ANNA MICHALSKA
PRAWA CZŁOWIEKA
W SYSTEMIE ORGANIZACJI PAŃSTW AMERYKAŃSKICH 1 . K s z t a ł t o w a n i e s i ę m i ę d z y a m e r y k a ń s k i e g o s y s t e m u o c h r o n y p r a w c z ł o w i e k a . Działania n a rzecz regional nej ochrony praw człowieka na kontynencie amerykańskim podjęto już w czasie drugiej wojny światowej, a więc równolegle do inicjatyw Na rodów Zjednoczonych i kilka lat wcześniej niż w krajach Europy Za chodniej. Podczas konferencji w Chapultepec w 1945 r., która poświęco na była problemom wojny i pokoju, uchwalona została rezolucja Mię dzynarodowa ochrona praw człowieka. Państwa amerykańskie wyraża ły w niej poparcie dla idei wypracowania zasad międzynarodowej ochro ny praw człowieka w skali regionalnej. Rezolucja zobowiązywała Mię-dzyamerykańską Radę Prawników do przygotowania projektu deklara cji praw człowieka 1.
W 1947 r. odbyła się w Rio de Janeiro interamerykańska konferen cja na temat bezpieczeństwa międzynarodowego. Uchwalony wówczas traktat o wzajemnej pomocy stanowił w preambule, że pokój winien opierać się między innymi na „uznaniu międzynarodowej ochrony praw
człowieka" 2.
Podczas IX międzyamerykańskiej konferencji w Bogocie w 1948 r. uchwalono statut Organizacji Państw Amerykańskich. Karta Bogoty w kilku przepisach nawiązuje do praw człowieka 3. W preambule mowa
jest o zagwarantowaniu wolności i warunków dla pełnego rozwoju oso bowości człowieka. Artykuł 5, zamieszczony w rozdziale Zasady, sta nowi między innymi, iż „sprawiedliwość i bezpieczeństwo społeczne są podstawą trwałego pokoju" (lit. h) oraz że „państwa amerykańskie
gło-1 Interamerican Council of Jurists składała się z 9 członków będących przed stawicielami państw. W 1967 r. w miejsce Rady utworzono Interamerican Juridi cal Comitte składający się z 11 ekspertów niezależnych od państw.
2 The Inter-American System, New York 1966, s. 376.
3 Tekst Karty op. cit., s. 331 - 348. Przekład polski: Zbiór Dokumentów 1948 r., nr 8, s. 537 - 574.
szą prawa zasadnicze jednostki bez różnicy rasy, narodowości, wiary lub płci" (lit. j). W artykule 13, umieszczonym w rozdziale zatytułowa nym Podstawowe prawa i obowiązki państw czytamy między innymi: „Przy tym swobodnym rozwoju państwo powinno szanować prawa jed nostki i zasady powszechnej moralności". W rozdziale VII sformułowa ne są Zasady społeczne, a w rozdziale VIII Zasady kulturalne. W prze pisach tych czytamy, że państwa zgadzają się współdziałać ze sobą w ce lu osiągnięcia sprawiedliwych i przyzwoitych warunków życia dla ca łej swojej ludności. Państwa uznają, że pożądane jest oprzeć rozwój swojego ustawodawstwa społecznego na następujących podstawach: 1) wszystkie istoty ludzkie, bez różnicy rasy, narodowości, płci, wiary lub stanu społecznego, mają prawo do osiągnięcia dobrobytu material nego i rozwoju duchowego w warunkach wolności, godności, równości szans i bezpieczeństwa gospodarczego, 2) praca jest prawem i obowiąz kiem społecznym, nie może ona być uważana za przedmiot handlu; wy maga poszanowania wolności zrzeszania się i godności pracownika; po winna być wykonywana w warunkach zapewniających życie, zdrowie i przyzwoitą stopę życiową zarówno w latach pracy, jak w wieku po deszłym, albo gdy okoliczności pozbawią danego człowieka możności pracy (art. 28 i 29).
Państwa członkowskie zgadzają się popierać w granicach swoich przepisów konstytucyjnych i możliwości materialnych wykonywanie pra wa do wykształcenia na następujących podstawach: 1) nauczanie podsta wowe będzie przymusowe i jeżeli udzielane będzie przez państwo, bę dzie bezpłatne, 2) studia wyższe dostępne będą dla wszystkich bez różni cy rasy, narodowości, płci, języka, wyznania lub warunków społecznych (art. 30). Uwzględniając charakter narodowy każdego państwa, państwa członkowskie zobowiązują się ułatwić wolną wymianę kulturalną we wszystkich przejawach (art. 31).
Do wskazanych wyżej przepisów nawiązuje Amerykańska Konwencja Praw Człowieka, która w swej treści nie zawiera praw społeczno-ekono-micznych i kulturalnych, o czym niżej będzie mowa. Podczas tej samej konferencji uchwalona została Amerykańska Deklaracja Praw i. Obo wiązków Człowieka 4. Akt ten zapoczątkował kształtowanie się
interame-rykańskiego systemu ochrony praw człowieka. Warto podkreślić, że przy jęty on został na kilka miesięcy wcześniej aniżeli Powszechna Deklara cja Praw Człowieka.
Deklaracja Amerykańska zawiera 10 artykułów dotyczących obowiąz ków jednostki wobec państwa i społeczeństwa i 28 artykułów prokla mujących jej prawa. Prawa człowieka traktowane są jako „atrybuty każdej jednostki", ale równocześnie w Deklaracji czytamy, że „wykony wanie przez wszystkich ludzi nałożonych obowiązków jest podstawowym
4 Rezolucja XXX: American Declaration of the Rights and Duties of Man, op. cit., s. 356 - 369.
warunkiem zagwarantowania ich praw". Deklaracja stanowi dalej, iż korzystanie z praw ograniczone jest przez prawa innych ludzi, przez wy mogi bezpieczeństwa społecznego i dobra powszechnego oraz zasady ustroju demokratycznego.
W Bogocie uchwalona została też Międzynarodowa Karta Amerykań skich Gwarancji Socjalnych 5. Podstawowe zasady polityki socjalnej nie
zostały sformułowane jako prawa człowieka, niemniej akt ten uznać można jako swego rodzaju uzupełnienie Deklaracji Praw i Obowiązków, która dotyczy wyłącznie wolności indywidualnych oraz praw i wolności publicznych. W tym samym roku uchwalone zostały dwie konwencje: o prawach politycznych oraz o prawach cywilnych kobiet 6.
W następnym dziesięcioleciu nie podejmowano konkretnych inicja tyw na rzecz utworzenia systemu międzynarodowego ochrony praw czło wieka. Prowadzono natomiast liczne badania i prace przygotowawcze. Podczas posiedzenia konsultatywnego Ministrów Spraw Zagranicznych w 1951 r. postanowiono rozszerzyć działalność popularyzującą ideę re gionalnej ochrony praw człowieka. Interamerykańska Konferencja w 1954 r. w Caracas przyjęła rezolucję, w której postulowała rozszerzenie badań porównawczych nad prawami człowieka w poszczególnych pań stwach oraz zalecała Radzie OPA rozważenie możliwości utworzenia Mię-dzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka.
W 1959 r. podczas V posiedzenia konsultatywnego Ministrów Spraw Zagranicznych w Santiago de Chile podjęto nowe ważne inicjatywy. Uznano wówczas, że prawa człowieka nie należą do wyłącznej kompeten cji wewnętrznej państw, oraz że uregulowanie ich w formie konwencji jest nader pożądane. Wskazywano równocześnie na postępy osiągnięte w pracach nad przygotowaniem Paktów oraz na dotychczasowe funkcjo nowanie Konwencji Europejskiej. Międzyamerykańskiej Radzie Prawni ków zlecono przygotowanie projektu konwencji o prawach człowieka oraz projektu konwencji o Trybunale Praw Człowieka i innych organach kon troli 'międzynarodowej. We wrześniu Rada przygotowała pierwszy pro jekt, którego treść w znacznym stopniu inspirowana była postanowieniami Konwencji Europejskiej. W szerszym jednak zakresie uwzględnione były
5 Rezolucja XXIX: Cherté Internationale Américaine des Garanties Sociales. 6 Już w 1923 r. podczas V Międzynarodowej Konferencji Amerykańskiej uchwalono zalecenie, by przyszłe konferencje rozważyły możliwość podjęcia kro ków w celu zlikwidowania dyskryminacji kobiet. W 1928 r. utworzona została Międzyamerykańska Komisja Praw Kobiet. W 1954 r. została ona włączona w sy stem OPA. Podczas VIII Międzynarodowej Konferencji Amerykańskiej w 1933 r. podpisano konwencję o obywatelstwie kobiet, która zakazuje wszelkiej dyskry minacji opartej na płci w zakresie przyznawania obywatelstwa. Podczas Konfe rencji w 1938 r. uchwalono rezolucję, która przewidywała uznanie przez państwa zasady jednakowego traktowania kobiet i mężczyzn w stosunkach cywilnopraw nych oraz w zakresie praw politycznych, a także przewidywała udzielanie możli wie szerokiej ochrony kobietom w stosunkach pracy.
prawa społeczno-ekonomiczne. Wiele lat upłynęło zanim projekt ten przedstawiony został Konferencji OPA. Podczas omawianego posiedzenia konsultatywnego ministrów spraw zagranicznych podjęto niezwykle istot ną dla międzynarodowej ochrony praw człowieka uchwałę: powołano Międzyamerykańską Komisję Praw Człowieka.
2. K o m p e t e n c j e K o m i s j i do 1 9 6 9 r. Utworzenie Między-amerykańskiej Komisji Praw Człowieka decyzją ministrów spraw zagra nicznych było wydarzeniem bez precedensu. Zarówno Europejska Ko misja Praw Człowieka, jak i Komitet Praw Człowieka utworzony na pod stawie Praw Politycznych opierają się na postanowieniach konwencji. Kompetencje Komisji Amerykańskiej, zwłaszcza poczynając od połowy lat sześćdziesiątych zbliżone są do kompetencji obu tych organów.
' W doktrynie zarysowało się sporo kontrowersji co do pozycji Komisji w systemie organów OPA, jak również co do zakresu jej kompetencji. Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka nie mogła być uznana za organ OPA, gdyż kompetencje do powoływania nowych organów przy sługują wyłącznie Konferencji Interamerykańskiej (art. 33 Karty Bogo ty), a nie posiedzeniu konsultatywnemu ministrów spraw zagranicznych (art. 39 Karty). Zgodnie z postanowieniami Karty Komisji nie mogła być traktowana ani jako organ specjalistyczny OPA (art. 130 Karty), ani też jako organ Rady OPA 7. Niejasna pozycja prawna Komisji powodo
wała, że zgłaszano liczne obiekcje natury politycznej w związku z dzia łalnością Komisji.
Nie czekając na rozstrzygnięcie wątpliwości prawnych Rada OPA uchwaliła w maju 1960 r. statut Komisji8 i w tym samym roku organ
ten rozpoczął działalność. Statut był wielokrotnie modyfikowany, a ko lejne zmiany szły w kierunku rozszerzania kompetencji Komisji. Komi sja składała się w omawianym okresie z 7 członków wybieranych w gło sowaniu tajnym przez Radę OPA z listy kandydatów przedstawianych przez państwa. Wybierani oni byli z racji swych walorów moralnych i kwalifikacji w dziedzinie praw człowieka i nie pełnili swych funkcji w charakterze przedstawicieli państw. Wybierani byli na 4 lata, a wybór mógł być ponowiony. Komisja wybierała spośród swego grona Prezy denta i Wiceprezydenta.
Statut przewidywał, że Komisja odbywa 1-2 sesje rocznie zwyczaj na, a sesja nadzwyczajna może być zwołana przez Prezydenta lub na wniosek większości członków Komisji. Komisja, zgodnie ze statutem, mogła obradować poza swą stałą siedzibą, na terytorium innych państw, w wyniku decyzji podjętej absolutną większością głosów i za zgodą za interesowanego państwa. Komisja wielokrotnie korzystała z tej możli-7 H. Gros Espiel, Organisation des Etats Americans, w: Les dimensions in
ternationales des droits de l'homme, Paris 1978; A. H. Robertson, Human Rights in the World, Manchester 1972, s. 126.
wości w celu przeprowadzania badań nad przestrzeganiem praw czło wieka w poszczególnych państwach.
Komisja była, zgodnie z postanowieniami pierwszego statutu, „auto nomiczną jednostką w ramach OPA powołaną w celu promocji praw człowieka sformułowanych w systemach prawa wewnętrznego państw członkowskich" 9. Poczynając od 1965 r. funkcje promocyjne obejmowały
nie tylko prawa sformułowane w systemach prawa wewnętrznego, ale również te, które zawarte są w Amerykańskiej Deklaracji Praw i Obo wiązków. Postanowienie to stwarzało możliwość zastosowania w działal ności Komisji Deklaracji, co przyczyniło się do wzrostu jej autorytetu. Z biegiem lat zaczęto traktować Deklarację jako źródło prawa między narodowego.
Funkcje promocyjne Komisji obejmowały: 1) rozwijanie znajomości praw człowieka wśród społeczeństwa państw amerykańskich, 2) zachę canie rządów do wprowadzenia postępowych rozwiązań prawnych, sprzy jających realizacji i zagwarantowaniu praw człowieka, 3) przygotowy wanie studiów i raportów, 4) zachęcanie rządów do przekazywania in formacji o krokach podjętych na rzecz ochrony praw człowieka, 5) peł nienie funkcji konsultatywnych dla organów OPA w zakresie praw czło wieka.
Komisja nie miała początkowo kompetencji do podejmowania jakich kolwiek decyzji w sprawach będących przedmiotem nadsyłanych infor macji 10. Miała ona natomiast statutowe uprawnienie do gromadzenia
tego typu informacji w celu właściwego wykonywania funkcji promo cyjnych. Od chwili utworzenia Komisji napływały do niej liczne infor macje o naruszeniach praw człowieka i to zarówno od państw, jak i osób indywidualnych i organizacji społecznych. W związku z tym Komisja opracowała Regulamin wewnętrzny, który określał tryb postępowania z tymi informacjami, których przedmiotem były naruszenia praw czło wieka.
Pomijając szczegóły o charakterze proceduralnym należy podkreślić, iż Regulamin przewidywał, że Komisja może formułować zalecenia o cha rakterze ogólnym pod adresem poszczególnych państw. Komisja stała również na stanowisku, że żaden przepis statutu nie ogranicza możli wości publikowania tego typu zaleceń. Kompetencje, które przyznała
9 Amerykańska Konwencja Praw Człowieka podpisana w 1969 r. nieco ina czej reguluje status Komisji, o czym niżej będzie mowa. Konwencja ta weszła w życie w 1978 r., a do tego czasu Komisja działała na podstawie statusu uchwa lonego w 1960 r., wielokrotnie modyfikowanego w późniejszych latach.
10 Termin „informacje" (information, communication) używany był w pier wotnej wersji statutu, jak również w doktrynie, w celu wyraźnego podkreślenia, iż nie chodzi tutaj ani o skargi państw, ani o petycje indywidualne, które to środki przewidziane są w systemach kontroli międzynarodowej opartych na trak tatach. W praktyce jednak informacje, które pochodziły zarówno od państw, jak i osób indywidualnych zbliżały się swym charakterem do skarg i petycji.
sobie Komisja wywoływały wiele sprzeciwów, u podłoża których leżały zarówno przesłanki o charakterze prawnym, jak i politycznym 11.
Druga Specjalna" Konferencja Amerykańska, która odbyła się w 1965 r. w Rio de Janeiro uchwaliła — na wniosek Komisji i zgodnie z opinią Sekretariatu Generalnego OPA — rezolucję o rozszerzeniu kompetencji Komisji Praw Człowieka 12. Pozostając nadal organem pro
mocji praw człowieka Komisja (uzyskała kompetencje kontrolne.
Zgodnie ze wskazaną rezolucją Komisja zyskała uprawnienie do roz patrywania petycji indywidualnych dotyczących naruszeń praw czło wieka. Kompetencja ta związana była tylko z niektórymi prawami, enu meratywnie wyliczonymi w rezolucji. Były to: prawo do życia, prawo do wolności osobistej, wolność opinii d wypowiadania się, prawo do swo bodnego poruszania się, gwarancje przed arbitralnym aresztowaniem, za sada równości wobec prawa i zakaz dyskryminacji oraz wolność religii. W związku z przyznanymi kompetencjami kontrolnymi Komisja zmody fikowała swój Regulamin i ustaliła szczegółową procedurę postępowania ż nadsyłanymi petycjami. Ogólnie biorąc, była ona podobna do proce dury przewidzianej w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka13.
Zgodnie ze zmodyfikowanym statutem Komisja mogła poczynając od 1965 r.: 1) rozpatrywać wszystkie kierowane do niej informacje i petycje indywidualne, 2) zwracać się do rządów o dostarczenie wszelkich nie zbędnych informacji, 3) kierować do państw zalecenia dotyczące ogólnej polityki w zakresie praw człowieka, 4) kierować do państw zalecenia dotyczące poszczególnych, rozpatrywanych przez nią spraw, 5) przedsta wiać Konferencji Interamerykańskiej bądź też Posiedzeniu Konsultatyw nemu Ministrów Spraw Zagranicznych sprawozdania zawierające zale cenia ogólne. W sprawozdaniach tych zamieszczała informacje o postępie osiągniętym w realizacji Deklaracji Praw i Obowiązków, o środkach ja kie należy zastosować w celu skuteczniejszego zagwarantowania praw sformułowanych w Deklaracji oraz uwagi w kwestiach, które były przed miotem nadesłanych petycji. Należy podkreślić, że w sprawozdaniach tych Komisja mogła zwracać uwagę nie tylko na ogólną sytuację w dzie dzinie praw człowieka w państwach amerykańskich i proponować środki,, jakie należy podjąć, lecz również mogła omawiać poszczególne przypad ki naruszeń praw człowieka. Nadal jednak Komisja nie miała kompeten cji do podejmowania decyzji wiążącej państwa w kwestii czy miało miej sce naruszenie praw człowieka. Nadal też niejasna była pozycja Komisji w systemie organów OPA, a jej kompetencje nie miały podstawy trakta towej.
11 K. Vasak, La commission Inter américain des Droits de l'Homme, Paris 1968. 12 Rezolucja XXII.
13 A. Michalska, Europejska Konwencja Praw Człowieka, RPEiS nr 3/78, s . 2 1 - 3 4
Zdecydowane zmiany, jeśli chodzi o sytuację prawną Komisji i jej kompetencje, wprowadził Protokół Buenos Aires przyjęty w lutym 1967 r. uchwalony podczas Trzeciej Specjalnej Konferencji Interamerykańskiej 14.
Protokół ten wprowadził liczne zmiany do Karty Bogoty, w tym do prze pisów dotyczących praw człowieka, o czym niżej będzie mowa.
W Protokole Buenos Aires, który wszedł w życie w 1970 r., Komisja Praw Człowieka uznana została za statutowy organ OPA, którego funk cją jest promocja i ochrona praw człowieka oraz działalność konsulta cyjna w tym zakresie 15. Uregulowana została tym samym pozycja praw
na Komisji która, przypomnijmy, utworzona została decyzją Ministrów Spraw Zagranicznych 16.
Protokół Buenos Aires nie określał kompetencji Komisji, ani też za sad jej działalności, pozostawiając te kwestie przyszłej konwencji praw człowieka (art. 112). Do czasu wejścia w życie konwencji, której osta teczny projekt nie był jeszcze przygotowany w chwili, gdy uchwala no Protokół Buenos Aires, Komisja miała funkcjonować na podstawie dotychczasowych przepisów (art. 150 Protokołu). Tak więc przez ponad
20 lat kompetencje Komisji określone były w statucie uchwalonym i mo dyfikowanym przez Radę OPA oraz w Regulaminie uchwalonym przez samą Komisję.
3 . I n t e r a m e r y k a ń s k a K o n w e n c j a P r a w C z ł o w i e -k a. Podczas -konferencja w Rio de Janeiro w 1965 r. rozpatrywano trzy projekty konwencji praw człowieka. Jeden z nich przygotowany był przez Komitet Prawniczy, pozostałe przedstawione zostały przez rządy Chile i Urugwaju. Wszystkie nawiązywały do pierwszego projektu przy gotowanego w 1959 r. przez Komitet Prawniczy. Widoczny był w nich również wpływ Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W porównaniu z pierwszym projektem, większy nacisk położono na prawa społeczno--ekonomiczne (zwłaszcza propozycja Urugwaju) oraz rozbudowany został katalog praw politycznych (projekt Chile). Konferencja postanowiła przesłać te projekty do Rady OPA i po wysłuchaniu opinii Komisji Praw Człowieka miał zostać przygotowany nowy projekt. Zgodnie z decyzją
14 OAS Official Records, OEA (Ser. A) 2 Add. 2.
15 „ to promote the observance and protection of Human Rights and to serve as a consultative organ of the Organization in these matters" (art. 112).
16 Art. 51 Protokołu Buenos Aires, który zmienił art. 32 Karty Bogoty. Art. 51 Protokołu Buenos Aires wymienia następujące organy OPA: 1) Zgromadzenie Ogólne (w Karcie Bogoty organ ten nosił nazwę Konferencja Międzyamerykańska), 2) Posiedzenie Konsultatywne Ministrów Spraw Zagranicznych, 3) Rady: Stała Rada OPA, Międzyamerykańska Rada Gospodarcza i Społeczna, Międzyamerykań ska Rada do Spraw Wykształcenia, Nauki i Kultury (art. 68), 4) Międzyamerykań-ski Komitet Prawniczy, 5) Międzynamerykańska Komisja Praw Człowieka, 6) Se kretariat Generalny. Przewiduje również organizowanie Wyspecjalizowanych Kon ferencji i powoływanie wyspecjalizowanych organów.
Konferencji miał on zostać następnie przesłany państwom członkow skim 17.
Uchwalenie w 1966 r. Paktów Praw Człowieka miało istotny wpływ na tok prac nad konwencją Amerykańską. Rada OPA zwróciła się w 1967 r. do państw członkowskich z dwoma pytaniami: 1) czy zamierzają przystąpić do uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka, 2) czy w razie pozytywnej odpowiedzi uważają za celowe podpisanie konwen cji regionalnej. Większość państw opowiedziała się za potrzebą uchwa lenia konwencji regionalnej. Podkreślano przy tym, że powinna ona obejmować wyłącznie kraje latynoamerykańskie, z wyłączeniem Stanów Zjednoczonych ze względu na odmienność warunków społeczno-ekono-micznych i koncepcji politycznych. Wyrażając powszechny niemal za miar przystąpienia do Paktów postulowano, by przyszła konwencja re gionalna była w swych ogólnych założeniach zgodna z Paktami. Po roz patrzeniu uwag i propozycji nadesłanych przez państwa Rada OPA w krótkim czasie przygotowała kolejny projekt konwencji, który został przedstawiony podczas Specjalnej Interamerykańskiej Konferencji po święconej prawom człowieka, która odbyła się w listopadzie 1969 r w San José — Costa Rica. Spośród 24 państw członkowskich OPA w kon ferencji uczestniczyli przedstawiciele 19 państw 18. Brali udział również
przedstawiciele wielu organizacji międzynarodowych, między innymi ONZ, UNESCO, MOP.
Konwencja podpisana została w dniu 22 listopada 1969 r. przez nastę pujące państwa: Chile, Costa Rica, Ekwador, El Salvador, Gwatemala, Honduras, Kolumbia, Nikaragua, Panama, Paragwaj, Urugwaj, Wenezu ela. Największe i najbardziej liczące się państwa na kontynencie amery kańskim nie podpisały konwencji. W latach późniejszych podpisały kon wencję Stany Zjednoczone, nie ratyfikując jej jednak, a Argentyna, Bra zylia, Meksyk, według stanu prawnego na koniec 1978 r., konwencji nie podpisały.
Amerykańska Konwencja Praw Człowieka 19 weszła w życie w czerw
cu 1978 r., po uzyskaniu wymaganych 11 ratyfikacji. Tym samym otwar ty został nowy etap międzynarodowej ochrony praw człowieka.
Konwencja jest otwarta do podpisu, ratyfikacji i przystąpienia dla państw członkowskich OPA, ma więc charakter wyraźnie regionalny. Jest to drugi, obok zachodnioeuropejskiego, regionalny system ochrony praw człowieka, oparty na specjalnym traktacie, który formułuje kata log praw i określa środki kontroli międzynarodowej.
4. K a t a l o g p r a w c z ł o w i e k a . Konwencja składa się z pre ambuły i trzech części podzielonych na rozdziały. Część pierwsza
zaty-17 Rezolucja XXIV.
18 Udziału nie brały: Boliwia, Barbados, Haiti, Jamajka, Kuba.
19 American Convention on Human Rights: O. A. Official Records OEA (Ser. K) XVI/I I, Document 65, Rev. I.
tułowana Obowiązki państw i prawa chronione zawiera na wstępie po stanowienia, które w sposób ogólny określają obowiązki państw. Należy do nich obowiązek poszanowania praw i obowiązek podjęcia odpowied nich środków wewnętrznoprawnych, w celu ich zagwarantowania (art. 1 i 2). Państwa strony zobowiązują się respektować prawa i wolności sformułowane w konwencji i zagwarantować wszystkim osobom podleg łym ich jurysdykcji swobodne i pełne korzystanie z praw i wolności, bez żadnej dyskryminacji ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, wyznanie, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub spo łeczne, status ekonomiczny, urodzenie lub inne okoliczności. Jeśli ko rzystanie z praw i wolności nie jest jeszcze zagwarantowane przez usta wy lub inne przepisy prawne, państwa—strony zobowiązują się podjąć, zgodnie ze swą procedurą konstytucyjną i postanowieniami konwencji, takie środki ustawodawcze lub inne, które są konieczne do realizacji wspomnianych praw i wolności. Są to postanowienia podobne do prze pisów artykułu 2 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. O obowiąz kach państw w zakresie realizacji praw społeczno-ekonomicznych i kul turalnych będzie mowa niżej.
Konwencja Amerykańska zawiera następujące prawa cywilne i po lityczne: prawo jednostki do uznania jej osobowości prawnej (art. 3), prawo do życia (art. 4), prawo do poszanowania integralności jednostki (art. 5), zakaz niewolnictwa i poddaństwa (art. 6), prawo do wolności osobistej (art. 7), prawo do gwarancji sądowych (art. 8), zakaz stosowa nia prawa wstecz (art. 9), prawo do uzyskania odszkodowania (art. 10), prawo do ochrony honoru i godności jednostki (art. 11), wolność sumie nia i wyznania (art. 12), wolność myśli i wypowiadania się (art. 13), pra wo do repliki i sprostowań (art. 14), prawo do zgromadzania się (art. 15), wolność stowarzyszania się (art. 16), prawo rodziny do ochrony (art. 17), prawo do nazwiska (art. 18), prawo dziecka do ochrony (art. 19), prawo do obywatelstwa (art. 20), prawo do własności prywatnej (art. 21), wol ność poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania (art. 22), prawa po lityczne (art. 23), zasada równości wobec prawa (art. 24), zasada ochrony sądowej (art. 25).
Powyższe prawa zostały wymienione na podstawie tytułów, jakimi są opatrzone poszczególne artykuły. Przepisy te są na ogół dość rozbu dowane, tak że można z nich wyinterpretować dalsze, bardziej szcze gółowe prawa i wolności.
Konwencja Amerykańska powołuje się w preambule na Powszechną Deklarację Praw Człowieka, a katalog praw i wolności podobny jest do tego, który zawarty jest w Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych. Nie można jednak mówić o identycznym zakresie praw i wolności chro nionych przez oba te traktaty 20.
20 A. Michalska, Konsekwencje wejścia w życie Międzynarodowych Paktów
współ-W Konwencji Amerykańskiej nie został sformułowany katalog praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych i z tego zapewne względu oce niona ona została jako primitive liberal and capitaliste pattern2 1. Nie
mniej w Konwencji jest odrębny, III rozdział, zatytułowany Prawa Eko
nomiczne i Kulturalne, w skład którego wchodzi tylko jeden artykuł.
Otóż artykuł 26, zatytułowany Stopniowy rozwój, stanowi, że państwa— —strony zobowiązują się do przedsięwzięcia kroków zarówno wewnętrz nych, jak i w ramach współpracy międzynarodowej, szczególnie natury ekonomicznej i technicznej, w celu stopniowego osiągnięcia pełnej rea lizacji praw wynikających z postanowień ekonomicznych i socjalnych oraz z postanowień dotyczących wykształcenia, nauki i kultury, które są zawarte w Karcie OPA, zmienionej przez Protokół Buenos Aires. P r a w a te mają być zrealizowane w miarę możliwości, jakimi dysponuje państwo w drodze stanowienia norm prawnych i poprzez stosowanie innych od powiednich środków. Również preambuła Konwencji Amerykańskiej na wiązuje do tych postanowień Karty OPA, które dotyczą polityki ekono micznej, socjalnej i kulturalnej.
W Protokole Buenos Aires rozbudowano między innymi następujące postanowienia: rozdział VI Zasady Ekonomiczne, rozdział VII Zasady
Społeczne i rozdział VIII Zasady Kulturalne. Przepisy artykułów 29 - 42,
które zastąpiły artykuły 26 i 27 rozdziału VI nie interesują nas w tym miejscu, gdyż formułują ogólne zasady polityki ekonomicznej państw i zasady współpracy międzynarodowej, a nie dotyczą praw człowieka, Cytowane na wstępie artykuły 28 i 29 dotyczące zasad społecznych zastąpione zostały artykułami 43 i 44. Zasady sformułowane w Karcie Bogoty zostały włączone do tych przepisów w nie zmienionej postaci, ale równocześnie dodane zostały nowe postanowienia, które proklamują na stępujące prawa człowieka: 1) prawo zrzeszania się pracowników i pra codawców zarówno w przemyśle, jak i rolnictwie, 2) prawo do rokowań zbiorowych, 3) prawo pracowników do strajku, 4) wolność stowarzysza nia się i swoboda działania stowarzyszeń w ramach obowiązującego pra wa. Państwa zobowiązują się podjąć kroki w celu umożliwienia całemu społeczeństwu udziału w życiu ekonomicznym, społecznym, cywilnym, kulturalnym i politycznym. Państwa zobowiązują się również popierać tworzenie i dopomagać w rozwoju różnego rodzaju zrzeszeń społecznych: pracowniczych, kulturalnych, zawodowych, handlowych, lokalnych, są siedzkich. Państwa podejmą kroki w celu zapewnienia rozwoju i sku teczności systemu ubezpieczeń społecznych. Każdej jednostce gwarantuje się swobodny dostęp do sądownictwa w celu ochrony jej praw (art. 43). P a ń s t w a uznają, że w celu przyspieszenia procesu regionalnej integracji
czesnymi stosunkami międzynarodowymi, red. H. Olszewski, Poznań 1978, s. 271
--291.
21 P. Camargo, The American Convention on Human Rights, Revue des Droits
państw latynoamerykańskich niezbędne jest wydanie odpowiednich norm prawnych, zwłaszcza w dziedzinie stosunków pracy i ubezpieczenia spo łecznego, tak aby zapewnić jednakową ochronę prawną pracowników we wszystkich krajach (art. 44).
Rozdział VIII zatytułowany Zasady Kulturalne (art. 30 i 31) zastą piony został rozdziałem IX Zasady Kształcenia Nauki i Kultury, który obejmuje artykuły 45 - 50. Państwa członkowskie zobowiązują się przy znać pierwszoplanowe miejsce w swych programach rozwoju dla przed sięwzięć w dziedzinie kształcenia, nauki i kultury, które są fundamenta mi demokracji, postępu społecznego i rozwoju (art. 45). Państwa będą współpracować w dziedzinie kształcenia i badań naukowych i zobowiązu ją się działać indywidualnie i w ramach współpracy międzynarodowej w celu zabezpieczenia i wzbogacenia spuścizny kulturowej społeczeństw amerykańskich (art. 46). Państwa podejmą największe wysiłki, zgodnie z postanowieniami konstytucyjnymi, by zagwarantować prawo do wy kształcenia na następujących zasadach: 1) wykształcenie podstawowe dla dzieci w wieku szkolnym będzie obowiązkowe, a szkoły państwowe będą bezpłatne, 2) szkolnictwo średnie będzie nieustannie rozwijane, tak aby stało się dostępne dla wszystkich. Kształcenie będzie miało charak ter specjalistyczny w zależności od potrzeb każdego kraju, ale przy rów noczesnym wykształceniu ogólnym, 3) wykształcenie wyższe będzie do stępne dla wszystkich i prowadzone na poziomie odpowiadającym wzor com akademickim (art. 47).
Państwa zwrócą szczególną uwagę na wykorzenienie analfabetyzmu, poprzez rozwój systemu kształcenia osób dorosłych. Rozwiną również kształcenie zawodowe. Państwa dołożą wysiłków, by dobra kulturalne były dostępne dla całego społeczeństwa i wykorzystają w tym celu wszy stkie środki masowego przekazu i informacji. Państwa będą dbały o roz wój nauki i techniki poprzez rozwój systemu kształcenia i instytucji naukowo-badawczych. Będą rozwijać współpracę międzynarodową w tych dziedzinach i wymianę osiągnięć naukowych zgodnie z obowiązującym prawem wewnętrznym i traktatami (art. 49).
Państwa akceptują zasadę międzynarodowej wymiany kulturalnej i w celu jej rozwoju i rozszerzenia zobowiązują się opracować regionalne programy integracyjne w dziedzinie kształcenia, nauki i kultury (art. 50). Rozwiązanie przyjęte w systemie OPA dla ochrony praw społeczno--ekonomicznych może budzić pewne zastrzeżenia. Po pierwsze, niektóre z cytowanych tutaj przepisów Protokołu Buenos Aires nie są sformuło wane jako prawa człowieka, a jako zasady polityki państwa, czy współ pracy międzynarodowej w dziedzinie społeczno-ekonomicznej. Po drugie, nawet jeśli przepisy te interpretować jako formułujące prawa człowie ka, to lista tych praw jest dość skromna w porównaniu z aktami między narodowymi uchwalonymi w ramach ONZ, a zwłaszcza z Paktami, jak również w porównaniu z powszechnie akceptowanymi współcześnie kon-6 Ruch Prawniczy 2/80
cepcjami co do zakresu podstawowych praw społeczno-ekonomicznych. Po trzecie, mamy tu do czynienia z pewnymi powtórzeniami; na przy kład wolność stowarzyszania się uznana jest zarówno w Protokole Bue nos Aires, jak i w Konwencji Praw Człowieka. Co najmniej dyskusyj na jest celowość tego typu powtórzeń 22.
Katalog praw człowieka zawarty w Konwencji może być, zgodnie z artykułem 31, rozszerzony w wyniku zastosowania specjalnej proce dury. Otóż każde państwo—strona bezpośrednio oraz Komisja Praw Czło wieka i Trybunał Praw Człowieka za pośrednictwem Sekretarza Gene ralnego, mogą przedstawić Zgromadzeniu Ogólnemu propozycje popra wek do Konwencji. Poprawki takie wejdą w życie po uzyskaniu ratyfi kacji przez 2/3 państw będących stronami Konwencji (art. 76). Ponad to każde państwo i Komisja Praw Człowieka mogą przedstawić pod roz wagę państw zebranych na Zgromadzeniu Ogólnym projekty protokołów dodatkowych. Celem takich protokołów jest stopniowe włączenie do Konwencji dalszych praw i wolności. Każdy z protokołów określać bę dzie zasady wejścia w życie i wiązać będzie tylko te państwa—strony Konwencji, które go ratyfikują (art. 72).
Odrębny artykuł Konwencji formułuje zasadę korelacji praw i obo wiązków. Stanowi on, iż każda osoba ma obowiązki wobec rodziny, spo łeczeństwa i ludzkości. Prawa każdej jednostki są ograniczone przez pra wa innych osób, przez wymogi bezpieczeństwa i dobra powszechnego w społeczeństwie demokratycznym (art. 32).
5 . S y s t e m p r o m o c j i i k o n t r o l i m i ę d z y n a r o d o w e j . Konwencja przewiduje utworzenie dwóch organów: Komisji Praw Czło wieka i Trybunału Praw Człowieka.
Konwencja przyjęła poprzednio obowiązujące i przedstawione na wstępie zasady co do składu i powoływania Komisji. Komisja sama opra cowuje Statut i Regulamin, z tym że Statut przedstawia do zatwierdze nia Zgromadzeniu Ogólnemu (art. 39). Funkcją Komisji jest promocja i ochrona praw człowieka (to promote respect for and defanse of human rights — art. 41). Kompetencje promocyjne Komisji pozostały w zasadzie nie, zmienione w porównaniu z tymi, które przewidywał poprzedni statut uchwalony przez Radę OPA. Przepisy Konwencji rozszerzyły natomiast i uregulowały w sposób jednoznaczny funkcje kontrolne i w znacznym stopniu określiły też procedurę kontroli.
Realizacja praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych, które wynikają z przepisów Protokołu Buenos Aires jest przedmiotem rocznych sprawozdań. Składane są one przez państwa Radzie Gospodarczej i Spo łecznej oraz Radzie do Spraw Wykształcenia Nauki i Kultury. Kopie tych sprawozdań przedstawiane są Komisji Praw Człowieka (art. 42).
22 R. K. Goldman, The Protection of human rights in the Americas: past, pre
sent, and future, New York 1972, Ceuter for International Studies, vol. V, nr 2,
Nadto na żądanie Komisji państwa obowiązane są dostarczyć Komisji dodatkowe informacje co do sposobu zagwarantowania w prawie wew nętrznym praw człowieka sformułowanych w Konwencji (art. 43). Na podstawie tego przepisu Komisja może czuwać nad realizacją tych praw, które nie są objęte systemem sprawozdań przewidzianym w cytowanym wyżej artykule 42.
Omawiane przepisy nie określają uprawnień, jakie przysługują Ko misji w związku z rozpatrywaniem sprawozdań i informacji. Przyjmuje się na ogół, że Komisja może korzystać z uprawnień określonych w ar tykule 41, zwłaszcza litery b i g. Otóż przepisy te przewidują, że Ko misja może zalecać rządom, jeśli uzna za celowe, podjęcie odpowiednich środków na rzecz ochrony praw człowieka zgodnie z ustawodawstwem wewnętrznym i przepisami konstytucyjnymi oraz przedstawia roczne sprawozdania Zgromadzeniu Ogólnemu.
Konwencja ustanawia ponadto dwa środki kontroli międzynarodowej: petycje indywidualne i komunikaty państw. Są to środki, ogólnie biorąc, podobne do tych, które przewidziane są w Konwencji Europejskiej, nie mniej zachodzą tutaj dość istotne różnice. Konwencja Amerykańska na pierwszym miejscu wymienia petycje indywidualne, które mogą być składane przez jednostkę, grupę osób, lub organizację pozarządową, któ ra jest uznana przez przynajmniej jedno państwo członkowskie OPA. P r z e d m i o t e m petycji może być wyjawienie faktu naruszenia Konwencji przez państwo bądź też skarga o naruszenie Konwencji przez państwo (art. 44). Rozróżnienie to nie jest w pełni jasne, gdyż w dalszych prze pisach używane jest tylko określenie „petycja". Według Konwencji Eu ropejskiej petycję może składać jednostka, grupa osób lub organizacja, które czują się ofiarami naruszenia przez państwo praw człowieka za wartych w Konwencji (art. 25). Przedmiotem petycji według Konwencji Amerykańskiej może być naruszenie przez państwo każdego przepisu Konwencji, a nie tylko tych, które formułują prawa i wolności. Petycje, o których mówi Konwencja Europejska, mają wyraźnie charakter skargi w obronie praw podmiotu składającego petycję. Tymczasem Konwencja Amerykańska przewiduje: wyjawienie faktu naruszenia Konwencji (de nunciation, dénonciation) oraz skargę (complaint, plainte).
Jest jeszcze jedna istotna różnica pomiędzy systemami petycji prze widzianymi w obu tych Konwencjach. Uznanie przez państwa kompeten-cji Komisji Amerykańskiej do rozpatrywania petykompeten-cji indywidualnych następuje automatycznie z chwilą ratyfikowania czy przystąpienia do Konwencji. Konwencja Europejska przewiduje natomiast, że Komisja zyskuje kompetencje do rozpatrywania petycji z chwilą złożenia przez 6 państw — stron Konwencja odrębnej deklaracji. Komisja Europejska rozpatruje petycję tylko wówczas (oczywiście (przy równoczesnym
speł-nieniu innych warunków), jeśli jest skierowana przeciwko państwu, które tę kompetencję uznało.
Artykuł 45 Konwencji Amerykańskiej przewiduje drugi środek kon troli międzynarodowej, a mianowicie skargi czy raczej komunikaty (com munication) państw. Mogą być one składane Komisji przez państwo, które zarzuca drugiemu państwu naruszenie praw człowieka zawartych w Konwencji. Warunkiem rozpatrywania tego rodzaju komunikatów jest by oba państwa — składające komunikat i to, którego polityki on doty czy — złożyły odrębne deklaracje o uznaniu kompetencji Komisji. De klaracja taka może być złożona bezterminowo lub na czas określony, jak również może obejmować tylko pewne, wyraźnie określone sytuacje. W Konwencji Europejskiej przepisy o skargach państw nie wymagają złożenia odrębnej deklaracji uznającej kompetencję Komisji (art. 24). Przedmiotem skarg, zgodnie z tym artykułem, może być naruszenie przepisów Konwencji, natomiast przedmiotem komunikatów według Kon wencji Amerykańskiej może być wyłącznie naruszenie praw człowieka.
Tak więc obie konwencje przewidują zarówno skargi (komunikaty) państw, jak i petycje indywidualne. Natomiast pewne warunki, jakie stawia Konwencja Europejska w przepisach o petycjach, figurują w Kon wencji Amerykańskiej w przepisach o skargach (komunikatach) państw. A wymogi, jakie stawia Konwencja Amerykańska skargom (komunika tom), przewidziane są w Konwencji Europejskiej dla petycji.
W dalszych przepisach Konwencji Amerykańskiej określone są wa runki formalne, jakim winny odpowiadać petycje indywidualne i komu nikaty państw, by mogły być rozpatrywane przez Komisję (art. 46), jak również okoliczności, w jakich Komisja uznaje petycję czy komunikat za nieważne i nie podlegające rozpatrzeniu (art. 47). Jest rzeczą intere sującą, że te same wymogi formalne stawia Konwencja zarówno pety cjom, jak i komunikatom co jednoznacznie wynika z brzmienia wska zanych artykułów. I talk na przekład petycja i komunikat winny być wniesione w terminie 6 miesięcy od daty wydania definitywnej decyzji organu państwowego, która naruszyła prawa człowieka. Powyższy wy móg jest podobny do tego, który formułuje Konwencja Europejska, ale tylko w odniesieniu do petycji indywidualnych. Skargi składane do Eu ropejskiej Komisji Praw Człowieka przez państwa dotyczyły nie indywi dualnych przypadków, a miały na celu ochronę praw pewnych grup ludności, czy też ochrony pewnych praw, które były naruszane (lub za grożone) wskutek wydania określonych aktów prawnych czy też w związ ku z polityką prowadzoną przez państwo w danej dziedzinie stosunków społecznych. Nie obejmowały natomiast faktów naruszenia praw czło wieka w drodze wydania indywidualnej decyzji. Przepisy Konwencji Amerykańskiej o środkach kontroli międzynarodowej nie były jeszcze stosowane i w związku z tym trudno przewidywać jak będą interpreto
wane. Z liberalnego brzmienia przepisów Konwencji wynika, że intencją jej autorów było, by państwa mogły wnosić skargi tylko w indywidual nych sprawach, a przepisy proceduralne (zachowanie 6 miesięcznego
ter-minu od daty wydania decyzji) zamykają właściwie drogę do tego typu skarg, jakie są wnoszone w systemie zachodnioeuropejskim.
Komisja oferuje państwom swe usługi w celu uregulowania sprawy będącej przedmiotem komunikatu czy petycji w drodze porozumienia opartego na poszanowaniu praw człowieka. W przypadku osiągnięcia tego rodzaju porozumienia Komisja sporządza sprawozdanie, które przesyła zainteresowanym stronom oraz Sekretarzowi Generalnemu OPA w celu publikacji. Sprawozdanie obejmuje krótkie przedstawienie faktów i przy jęte rozwiązania (art. 49).
Jeżeli nie dojdzie do uregulowania kwestionowanej w komunikacie lub petycji sytuacji w sposób wyżej wskazany, Komisja sporządza spra wozdanie, w którym przedstawia fakty i swoje konkluzje. Do sprawo zdania mogą być dołączone oświadczenia i wypowiedzi stron przedkła dane w toku postępowania. Komisja może również sformułować zalece nia, jakie uznaje za stosowne (art. 50).
Jeżeli w ciągu trzech miesięcy od chwili przekazania sprawozdania zainteresowanym państwom sprawa nie zostanie załatwiona lub prze kazana Trybunałowi P r a w Człowieka przez Komisję lub państwo, wów czas Komisja może absolutną większością głosów sformułować swój p o gląd i konkluzje dotyczące kwestionowanej sytuacji (art. 51, ust. 1). Przepis ten budzi pewne wątpliwości interpretacyjne. Nie jest jasne sformułowanie, iż „Komisja może" (the Commission may, celle-ci pourra). Rodzi się bowiem pytanie, czy kwestia ponownego przecież rozpatrywa nia sprawy przez Komisję pozostawiona jest jej decyzji czy też Komisja zobowiązana jest do ponownego zajęcia stanowiska. Cytowany artykuł w ustawie 2 mówi o „zaleceniach" Komisji. Nie jest jasne, czy jest to kolejna decyzja Komisji, czy też chodzi o „pogląd i konkluzje", o których była mowa w ustawie 1 cytowanego artykułu. Ponadto wątpliwości może budzić sformułowanie „o ile sprawa nie jest załatwiona" (not been sett led, n'est pas tranchée). Należałoby przyjąć, iż chodzi tu o załatwienie zgodnie z poprzednimi sugestiami Komisji.
Komisja formułując zalecenie (art. 51, ust. 2) wskazuje termin, w j a kim państwo winno przedsięwziąć środki w celu zmiany sytuacji u z n a nej przez Komisję za naruszenie praw człowieka. Po upływie tego t e r minu Komisja podejmuje uchwałę oceniającą kroki podjęte przez p a ń stwo, którą może opublikować. Publikacja ta jest jedyną sankcją, j a k ą dysponuje Komisja.
Trybunał P r a w Człowieka składa się z 7 członków, których wybiera Zgromadzenie Ogólne spośród kandydatów przedstawionych przez p a ń stwa członkowskie. Każde państwo może zgłosić trzech kandydatów i co charakterystyczne — dwóch spośród nich może być obywatelami innego państwa. Sędziowie są wybierani z racji swego wysokiego autorytetu moralnego i kwalifikacji w dziedzinie praw człowieka. W wykonywaniu swych funkcji są niezależni od państwa, którego są obywatelami.
Trybunał opracowuje swój Statut, który przedstawia do zatwierdze nia Zgromadzeniu Ogólnemu, oraz Regulamin wewnętrzny. Konwencja przewiduje, że Zgromadzenie Ogólne określi siedzibę Trybunału, ale do puszcza również możliwość odbywania posiedzeń poza stałą siedzibą.
Kompetencje do wniesienia sprawy do Trybunału przysługują Komisji i państwom. Trybunał może przystąpię do rozpatrywania sprawy po za kończeniu postępowania przed Komisją (por. omawiane wyżej przepisy art. 48 - 50 Konwencji). Zainteresowane państwa mogą desygnować oso bę, która będzie zasiadać w Trybunale jako sędzia ad hoc, jeżeli w kom plecie sędziowskim powołanym do rozpatrywania danej sprawy nie ma obywateli tych państw (art. 55). Komisja uczestniczy we wszystkich sprawach rozpatrywanych przez Trybunał.
Uznanie kompetencji Trybunału w kwestii interpretacji i stosowania Konwencji wymaga złożenia przez państwa-strony Konwencji odpowied niej deklaracji (art. 62, ust. 1). Deklaracja tego rodzaju może być bez warunkowa lub pod warunkiem wzajemności. Może być złożona na czas określony, jak również obejmować tylko pewne sytuacje. Trybunał może uzyskać kompetencje do interpretacji i stosowania Konwencji również w drodze zawarcia odrębnej konwencji przez państwa-strony. Konwencja nie wskazuje liczby państw, które winny złożyć wspomnianą deklarację, by Trybunał uzyskał kompetencje przewidziane w Konwencji.
Jeżeli Trybunał uzna, że miało miejsce naruszenie przez państwo praw lub wolności gwarantowanych w Konwencji, wówczas w wydanym orzeczeniu zaleca państwu stworzenie warunków zabezpieczających rea lizację tych praw lub wolności. Ponadto może zalecić usunięcie konsek wencji podjętej decyzji przez wypłacenie stosowanego odszkodowania. W pewnych przypadkach, gdy grozi wystąpienie szkody nie dającej się naprawić, Trybunał może orzec podjęcie środków tymczasowych.
Trybunał obok kompetencji w zakresie rozpatrywania indywidual nych spraw spełnia funkcje konsultatywne w zakresie interpretacji Kon wencji Praw Człowieka, jak również wszelkich innych traktatów ty czących się praw człowieka, a zawieranych w ramach OPA. Ponadto or gany OPA mogą konsultować z Trybunałem poszczególne sprawy nale żące do ich kompetencji. Trybunał może — z inicjatywy państw — wy powiadać się co do zgodności aktów prawa wewnętrznego z konwencja mi międzynarodowymi.
Trybunał składa ze swej działalności roczne sprawozdania Zgroma dzeniu Ogólnemu. Omawia w nich przede wszystkim rozpatrywane ko munikaty i petycje oraz może formułować zalecenia w przypadkach, gdy państwa nie wykonały orzeczenia Trybunału.
LES DROITS DE L'HOMME DANS LE SYSTEME DE L'ORGANISATION DES ETATS AMERICAINS
R é s u m é
L'auteur analyse' tout d'abord des débuts du système interaméricain de la pro-tection internationale des droits de l'homme et la Declaration des Droits et des Devoirs de l'Homme. Elle présente l'activité de la Commission Interaméricaine des Droits de l'Homme dans les Années 1959 - 1969, c'est-à-dire jusqu'à la création de la Convention des Droits de l'Homme. Par la suite l'auteur parle du catalogue des droits de l'homme formulé dans la Convention ainsi que dans le Protocole de Buenos Aires. Elle compare les décisions de la Convention Américaine con-cernant les moyens du contrôle international avec les directives correspondantes de la Convention Européenne.
