Stanisław Gibasiewicz
Zbiór numizmatyczny Biblioteki
Kórnickiej
Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 5, 315-316
ZBIÓR NUM IZM ATYCZNY BIBLIOTEKI KÓRNICKIEJ
N ie w iem y, kiedy pow stała kórnicka kolekcja num izm atyczna. Jedyną, i to niepew ną, w sk azów k ą jest istn ien ie w zbiorze brakteatu opraw nego (który p rzyp u szczaln ie w ca le nie b y ł m onetą), opisanego przez S troń czyń - sk iego w jego d ziele P ien iądze P ia s tó w w w yd an iu z r. 1847 na s. 10 spisu m onet zbioru Tadeusza W olańskiego. P isze tam Strończyński, że 12 takich brakteatów znaleziono w K ru szw icy i rozdano je do cen n iejszych zbiorów w kraju. N ie podaje autor ani daty zn alezienia tych brakteatów czy m eda lionów , ani rozdania ich; w każdym razie m usiało to się stać na k ilka lat przed r. 1847. W ow ych latach T ytus D ziałyń sk i stw arzał i pom nażał bib lioteczn e i m u zealn e zbiory kórnickie, je st przeto rzeczą w ie lc e p raw dopodobną, że założył, a co najm niej pokaźnie p ow ięk szy ł także zbiór num izm atyczny. Można to tym bardziej przypuszczać, że w skali ogólnej istn iało w ten czas duże zain teresow an ie dla n um izm atyki. O czyw iście n ie m ożna w yłą czy ć p óźn iejszego nabycia w spom nianego brakteatu z inn ego zbioru.
W ch w ili w yb u ch u w o jn y b yła to kolekcja pokaźna pod w zględ em ilości i w artości. N iestety b yła zin w en taryzow an a tylk o w drobnej części, n ie m ożna w ięc jej ów czesn ego stanu w p ełn i odtw orzyć. W okresie w ojen n ym k olekcja ta u legła częściow em u rozproszeniu. Z ocalałych m on et oznaczona b yła w ięk szość m onet polskich, reszta zu p ełnie nie opracowana.
W listopadzie 1953 r. przystąpiono do uporządkow ania, opracow ania i zin w en taryzow an ia tego zbioru. Praca ta obecnie dobiega końca. W m ie j sce daw nych, zu p ełn ie przypadkow ych, w ięc bardzo rozm aitych p udeł i opakow ań, zastosow ano pudła jed n olite w yk on an e w Introligatorni U n iw ersyteck iej w Poznaniu oraz torebki do m onet, n ie papierow e, jak ie są zazw yczaj w zbiorach, lecz celofan ow e z p apierow ym języczkiem . Te torebki celofan ow e ok azały się bardzo praktyczne.
O gółem zbiór liczy 8795 m onet, z czego 120 stan ow ią n abytki z darów z ostatnich czasów . Z decyd ow an ie p rzew ażają m on ety polskie, których je st 7676 sztuk. P ien ięd zy p apierow ych je st 410 sztuk, w ięk szość to asygn aty z czasów p ow stan ia k ościuszkow skiego. Także i w ty m zakresie zbiór został w ostatnich czasach pom nożony przez dary, m ięd zy in n y m i zm arłej w styczn iu 1954 r. w w iek u 91 lat Ju lii Z aleskiej, p ierw szej
3 1 6 S T A N I S Ł A W G I B A S I E W I C Z
i w ielo letn iej k ierow n iczk i jednego z Z akładów K órnickich, S zk oły G ospo darstw a D om ow ego w K uźnicach pod Zakopanem .
Zbiór n um izm atyczn y B ibliotek i K órnickiej utracił w ięk szość n ajcen n iejszych m on et i dzisiaj okazów rzadkich i w artościow ych m a n iew iele. Wadą jego jest też to, że pochodzenie m onet n ie je st znane, co je st szcze gó ln ie w ażne dla m on et w czesn ośred n iow ieczn ych i średn iow iecznych. P o chodzą one n iew ą tp liw ie z w ykopalisk, tak zw anych skarbów, ale jak ich 7 N iestety n ie w iem y tego ani o m onetach polskich, czeskich czy n iem iec kich, ani także dirhem ach arabskich łub n ieliczn ych m onetach starorzym skich, które m ogą o czy w iście też pochodzić z w yk op alisk niepolskich. P rzypu szczalnie n iejed n e dane w tych spraw ach znajdą się w papierach po D ziałyńskich, ale ich w yszu k an ie je st jeszcze pracą do w ykonania.
Wśród p ien ięd zy polskich stosunkow o n ajliczniej reprezentow ane są m on ety z XV I w ieku, jednakże i tutaj brak m on et o w yższej wartości. T oteż zrozum iały je st zu p ełn y brak m onet polskich z czasów W łady sław a IV, za którego panow ania bito w yłączn ie półtalarki, talary i czer w on e złote, i to tak w K oronie, jak i w Gdańsku, Toruniu i Elblągu.
W zbiorze kórnickim są ty lk o m osk iew sk ie m on ety tego króla z cza sów, gdy jako królew icz polski był w ielk im k sięciem M oskwy (1610— 1634).
N atom iast uderzająco słabo reprezentow ane są w zbiorze kórnickim m on ety S tan isław a A ugusta, bardzo in teresu jące choćby przez to, że m onarcha ten starał się od sam ego początku panow ania uzdrow ić zupełnie zabagnione stosu nk i m onetarne w P olsce i m im o znanych trud n ych w a runków p olityczn ych i gospodarczych dokonał praw dziw ego odrodzenia m enn ictw a i m onety.
W zw iązku z opracow aniem zbioru num izm atycznego B ibliotek a stara się obecnie u zupełnić istn iejące luki w zakresie m on et polskich i już w ostatnim czasie udało się n iejed n e braki nadrobić.