za poszczególne lata. Na ilustracji 4 przedstawiony jest model organizacji pracy w BPP UJ, a w późniejszym etapie – w Repozytorium UJ.
Ilustracja 4. Model organizacji pracy w BPP UJ. Opracowanie własne.
Źródło: Opracowanie własne
Według wstępnych założeń, metadane będą uzupełniane w bazie przez pracowników Sekcji RUJ, bibliotekarzy z bibliotek wydziałowych i instytutowych oraz pracowników UJ, którzy będą sami chcieli uzupełniać swoje konto. Po wpisaniu do formularzy dane, zanim zostaną udostępnione w internecie, będą pojawiać się na panelu kontrolnym redaktora, który po skorygowaniu ewentualnych błędów i sprawdzeniu kompletności będzie zatwierdzał je do publikacji. Ten sposób deponowania jest możliwy ze względu na panel kontroli dostępu, który gwarantuje nadawanie uprawnień na poziomie pojedynczych osób i grup użytkowników.
Podsumowanie
System budowany w ramach projektu HaZarD stanowi punkt wyjścia do tworzenia uczelnianego repozytorium publikacji pracowników oraz prac dyplomowych doktorantów i studentów UJ. Dla Biblioteki Jagiellońskiej jest to szansa na stworzenie kompletnej bazy danych, zawierającej opisy bibliograficzne prac powstających na uniwersytecie, która będzie wykorzystywana przez wszystkie jednostki UJ. Baza będzie również używana do oceny parametrycznej oraz różnego rodzaju ankiet, analiz i statystyk na poziomie całej uczelni, pojedynczego wydziału czy instytutu. Kompletność bibliografii uzależniona jest w pierwszej kolejności od odpowiednich zarządzeń władz uczelni. Zarządzenia nakładają na pracowników obowiązek dostarczania własnych prac do biblioteki. Brak odpowiednich zapisów i wsparcia finansowego może być przyczyną zahamowania rozwoju systemu.
Najcenniejszy wydaje się fakt, że Bibliografia Publikacji Pracowników powstaje w Bibliotece Jagiellońskiej. Jednak sukces tego przedsięwzięcia uzależniony jest od wielu czynników, między innymi od zaangażowania pracowników naukowych i bibliotekarzy z bibliotek wydziałowych i instytutowych we współtworzenie bibliografii.
Czy przyjęte założenia okazały się słuszne, czy wymagają poprawy okaże się po oficjalnym uruchomieniu bazy.
Bibliografia
1. APACZ – Autorzy, Publikacje, Artykuły i Czasopisma [dok. elektr.]. http://apacz.matinf.uj.edu.pl [odczyt:
17.08.2014].
2. DCAT Discussion Forum (2013). [dok. elektr.]. http://www.dspace.org/community [odczyt: 18.08.2014].
3. DCMI Usage Board (2012). DCMI Metadata Terms [dok. elektr.]. http://dublincore.org/documents/dcmi- terms [odczyt: 18.08.2014].
4. Garczyńska, Maria (2006). Bibliografie publikacji pracowników państwowych szkół wyższych w Polsce w świetle badań ankietowych. Przegląd Biblioteczny R. 74, z. 1, s. 60–76.
5. Garczyńska, Maria (2013). Bibliograficzne bazy danych w ocenie pracowników i jednostek szkół wyższych w Polsce. W: Derfert-Wolf, Lidia red. Bibliograficzne bazy danych i ich rola w rozwoju nauki: II Konferencja naukowa Konsorcjum BazTech, Poznań, 17–19 kwietnia 2013. Poznań, s. 1–12 [dok. elektr.].
http://eprints.rclis.org/22539/1/garczynska.pdf [odczyt: 17.08.2014].
6. Legeżyńska, Aleksandra (2006). Dorobek naukowy pracowników uniwersytetów w Polsce – problemy rejestracji elektronicznej. Zagadnienia Informacji naukowej nr 2, s. 59–75.
7. Sapa, Remigiusz (2010). Access to Scholarly Output of Academic Staff: Bibliographic Databases and Institutional Repositories in Polish Academic Libraries. Libri Vol. 60, Iss. 1, p. 78–91.
8. Sójkowska, Iwona; Barańska-Malinowska, Barbara (2011). Bibliografia publikacji pracowników źródłem informacji wspomagającej przygotowanie oceny jednostek naukowych. W: Szarski, Henryk; Dudziak, Danuta red. III Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, s. 17–31.
9. Szarski, Henryk; Dudziak, Danuta red. (2011). III Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 344 s.
10. Woźniak, Barbara (2013). Dokumentacja dorobku naukowego pracowników uczelni wyższych – rola
bibliotek w budowaniu społeczeństwa wiedzy [dok. elektr.].
http://www.wsb.pwr.wroc.pl/files/prv/id105/IV%20WSB%20prezentacje/19%20czerwca%20%20sroda/III
%20Sesja/04.%20Wozniak_Barbara_Dokumentowanie.pdf [odczyt: 18.08.2014].
11. Zawadzka, Aleksandra (2011). Rejestracja dorobku pracowników uniwersytetów. Dotychczasowe dokonania i spojrzenie w przyszłość. W: Szarski, Henryk; Dudziak, Danuta red. III Wrocławskie Spotkania Bibliotekarzy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, s. 61–71.
Lista bibliografii dostępnych online
Nazwa uczelni Nazwa bibliografii Adres URL
Uniwersytet Wrocławski Bibliografia publikacji pracowników i
doktorantów Uniwersytetu Wrocławskiego http://www.bu.uni.wroc.pl/publikac je
Uniwersytet Gdański Bibliografia Publikacji Pracowników, Doktorantów i Studentów Uniwersytetu
Gdańskiego http://expertus.bg.univ.gda.pl Politechnika Krakowska Bibliografia Publikacji Pracowników
Politechniki Krakowskiej
http://suw.biblos.pk.edu.pl/browse ByAuthor&db=BPP
Politechnika Koszalińska Bibliografia Prac Pracowników
http://biblioteka.tu.koszalin.pl/joo mla/index.php?option=com_conten t&view=article&id=136&Itemid=1 40
Uniwersytet Medyczny w
Białymstoku Bibliografia publikacji pracowników
Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku http://biblioteka.amb.edu.pl/expert us/index.html
Politechnika Białostocka Publikacje Pracowników PB http://katalog.pb.edu.pl/F/?func=fi nd-b-0&local_base=bpb03
Uniwersytet w Białymstoku Publikacje Pracowników Naukowych UwB
http://katalogi.uwb.edu.pl/F/264GL V1Y776PHC78VNK4DV5I2AQ6 F1BXJNYHJGDJLSJMEFSLU8-
02804?func=find-d-0
Akademia Techniczno- Humanistyczna w Bielsku-Białej
Bibliografia Dorobku Piśmienniczego Pracowników Akademii Techniczno- Humanistycznej w Bielsku-Białej od roku
1999
http://bibl.ath.bielsko.pl/~expertus/
0/
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Baza Dorobku Naukowego Pracowników Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w
Bydgoszczy
http://bibliografia.ukw.edu.pl/
Akademia im. Jana Długosza w
Częstochowie Bibliografia publikacji pracowników WSP w
Częstochowie (1994-) http://www.bg.ajd.czest.pl/WSPCZ /uep.shtml
Gdański Uniwersytet Medyczny Bibliografia Gdańskiego Uniwersytetu
Medycznego http://medline.amg.gda.pl/expertus/
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku
Bibliografia publikacji pracowników Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu
w Gdańsku od r. 2000
http://www.awfgda.expertus.com.p l/e/
Politechnika Gdańska Katalog Prac Naukowo-Badawczych
Politechniki Gdańskiej http://prace-nb.pg.gda.pl/
Akademia Morska Bibliografia Pracowników AM http://bg.am.gdynia.pl/katalog/cdi/s ezam_search.html
Politechnika Śląska Bibliografia Publikacji Pracowników
Politechniki Śląskiej od 1988 http://www.bg.polsl.pl/expertus/p/
Śląski Uniwersytet Medyczny Bibliografia Publikacji Pracowników Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w
Katowicach (d. ŚAM) od 1990 http://213.227.100.63/expertus/
Politechnika Świętokrzyska Publikacje Naukowe Pracowników http://www.dorobek.tu.kielce.pl/pu blikacje/publikacje_szukaj.php?
Uniwersytet Pedagogiczny im.
Komisji Edukacji Narodowej
Bibliografia Publikacji Pracowników Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji
Edukacji Narodowej w Krakowie
http://www.up.krakow.pl/biblio/bib liografia/index.php?base=bib
Akademia Górniczo-Hutnicza Bibliografia Publikacji Pracowników AGH http://www.bpp.agh.edu.pl/new/
Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
Bibliografia publikacji pracowników Akademii Wychowania Fizycznego w
Krakowie (od roku 2009)
http://biblioteka.awf.krakow.pl/bib/
Uniwersytet Ekonomiczny w
Krakowie Dorobek http://gollum.uek.krakow.pl/bazy_a
e/dorobek_multi/index.cgi
Collegium Medicum Uniwersytet
Jagielloński Bibliografia UJ CM
http://expertus.bm.cm- uj.krakow.pl/Bibliografia/index.ht
ml
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Uniwersytet Medyczny w Lublinie Baza Danych Publikacji Naukowych
Pracowników
http://bpp.am.lublin.pl/public_mult iseek.php
Politechnika Lubelska Publikacje Pracowników Politechniki
Lubelskiej http://pub.pollub.pl/
Uniwersytet Marii Curie-
Skłodowskiej Bibliografia publikacji pracowników UMCS http://libases.umcs.lublin.pl/expert us/pub/
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Baza publikacji pracowników Uniwersytetu Przyrodniczego
http://syzyf.up.lublin.pl/~prace/pub lic/
Akademia Sztuk Pięknych im.
Wł. Strzemińskiego w Łodzi Bibliografia Akademii Sztuk Pięknych im.
Wł. Strzemińskiego w Łodzi http://expertus.asp.lodz.pl/
Politechnika Łódzka BIBLIO Bibliografia Dorobku Piśmienniczego Pracowników Politechniki
Łódzkiej od 2004 http://212.51.210.184/~expertus/e/
Uniwersytet Łódzki Bibliografia publikacji pracowników Uniwersytetu Łódzkiego
http://212.191.71.9/
http://unilodz2.expertus.com.pl/cgi -bin/expertus.cgi
Uniwersytet Medyczny w Łodzi Bibliografia Publikacji Pracowników
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi http://www.bg.umed.lodz.pl/pl/um/
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
Bibliografia publikacji pracowników
Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu http://bg.ue.poznan.pl/all/
Uniwersytet Medyczny w
Poznaniu Bibliografia Pracowników UM w Poznaniu http://150.254.179.40/bazy/publika cje/
Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
Bibliografia publikacji pracowników Akademii Wychowania Fizycznego w
Poznaniu
http://klio.awf.poznan.pl/bp/index.
php
Politechnika Poznańska Bibliografia Publikacji Pracowników
Politechniki Poznańskiej BIBLIO http://library.put.poznan.pl/bib/
Uniwersytet Rzeszowski Bibliografia Publikacji Pracowników Uniwersytetu Rzeszowskiego (2001-...)
http://bibliografia.univ.rzeszow.pl/0 1/
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
PUBLI Baza Publikacji naukowych pracowników ZUT
http://www.aleph.zut.edu.pl/F/?fun c=find-b-0&local_base=tus03
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Bibliografia Dorobku Naukowego Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w
Szczecinie
http://bibliografia.pum.edu.pl/
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Bibliografia publikacji pracowników i doktorantów Uniwersytetu Mikołaja
Kopernika w Toruniu
http://212.122.203.4/splendor/umk/
Warszawski Uniwersytet Medyczny
Bibliografia Publikacji Pracowników Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
http://bibl.amwaw.edu.pl/expertus/
p/index.html
Politechnika Warszawska BIBLIOgrafia prac pracowników Politechniki Warszawskiej
http://gate.bg.pw.edu.pl/F/?func=fi nd-b-0&local_base=wtu03
Uniwersytet Warszawski Bibliografia Uniwersytetu Warszawskiego http://bibliografia.icm.edu.pl/g2/
Uniwersytet Medyczny we
Wrocławiu Bibliografia Publikacji Pracowników
Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu http://156.17.60.59/expertus/w/
Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
Bibliografia Publikacji Pracowników Akademii Wychowania Fizycznego we
Wrocławiu
http://aleph.awf.wroc.pl/expertus/w ww_expertus/p/
Politechnika Wrocławska Centrum Wiedzy i Informacji Naukowo- Technicznej Politechniki Wrocławskiej Baza
DONA
http://apin2.bg.pwr.wroc.pl/Aleph/
wysz_aut.htm
Uniwersytet Przyrodniczy we
Wrocławiu Publikacje Pracowników UP http://aleph18.bibl.up.wroc.pl/F?fu nc=find-b-0&local_base=arw03
Uniwersytet Zielonogórski System Komputerowej Ewidencji Publikacji http://publikacje.uz.zgora.pl:7777/s kep/toolbox.show_main_page_pl
Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy im. J.J.
Śniadeckich w Bydgoszczy
Bibliografia publikacji pracowników Uniwersytetu Technologiczno- Przyrodniczego im. J.J. Śniadeckich w
Bydgoszczy
http://www.bg.utp.edu.pl/expertus/
Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych w Dęblinie
Bibliografia Publikacji Pracowników Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych
w Dęblinie http://expertus.wsosp.pl/
Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk
Lądowych we Wrocławiu Baza ZMECH http://www.wso.wroc.pl/bg/expertu
s/zmech/