Przemysł i Handel Górnośląski, 1925, [R.3], t. 8, z. 3/4

u (Pu M ^IW.

^ n

Z e s z y t Nr. 3/4 <9/10 1925) Katowice, Maj 1925 T o m . VIII.

Czasopismo poświęcone sprawom gospodarczym

R e d a k t o r n a c z e l n y : Dr. Zbigniew Dalski

R e d a k t o r w W a r s z a w i e : Al. Jackowski, ul. Marszałkowska 33.

S e k r e t a r z r e d a k c j i : Józef Banaś

Z a r z ą d w y d a w n i c t w a : Dr. Zbigniew Dalski i Dyrektor Edward Chwatczyński R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : Katowice, ul. Sobieskiego, Telefon 962.

f y

1 egz. z przesyłka: w kraju 10 zł. Kwart.

I f „ 1 „ „ zagranicy 15 zł. „ ik ODłaszen wvsv I b odiinistr.noż

W .O L S Z E W IC Z : Wakacyjne kursy górnośląskie.

^ ® Inż. J. K IE D R O Ń : Sytuacja ekonomiczna w Polsce.

Inż. KAROL KISZKA: Organizacja przemysłu polskiego jako problemat go®

^ spodarki narodowej.

STA NISŁA W W A R lA L SK I: Stosunki handlowe między Czechosłowacją a Polską.

JA N U SZ P IL E C K I: Ustawa o rozbudowie miast.

Dr. Inż. JOBREI: II. Zasadnicze uwagi do przedłożenia budowlanego rządu.

Inż. R. SZ A N IA W SK I:

JA N U SZ BUTLER ^ Bezpośrednie komunikacje z zagranicą.

Dr. S T A N IS Ł A W NAH LIK : Łotwa i Estonja.

A LFR ED S 1E B E N E IC H E N : Ruch portowy w Gdańsku.]

in ż .

KAROL K ISZKA : Kronika gospodarcza hutnictwa górnośląskiego za czas od 1 do 15 maja 1925 r.

P I L : Kronika węglowa.

Z A K R Z E W S K I: Kronika skarbowa / / Kronika ustawodawcza.

N OTATKI.

( F e n o m e t a l

(T o w a rz y stw o ż e l a z o ~ m e t a l o w e fp . z ogr. odp.

f f l & t o t m c e

Tel. 1726, 1980, 2287,2835 / Adr. depesz: Ironmetal (Rud. Mosse Code)

Oddz.

J l t e t a l i

Nowe metale, stare metale, materjaly do rafinowania. Kompo­

zycje.— Półfabrykaty

Własna odlewnia metali

Oddz.

T u r o w c ó w

a) Ferromangan, Ferrosili- cium i wszelkie inne Ferrostopy.

b) Surowiec stalisty, gi- serski, hematyt, zwier­

ciadlisty itd.

c) Ruda żelazna i manga­

nowa, ruda cynkowa i ołowiana^

Oddz.

Oddz.

f z m e l c u

S z m e l c wszelkiego rodzaju dla pieców wielkich, martynow- skich, odlewni żelaza

i t. d.

Ż e l a z a fk a iid lo w e g o i materjałónr Golejowycfi

Żelazo sztabowe, drut walcowany, blachy, pół­

fabrykaty, kęsy, bloki i t. d. Szyny i wszelkie materjaly umacniające, lokomotywy, wozy i t. d.

FILJE:

W a r s z a w a M w a & ó w

Żórawia 27 / Tel. 406-03, 402-20 Brodzińskiego 19 / Tel. 11-86

Z A S T Ę P S T W A - Pijarska 7 / Telefon 45—46

£ & d x ‘& ie l§ fo a > £ m > ó n >

Jasna 16 Gdańska 135 Kościuszki 8 /

Tel.

m a g a z y n y i €dlemmia p r z y tfz y fo ie A l f r e d a

HUTA HOHENLOHE (P. Górny Śląsk.)

PRZEMYSŁ i HANDEL

Nr. 3/4. Tom VIII 1925. GÓRNOŚLĄSKI

POLSKIE

KOPALNIE SKARBOWE NA GÓRNYM ŚLĄSKU

Spółka d ile ria w n a

SOCiĆTĆ FERMIE RE DES MINES FISCALES DE L’lT A T P O LO N AIS EN H A U T E SILĆSIE

Królewska Huta

Telefon 136-140 Rynek L. 9-15

Sprzedaż

z kopalń: Król, Bielszowice, Knurów

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr- 3/4- Tom VIH 1925-

B u ta B is m a r k a

f t f a j t l u h i W i e l k i e

G ó r n y Slcąsttc

Produkty:

Surówka, koks, siarczan amoniakalny, benzol surowy, cegły żu­

żlowe, wodór, tlen.

Żeliwo i odlewy stalowe według modeli.

Żelazo grubo i drobno ziarniste, taśmowe i fasonowe.

Stal Siemens-Martin, sprężynowa, resorowa, na hacele, na lemiesze Kute, żłobkowane podkowy, półfabrykat.

Zimno walcowane żelazo obręczowe i taśmowe we wszelkich wy- miarach, stal taśmowa do czółenek pokojowych {kartony).

Cienka blacha bajcowana do sztancowania, zaginania, emaliowa­

nia, do krycia dachów, cynowania, blachy do dynamomaszyn stopowe i niestopowe.

Blachy grube na cysterny, kolty, okręty, blachy Coumpound na pługi, do budowy skarbców.

Stal narzędziowa i konstrukcyjna, walcowana i kuta w prętach, taśmach, blachach i formach do budowy maszyn, samochodów i aeroplanów. Specjalne sorty dla wyrobu broni i opancerzeń pocisków, min, luf karabinowych, tarcz ochronnych, stal świ­

drowa do wszystkich gatunków skał.

Kutożelazne rury: gazowe, kołnierzowe, kotłowe, szlamowe, wier­

tnicze, do rurociągów ropnych, bez szwów, tępo spojone, samo­

rodnie spawane do 1500 mm przekroju, kształtki i fasony rurowe Materjaly kolejowe do budowy nawierzchniowej jak: złącza szy­

nowe, zaciski i podkładki, szyny wąskotorowe i kopalniane.

l i l i i ]

2

PRZEMYSŁ i HANDEL

Nr. 3/4. Tom VIII 1925. GÓRNOŚLĄSKI

Dyrekcja Kopal ń Księcia Pszczyńskiego

Piżrstiich Piessisclte BergwertedBrelition — KATOWICE

Telefon: Katowice nr. 666, 667, 668, 669 — Adr. telegraficzny: Plessergruben, Katowice

W ę g i e l k a m i e n n y

z kopalń: Emanuelssegen, Fursten, Boera, Heinrichsfreude, Brade, He i nr i c hs g l i i c k, Pr i nz en, Neugliickauf, Barbara, Aleksander

Wyroby cementowe, cegły i dolomit

własnego przedsiębiorstwa

Sprzedał węgla i brykietów

przez „UNITAS", Spółka węglowa z ogranicz, odpowiedz., Katowice ( „ U N I T A S " , Kohlenhandelsgeseilschaft m. b. H., K a t o w i c e ) Telefon Katowice Nr. 666, 667, 668,669 — Adres telegr.: „ U n i t a s "

H s p o I h q $ c in t e r e s ó w :

1. Fabryka kamiensi© wąglanycBn brykietów, Spółka z ogr.odp., Dziedzice,

(Steinkohlenbrikettfabrik O. m. b. H., Dziedzice), brykiety w formatach 700 gr., 3 i 5 kg.

Sprzedaż przez „Unitas“, Spółka z ogr. odp.

Górnośląska Fabryka m ateriałów wybuchowych, Spółka Akcyjna, Łaziska Górne, G. al., (Oberschlesische Sprengstoffwerke, Spółka Akcyjna, Ober-Lazisk) Telefon: Mikołów 55 i 64 — Adres telegr.: „Oswag“, M i k o ł ó w .

M a t e r j a ł y w y b u c h o w e dla górnictwa, dynamit wszelkiego rodzaju, materjały, wybuchowe bezpieczne dla użycia w kopalniach zagrożonych gazem lub pyłem węglowym, materjały wybuchowe do karczowania pniaków — Własne chodniki doświadczalne spłonki wybuchowe, lonty i inne przybory zapalcze.

. Zakłady Elektro w Łaziskach Górnych, Sp. z o. p., (dawn.: Ki aft- u. Schmelz- werke Prinzengrube G. m. b. H.), Tel.: Mikołów 5, 115, 135, Adr. tel.: „Elektro", Mikołów.

Przedsiębiorstwo prowadzi elektrownię o mocy 25 000 KW., pracującą na wspólnej sieci z Elektrownią Okręgową Pszczyńską i wyrabia karbid, krzemian żelaza, oraz smołę, wydobytą przy niskiej temparaturze z węgla kamiennego.

4« Elektrownia ©kręgowa Ligota Sp.z o.p., (dawn. :Uberland werk Pless, Teł.:Katowice Nr. 2695 w Ligocie — Dostarczanie prądu elektrycznego gminom i przemysłowi po­

łudniowej części polsk. Górnego Śląska — Zużywane napięcia: 20 000 Wolt, 380/220 Wolt.

3

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

ZAKŁADY

HOHENLOHEGO

H O H E N L O H E - W E R K E

S P Ó Ł K A A K C Y J N A

WEŁNOWIEC G.ŚL

H O H E N L O H E H U T T E O.-S.

TELEFON ZARZĄDU GŁOWNEGO: K A T O W I C E , NR. 864-872, 454

Oddział I. Węgiel

W ę g i e l p ł o m i e n n y z k o p a l ń : MAKS — WUJEK — GEORG Zjednoczona Hohenlohe-Fanny Biykiety z kopalni „Wujek“ o znaku H. W-

Firma sprzedaw cza:

„FULHEN"

G órnośląski Handel W ęgla Sp. z ogr. odp.

KATOWICE, ULICA POPRZECZNA 6.

Oddział II. Metale

Blacha cynkowa Cynk H. H. Korona

(p o d w ó jn ie r a f In.)

P y ł c y n k o w y C yn k H o h e n l o h e

(rafln. i n le ra fin .)

O r y g i n a l n y o ł ó w h u t n i c z y

Oddział III. Kwasy

K w as s i a r k o w y (60° Be) techn. czysty.

Kwasy siarkowe od 92—100 o/o Oleum 12 °/o Oleum 12 °/o

4

PRZEMYSŁ 1 HANDEL

Nr. 3/4. Tom VIII 1925. GÓRNOŚLĄSKI

mir' iTUfiWri li

Związek Kopalń Górnośląskich Sp. z ogr. odp.

p o l e c a

pierwszorzędny węgiel kamienny z własnych kopalń węgla:

Anna, Blucher, Deutschland, Donnersmarck, Emma, Eminenz, Frieden, Graf=Pranz, Gottfiard, Lithandra, Paulus, Romer, Schlesien, Wawel, Wolfgang;

pierwszorzędny koks z własnych koksowni:

Emma, Frieden, Wolfgang/

pierwszorzędne brykiety z własn.brykietowni:

Emma i Romer.

R o c z n e w y d o b y c i e wynosi ofeolo 7000000 ton, t. zn. blisko p i ą t ą c z ę ś ć ogólnej produkcji węgla Rzeczypospolitej Polskiej a więcej niż c z w a r t ą c z ę ś ć ogólnego wydobycia Górnego Śląska!

Katowice, Zamkowa 3

5

PRZEMYŚL I HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

FR IED EN S H O T T E

f tf , K§ll 'MĘ

;iv rr'-.- *”.' ’i-1 • -!.

Spółka Akc. / NOWY-BYTOM / Górny Śląsk

Z A K Ł A D Y : a) Zakłady „Friedenshutte" w Nowym Bytomiu (Wielkie piece), Stalownia i Walcownie, Koksownie, Zakłady wyrobów ubocznych.

b) Kopalnia węgla kamiennego „Friedensgrube“ w Nowym Bytomiu.

c) Kopalnie rudy żelaznej w Tarnowskich Górach.

d) Kopalnie rudy żelaznej w Czerny (Małopolska).

WYROBY:

Surówka, koks, amoniak, bemol, dziegieć, oleje smolna, iu ie! fosfatowy, bloki stalowe Yfaoresa- sowe, Stemejis-Stiarfenowski®, nanikione i elekftro- stalowe, bramy, surowe i połwralcowane, platery,

ielai© płaskie, kesy.

Szyny kolejowe normalnotorowe, do kolejek po- lówych i kopalnianych, pokłady gprogi), łubki,

płyty podkładkowe i zaciskowe.

Kształtowniki wszelkiego rodzaju do wysokości 550 mm ścianki pionowej. Uniwersalne żelazo sztabowe, taśmowe, kątowe, Y- i C-owe i inne gatunki. Blacha gruba, £@berkowana, średnia, cienka, blacha do wytłaczania i zawijania, dy- namowa, transformatorowa i inna specjalna.

Wyroby kute i prasowane: osi© do wozów kole­

jowych, obręcze, kola bose, gotowe zestawy kół.

FR IED EN S H O T T E

Spółka Akc. / NOWY-BYTOM / Górny Śląsk

6

PRZEMYSŁ i HANDEL

Nr. 3/4. Tom VIII 1925. GÓRNOŚLĄSKI

O b e r s c h l e s i s c h e

W yroby koncernu:

1 . Z a k ł a d s r w G l i w i c a c h

(Zakłady Siemens - Martenowskie, odlewnie żelaza i stali wygniatarki, warsztaty): B u t l e bezszewne do gazu wszel­

kiego rodzaju: węglan, wodór i tlen, naczynia bezszewne.

Ramy samochodowe i wszelkie części składowe prasowane dla budowy automobili, rury Kardanowe — Kute części dla budowy wagonowej, blachy wypukłe, dna okrągłe i kwadra­

towe, płaskie i wklęsłe — Wyroby kute i prasowane dla potrzeb kolejowych: osie wagonowe, obręcze, koła bose, gotow e zestawy kół, r u s z t o w n i k i z odlewu twardego

2 . R w r k e w i i i e w UBawScach

Walcownie rur spawanych i bezszewnych: Specjalności W ę ż o w n i c e , r u r y d o w i e r c e n i a i k o ł n i e r z o w e * r u r y s t a l o w e ciągnione na zimno, r u r y w o d n e marynarkowe, parowozowe i kotłowe, rury c y n k o w a n e

O p a k o w a n i a b l a s z a n e , p u s z k i do konserw wszelkiego rodzaju, z blachy c y n o w a n e j , c y n k o w a n e j i c z a r n e j , z a d r u k o w a n e i n i e z a d r u k o w a n e

4 , Zakł a dy ImtBiScze Zawadzki

(p o w i a I W i e l k i e S t r z e I c e) Walcownie żelaza sztabowego, kuźnia formowa, warsztaty kolejkowe, f a b r y k i z w r o t n i c , pojazdów i wagonów

5. Odlewnia łelaza Colonnowska

( p o w i a t W i e l k i e O d l e w y ż e l a z n e , odlew szary,

S t r z e l c e ) szczególnie kokile

Górnośląskie Towarzystwo akc. dla dostaw kolejow., Zarząd wGliwicach

7

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

S i l i

-nnuiunir JiliTihtiliE

s i I

Jpiilu

Sii&Mi

lili>ilil[L

njumrmrs mjinnnnn; i

WiMiW

S B

lis

WĘGIEL, CYNK

BLACHA OŁOWIANA, OŁÓW, RURY OŁOWIANE KADMIUM, KW AS SIARKOWY

€i i @ $ c li e S p ó ł k a A k c y j n a

Katowice,Podgórna 4

B S l c

i i

M g

mm

mm ^TTrnrii

a s

HTTiTiTT

B

5!55HE l i i

j . i.Tii.nhp

HlIlIlHIIII

Timwff irnnnii

IB S ESM

ssasi

H i

im n m BIEiME

8

PRZEMYSŁ I HANDEL

Nr. 3/4. Tom VIII 1925. GÓRNOŚLĄSKI

D a l s z ą p r z e r ó b k ę u s k u t e c z n i a : Fabryka przetworów smołowych

w wielkich Hajdukach:

Oliwa palna, Oliwa do impregnat, Oliwa do motorów, Kresol, Fenol, Kwas karbolowy, Pirydyna, Naftalina

łuskach Antrazen

*

Zakłady Impregnowania

G ross» Chełm Wronka Schulitz:

Impregnacja smołowa,systemem Riiping'a Kopal ni aków, progów kolejowych i słupów telegr.

*

Fabryka papy dachowej w Dębie, k. Katowic:

Papa dachowa, Smoła dach. <Dachpech>

B i u r a s p r z e d a ż y : Węgla brykietów i koksu:

„ROBIIR", Związek Kopalń Górno­

śląskich, Sp.z o. p,, Katowice, Zamkowa 3 Benzol Amoniak, Produkty smołowe oraz wytwory Zakładów Impregnacyjnych:

„ZW IĄ ZEK KOKSOW NI"

Sp. z o. p., Katowice, ul. Zamkowa 3.

K a t o w i c e , u l . P o w s t a ń c ó w H ©

K o p a l n i e w ę g l a :

„ A N N A " w Pszowie

„EM M A" w Radlinie

„RyMER" w Niedopczycach

*

Węgiel koksujący, gazowy, płomienny Sortymenty do /O mm płukane

Lista la konwencji węglowej

Wartość opałowa 7 400 — 7 800 kal.

B r y k i e t o w n i e :

kop. „EMMA" i „RyMER"

*

R. G. Brykiety 1, 3, 6 kg z mytego miału Listy 1 a

Ilość kalorji 7500 K o k s o w n i a :

kop. „EM M A"

*

Koks wysoko piecowy i opałowy Siarczan amonowy

Wy t wó r n i a be nz ol u i sm o ły : kop. „EMMA"

*

Benzol automobilowy 90°/„

zwyczajny, Toluol, Solventnaffa, Teeról

9

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRiNOŚlASKI Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

iBLSI if.

W Ę G I E L :

Kop. Gottessegen

Szyb Aschenborn i Hildebrand

Kop. Hugozwang

Szyb Menzel

Kop. Radzionków

C Y N K , K ADM p y L c y N K O w y :

Huta cynkowa „Łazy"

Huta „Hugo"

Liebeshiitte

KWAS S I A R K O W y K W A S S O L N y SÓL G L AU B E R S KA:

Fabr. chemiczne przy hucie //Łazy"

O G N I O T R W A Ł E w y R O B y z G L i N y i K A M I E N I E F O R M O W E :

Fabryka wyrobów szamotowych w Wirku

W A P N O : Zakłady wapienne Nacło i Szarley

F A R B y ; Fabryka farb w Waldenstein w Austrji

T E L E F O N : T A R N O W S K I E G Ó R y nr. 6-11 i 1036, 1206, 1207

10

Nr. 3/4. Tom VIH 1925.

PRZEMYSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

■ ■ 8 t i i i » n i i ł » » i i » i i i » » i m n i i n i i n n i n i u n m i n i i i m B m m » n m n n i M i n i i i i n i n i i i n i i m t i i n n n i i M i i i i i > a > f t Ł » m m i i i i i n n m i i i i i i i i i i

Czernickie

Spotka Akcyjna

Poczfa i siacfa ubiegowa N iew iaiom -G órny

♦

Spółka powstała w pierwszej połowie roku 1914 z kapitałem zakładowym 7.000.000,— mkn. podwyższonym następnie do wy­

sokości 14,000.000,— mkn. celem przeprowadzenia nowych in­

westycji i rozbudowy zakładów przemysłowych. Przedmiotem wytwórczości jest węgiel kamienny pierwszorzędnej jakości, z dzienną produkcją 2.000 ton, zawartości kalorji 7200—7800, popiołu zaś 2—4°/o. Z 5 szybów służą dwa do wydobywania i wynosi ich głębokość 315 m. Wielkość terenów węglowych, znajdujących się w odbudowie, wynosi 5.077.300 m2. Zarząd Spółki spoczywa obecnie w rękach Dyrektora Generalnego

dypl. inż. górn. p. Marjana Wojciechowskiego

♦

Firm a sprzcdawcza:

„ F u l m e n “

Górnośląski Handel Węgla, Spółka z ogr. odpow.

Kafowtofi, m a i. Poprzeczna Nr. € t

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr- 3/4 Tom v lu 1925-

I I I

i

i

H ■

1 I I

1 I

i B I l

I I

■ i

m i

1

I w

i i i i B i I ■

1

I I

1

I

Zjednoczone Kopalnie Górnośląskie

SP. Z O. P.

T e le fo n : Nr. 1162, 2523, 2180, 1363 Adres telegraficzny: „Progres“ Katowice

l-rrr>*aJU-rTTt^4JJ-rrTt4JLJ-ł-tTT1-UjUkrrT>łXI-MTT>4AIJ-t-TT>*XLMTT-^^

1

i I I I

m

1

12

Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

PRZEMYSŁ 1 HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

- W. FITZNER -

ZAKŁADY SPAWANIA WODNO-GAZOWEGO - FABRYKA K O T Ł Ó W PAROW YCH I WARSZTATY MECHANICZNE

Prusko=rządowy Medal Z łoty za roboty przemysłowe

Budowa k o t ł ó w p a r o w y c h wszelkich systemów, najnowsze ko t ł y G a r b e g o z stromemi opłomkami P. R. N . Ko t ł y Fi t z ne r a k om orkow o= opłom kow e i z stromemi opłomkami.

Ruszty łańcuchowe i t. p. Przegrzewacze pary.

Urządzenia do czyszczenia wody. Ekonomizery. Przewody rurowe na wysokie ciśnienia.

Przewody rurowe na parę, wodę, powietrze, gaz

t. p. Przewody kanalizacyjne, turbinowe

syfonowe. Maszty. Zbiorniki na prężność wysoką. Fabrykacja kryz do nawalcowania na rury.

Specjalność: Wyroby spawane z blachy żelaznej

N ow ocześnie urządzone w a r s z ta ty r e p a r a c y jn e dla parowozów i wagonów

SIEMIANOWICE G.ŚL.

G O D U L L A ^ ■ a g S i i l i g M M u > ;* fi HKBY1HR1 m a m m r

Nl 1

w Chebziu G. SI.

Telefon Król. Huta 340=345, Ruda 77

K o p a l n i a w ę g l a k a m i e n n e g o : szyb Gotthard, szyb Godulla, kopalnia Lithandra K o k s o w n i a i f a b r y k a b e n z o l u : szyb Gotthard» Cegielnie, Gorzelnia» Paniowy

W yroby: W ęgiel, koks, amoniak, dziegieć, benzol smoła twarda, naftalina surowa, pralnik, cegły

Fi r m a s p r z e d a ż n a :

Z am k o w a n r. 3 / dla k o k su i b o c z n y c h p ro d u k tó w w ęg la k a m ie n n e g o '

„ C a rb o c h e m ia " Sp. z o. p., K atow ice.

l-Aj'nT_iH Jjj-iTT>4ajj-rrTt^aj^-rTT*4aj-4'nT >łaa4'n-Ti'U J4-tTrtsaj-M 'rnsja-w TT>4aj^^

PRZEMYSŁ i HANDEL ^ wi„ _

GÓRNOŚLĄSKI ________________ Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

G w a r e c t w o W ę g l o w e

CHARLOTTE

P o c z ta : Rydułtowy, Polski Górny Śląsk — S t a c ja kolej,-. Rydułtowy A d r e s te le g r a fic z n y - „Charlottewągiel" — T e le fo n Nr, 2, 22. 23. 33

W ę g ie l p łó k a n y * ® *

p i e r w s z o r z ę d n e j j a k o ś c i we w s z y s t k i c h g a t u n k a c h

Kocks i S is Spółka Akcyjna

Centrala Katowice

Telefon Nr. 179 i 27

Biała^Bielsko

Rynek 12, telefon 46

ulica Pocztowa nr. 8

Filje i Składy:

Kraków

Basztowa 17, telefon 415

A dr. telegr.: Kocksco

Lwów

plac Kapitulny 7, tel. 174

Dostawa wprost z hut i fabryk

i własnych składów w y r o b ó w p r z e m y s ł u ż e l a z o = m e t a l o w e g o

Surówka - Szm elc - Metale

Materjały kolejow e - Podkow y - Naczynia em aljowane

14

Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

PRZEMYSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

( r

men

Górnośląskie T ow arzystw o Handlu W ęglem

Katowice, ul. Poprzeczna 6.

t ó i ! Nie bądź rozrzutnym!

Rzuf oUa na

Siemensa

analizator spalin

wykazuje jak palić należy by paliwo w zupełności wykorzystać. Podaje wyraźnie wykaz elektrycznie z mierzonej zawartości CO 2 i C O + H 2, bez najmniej szego opóźnienia, na dwu większych rozmiarów po- działkach. Zbędna prawie obsługa, jak również

chemikalja i t. p.

Żądajcie naszych prospektów.

Danziger Siemensgeselischaff

Sp. z ogr. odpnui. — Gdańsk

Oddział prądów słabych w Katowicach

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

16

L I G N O Z A Spółka A k cyjn a

FA BR Y K I w K R Y W A Ł D Z IE , P N IO W C U i STA R Y M BIERU NIU

Materjały wybuchowe

| i i <kaźdego rodzaju)

Lonty, Zapalniki Kapiszony i t. p.

Generalna Dyrekcja Katowice-Załęże

śj

:S5i

i

Has

T e le fo n nr. 1355 i 1520.

Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

PRZEMYSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

U f f ilE H N W D DLA BUDOWLI FABRYCZNYCH

ul. Straszewskiego 11/1

Spółka z ogr. por. w K R A K O W I E

P r o j e k t u j e i w y k o n u j e :

Nowoczesne budowy cegielń, fabr. dachówek, wapienników, cementowni, materja- łów szamotowych i t. d, — Budowy kominów fabrycznych — Podwyższanie i naprawa kominów bez przerwy w ruchu — Obmurowanie kotłów parowych i destylacyjnych-- Budowa generatorów i wszelkich zakładów przemysłowych

Telefon nr. 439.

b tt a » a * jb a » * a s a i

W •

*8

W

Gwarectwo ^Waterloo

K o p a l n i a w ę g l a E m i n e n c j a

Poczta Załęże, powiat Katowice G. Śl.

Adres telegraficzny: Kopalnia Eminencja Załęże — Telefon: Katowice nr. 37 i 595 Stacja kolejowa: Katowice, bocznica kopalni Eminencji

♦

W E G 1E Ł _'•a

o d ł u g i m p ł o m i e n i u p i e r w s z e j J a k o ś c i w g a t u n k a c h a s w y k ł y c l i i k o m b i n o w a n y c h .

W

W ytwórnia pędni, ma­

szyn i odlewnia żeliwa

Krawczyk

w Z A W IE R C IU

Ska

S p ecjalność:

Pę dni e , k o ł a z ę b a t e f r e z o w a n e , o k n a ż e l a z n e , o d l e w y ż e l i w n e . Sprzęgła cierne Hill'a — na składzie.

Przedstawiciel na byfą Kongresówkę:

Inż. IGNACY MySZCZyŃSKI W arszawa, H oża 50, Telefon 29510.

Przedstawiciel na.Małopolskę:

Inż. JA N LO M BARDO Kraków, Szewska 24.

Przedstawiciel na f;W ielkopolskę:

Biuro Inżynierskie St. G RA BIA NO W SK I i Ska w Poznaniu, Plac W olności 14 a. Telefon 4010.

Przedstawicielstwo na Pom orze:

Biuro Inżynierskie St. GRA BIA NO W SK I i Ska.

w Bydgoszczy, Dworcowa, 66, Telefon 912.

17

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

Bracia Stefan i Piotr BERGMAN, Inżynierowie

* M IE D Z E L E K T R O L IT Y C Z N A

w s z y n a c h , d r u ta c h , k a b la c h K A B L E Z IE M N E

w y so k ie g o n a p ię c ia z n a ty c h m ia s to w ą lu b k r ó tk o te rm in o w ą B . d o sta w ą

P R Z E W O D Y e le k try c z n e k ażd eg o ty p u

L IN Y S T A L O W E

^ <Felten G u ille a u m e C a rls w e rk K o lo n ja ) ^

* U S Z C Z E L N IE N IA , W Ę Ż E , PŁY TY G U M O W E * C a rls w e rk K o lo n ja

PA SY S K Ó R Z A N E : BA LA TA , W IE L B Ł Ą D Z IE ze sk ła d ó w k o n s y g n a c y jn y c h D o m a n g e © F i l s , P a r y ż

W Y C IĄ G I, Ł A Ń C U C H Y , W IN D Y ze sk ła d ó w k o n s y g n a c y jn y c h C. F . M a rtin , W ied eń

ŻA R Ó W K I

M O TO R Y sp a lin o w e i e le k try c z n e ^ A d r e s t e l e g r a f i c z n y : „ B E R G M A N B R A " W a r s z a w a — K r a k ó w

WARSZAWA, Żórawia 33, Tel. 272=74 / KRAKÓW, Starowiślna 8, Tel. 21-31

BMB—

Wschodnio-górnośl. Zakłady przemy sło ^we

Mikołaja hr. Ballestrema w

Telefon: R U D A nr. 3, 4, 5 / Adres telegraficzny: Administracja Kopalń Ruda / Telefon: R UDA nr. 3, 4, 5

stacja kolej: Ruda Wolfgang 1. Kopalnie węgla kamiennego:

B ra n d en b u rg...

Wolfgang ...

Graf Franz ...

2. Koksownia „Wolfgang" . . . . 3. Fabryka Cegł- „Carol Emanuel"

4 . Tartak K ok otek ...

P R O D U K T Y; W ęgiel p ło m ie n n y i g a z o w n ic z y , k o k s i p r z e tw o r y u b o czn e Benzol surowy, amoniak, dziegieć, naftalina surowa

W y r o b y c e g ie ln ia n e , ogniortwała cegła maszynowa, cegła pusta, dachówki i gonciary, cegła sufitowa

■M— m l M U — MMMMi MI B a — i

Spółka sprzedażna dla węgla i koksu:

Z w ią z e k K o p a lń G ó rn o ślą sk ic h , S p . z ogr. p o r ., K a to w ic e , Z a m k o w a 3 Spółka sprzedażna dla produktów kamienno=węglowych:

,,Z W I Ą Z E K K O K S O W N l “, S p ó łk a z ogr. p o r ., K a to w ic e , u lic a Z a m k o w a 3

j g p l A D O L F D E I C H S E L

c SPÓŁKA AKCYJNA

| Fabryka drutu, lin stalowych i konopnych 3 śrutu i plomb, oraz płótna żaglowego.

B l M l Iw S O S N O W C U

18

Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

PRZEM YSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

ZwiazekKoksowni 5p.zo.il.

Katowice, ul. Zamkowa 3

Telefon nr. 1490 Adres telegr.: Koksvereinigung

25°lo Siarczan amonowy (zawart. azotu ok.20,56°

Benzol i homologi:

Benzol do motorów oczyszcz., Benzol 90°/„=owy oczyszcz., Benzol do oświetlenia, Benzol do barwników, Bezol czysty, Toluol oczyszcz. i czysty, Xylol. czysty, Solventnafta I i II .. .. oczyszcz., Benzol ciężki, Żywica kumaronowa

P r ze tw o ry sm oły z w ę g la kam iennego

Smoła prepar. i destyl., Smoły specjalne, Pak twardy i mięnkki, Naftalina do motorów, Naftalina surowa prasowana, Naftalina czysta w łuskach, Fenol, Krezole orto=meta=, Pirydyny do denaturacji i rozpuszczania, Zasady pirydynowe ciężkie, Olej kreozotowy, Olej palny, Olej antracenowy, Karbolineum, Olej smołowy do wyciągania benzolu, 40®/0 antracen surowy.

DON TECHNICZNO-HANDLOWY „PRACA"

T c l c t o n n r . 6 0 . ___________ B ^ d l i l i T e l e f o n — r . 6 0 .

Produkuje w odlewniach dzierżawionych od Tow. Akcyjnego „Poręba"

Odlewy żeliwne wszelkiego rodzaju, rury wodociągowe stojąco lane, kształtki, oraz sanitaria emaliowane

Poleca ze składu;

m

19

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

1 1 N I A ' 9 9

! $ v v i V f i w i : Zjednoczone Fabryki Mmmm Tow- Mkc.

Oddz. €. BLUiW E i Sm - BYDOOSZCZ-WILCZAK

Traki

p io n o w e , p o z io m e , p r z e w o ź n e

*

Wszystkie m a s z y n y pomocnicze i części

do ilcii

Wszelkie Maszyny do obróbki drzewa

#

f r a i s m i s i e - k o ła p a so w e - ło ż y s k a

przystawki

P ro sp ek ty i kosztorysy b ezp łatn ie. - Ha żądani® w i z y t y i n ż y n i e r ó w .

FABRYKA MASZYN GÓRNICZYCH

faiiryha: Z a łę ż e G .-Ś .

ul. Szeroka 17 <Breitestr. 17)

T o w . z o g r. por.

Tel.: K atow ice 515 i 599 / Skrót telegr.: »Bergbaumaschine«

Iziot: B ytom G .-Ś .

G artenstrasse 11

Dział I Odlewnia Żelaza i metali:

S p e c j a l n o ś ć : Odlewy żeliwne na wysokie temperatury. Odlewy części maszyn do 3 tonn. Bronzy alu»

min jo we, fosforowe, manganowe i D«ra Kiinzela bronzy kowalne. Odlewy miedziane, mosiężne oraz odlewy

* innych metali na łożyska. Odlewy do celów technicznych i chemicznych.

Dział II Fabryka Maszyn:

a> O n a p ę d z i e p o w i e t r z n y m : Kołowroty, wiertarki obrotowe, szlifierki wrębówki, ręczne drążki żłobiące, wentylatory, aparaty do natrysku cementem, motory do rynien potrząsalnych.

b> O n a p ę d z i e e l e k t r y c z n y m : Kołowroty, wiertarki obrotowe, szlifierki, maszyny wrębowe, ręczne drążki żłobiące, maszynki elektryczne do zapalania naboi, wentylatory, motory do ryniem potrząsalnych.

c) B u d o w a m a s z y n w o g ó l e : Rewizja i kompletny remont wszelkich maszyn, a w szczególności maszyn górniczych, pomp i t. p. przez specjalistów monterów również i na miejscu. Odstawy linowe z kom»

pletnem urządzeniem, urządzenie rynien potrząsalnych, tarcze hamulcowe, rolki i t. p. Świdry końcówki, specjalne z Bismarkhutte dłuta do drążków żłobiącyeh i t p.

Dział III Nawijanie i budowa motorów:

Motory elektryczne własnego typu do 25 KM. Przełączniki w gwiazdę i trójkąt. Skrzynki łącznikowe, mufy kablowe i t. p.

IZOnYCh ostrz świdrowych do nasadzania.

Z e s z y t N r. 3/4. <9/10 1925) K atow ice, Maj 1925. Tom. VIII.

Czasopismo poświęcone! sprawom gospodarczym

R e d a k t o r n a c z e l n y : Dr. Zbigniew Dalski

R e d a k t o r w W a r s z a w i e : Al. Jackowski, ul. Marszałkowska 33 S e k r e t a r z r e d a k c j i : Józef Banaś

Z a r z ą d w y d a w n i c t w a : Dr. Zbigniew Dalski i Dyrektor Edw ard Chwatczyński R e d a k c j a i A d m i n i s t r a c j a : Katowice, ul. Sobieskiego, Telefon 962.

Konto bankow e: Bank Przemysłowców, Katowice Konto P. K. O. Katowice, N r. 301 900

i i prenumeraty ■! " T ’ T Oennih n s ta e fi ii ff lł i r iiW s tn ija no igdanie.

P r z e d r u k d o z w o l o n y t y l k o z a w y r a ź n e m p o d a n i e m ź r ó d ł a .

Jednorzędowe cylindryczne łożysko rolkowe łaą

pod dużem ciśnieniem np. przy maszynach papierniczych

Kopernika Nr. 13

SZWEDZKU ŁOŻYSKA KOLKOWE

W A R S Z A W A Telefon Nr. 12-14

Górnośląskie Towarzystwo Telefonów

Spółka z ogr. por.

a t o w i c e / w

\ Piastowska nr. 1 h'.y / URZĄDZENIA TELEFONÓW

: | CENTRALE ŻARÓWEK

| | CENTRALE AUTOMATYCZNE 1 | URZĄDZENIA ALARMOWE 1 j ZEGARY ELEKTRYCZNE

Telefon 93 i 2178 j : Własne systemy-W łasne fabrykaty Telefon 93 i 2178

J25

PRZEMYSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

W a k a c y j n e k u r s y ^ d m o ś l t j s f t i c .

W , C lsxew vicz.

M ijają trz y lata od dnia przyłączenia Górnego- Śląska do P a ń stw a Polskiego, stosunki m iędzy nim a resz tą kraju za­

cieśniają się niew ątpliw ie, a mimo to znajomość życia Śląska, zrozum ienie czy jego znaczenia, czy jego potrzeb jest w ciąż jeszcze niew y starczające u inteligencji kraju. W ycieczki k ra ­ joznaw cze, coraz częstsze z różnych stron Polski, p rzy c zy ­ niają się do zaznajom ienia pewnej liczby osób ze Śląskiem, ale zaznajom ienie to jest pow ierzchow ne już dla tego choćby w zględu, że w w ycieczkach bierze udziat przew ażnie mło­

dzież szkolna, k tórej nie można przeciążać ani zbyt szczegó­

łow ym i technicznym i opisami, ani zbyt obfitemi danemi sta- tystycznem i. Nie m ożna też nie zaznaczyć, jak b ardzo pozna­

nie Górnego Śląska jest utrudnione w skutek tego, że tu, na m ałej przestrzeni, istnieje szereg produkcyj górniczych, hutni­

czych oraz pochodnych lub pomocniczych, do których „oso­

bom obcym w stęp wzbroniony*1. Zwiedzanie zakładów p rze­

m ysłow ych w ym aga ułatw ień przez osobiste stosunki, a żeby b y ło napraw dę interesujące, trzeba, ab y zw iedzający był opro­

w adzony i objaśniony przez kierow nictw o zakładu. Jeżeli zaś ma być zrobiony tak niezbędny w ysiłek, m ający na celu ułatw ienie zw iedzania zakładów górniczych czy przem ysło­

w ych G órnego Śląska, to niech w ysiłek ten będzie jaknajbar- dziej ow ocny p rzez rów noczesne pow ołanie do życia takiej organizacji, k tó rab y sw ą planow ością, zakresem , doborem lu­

dzi i m etod dała w rezultacie istotne poznanie życia śląskiego.

T aką organizacją m ogłyby być „w akacyjne ku rsy górno­

śląskie". W yobrażam je sobie jako serję w ykładów , w ygło­

szonych w czasie letnich w akacyj w K atowicach, a ilustro­

w anych nietylko przeźroczam i grafikam i ale przedew szyst- kiem w ycieczkam i do kopalń, hut i fabryk. Ich kierow nicy techniczni i handlowi pow inniby objąć kierow nictw o w ycie­

czek, oni też powinni w ygłaszać w ykłady, k ażdy w swej specjalności. W sumie da to ow oc nie teoretycznych docie­

kań, ale istotnego życiow ego dośw iadczenia, w ypróbow anego w ciągu ostatnich trzech lat. Takie w ykłady, przez p ra k ty ­ ków w ygłoszone, dadzą słuchaczom m aterjał realny, jakiego im nie zastąpią książki lub ogólne, choćby przez w ybitnych te o re ty k ó w w ygłaszane, ku rsy czy odczyty. N aw et dla w y ­ kw alifikow anych już górników , hutników czy chem ików po­

łączone z w ycieczkam i — pokazam i w y k ład y inżynierów Skarboferm u, Chorzowa, Gieschego, Hohenlohego i t. d. p rzed­

staw iać m uszą interesujący rezu ltat konkretnej p rac y w w a­

runkach, w których później w ypadnie może pracow ać i słu­

chaczom.

Ja k w y k ład y takie zorganizow ać, jaki im nadać zakres i czas trw ania, jak obrać tem aty, prelengentów słuchaczy — to rze cz dyskusji, k tó rą pragnąłbym zainicjow ać w porozumieniu z redakcją „P rzem ysłu i Handlu G órnośląskiego11, dla takiej dyskusji otw ierającą gościnnie szpalty. Zaznaczam tylko, że czas trw an ia nie może być ani za krótki, bo za dużo tu jest do poznania i omówienia, ani za długi, bo toby było kosz­

tow ne i krępujące dla słuchaczy; może dw a tygodnie (licząc w to 3 niedziele) byłoby w ystarczające. Co do zakresu — to pow inienby on objąć najw ażniejsze dziedziny produkcji

G órnego Ś ląska: węgiel, koks i pochodne produkty smołowe, żelazo, ołów, cynk, azotniak i t. d. Mimo dużej ilości tem a­

tów żleby było, gdyby ograniczał się na tem, nie dając ani obrazu stosunków dem ograficznych ani przedstaw ienia p ra w ­ nej i adm inistracyjnej odrębności G órnego Ś ląska ani widoku na jego arty sty czn e bogactw a w pięknym i tak urozmaiconym krajobrazie i w licznie rozrzuconych, lepiej niż gdzieindziej zachow anych staropolskich drew nianych kościółkach. W myśl zasady „utile dulci“ w program ie prócz zw iedzenia ko­

palń, hut, elektrow ni w Chorzowie, fabryki azotniaku tam że i t. d. nie powinno np. zabraknąć w ycieczki do Paprocanu, na ukryte w pszczyńskich lasach jezioro, co daje tem at do om ó­

w ienia leśnych bogactw Śląska. Nie powinno też brakow ać czasu i sposobności dla poznania ludu, resztek Jego w łaści­

w ości w stroju, mowie czy śpiewie. O braz Śląska powinien być możliwie kom pletny; należy zatem nieraz jego granice terytorialnie przekroczyć, żeby jego łączność z resz tą kraju podkreślić przez podniesienie elem entów w ym iany surow ców środków produkcji lub spożycia. Powinien też obraz Śląska być planow o ułożony, żeby nie znużyć ani zbyt llcznemi w y ­ kładam i ani zbyt forsow nem i w ycieczkam i, a jednak dać obraz tego olbrzym ienego i różnorodnego bogactw a, jakie na Śląsku posiadam y. W znacznej części temu bogactw u, przem ysłow i li ludowi G órnego Ś ląska zaw dzięcza sw ą stałość nasza w a ­ luta: niech się w ięc w program ie znajdzie miejsce i na zrefe­

row anie znaczenia, jakie G órny Śląsk odgryw a w naszym bilansie handlow ym i płatniczym , oraz jego przew ażnego udziału w zbiorze podatków i pomocy, jaką przez sw ą siłę podatkow ą i przez sw ój eksport okazuje dziełu sanacji Skarbu.

Żeby ta k naszkicow any program „w akacyjnych kursów górnośląskich" mógł być z pożytkiem zorganizow any, nie­

zbędne jest sprow adzenie słuchaczy w m iarę możności do jed­

nego m ianow nika pod w zględem cenzusu naukow ego: niechby ch uczestnikam i m ogły być tylko osoby z ukończonem śred- niem w ykształceniem . P ozw oli to postaw ić w yk ład y na pew nym poziomie, ułatw i rolę prelegentom i zbliżenie słucha­

czom, k tó rzy przez kilkanaście dni mieliby poza wspólnem zasiadaniem n a ław ach w sali w ykładow ej odbyw ać w y ­ cieczki całodzienne. Nie znaczy to, żeby ta sam a projekto­

w ana organizacja nie m iała na innych zasadach d ydaktycz­

nych oprzeć drugiego kursu w akacyjnego, krótszego i mniej w yczerpującego1, przeznaczonego dla osób z niższym pozio­

mem w ykształcenia. U jednych i u drugich w e w szystkich częściach P olski budzi się coraz silniejsze zainteresow anie dla Górnego Śląska, k tó ry nietylko gospodarczo, ale i społecznie zaczyna odgryw ać co raz bardziej doniosłą rolę w życiu naro- .dowem. P odchw ycić to zainteresow anie, w y k o rzy stać je dla zapoznania szeregu osób ze Śląskiem, dla w zm ożenia ich dumy, z tego co tu posiadam y, i zrozum ienia odpowiedzialności, jaka nam za dalsze rząd y przypada, — oto cel, jakibym w yznaczył

„w akacyjnym kursom górnośląskim ". Ich pow odzenie i znaczenie zależy od poparcia przez miejscowe społeczeństw o i w ładze, w co w ątpić nie wolno, oraz od organizacji i o r­

ganizatorów .

126

Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

PRZEMYSŁ i HANDEL GÓRNOŚLĄSKI

fg to ffltja efionom iCCTia n> Jo fecc.

7 n £ . JT. Sfóieditwń.

Poniżej przytoczony artykuł b. M inistra Prze­

m y ś l n i H andlu ukaże się niebawem w specjalnym do­

datku londyńskich „Times11. Red. ■

R ezultaty osiągnięte pnzez Polskę w niedługim czasie jej niepodległości na polu gospodarczeim, o raz trudności, jakie na -tern polu zo stały ijuż sizidzęśliwie usunięte, a k tó re nie m iały siobie rów nych rw żadnym liimnym państw ie zasługują na bliższe zapoznanie się >z nimi zagranicy, ikitóra dopiero po uzdrow ieniu polskiej w aluty iwy łącznie poiskiemii siłam i z a ­ częła ś-ię stanem gospodarczym P olski pow ażniej intereslow-ać.

Polska, k tórej ziemie Uległy znacznem u zniszczeniu w o- kresie w ojny św iatow ej Oraiz w skutek najazdu bolszew ickiego w 1920 r., k tó ra rozpoczęła swój b y t państw ow y przy oilbrzy- miich odłogach rolnych ii zniszczonym przem yśle, jest od Jat kilku w stanie odtw arzania ty c h sił produkcyjnych, które nie odpow iadają jeszcze obecnie (jej potencjalnem u znaczeniu go­

spodarczem u.

P o litykę G ospodarczą Niepodległej I'niski cechuje d ąż­

ność do:

1) gospodarczej odbudow y k raju zniszczonego i zdezor­

ganizow anego długoletnią w ojną ii epoką inflacji,

2) unifikacji gospodarczej niesłychanie różniących się m ię­

dzy sobą poszczególnych dzielnic, z czasów zależności od państw zaborczych,

3) stw o rzen ia z P ań stw a Polskiego 'zrównoważonego o r­

ganizmu gospodarczego, opierającego się rów nom iernie o p ro ­ dukcję rolniczą i przem ysłow ą.

Odnośnie do pierw szego’ punktu zauw ażyć należy, że jeżeli liifljja Polskiej polityki ekonom icznej nie p rzedstaw ia się jako pro sta, a 'osiągnięte re z u lta ty nie m ogą w zupełności zadow olić naszych -aspiracji, to fak ty .te itłomaozą się przede- wszystkie-m uiezw ykłem i a bezw arunkow o niedoceniianemii na Zachodzie trudnościam i, z 'lakierni pow stające P ań stw o P olskie w ałczyć m usiało. Chwila pow stania P ań stw a przypadła bo­

wiem — jak w iadom o — na okres najw iększych p rzew rotów politycznych, światawe-go w strząśnienia -gospodarczego i w iel­

kiego p rzeobrażenia społecznego. C hw ila ta zastała kraj zrujnow any działaniam i wojeninemi bezpośredniem i (przykła­

dem niech służy cy fra '1,785 305 izuiszczonych budyulków), ora-z oelową ta k ty k ą okupantów, bądź to system atycznie niszczą­

cych przem y sł polski, celem usunięcia przyszłej konkurencji (okupacja niem iecka), bąd ź to- w y w ożących całe urządzenia fabryczne w głąb Rosji dla zasilenia tam tejszej produkcji. To też p ierw szy okres po- pow staniu P ań stw a , sięgający do poło­

w y irokiu 19-21 i w ypełniony w znacznej części dalszą, praw ie dw uletnią w ojną -z B olszew ikam i © granicę, cechuje akcja od- budow aw cza P aństw a, k tó re w ty m czasie b yło zmuszone prow adzić politykę etaty sty czn ą, reglam entując przywóiz i w y ­ w óz początkow o w szy stk ich tow arów , następnie zaś tylko pew nych -grup „zakazanych do p rzyw ozu lub w yw ozu", z a ­ w iadyw ać przym usow o szeregiem opuszczonych fabryk i w spierać bezpośrednią alk-cją k red y to w ą odbudow ę ‘zakładów przem ysłow ych p rze z w łaścicieli liitp. Odbudowę przem ysłu -należy uznać dziś w dużej części za ukończoną, zw łaszcza, że dokonała się -on-a, np. w przem yśle włókienniczym w rozm ia­

rach przedw ojennych, dostosow anych do nieistniejącego obec­

nie -zbytu na ry n k u rosyjskim . Od połowy roku 1921 w pro­

w adzony został w życie system polityki wolnohaindilowej '(w znaczeniu zredukow ania do mi ni mum zakazów przyw ozu i w yw ozu), odróżniający w ybitnie P olskę o d R zeszy Niem iec­

kiej i Republiki Czechosłowackiej, nie -mówiąc już o R-osji S o­

wieckiej. Ten sta n rz e c z y trw a dotychczas.

Riząd posługuje się już praw ie w yłącznie normalnemd n a ­ rzędziam i polityki ekonom icznej tj. cłam i przyw ozow ym i i wywozoweimi tudzież m etodą stosow ania ulg celnych odnoś­

nie do n iektórych artykułów .

Co się ty c z y unifikacji gospodarczej — dążenie do niej

— podyktow ane jesit różnorodnością c h a rak te ru gospodarczego

poszczególnych dzielnic, k tó re m ogłyby siię naw zajem dopeł­

nić, gdyby się bliżej zn ały ii gdyby b y ły rozm iaram i sw ych zakładów i rodzajem produktów talk bardzo dostosow ane do odrębnych a odległych obecnie ry n k ó w izbytu. P ro c es w z a ­ jemnego poznania -się postąpił bezw arunkow o bardzo- znacznie naprzód, dostosow yw anie natom iast rozm iarów przem ysłu je­

dnej dzielnicy do zapotrzebow ania pozostałych ostatecznie je­

szcze nie dokonało się, mimo ogrom nej redukcji eksportu, k tó ­ rem u trudno -sprostać obcej konkurencji na (rynkach za granicz­

nych. Pow odem tego- stanu rz e c z y s ą chw ilowo wyż-sz-e niż zagranicą kosizlty -produkcji, w yw ołane zniszczeniem kapitałów skutkiem w ojny i długotrw ałego okresu inflacyjnego, i ich obecną d rożyzną obok (gorszej mliż za granicą organizacji p rac y i technicznego uposażenia zakładów . Do- unifikacji przyczyniło siię zniesienie w szelkich wewnętrzno'-kraijowych g ranic gospo­

darki, zaprow adzenie jednolitego ustroju pieniężnego, celnego i podatkow ego i system u tra k ta tó w handlow ych, upodobnienie u staw odaw stw a socjalnego i połączenie się w oigólmo-państwo- we zw iązki dzielnicow ych zrzeszeń gospodarczych. ’W tyle natom iast pozostała jeszcze z b rak u d ostatecznych środków pieniężnych rozbudow a połączeń kolleijowych -między dzielni­

cami i dopiero w roku bieżącym prace w tym kierunku w inny postąpić znacznie naprzód, dzięki otrzym aniu pożyczki z a g ra ­ nicznej oraz dzięki -dużemu izalinteresowaniu się tem i spraw am i pow ażnych czynników zagranicznych.

W reszcie co do 3 cechy charakteryzującej politykę gospo­

darczą Polski, a m. lin. stw orzenie z P-aństwa Polskiego z ró w ­ now ażonego organizm u gospodarczego, należy zauw ażyć, że, musii siię ono oprzeć na dotychczasow ym ustroju gospodar­

czym Pol-ski i- przyrodzonych iwiaruinfcat-h produkcji. P olska jest prizedewszystfciem ikraijem rolniczym , ale posiada rów nież w praw dzie nierów nom iernie rozw inięty w ielki i1 średni p rz e ­ m ysł p rz y przeciętnym zaludnieniu Polski, w ynoszącym 71 m ieszkańców na 1 ik-lm. -Polska musii sta ć -siię krajem o cz y n ­ nym bilansie rolniczym .

P ow stanie państw a w yw ołało potrzeb ę -stworzenia w kraju wi-e-lu nieistniejących d o ty ch czas gałęzi produkcji np.

pr-z-emysłu w ojennego. iNa item pollu jest jeszcze -wiele do zrobienia, szczególnie w dziiediziiniie przem ysłu przetw órczego.

P ań stw o popierało dotychczas akcję tw orzenia now ych -gałęzi przem ysłu k red y tem i udzielaniem zam ów ień o raz sto so w a­

niem ulg celnych do raiewyrabiianych w k raju m aszyn, instala­

cji ii niektórych zagranicznych surow ców . Dzięki -temu po­

w sta ł już szereg in-owy-ch ,gałęzi przem ysłu, z k tó ry ch niektóre np. przem ysł kolejow y w ykazuje w stosunku do p otrzeb na­

w et pew ien, naturalnie chw ilow y tylko przy ro st.

Podobnie jak w pierw szych dwuch latach po pow staniu P aństw a, w ojna o granice utrudniała akcję odbudow aw czą i unifikacyjną Rz-ąidu, tak znow u n-astępne dw ulecie przyniosło w skutek trudności 'finansowych i ogólnego- zubożenia społe­

czeństw a. klęskę inflacji. Zdecydow aną w alkę z tern złem rozpoczęto w drugiej połow ie 1923 roku uchw aleniem podatku m ajątkow ego i- w aloryzacji danin publicznych. R ok 1924 przyniósł rad y k a ln ą reform ę system u w alutow ego1 i rów no­

w agę budżetow ą.

W tro sce o utrzym anie tych .pierwszorzędnych zdobyczy polityka- gospodarcza irioiku 1924 nie m ogła uchylić się przed zna-cznem -obciążeniem produkcji ii- posiadania ii w ysunęła na pierw szy plan w alkę z drożyzną, aktualną wiobe-c złych zbio­

ró w rolniczych w tym roku. W obec skurczenia się w yw ozu i zb y tu w ew n ątrz kraju, spow odow anego mieuroidzaijem i dotkli­

w ym brakiem kapitałów nadszedł o k res stagnacji przem ysło­

wej i w zro stu bezirofooiciia, -który wykaizał konieczność sk u tecz­

niejszej obro n y produkcji w interesie dobrobytu w szystkich w a rstw narodu. Zatem ochrona w ytw órczości jest hasłem na- czelnem obecnej chw ili w Polsce i da niew ątpliw ie imp-uils do odpowiednich zarządzeń na polu Stosow ania ulg celnych -i ceł w yw ozow ych o raz reform w dziedzinie u staw odaw stw a so-

127

PRZEM YSŁ i HANDEL

GÓRNOŚLĄSKI Sytuacja ekonomiczna w Polsce. Nr. 3/4. Tom VIII 1925.

cjafaego, pochodzącego z pierw szych lat pow ojennych i sto ­ sunkow o bairdlzio idateko idącego.

W usiłow aniach sw ych około stw orzenia jaiknajpewmieij- szyich podstaw dla siwego .żyda gospodarczego, P olska siłą fak­

tó w zw rócić m usiała c a łą sw ą uw agę na rozbudow ą w zajem ­ nych stosunków :z limmemi państw am i. I t a b y ły duiże trudności do pokonania. Z -Rosją Sow iecką stosunki wiojen,me zostały zakończone dopiero w inoku il9i2il pokojem w Rydze, w obec czego mafeżało się liczyć iz faktem , liż ‘przychylna atm osfera dla za w a rc ia tra k ta tu handlowego wyltwonzy się dopiero z biegiem czasu. Tym czasem stosunki handlow e polsko-sow iec­

kie s ą do tej p o ry w stanie płynnym . Nie zo stały one uregu­

low ane i ujęte w form ę tra k ta tu handlow ego iz podobnych przy czy n d la k tó ry ch nie udało- siię uregulow ać stosunków han­

dlow ych ainjgicfefco-sowi-eckiieh. Mimo- to o b roty haeldllowe m iędzy P o lsk ą i Sowietam i -ujawniają w ostatnich m iesiącach sta łą tendencję zw yżkow ą.

Rząd Polski, zgodnie ze sw ą pokojową polityką, dąży w y ­ trw ale do rozw oju stosunków z Sowietam i oiraz uregulow a­

nia ich p rzez zaw arcie um ow y handlow ej i ,ma szczerą na­

dzieję, że te jego w ysiłki doprow adzą do pożądanych rezu l­

tatów .

Z Niemcami niemogącymi, czy niechcąeyimi siię pogodzić ze stanem rz e c z y w ytw orzonym p rze z Tiraktiat W ersalski, prizelz długi czas w szelkie rozm ow y na tem at normalnych stosunków sąsiedzkich b y ły praw ie (że w ykluczone. P ierw sze lody z o sta ły przełam ane dopiero z końcem ub. roku. A naw et z Czechosłow acją z pow odu pew nych daw niejszych nieporo­

zum ień politycznych, laawairtia 20. X. 21 ir. uimoiwa handlowa niie m ógła w ejść w życie i dopiero w ostatnich tygodniach u- diaio siię prizy obusferonych usiłow aniach dobrej w oli m iaro­

dajnych czynników politycznych obu P ań stw ominąć istnie­

jące p rzeszkody ii doprow adzić do zupełnej zgody i całkow itego porozum ienia, ta k że odnośny tra k ta t handlow y z o stał podpi­

sany 21 kw ietnia rb.

W obec p rzeszkód iprzy zaw ieraniu um ów <z bezpośredni­

mi sąsiadam i, P olska sta ra ła się uregulow ać sw e stosunki handlowe ize sw oim i najbliższym i sprzym ierzeńcam i: a w ięc w pierw szej iiinji z 'Francją, 6 . 11.22 ir., z Rumunją ii. VII. 21 r., a -następnie kioiieijmo z iinnyimii Państwaimiii eurropejiskiiemi i poz-a- europeiskiemii, jak to z załączonej tabliczki w ynika.

P aństw o, iz które,m D ata D ata w ejś- Nr. Dz. U. Rok opu- z a w a rto um ow ę: zaw arcia cia w życie R. P . blikowania Rumunia 1. 7.1921 30. 1,1. 1922 103 1922

Francja 6. 2.-1922 00. 6.1922 50 1922

W łochy 12. 5.1922 30. 3. 19,23 29 1922

S zw ajcaria 26. 6.19212 20. 8. 1923 8-3 1923

Austria 25 . 9.1922 15. 1. 1923 4 1923

Jugosław ja 23. 10.1922 20. 4.1924 35 1924

Japonija 7.12. 1922 16. 1. 1925 5 19-25

Bellgja 30.12. 1922' 6. 1IO. 1903 103 1923

Turcja 25. 7.1923 ,17. 4.1924 39 1924

Finlaindija 10. 11. 1923 18. 9. 1924 81 1924

An-glja 26. 11 .,1903 il. 7.1924 57 1924

Damja 22. 3.1924 -28. 8.1924 74 1924

Islandja (22. 3.1924 28. 3.1924 74 1924

Holandja 30. 5.19-24

--

Szw ecja 2.12. -1924

--

Francja 9. 12. 1924

--

A m eryka St. -Zj. 10. 2.1925

-- _

W ę g ry 2-6. 3.1925

--

Czechosłow acja 23. 4.1925 ^—

--

Wsizystiklie tr a k ta ty handlowe z a w a rte p rze z P olskę są oparte n a klauzuli najwięksizeg-o uprzyw ilejow ania. Jedynie z F rancją z a w a rty w ir. 1922 a odnowiony ;z końcem ub. roku trak tat, (jest tra k ta te m taryfow ym , w którym oba p aństw a poczyniły sobie w zajem nie sz ereg u stę p stw w staw k ach c e l­

n ych co do arty k u łó w szczególnie je interesujących. Z asada ta zo stała te ż do pew nego stopnia uw zględniona w ostatnio z a w arty ch tra k ta ta c h : w ęgierskim li czeskim .

T ra k ta t handlow y pofeko^rancuski- z 6 . 2. 1922 r., d o ty c h ­ czas obow iązujący, pomimo, iż w y k az y w a ł ta k pod' względem

teoretycznym , jak te ż co do skutków praktycznych pew ne braki, przyczynił się, ja k to w ykazuje sta ty sty k a , w dużym stopniu do rozw inięcia stosunków handlowych m iędzy F rancją i Polską. Wiobec tego, celeim usunięcia ły c h braków należało przystąpić czem prędzej ido rew izji pierw otnej umowy.

D latego te ż z a w spólnem porozumieniem obu stron ii bez formalnego w ypow iadania dawnej um owy, przystąpiono do rokow ań zakończonych podpisaniem now ej konwencji w dniu 9 grudnia 1924 r.

Jednym z naczelnych zagadnień polskiej polityki gospo­

darczej jest rów nież sp ra w a jej handlu m orskiego. Polska, postaw iona p rzez p ółtora w ieku sw ej niepodległości, a naw et pozbaw iona 'bezpośredniego Idoistępu do moiriza w ‘najbardziej gospodarczo rozw iniętych częściach teirytoirjium, któ re obecnie wesizly w sk ła d Polski Odrodzonej, m usi budow ać swój m o r­

ski handel o d sam ych początków , g dyż niie rozporządzała do-

■tychozais ani własneimi statkam i moirskieimi, ani te ż odpow ie­

dnim aparatem handlowym , k tó ry m ógłby tra n sp o rty morskie ująć w sw e ręce.

U zyskaw szy obecnie w łasny dostęp do m orza, cz y to w znaczeniu praw nem przez udzielenie P olsce daleko idących praw i przyw ilejów w Wolinem Mieście Gdańsku, czy te ż w izmaczeniiu faktycznem — p rz e z oddanie (jej n a w łasność sk raw k a tery to riu m nabmeżnegio, dążeniem Polski je st stw o ­ rzyć w łasną flotę handlow ą, rozbudow ać lub pobudow ać do­

stateczne d la jej potrzeb p o rty i w reszcie stw o rz y ć korzystne dla sw ego handlu m orskiego1 w aru n k i gospodarcze pnzeiz o d ­ powiednią politykę 'taryfową, kom unikacyjną, oddziaływ anie na drogi, któiremii 'kiieruije siię polska -emigracja i t. p.

Co się ty c z y drogi przez p o rt w Gdańsku, to tu od p ie rw ­ szej chwili d a ł się zauw ażyć silny w pływ przyłączenia gospo­

darczego tego portu ido Polski, g dyż tę d y skierow ały się w pierw szych, tru d n y ch dla Polski latach tra n sp o rty żyw ności o raz innych tow arów , jakie m usiały b y ć w tym okresie sp ro ­ w adzane z zagranicy. Z chwilą częściow ego bodaj pow rotu do stosunków norm alnych, a w ięc w roku 1923, a zw łaszcza w roku 1924 obrót 'tow arow y w Gdańsku w zrasta bardzo silnie, w szczególności z'aś dosięga ogrom nych cyfr w yw óz drzew a przez G dańsk, dosięgając w ostatnim roku eyifry 1019 ty sięc y ton. Ogółem w yw ó z p rzez gdański p o rt w yniósł w ro k u 1924 1.636.485 ton w obec '1.062.863,6 ton w noku 1923 li 1.311.757,0 ton w ro k u 191,2. P rz y w ó z natom iast w yniósł ogółem 738.072 tony w obec 654.929 ta n w roku 1923 i 1.141.455 ton w r. 1912.

-Mając na względzie, że zdolność przepustow ą gdańskiego portu oceniać -można n a olkoto 2,5 imiljoua ton, widzim y, że obecny obrót to w aro w y , pow iększający się z roku na, rok, przeirośnie niebaw em tsiły gdańskiego portu. T en w zgląd, jako te ż konieczność posiadania nliepojdiziielnie w łasnego portu, skło­

nił P olskę do rozpaczęciia bud o w y portu w Gdyni, pom yśla­

nego w edług w szelkich w ym agań techniki ii organizacji ,z do ­ skonałym i w arunkam i dalszej rozbudow y. Roboty w G dyni zo stały rozpoczęte w roku 1931, lecz dopiero w ubiegłym roku n ab ra ły żyw szego tem pa przez zaw arcie um ow y w dnSu 4-gio Iiiipca 1924 ir. iz konsorcjum poilsko-franouskiiem na dalsizą budo­

wę. P ra c e są prow adzone w te n sposób, iże już w m iarę w y ­ kończenia poszczególnych ro b ó t odpowiednie części są od­

daw ane dO' eksploatacji handlowej. R oboty w pierszem stadjum mają b y ć ukończone w roku 1929 przyczem w ykończona część poritu obliczona jest na obrót ro cz n y w w ysokości 2LA -miliona ton. Jednakże już w roku 1926, dzięki obranem u system ow i prow adzenia ro b ó t G dynia uzyska- gotow e te re n y o- zdolności przepustow ej około Kimffljona ton.

C o siię ty c z y polskiej f a t y handlowej, to nie je st to spraw a, k tó ra d ała b y się załatw ić już w najbliższych latach.

Jednakże już dziiś w ysiłki Rządu i społeczeństw a m uszą b y ć skierow ane iku stw orzeniu w łasnej floty bez k tó rej polski han­

del m orski zaw sze b y łb y zależny od czynników obcych.

Budow a poritu w GdynSi bynajm niej 'jednak nie oznacza, b y P olska m iała kiedykolw iek rezygnow ać ze iswych p ra w w Gdańsku. W alka o te p raw a w gdańskim porcie, trw ają ca od lat 5-eiiu w skutek tendencji politycznych W olnego M iasta, m a­

jącym n a celu rozluźnienie łączności polsko-gdańskiej, znacznie

128