• Nie Znaleziono Wyników

Prawo do słusznego procesu w sprawach polskich – wybrane aspekty

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Prawo do słusznego procesu w sprawach polskich – wybrane aspekty"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

Jakub Czepek

Prawo do słusznego procesu w

sprawach polskich – wybrane

aspekty

Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 1, 43-57

(2)

UWM w Olsztynie 2010 ISSN 2082-1786

J a k u b C z e p e k

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Katedra Praw Człowieka i Prawa Europejskiego

P raw o do słusznego procesu w sprawach

polskich - w ybrane aspekty

S ło w a k lu c zo w e: prawa człowieka, prawo do słusznego procesu, rozsądny czas postępowania,

Kudła przeciwko Polsce, Matyjek przeciwko Polsce.

P r a w o do słu szn ego (r z e t e ln e g o ) procesu , w y r a ż o n e w a rt. 6 E u r o p e j­ sk iej K o n w e n c ji P r a w C z ło w ie k a (d a le j: E K P C ) o d g r y w a k lu c z o w ą ro lę w e u ro p e js k im s y s te m ie o c h ro n y p r a w c z ło w ie k a . Z a jm u je ono w a ż n e m ie j­ sce w d e m o k ra ty c z n y m s p o łe c ze ń s tw ie w r o z u m ie n iu K o n w e n c ji.1 A r t . 6 je s t te ż n a jc zę ś c ie j p o d n o szo n y w sk a rg a c h k ie r o w a n y c h do E u ro p e js k ie g o T r y b u n a łu P r a w C z ło w ie k a . S ta ł się ta k ż e p r z e d m io te m w ie lu o p ra co w a ń i lic z n y c h o rzeczeń .

P r a w o do słu szn eg o procesu , s fo rm u ło w a n e w art. 6 E K P C , z o s ta ło t a k ­ że w y r a ż o n e w in n y ch d o k u m en ta ch m ię d z y n a r o d o w e j o ch ro n y p r a w c z ło ­ w ie k a . W a r t o w s p o m n ie ć o a rt. 10 i 11 ust. 1 P o w s z e c h n e j D e k la r a c ji P r a w C z ło w ie k a z 10.12.1948 r. o ra z o art. 14 M ię d z y n a r o d o w e g o P a k t u P r a w O b y w a te ls k ic h i P o lity c z n y c h z 16.12.1966 r. P r z e d m io t e m d a ls z e j a n a liz y b ę d z ie je d n a k w y łą c z n ie a rt. 6 E K P C .

P r z e d e w s z y s t k im n a le ż y w y ja ś n ić , ż e c e le m i n ie ja k o z a d a n ie m n in ie j­ szeg o a rty k u łu n ie je s t w y c z e r p u ją c e p r z e d s ta w ie n ie p r o b le m a ty k i p r a w a do słu szn ego procesu (co b y ło b y n ie m o ż liw e z e w z g lę d u n a o g ra n ic z o n e ra m y p ra c y ), a je d y n ie p r z y b liż e n ie n a jc zę ś c ie j p o ja w ia ją c y c h się a s p e k tó w te g o p r a w a w s p ra w a c h p r z e c iw k o P o lsce. W s p o m n ia n a k w e s t ia je s t o t y le w a żn a , ż e w ię k s z o ś ć s k a r g p r z e c iw k o P o lsce, k ie r o w a n y c h do E u r o p e js k ie ­ go T r y b u n a łu P r a w C z ło w ie k a , d o ty c z y w ła ś n ie n a r u s z e n ia a rt. 6 K o n w e n ­ cji. W y s t a r c z y w sp o m n ieć, ż e aż 35 z e w s z y s tk ic h 111 o rz e c z e ń p r z e c iw k o P o lsce, w y d a n y c h w 2007 r., d o ty c z y ło z a r z u tu n a d m ie r n e j d łu g o śc i p o s tę ­ p o w a n ia , z a ś 10 d o ty c z y ło p r a w a do słu szn eg o p ro ce su .2 Z k o le i w la ta c h

1 Zob. np. wyrok ETPC w sprawie de Cubber przeciwko Belgii, skarga nr 9186/80, wyrok z dn. 26.10.1984, p. 30 - Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka cytowane w oparciu o zbiory ETPC - zob. http://www.echr.coe.int/echr/ (przyp. J.C).

2 Zob. Annual Report 2007, European Court o f Human Rights, Registry o f the European Court o f Human Rights, Strasburg 2008, s. 143.

(3)

1 9 9 9 -2 0 0 7 aż 245 z e w s z y s tk ic h 489 n a ru s z e ń d o ty c z y ło n a d m ie r n e j d łu ­ go ści p o s tę p o w a n ia , a 27 - p r a w a do słu szn eg o p ro ce su .3

P o d o b n a te n d e n c ja w y s tę p u je w o d n ie s ie n iu do w s z y s tk ic h P a ń s tw - S tro n K o n w e n c ji. O fic ja ln y r a p o r t E T P C z 2007 r. d o w o d zi, ż e n a jc zę ściej k ie r o w a n y m i s k a r g a m i do T r y b u n a łu są te o n a r u s z e n ie p r a w a do s łu s z n e ­ go p rocesu (503 s k a r g i w 2007 r .) i n a d m ie r n y cza s t r w a n ia p o s tę p o w a n ia (3 8 4 s k a r g i w 2007 r .)4. P o z s u m o w a n iu ty c h dw óch lic z b o k a zu je się, ż e n ie m a l p o ło w a w s z y s tk ic h s k a r g ro z p a tr y w a n y c h p r z e z E T P C w 2007 r. d o ty c z y ła w ła ś n ie n a r u s z e n ia a rt. 6 K o n w e n c ji. Z k o le i w la ta c h 199 9 -2 0 0 7 aż 2064 s k a r g i d o ty c z y ły n a r u s z e n ia p r a w a do s łu szn eg o procesu , a 2974 z a r z u tu p r z e w le k ło ś c i p o s tę p o w a n ia , co s ta n o w i p o n a d p o ło w ę z e w s z y s t ­ k ich 8149 r o z p a tr y w a n y c h p r z e z T r y b u n a ł w t y m o k re s ie .5

P r a w o do słu szn eg o p roce su w E K P C z o s ta ło w y r a ż o n e w art. 66. P r z ­ ep is te n s k ła d a się z k ilk u fu n d a m e n ta ln y c h e le m e n tó w , k tó r e łą c z n ie t w o r z ą sta n d a rd , j a k i p o w in n a sp e łn ia ć ro z p ra w a , b y m o g ła sp ro s ta ć w y ­ m o g o m „słu s zn o ś c i” . I ta k , z g o d n ie z a rt. 6 ust. 1 s łu szn y proces p o w in ie n s p e łn ia ć w y m o g i: s p r a w ie d liw o ś c i i p u b lic z n o ś c i p o s tę p o w a n ia , ro z s ą d n e g o te r m in u p o s tę p o w a n ia , n ie z a w is ło ś c i i b e z s tro n n o ś c i sądu. P o n a d to p r z e ­ w id u je m o ż liw o ś ć w y łą c z e n ia p e łn e j ja w n o ś c i p o s tę p o w a n ia z e w z g lę d u n a och ron ę in te re s ó w w s k a z a n y c h w ust.1. N ie z b ę d n e je s t ta k ż e p r a w n e u s ta n o w ie n ie k o m p e te n c ji sądu do o r z e k a n ia w d a n ej s p ra w ie .

3 Ibidem, s. 145. 4 Ibidem, s. 143. 5 Ibidem, s. 145. 6 Art.6 EKPC stanowi:

1. Każdy ma praEo do spraEiedliEego i publicznego rozpatrzenia jego spraEy e roz­ sądnym terminie przez niezaEisły i bezstronny sąd ustanoEiony na mocy praEa przy roz­ strzyganiu o jego praEach i oboEiązkach o charakterze cyEilnym albo o zasadności każdego oskarżenia e Eytoczonej przeciEko niemu spraEie karnej. PostępoEanie przed sądem jest jaEne, jednak prasa i publiczność mogą być Eyłączone z całości lub części rozpraEy sądoEej ze Ezględu na interesy moralności, porządku publicznego lub bezpieczeństEa narodoEego e społeczeństEie demokratycznym, gdy Eymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia pryEatnego stron albo też e okolicznościach szczególnych, e granicach uzna­ nych przez sąd za bezEzględnie konieczne, kiedy jaEność mogłaby przynieść szkodę interesom Eymiaru spraEiedliEości.

2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uEaża się za nieEinnego do czasu udoEodnienia mu Einy zgodnie z praEem.

3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej praEo do: a) niezEłocznego otrzymania szczegółoEej informacji e języku dla niego zrozumiałym

o istocie i przyczynie skieroEanego przeciEko niemu oskarżenia; b) posiadania odpoEiedniego czasu i możliEości do przygotoEania obrony;

c) bronienia się osobiście lub przez ustanoEionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma Eystarczających środkóE na pokrycie kosztóE obrony - do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy Eyznaczonego z urzędu, gdy Eymaga tego dobro Eymiaru spra­ EiedliEości;

d) przesłuchania lub spoEodoEania przesłuchania śEiadkóE oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania śEiadkóE obrony na takich samych Earunkach jak śEiad­ kóE oskarżenia;

e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie m óEi językiem użyEanym e sądzie.

(4)

W ust. 2 art. 6 K o n w e n c ja fo rm u łu je k o le jn y w a ż n y e le m e n t p r a ­ w a do s łu szn eg o procesu , ja k im je s t z a s a d a d o m n ie m a n ia n ie w in n o ś c i o sk a rżo n eg o .

Z k o le i ust. 3 art. 6 k o n c e n tru je się n a u p ra w n ie n ia c h p rzy słu g u ją cy ch osk a rżo n em u . S ą to u p ra w n ie n ia do in fo r m a c ji od n ośn ie do je g o o sk a rżen ia , p ra w o do obrony, p ra w o do obrońcy, p ra w o do a k ty w n o ś c i d o w od o w ej oraz p ra w o do po m o cy tłu m a cza .

S z c z e g ó ło w e o m ó w ie n ie w s z y s tk ic h e le m e n tó w p r a w a do słu szn eg o p ro ­ cesu w ra m a c h n in ie js z e j p r a c y b y ło b y n ie m o ż liw ie . N ie je s t to ró w n ie ż m o im celem . W a r t o z w ró c ić je d n a k u w a g ę n a b o g a c tw o sta n d a rd u , j a k i z a ­ p e w n ia p ra w o do s łu szn eg o procesu w K o n w e n c ji. T o b o g a c tw o m o ż n a też p o s trz e g a ć ja k o w a ż n ą p r z y c z y n ę c z ę s to tliw o ś c i z a s k a r ż a n ia a rt. 6 E K P C . S k a r g a m o ż e b o w ie m d o ty c z y ć k ilk u e le m e n tó w p r a w a do słu szn eg o p r o ­ cesu, co n ie w ą t p liw ie u ła t w ia w y k r y c ie z a n ie d b a ń po s tro n ie w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i P a ń s tw a -S tro n y . Z d ru g ie j je d n a k stro n y, p o w o d u je to c z ę s te p o d n o s z e n ie k ilk u e le m e n tó w a rt. 6 w sk a rg a c h k ie r o w a n y c h do T ry b u n a łu .

1. Art. 6 ust. 1 E K P C - zagadn ien ia ogólne

N ie u le g a w ą tp liw o ś c i, ż e n a jw a ż n ie js z y m e le m e n te m g w a r a n c ji w y r a ­ żo n ej w a rt. 6 E K P C , n ie ja k o je j „ r d z e n ie m ” i fu n d a m e n te m j e s t g w a r a n c ja w y n ik a ją c a z ust.1 a rt. 6, z a p e w n ia ją c a p r a w o do „ s p r a w ie d liw e g o i p u b ­ lic z n e g o r o z p a t r z e n ia s p r a w y w ro z s ą d n y m c z a s ie p rze z n ie z a w is ły i b e z ­ s tro n n y są d ” . P r z e p is art. 6 ust. 1 z a w ie r a s ta n d a rd o g ó ln y , b o w ie m o d n o si się z a ró w n o do s p ra w o c h a r a k te r z e c y w iln y m , ja k i k a rn y m . W a r t o je d n a k p o w tó rz y ć z a M . B a lc e r z a k ie m i B. G ro n o w sk ą , ż e oba te p o ję c ia m a ją z n a ­ c z e n ie a u to n o m iczn e, c z y li są w ła ś c iw e w y łą c z n ie d la k o n tek stu , w ja k im w y s tę p u ją .7 N a le ż y w ię c r o z p a tr y w a ć a rt. 6 ust. 1 z a ró w n o w p ła s z c z y ź n ie c y w iln e j, ja k i k a rn e j.

P o ję c ie „p r a w i o b o w ią z k ó w o c h a r a k te r z e c y w iln y m ” n ie o d n o si się w y ­ łą c z n ie do osób fiz y c z n y c h i - ja k p o d k re ś lo n o - p o ję c ie to je s t k o n c ep cją a u to n o m iczn ą , k t ó r ą n a le ż y in te r p r e to w a ć n ie z a le ż n ie od p r a w a w e w n ę t r z ­ n ego P a ń s tw -S tr o n .8 P o n a d to n a tu ra p ra w a , z g o d n ie z k t ó r y m sp ó r p o ­ w in ie n z o s ta ć r o z s tr z y g n ię ty , n ie m u si w c a le m ie ć c h a ra k te ru c y w iln e g o . M o ż e w y n ik a ć np. z p r a w a h a n d lo w e g o c z y p r a w a a d m in is tra c y jn e g o . N ie

7 M. Balcerzak, B. Gronowska, Prawo do słusznego procesu, [w:] B. Gronowska, T. Jasu- dowicz, M. Balcerzak, M. Lubiszewski, R. Mizerski, Prawa człowieka i ich ochrona, Toruń 2005, s. 275.

8 Zob. Decyzja Europejskiej Komisji Praw Człowieka w sprawie: Van Leuven i De Meyere przeciwko Belgii, skarga nr 7238/75, decyzja z dn. 10.03.1977, s. 140.

(5)

je s t w a ż n y ta k ż e ro d z a j u p ra w n io n y c h do te g o o rg a n ó w (s ą d y p o w szech n e, o rg a n y a d m in is tra c y jn e it p .).9

N ie m a ta k ż e z n a c z e n ia , w r a z ie sp oru m ie d z y je d n o s tk ą a w ła d z ą p u b ­ lic zn ą , c z y d a n y o rg a n d z ia ła ja k o p o d m io t c y w iln y , c z y ja k o d y sp o n en t w ła d z y p u b liczn ej. Is to t n y je s t n a to m ia s t c h a r a k te r p ra w a , k tó r e w c h o d z i w g r ę .10

P o d e jm u ją c p rób ę o k r e ś le n ia o r z e c z n ic tw a T r y b u n a łu w z a k r e s ie o d ­ n o s z ą c y m się do „p r a w i o b o w ią z k ó w o c h a r a k te r z e c y w iln y m ” , n a le ż a ło b y s tw ie rd z ić , ż e E T P C n ie w y p r a c o w a ł ich u n iw e r s a ln e j i je d n o z n a c z n e j d e fi­ n icji, a p o n a d to T r y b u n a ł s ta le d o p ra co w u je i r o z s z e r z a 11 z a k re s z n a c z e n ia w s p o m n ia n e g o p o ję c ia .12

W k w e s t ii z a s a d n o ś c i „o s k a r ż e n ia w s p r a w ie k a r n e j” , T r y b u n a ł p o d k r e ­ śla, ż e n a g w a ra n c je w y n ik a ją c e z a rt. 6 ust. 1 m o że p o w o ły w a ć się w y ­ łą c z n ie o s k a rżo n y , a n ie m o ż e te g o dokon ać o sob a p o k r z y w d z o n a p rze s tę p - s tw e m .13 P o n a d to r o z s tr z y g n ię c ie w s fe r z e p r a w a k a rn e g o m u s i d o tyczyć w in y lub n ie w in n o ś c i.14

J a k s t w ie r d z ił T ry b u n a ł, „o s k a r ż e n ie ” d la c eló w a rt. 6 ust. 1 m o ż n a o k re ś lić ja k o p o in fo r m o w a n ie o fic ja ln ie p r z e z w ła ś c iw y o rg a n o z a rz u c ie p o p e łn ie n ia p rz e s tę p s tw a . W w ie lu d ec y zja ch i o p in ia c h K o m is ja z a s to s o ­ w a ła t e s t p o le g a ją c y n a z b a d a n iu , c z y doszło do is to tn e j z m ia n y s y tu a c ji p o d e jr z a n e g o .15

W a ż n e m iejsce za jm o w a n e w d e m o k ra ty c z n y m sp o łec ze ń stw ie p rze z p ra w o do słu szn ego p rocesu s p r z y ja b a rd zie j „m a te r ia ln e j” n iż „fo rm a ln e j” k o n cep cji o sk a rżen ia , o k tó ry m w s p o m in a art. 6. T r y b u n a ł w ie lo k ro tn ie p o d ­ k reśla ł, ż e K o n w e n c ja m a z a z a d a n ie z a p e w n ie n ie n ie p ra w te o re ty c zn y c h i ilu zoryczn ych , lecz rz e c zy w is ty c h i sku teczn ych . W z w ią z k u z p o w y ż s z y m E T P C m u si zb a d a ć re a ln e sza n se k w e s tio n o w a n e j p roced u ry. W s zczeg ó ln o ­ ści n a le ż y ocen ić sy tu a cję o sk a rżo n eg o w e d łu g o b o w ią zu ją c ego p r a w a k r a jo ­

9 Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Ringeisen przeciwko A u ­ strii, skarga nr 2614/65, wyrok z dn. 16.07.1971, p. 94.

10 Wyrok ETPC w sprawie Konig przeciwko Niemcom, skarga nr 6232/73, wyrok z dn. 28.06.1978, p. 90.

11 Zob. Orzeczenie ETPC w sprawie Pellegrin przeciwko Francji, skarga nr 28541/95, wy­ rok z dn. 8.12.1999, p. 64. We wspomnianym orzeczeniu Trybunał przyjął nowe kryterium funkcjonalne odnoszące się do stanowisk związanych ze sprawowaniem władzy publicznej.

12 Zob. szerz. M. Balcerzak, B. Gronowska, op. cit., s. 276, zob. także: P. van Dijk, G. J. H. van Hoof, Theory and Practice o f the European Convention on Human Rights,

Deventer-Boston 1990, s. 298 i nn.

13 Decyzja EKmPC w sprawie Wallen przeciwko Szwecji, skarga nr 10877/84, decyzja z dn. 16.05.1985, s. 184.

14 Decyzja EKmPC w sprawie X. przeciwko Austrii, skarga nr 8289/78, decyzja z dn. 5.03.1980, s. 160.

15 Wyrok ETPC w sprawie Deweer przeciwko Belgii, skarga nr 6903/75, wyrok z dn. 27.02.1980, p. 46.

(6)

w ego , u w zg lę d n ia ją c p r z e d m io t i c e l art. 6, a z w ła s z c z a g w a ra n c je p r a w a do obrony. Po d su m o w u jąc, dostęp do sądu m u si b yć s k u teczn y .16

N ie z w y k le is to tn e d la w ła ś c iw e j in te r p r e t a c ji a rt. 6 ja k o ca ło ści je s t o k re ś le n ie „n ie z a w is ły i b e z s tr o n n y sąd u s ta n o w io n y n a m o cy p r a w a ” . W o p in ii T r y b u n a łu , j e ś li sąd n ie s p e łn ia ty ch w y m o g ó w , to z n a c z y n ie je s t n ie z a w is ły i b e z s tro n n y , n ie m o że on g w a r a n to w a ć słu szn ego p roce su sądo- w e g o .17 G w a ra n c je n ie z a w is ło ś c i są w a ż n e z p u n k tu w id z e n ia z a u fa n ia do sądów , k tó re m u si is tn ie ć w d e m o k ra ty c z n y m s p o łe c z e ń s tw ie .18

S a m a z a ś n ie z a w is ło ś ć je s t n a jc zę ś c ie j o k re ś la n a p r z e z T r y b u n a ł z p u n k tu w id z e n ia doboru p o s z c z e g ó ln y c h sęd zió w , ich sto su n k u do o k o ­ lic z n o ś c i s p ra w y , k tó re m o g ą p o d d a w a ć w w ą tp liw o ś ć ich b e z s tr o n n o ś ć 19, try b u lu b m e to d y p o w o ła n ia s ę d z ió w 20, c z y li is t n ie n ia k o n ie c z n o ś c i z a p e w ­ n ie n ia n ie z a le ż n o ś c i z e s tro n y w ła d z y (z a ró w n o u s ta w o d a w c z e j, ja k i w y ­ k o n a w c z e j). P o n a d to s ę d z io w ie n ie m o g ą p o d le g a ć s to s u n k o w i p o d p o rz ą d ­ k o w a n ia i p r z y jm o w a ć ż a d n y c h in s tru k c ji.21 B e zs tro n n o ś ć sądu w ią ż e się z d o m n ie m a n ie m b e z s tro n n o ś c i s ęd zió w , k tó re o c z y w iś c ie m o że z o s ta ć o b a ­ lo n e p r z e z s k a rżą c ą je d n o s tk ę .

S ą d w r o z u m ie n iu a rt. 6 ust.1 m u s i b yć „u s ta n o w io n y u s ta w ą ” . P o n a d ­ to c h a r a k te r y z u je go w m a t e r ia ln y m sen sie je g o fu n k c ja są d o w n icza , c z y li r o z s t r z y g a n ie sp ra w n a le żą c y c h do je g o k o m p e te n c ji z g o d n ie z z a s a d ą r z ą ­ d ó w p r a w a i w p o s tę p o w a n iu p r o w a d z o n y m w sposób z g o d n y z p ra w e m . M u s i o p rócz te g o sp e łn ia ć w a r u n k i n ie z a le ż n o ś c i - w s z c z e g ó ln o ś c i od w ła ­ d z y w y k o n a w c z e j, w a r u n e k b ezstro n n o ści, z a p e w n ie n ie k a d e n c y jn o ś c i sę ­ d z ió w o ra z z a p e w n ie n ia o ch ro n y p ro c e d u ra ln e j w s y s te m ie k r a jo w y m in ­ n ych p ra w , k tó re z o s ta ły w y r a ż o n e m. in. w s a m y m a rt. 6 E K P C .22

K w e s t ią s z c z e g ó ln ie is to tn ą d la w ła ś c iw e j r e a liz a c ji p r a w a do słu szn ego procesu j e s t a s p e k t „ro z s ą d n e g o te r m in u ” p o s tę p o w a n ia . Z u w a g i n a c z ę s ty p r o b le m p r z e k r o c z e n ia „ro z s ą d n e g o t e r m in u ” p r z e z p o ls k ie o rg a n y , p r o b le ­ m a ty k a t a z p e w n o ś c ią w y m a g a s z c z e g ó ln e j u w a g i.

16 Ibidem, p. 44 i 42; zob. także Wyrok ETPC w sprawie Airey przeciwko Irland ii, skarga nr 6289/73, wyrok z dn. 9.10.1979, p. 24.

17 Zob. Raport Komisji w sprawie Coyne przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga nr 25942/94, 25.06.1996, p. 80; zob. także Raport Komisji w sprawie Mitap i Muftuoglu przeciw­ ko Turcji, skarga nr 15530/89, 8.12.94, p. 109.

18 Wyrok ETPC w sprawie Sramek przeciwko Austrii, skarga nr 8790/79, wyrok z dn. 22.10.1984, p. 42.

19 Zob Wyrok ETPC w sprawie Barbera, Messegue i Jabardo przeciwko Hiszpanii, skarga nr 10590/83, wyrok z dn. 6.12.1988, p. 53 i nn.

20 Zob Raport Komisji w sprawie Zand przeciwko Austrii, skarga nr 7360/76, 12.10.1978, s. 28.

21 Np. w związku z art. 10 ust. 2 EKPC.

22 Zob. Wyrok ETPC w sprawie Belilos przeciwko Szwajcarii, skarga nr 10328/83, wyrok z dn. 26.04.1988, p. 64.

(7)

2. P ra w o do rozpatrzen ia sp raw y w „rozsądnym

term inie”

Z a c h o w a n ie „ro z s ą d n e g o t e r m in u ” p o s tę p o w a n ia je s t k lu c z o w e d la r e a liz a c ji p r a w a do słu szn eg o procesu w je g o o g ó ln y m z n a c z e n iu . T r y b u n a ł z w r ó c ił n a to u w a g ę, p o d k re ś la ją c , ż e w y m ia r s p r a w ie d liw o ś c i n ie m o że być s p r a w o w a n y z o p ó ź n ie n ia m i, g d y ż p r o w a d z i to do o s ła b ie n ia sk u teczn oś ci są d ó w i z a u fa n ia do n ich .23

R o z p a tr z e n ie s p r a w y p r z e z sąd, ja k s ta n o w i a rt. 6 ust. 1, p o w in n o być d o k o n a n e „w ro z s ą d n y m t e r m in ie ” . T r y b u n a ł w ie lo k r o t n ie p r e c y z o w a ł, ja k i te r m in n a r o z p a tr z e n ie p r z e z sąd s p r a w y je s t „o d p o w ie d n i” .

W s p o m n ia n a k w e s t ia je s t z p e w n o ś c ią ła t w ie js z a do r o z s tr z y g n ię c ia w p r z y p a d k u a rt. 5 ust. 3, k t ó r y w y r a ź n ie s ta n o w i, ż e k a ż d y z a tr z y m a n y lu b a r e s z to w a n y z o s ta n ie „n ie z w ło c z n ie p o s ta w io n y p r z e d s ę d z ią lub p r z e d in n y m u r z ę d n ik ie m p r a w n ie u p o w a ż n io n y m do w y k o n y w a n ia w ła d z y są d o ­ w e j” . W p r z y p a d k u art. 5 ust. 3 m o m e n tem , od k tó re g o lic z y się czas p ro ­ ced u ry, je s t c h w ila z a tr z y m a n ia lu b a re s z to w a n ia . N a t o m ia s t w p r z y p a d k u a rt. 6 ust. 1 c e le m g w a r a n c ji je s t, a b y w ro z s ą d n y m c z a s ie d a n a osob a b y ła ś w ia d o m a s y tu a c ji p ra w n e j, w ja k ie j z n a la z ła się z g o d n ie z p r z e p is a m i p r a ­ w a c y w iln e g o c z y w z w ią z k u z z a r z u ta m i k a r n y m i p r z e c iw k o n iej sk iero- w a n y m i.24

N ie z w y k le is to tn e d la o k r e ś le n ia „ro z s ą d n e g o t e r m in u ” p o s tę p o w a n ia je s t s tw ie rd z e n ie , od ja k ie g o m o m e n tu się ono ro z p o c z y n a . T r y b u n a ł dość w c z e ś n ie o k re ś lił, ż e p o c z ą tk ie m te g o o k res u je s t c h w ila , g d y o s k a rż e n ie w s p r a w ie k a rn e j z o s ta n ie w n ie s io n e .25 E T P C s t w ie r d z ił też, ż e c h w ilą „o s k a rż e n ia ” m o że b yć m o m e n t w c z e ś n ie js z y n iż sam o p o s tę p o w a n ie p rze d są d em 26. M o ż e być to d a ta a re s z to w a n ia lu b d a ta o k reś la ją ca , k ie d y d a n a osob a z o s ta ła o fic ja ln ie za w ia d o m io n a , ż e b ę d z ie p rze c iw k o n iej p ro w a d z o n e p o s tę p o w a n ie lub ż e ro zp o częło się p rze c iw k o n iej ś le d z tw o 27. J e s t to w ię c m o m en t, w k tó r y m z p o w od u k r o k ó w p o d jęty c h p rze z w ła ś c iw e o rg a n y oso­ b a z a c z y n a się o rien to w a ć, ż e s p r a w a to c zy się w ła ś n ie p rze c iw k o n ie j.28

S a m o z a ś s fo rm u ło w a n ie „o s k a r ż e n ie ” m o ż n a z d e fin io w a ć ja k o „o fic ja l­ n e p o in fo r m o w a n ie d a n ej osob y p r z e z w ła ś c iw y o rg a n o is tn ie n iu p o d e jr z e ­ n ia, iż d o p u ściła się on a p r z e s tę p s tw a ” lu b in n e d z ia ła n ia w s k a z u ją c e n a is tn ie n ie p o d e jrze n ia , w p ły w a ją c e w is to tn y sposób n a je j s y tu a c ję .29

23 Wyrok ETPC w sprawie Katte Klitsche de la Grange przeciwko Włochom, skarga nr 12539/86, wyrok z dn. 27.10.1994, p. 61.

24 P. van Dijk, G. J. H.van Hoof, op. cit., s. 328-329.

25 Zob. Wyrok ETPC w sprawie Neumeister przeciwko Austrii, skarga nr 1936/63, wyrok z dn. 27.06.1968, p. 18.

26 Zob. Wyrok ETPC w sprawie Deweer przeciwko Belgii, p. 42.

27 Zob. Wyrok ETPC w sprawie Wemhoff przeciwko Niemcom, skarga nr 2122/64, wyrok z dn. 27.06.1968, p. 19; Wyrok ETPC w sprawie Neumeister przeciwko Austrii, p. 18.

28 Wyrok ETPC w sprawie Eckle przeciwko Niemcom, skarga nr 8130/78, wyrok z dn. 15.07.1982, p. 73.

(8)

W a r t o z w ró c ić u w a g ę n a o d rę b n e p o tr a k to w a n ie w tej k w e s t ii sp ra w o c h a r a k te r z e c y w iln y m 30. W o d n ie s ie n iu do ty ch s p ra w ok res, k t ó r y b ie ­ r z e się pod u w a g ę, z a z w y c z a j ro z p o c z y n a się w m o m e n c ie z ło ż e n ia p ozw u . S ą je d n a k sy tu a cje, g d y n a le ż y u w z g lę d n ić w c z e ś n ie js z ą d atę, np. g d y n ie ­ z b ę d n e je s t w c z e ś n ie js z e u z y s k a n ie d e c y z ji a d m in is tra c y jn e j. W ó w c z a s o m a w ia n y o k res n a le ż y lic z y ć od m o m e n tu p o s tę p o w a n ia a d m in is tr a c y jn e ­ go, p r o w a d z ą c e g o do w y d a n ia d e c y z ji.31

Z k o le i c h w ilą z a k o ń c z e n ia o k res u „ro z s ą d n e g o t e r m in u ” je s t m o m en t, w k t ó r y m sąd k o ń c z y o k res n ie p e w n o ś c i je d n o s t k i co do je j s y tu a c ji p r a w ­ nej. T r y b u n a ł s t w ie r d z ił w y r a ź n ie , ż e n ie m a pow odu , b y o ch ro n a p r z e d z w ło k ą po s tro n ie są d ó w k o ń c z y ła się w r a z z ro z p o c z ę c ie m p o s tę p o w a n ia p r z e d są d em . M o g ą b o w ie m w y s tą p ić n ie u za s a d n io n e o d ro c z e n ia lu b n a d ­ m ie rn e o p ó ź n ie n ia po ich s tro n ie .32 Z a k o ń c z e n ie m o m a w ia n e g o o k re s u b ę ­ d z ie m o m e n t, w k t ó r y m u p ły n ie czas p r z e w id z ia n y n a o d w o ła n ie od d e c y z ji d a n eg o sądu, c z y li m o m e n t, w k t ó r y m je d n o s tk a z o s ta n ie p o in fo r m o w a n a o o s ta te c z n y m o rz e c z e n iu d a n eg o są d u .33 T r y b u n a ł p o d k re ś la , ż e w s p o ­ m n ia n y o k res o b ejm u je całość p o s tę p o w a n ia , c z y li n ie t y lk o p o s tę p o w a n ie w p ie r w s z e j in s ta n c ji, lecz ró w n ie ż p ro ce d u rę o d w o ła w c z ą .34

D o p ie ro po o zn a c z e n iu m o m e n tu z a k o ń c z e n ia w s p o m n ia n e g o o k r e ­ su m o ż n a s tw ie rd z ić , ile tr w a ło da n e p o s tę p o w a n ie i c z y o d b yło się ono „w ro z s ą d n y m t e r m in ie ” . N a d łu g i cza s p o s tę p o w a n ia m o że m ie ć w p ły w sa m a z a in te r e s o w a n a je d n o s tk a , co w ta k ie j s y tu a c ji o c z y w iś c ie o s ła b ia je j p o zy c ję w p r z y p a d k u z ło ż e n ia p r z e z n ią s k a r g i n a p r z e w le k ło ś ć p o stęp o w a - n ia .35 W p ły w n a czas t r w a n ia p o s tę p o w a n ia m o że m ieć ta k ż e sa m z ło ż o n y c h a r a k te r sp ra w y , co w ią ż e się z w ię k s z y m n a k ła d e m p ra c y sądów .

T r y b u n a ł z d e c y d o w a n ie u n ik a w y r a ź n e g o o k r e ś le n ia te rm in ó w , k tó re b y ły b y w z n a c z e n iu o g ó ln y m „ro z s ą d n e .” Z d e c y d o w a n ie b a rd z ie j k o n c e n ­ tru je się n a w y o d rę b n ie n iu z to k u p o s tę p o w a n ia o k re s ó w b e z c z y n n o ś c i o r ­ g a n ó w k ra jo w y c h , k tó re m o g ą p o d le g a ć ra c jo n a ln e m u w y tłu m a c z e n iu b ą d ź s ta n o w ić n ie u za s a d n io n e o p ó ź n ie n ie . E T P C z d e c y d o w a n ie s ta ra się u n ik a ć k a te g o ry c z n y c h ocen n a p o d s ta w ie sa m e go cza su t r w a n ia p o s tę p o w a n ia .36 F a k t, ż e T r y b u n a ł n ie w y z n a c z a „s z ty w n y c h ” te r m in ó w p o s tę p o w a n ia , n ie o zn a cza , ż e się n im i n ie p o słu gu je. N a le ż y je je d n a k p o s trz e g a ć b a r ­ d z ie j ja k o o g ó ln e w s k a z ó w k i, g d y ż p r io r y t e t e m je s t in d y w id u a ln e t r a k ­ to w a n ie k a ż d e j sp ra w y . I ta k , K o m is ja i E T P C s t w ie r d z iły , ż e w s p r a w ie

30 Zob. Wyrok ETPC w sprawie König przeciwko Niemcom, p. 88 i nn.

31 Zob. Wyrok ETPC w sprawie Schouten i Meldrun przeciwko Holandii, skarga nr 19005/91, 19006/91, wyrok z dn. 9.12.1994, p. 62.

32 Wyrok ETPC w sprawie Wemhoff przeciwko Niemcom, p. 18. 33 szerz. P. van Dijk, G. J. H.van Hoof, op. cit., s. 331.

34 Zob. Wyrok ETPC w sprawie König przeciwko Niemcom, p. 98; zob. także Wyrok ETPC w sprawie Eckle przeciwko Niemcom, p. 73 i 76.

35 Ibidem, p. 35 i 36; zob. także Wyrok ETPC w sprawie Ringeisen przeciwko Austrii,

skarga nr 2614/65, wyrok z dn. 16.07.1971, p. 45.

36 P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2007, s. 22.

(9)

E c k le o k res 17 la t s ta n o w ił z d e c y d o w a n e p r z e k ro c z e n ie ro z s ą d n e g o t e r ­ m in u z a rt. 6 u st.1 .37 Z k o le i w s p r a w ie B . p r z e c iw k o N ie m c o m ,38, K o m i­ sja s tw ie r d z iła , ż e p o s tę p o w a n ie ro z w o d o w e , k tó r e t r w a ło w ię c e j n iż 9 la t, z d e c y d o w a n ie p r z e k r a c z a w y m o g i ro z s ą d n e g o te rm in u . W s k a z u je to n a k o ­ n ieczn o ść s z c z e g ó ln ie s z y b k ie g o d z ia ła n ia w s p ra w a ch ro z w o d o w y c h i r e g u ­ lu ją ce s p r a w y ro d z in y . P r a w o do r o z p a t r z e n ia s p r a w y „w ro z s ą d n y m t e r m in ie ” je s t s z c z e g ó ln ie in te re s u ją c e z p u n k tu w id z e n ia s p ra w p o lsk ich . Z r e s z tą , co w id a ć po sa ­ m ej lic z b ie sk a rg, n a r u s z e n ie a rt. 6 ust. 1 je s t n a jc z ę s ts z ą p o d s ta w ą s k a r g k ie r o w a n y c h do E T P C p r z e c iw k o P o lsce. W ś ró d tych s k a r g z a r z u t u c h y b ie ­ n ia w y m o g o m „ro z s ą d n e g o t e r m in u ” p o s tę p o w a n ia z d e c y d o w a n ie p rzo d u je. O c z y w iś c ie , są ta k ż e in n e P a ń s tw a -S tr o n y K o n w e n c ji, k tó r e m a ją p ro b le m z o p ie s z a ło ś c ią o rg a n ó w są d o w ych . T a k im p a ń s tw e m są ch oćb y W ło c h y , a le ta k ż e F r a n c ja , P o r t u g a lia c z y W ę g r y . J a k p o d k r e ś la ją D. O s tro w s k a i Z. H o łd a , w e W ło s ze c h p r z e w le k ło ś ć p o s tę p o w a ń s ta ła się ta k n a g m in n a , ż e E T P C u z n a ł w rę c z, ż e j e s t to p r a k ty k a n ie z g o d n a z K o n w e n c ją .39

W s p ra w a c h p r z e c iw k o P o ls c e E T P C w ie lo k r o t n ie s t w ie r d z ił n a ru s z e n ie w y m o g ó w ro z s ą d n e g o te r m in u p o s tę p o w a n ia . I ta k , ch oćby w o rz e c z e n iu

D u d e k p r z e c iw k o P o ls c e T r y b u n a ł p rzy p o m n ia ł, ż e ro z s ą d n a d łu gość t r w a ­ n ia p o s tę p o w a n ia m u s i b yć o c e n io n a w ś w ie tle s z c z e g ó ln y c h o k o lic zn o ści s p r a w y i z u w z g lę d n ie n ie m n a s tę p u ją c y ch k r y te r ió w : s to p n ia s k o m p lik o ­ w a n ia sp ra w y , p o s tę p o w a n ia s k a rżą c e g o i w ła ś c iw y c h w ła d z o ra z w a g i p o ­ s tę p o w a n ia d la s k a r ż ą c e g o .40

T r y b u n a ł z a u w a ż a też, ż e a rt. 6 ust. 1 z o b o w ią z u je P a ń s tw a -S tr o n y do ta k ie g o z o r g a n iz o w a n ia ich sy s te m u p ra w n e g o , a b y są d y m o g ły sp e łn ia ć w s z y s tk ie je g o w y m a g a n ia , w t y m z o b o w ią z a n ie do r o z s t r z y g a n ia sp ra w w ro z s ą d n y m te r m in ie .41 T a k ie s fo rm u ło w a n ie s ta n o w i n ie w ą t p liw ie z o b o ­ w ią z a n ie o c h a r a k te r z e p o z y ty w n y m , m a ją c e n a celu z o b lig o w a n ie p a ń stw , w k tó ry c h je s t to k o n ie c z n e , do p r z e p r o w a d z e n ia o d p o w ie d n ic h r e fo r m w y ­ m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i.

37 Zob. Raport EKmPC w sprawie Eckle przeciwko Niemcom, skarga nr 8130/78, raport z dn. 11.12.1980, s. 43-56; wyrok ETPC wyrok z dn. 15.07.1982, s. 35-40.

38 Raport EKmPC w sprawie B. przeciwko Niemcom, skarga nr 11118/84, raport z dn. 13.11.1987, p. 113.

39 J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J.A. Rybczyńska, Prawa człowieka - zarys wykładu,

Warszawa 2008, s. 109.

40 Wyrok ETPC w sprawie Dudek przeciwko Polsce, skarga nr 2560/02, wyrok z dn. 5.10.2004, p. 40; zob. także wyrok ETPC w sprawie Frydlender przeciwko Francji, skarga nr 30979/96, wyrok z dn. 27.06.2000, p. 43; wyrok ETPC w sprawie Humen przeciwko P o l­ sce, skarga nr 26614/95, wyrok z dn. 15.10.1999, p. 60; wyrok ETPC w sprawie Styranowski przeciwko Polsce, skarga nr 28616/95, wyrok z dn. 30.10.1998, p. 47; wyrok ETPC w sprawie

Gęsiarz Przeciwko Polsce, skarga nr 9446/02, wyrok z dn. 18.05.2004, p. 50; wyrok ETPC w sprawie Nowak przeciwko Polsce, skarga nr 27833/02, wyrok z dn. 5.10.2004, p. 27; wy­ rok ETPC w sprawie Piekara przeciwko Polsce, skarga nr 77741/01, wyrok z dn. 15.06.2004, p. 29; wyrok ETPC w sprawie Biskupska przeciwko Polsce, skarga nr 39597/98, wyrok z dn. 22.07.2003, p. 43.

(10)

W s p ra w a c h p r z e c iw k o P o ls c e E T P C często p rzy p o m in a ł, ż e je g o o r z e c z ­ n ic tw o je s t o p a rte n a fu n d a m e n ta ln e j z a s a d z ie , ż e ro z s ą d n a d łu gość p o s tę ­ p o w a n ia je s t o k re ś la n a p r z e z o d n ie s ie n ie do s z c z e g ó ln y c h o k o lic zn o ś c i d a ­ nej s p r a w y .42

S t w ie r d z ił ta k r ó w n ie ż w s p r a w ie F o j c i k p r z e c i E k o P o ls c e . W e w s p o ­ m n ia n e j s p r a w ie E T P C z a u w a ż y ł, ż e p o s tę p o w a n ie to c zy ło się od 31 [sic/] la t i d a lej n ie b y ło k o ń c o w e g o o rz e c z e n ia . O c z y w iś c ie , n ie c a ły w s p o m n ia n y o k res p o s tę p o w a n ia z o s ta ł o b ję ty te m p o r a ln ą ju r y s d y k c ją T ry b u n a łu , p o ­ n ie w a ż P o ls k a u z n a ła p r a w o do s k ła d a n ia s k a r g in d y w id u a ln y c h od 1 m a ja 1993 r. B io rą c pod u w a g ę ju r y s d y k c ję r a t io n e t e m p o r is , T r y b u n a ł m ó g ł u w z g lę d n ić ok res, k t ó r y m in ą ł od 1 m a ja 1993 r. E T P C w s p r a w ie F o j c i k

u zn a ł, ż e o k res o s ta tn ic h 11 la t n ie m o że b yć u z n a n y z a ro z s ą d n y .43

W o r z e c z n ic tw ie T r y b u n a łu p r z e c iw k o P o ls c e z d a r z a ją się ta k ż e s y tu a ­ cje, w k tó ry c h T r y b u n a ł s t w ie r d z a c z ę ś c io w ą o d p o w ie d z ia ln o ś ć s k a rżą c e g o z a o p ó ź n ie n ia w p o s tę p o w a n iu . I ta k , w s p r a w ie G ę s ia r z p r z e c i E k o P o ls c e

E T P C u zn a ł, ż e s k a r ż ą c y w p e w n y m sto p n iu p r z y c z y n ił się do p r z e d łu ż e ­ n ia p o s tę p o w a n ia . K ilk a k r o t n ie n ie u iś c ił on o p ła t z a o p in ie b ie g ły c h o ra z p o d w a ż a ł ich p o w o ła n ie , co d o p ro w a d z iło do z a w ie s z e n ia p o s tę p o w a n ia . W z w ią z k u z t y m E T P C p r z y p o m n ia ł sw e w c z e ś n ie js z e s ta n o w isk o , ż e choć s k a r ż ą c y je s t u p o w a ż n io n y do k o r z y s ta n ia z e sw o ich p r a w p rocesow y ch , m u si p on osić k o n s e k w e n c je , je ż e l i p r o w a d z i to do o p ó ź n ie ń .44

N a le ż y r ó w n ie ż p o d k reślić, ż e E T P C często u z n a je z a u z a s a d n io n e o p ó ź ­ n ie n ia w y n ik a ją c e z p ra c y o rg a n ó w są d o w ych . W e w s p o m n ia n e j s p r a w ie

G ę s ia r z p r z e c i E k o P o ls c e, T r y b u n a ł z a u w a ż y ł, ż e s ą d y k r a jo w e m ia ły t r u d ­ n ości w u z y s k a n iu z a d o w a la ją c y c h o p in ii b ie g ły c h . J e d n a k p ra c a b ie g ły c h w ra m a c h p ro w a d z o n e g o p o s tę p o w a n ia b y ła n a d z o ro w a n a p r z e z sęd zie go , k t ó r y b y ł o d p o w ie d z ia ln y z a p r z y g o to w a n ie i s p ra w n e p r o w a d z e n ie postę- p o w a n ia .45 W p o d o b n y m to n ie T r y b u n a ł w y p o w ie d z ia ł się w s p r a w ie P i e - k a r a p r z e c i E k o P o ls c e, s tw ie rd z a ją c , ż e s p r a w a b y ła do p e w n e g o s to p n ia s k o m p lik o w a n a pod w z g lę d e m fa k ty c z n y m , p o n ie w a ż w ła d z e m u s ia ły z d o ­ być d o w o d y o d n o szą ce się do o k o lic zn o ści, k tó r e m ia ły m ie js c e p o n a d 50 la t te m u .46 J e d n a k w obu w s p o m n ia n y c h s p ra w a c h E T P C s tw ie r d z ił, ż e z a w i­ łość s p r a w y n ie u s p r a w ie d liw ia o g ó ln ej d łu g ośc i t r w a n ia p o s tę p o w a n ia .

42 Zob. Wyrok ETPC w sprawie M ianoEski przeciEko Polsce, skarga nr 42083/98, wyrok z dn. 23.12.2003, p. 46; wyrok ETPC w sprawie OlstoEski przeciEko Polsce, skarga nr 42083/98, wyrok z dn. 15.11.2003, p. 86.

43 Wyrok ETPC w sprawie Fojcik przeciEko Polsce, skarga nr 57670/00, wyrok z dn. 21.09.2004, p. 47-48; zob. także wyrok ETPC w sprawie ZEierzyński przeciEko Polsce, skar­ ga nr 34049/96, wyrok z dn. 19.06.2001, p. 40; wyrok ETPC w sprawie Beller przeciEko P o l­ sce, skarga nr 51837/99, wyrok z dn. 6.06.2005, p. 66; wyrok ETPC w sprawie Kudła przeciE­ ko Polsce, skarga nr 30210/96, wyrok z dn. 26.10.2000, p. 123.

44 Wyrok ETPC w sprawie Gęsiarz PrzeciEko Polsce, p. 52; także decyzja ETPC w spra­ wie Malicka-WąsoEska przeciEko Polsce, skarga nr 41413/98, decyzja z dn. 5.04.2001; wyrok ETPC w sprawie Buchholz przeciEko Niemcom, skarga nr 7759/77, wyrok z dn. 6.05.1981, p. 63.

45 Ibidem, p. 53, także wyrok ETPC w sprawie Proszak przeciEko Polsce, skarga nr 25086/94, wyrok z dn.16.12.1997, p. 44.

(11)

W s p ra w a ch p r z e c iw k o P o ls c e b a rd zo często p o d n o szo n a je s t k w e s t ia „ro z s ą d n e g o t e r m in u ” p o s tę p o w a n ia . P r o b le m e m je s t w ię c e w id e n tn ie k r a jo w y s y s te m są d o w n ic tw a , k t ó r y z p e w n o ś c ią w y m a g a b a rd z ie j e fe k ­ ty w n y c h w e w n ę tr z n y c h in s tru m e n tó w , k tó r e p o z w o lą w sposób sk u te c z n y z w a lc z a ć p r o b le m p r z e w le k ło ś c i p o s tę p o w a n ia . M o ż n a p o w ie d z ie ć , ż e E T P C w t y m z a k r e s ie c e ln ie d o s trz e g a i p ię tn u je tę - e w id e n tn ie sła b ą - stro n ę p o ls k ie g o w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i.47

3. Art. 6. ust. 1 E K P C w połączeniu z art. 13

N ie z w y k le is to tn y d la o r z e c z n ic tw a s tra s b u rs k ie g o je s t sto su n ek a rt. 6 ust. 1 do art. 13 E K P C . A r t . 13 sta n o w i:

K a ż d y , k tó r e g o p r a w a i w o ln o ś c i z a w a r te w n in ie js z e j K o n w e n c ji z o s t a ­ ły n a r u s z o n e , m a p r a w o d o s k u te c z n e g o ś r o d k a o d w o ła w c z e g o d o w ł a ś c i­ w e g o o r g a n u p a ń s tw o w e g o , ta k ż e w ó w cz a s , g d y n a r u s z e n ia d o k o n a ły o s o b y w y k o n u ją c e sw e f u n k c je u rz ę d o w e .

T r y b u n a ł b a rd zo d łu g o s ta ł n a sta n o w isk u , ż e a rt. 6 ust. 1 E K P C je s t p r z e p is e m s z c z e g ó ln y m w sto su n k u do a rt. 13. W sw ych o rz e c z e n ia c h E T P C s t w ie r d z a ł w y r a ź n ie , ż e a rt. 6 ust. 1 m u si b yć t r a k t o w a n y ja k o le x s p e c ia lis w sto su n k u do a rt. 13, k tó re g o g w a ra n c je , ja k o sła b sze, z o s ta ją w ta k ie j s y tu a c ji w c h ło n ię te p r z e z g w a ra n c je a rt.6 .48

W z w ią z k u z p o w y ż s z y m , s t w ie r d z e n ie n a r u s z e n ia a rt. 6 ust. 1 w ią z a ło się z o d s tą p ie n ie m p r z e z T r y b u n a ł od d a ls z e j o cen y s p r a w y w k o n te k ś c ie n a r u s z e n ia a rt. 13 E K P C . O c z y w iś c ie , t a k ie p o d ejśc ie p r z y c z y n ia ło się do k o n ie c z n o ś c i w c z e s n e g o s ię g a n ia p r z e z o sob y d o tk n ię te o p ie s z a ło ś c ią są d ó w po s k a r g ę do E T P C z ty tu łu n a r u s z e n ia a rt. 6. P r z e ło m e m w t a k im p o d e j­ ściu b y ło n ie z w y k le is to tn e o rz e c z e n ie w s p r a w ie K u d ł a p r z e c iw k o P o ls c e

z 26.10.2000 ro k u .49

S k a r ż ą c y z a r z u c ił n a r u s z e n ie p r z e z P o ls k ę p r a w p r z e w id z ia n y c h w E K P C w to k u to c zą c e g o się p r z e c iw k o n ie m u p o s tę p o w a n ia k a rn e g o . T r y b u n a ł s t w ie r d z ił n a r u s z e n ie a rt. 5 ust. 3 z p o w o d u k ilk u le t n ie g o t y m ­ cz a s o w e g o a re s z to w a n ia , k tó r e t r w a ło łą c z n ie p o n a d 4 la t a (z czeg o 2 la ta i 4 m ie s ią c e p o z b a w io n e u z a s a d n ie n ia ).50 P o n a d to E T P C o r z e k ł o n a r u s z e ­ n iu a rt. 6 ust. 1 K o n w e n c ji z p o w o d u p r z e k r o c z e n ia „ro z s ą d n e g o te r m in u p o ­ s tę p o w a n ia ” , ja k o ż e p o s tę p o w a n ie w te j s p r a w ie tr w a ło łą c z n ie p o n a d 9 la t

47 J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J. A. Rybczyńska, op. cit., s. 107-110.

48 Wyrok ETPC w sprawie Sporrong i Lonnroth przeciwko Szwecji, skarga nr 7151/75, 7152/75, wyrok z dn. 23.09.1982, p. 88; zob. także Wyrok ETPC w sprawie Airey przeciwko Irland ii, p. 35; Wyrok ETPC w sprawie Golder przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga nr 4451/70, wyrok z dn. 21.02.1975, p. 33; Wyrok ETPC w sprawie De Wilde, Ooms i Versyp przeciwko Belgii, skarga nr 2832/66, 2835/66, 2899/66, wyrok z dn. 18.06.1971, p. 95.

49 J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J. A. Rybczyńska, op. cit., s. 110. 50 Zob. Wyrok ETPC w sprawie Kudła przeciwko Polsce, p. 101-117.

(12)

(z czeg o ok res 19 m ie s ię c y p o z b a w io n y b y ł u z a s a d n ie n ia ).51 O p rócz tego, T r y b u n a ł s tw ie rd z ił, ż e n a ru s z o n y z o s ta ł ta k ż e art. 13 K o n w e n c ji, p o n ie w a ż p o ls k i s y s te m p r a w n y n ie p r z e w id y w a ł ja k ie g o k o lw ie k śro d k a o d w o ła w c z e ­ go, k tó r y p o z w a la łb y n a k w e s tio n o w a n ie czasu p o s tę p o w a n ia k a r n e g o 52.

T r y b u n a ł o k re ś lił, ż e p a n K u d ła s k a r ż y ł się do P r e z e s a S ąd u A p e la c y j­ n ego w K r a k o w ie , a ta k ż e do R z e c z n ik a P r a w O b y w a te ls k ic h , je d n a k ż a d n a z e w s p o m n ia n y c h m o ż liw o ś c i n ie m o g ła b yć u z n a n a z a śro d e k o d w o ła w c z y w r o z u m ie n iu art. 13. O k r e ś lo n y w art. 13 s ta n d a rd w y m a g a sk u teczn oś ci n ie t y lk o w sen sie p ra w n y m , a le ta k ż e w sen sie fa k ty c z n y m . O rg a n ten m u si w ię c p o sia d a ć k o m p e te n c je , k tó r e p o z w o lą u zn a ć d a n y śro d e k z a sk u ­ te c z n y .53

O r z e c z e n ie w s p r a w ie K u d ł a p r z e c iw k o P o ls c e p r z e ła m a ło w c z e ś n ie js z ą w y k ła d n ię sto s o w a n ą p rze z T ry b u n a ł, c z y li w c z e ś n ie js z e r o z p a tr y w a n ie a rt. 6 ust. 1 ja k o le x s p e c ia lis w sto su n k u do a rt. 13. E T P C s tw ie r d z ił, ż e n ie w y s tę p u je p o k r y w a n ie się i t y m s a m y m n ie z a c h o d z i a b so rp c ja tam , g d z ie z a r z u t d o m n ie m a n e g o n a r u s z e n ia K o n w e n c ji, k t ó r y s k a r ż ą c y chce p o d n ieść p r z e d „ w ła d z ą k r a jo w ą ” , s ta n o w i n a ru s z e n ie p r a w a do ro z p r a w y w ro z s ą d n y m te r m in ie w b r e w p o s ta n o w ie n io m a rt. 6 ust. 1. K w e s t ia tego , c z y s k a r ż ą c y w d a n ej s p r a w ie s k o r z y s ta ł z r o z p r a w y w ro z s ą d n y m te r m in ie p r z y r o z s tr z y g a n iu o je g o p r a w a c h i o b o w ią z k a c h o c h a r a k te r z e c y w iln y m albo o z a r z u c ie k a r n y m s k ie r o w a n y m p r z e c iw k o n iem u , s ta n o w i o d d z ie ln ą k w e s tię p r a w n ą od tej, c z y n a g ru n c ie p r a w a k r a jo w e g o s k a r ż ą c y p o s ia d a ł s k u te c z n y śro d e k o d w o ła w c z y , b y z ło ż y ć s k a rg ę n a tej p o d s ta w ie .54

T r y b u n a ł s t w ie r d z ił w ię c , ż e n a s ta ł czas, b y z r e w id o w a ć sw o je o r z e c z n i­ ctw o w ś w ie tle c ią g łe g o n a g r o m a d z a n ia się s k a r g k ie r o w a n y c h do T r y b u n a ­ łu, w k tó ry c h je d y n y m lu b g łó w n y m z a r z u te m je s t n ie z a p e w n ie n ie r o z p r a ­ w y w ro z s ą d n y m te rm in ie , co n a r u s z a ty m s a m y m a rt. 6 ust. 1. P o n a d to , ro sn ą ca c z ę s to tliw o ś ć u z n a w a n ia n a r u s z e n ia K o n w e n c ji w t y m z a k r e s ie s k ło n iła T r y b u n a ł do z w r ó c e n ia u w a g i n a „p o w a ż n e n ie b e z p ie c z e ń s tw o ” , k tó r e is tn ie je d la rz ą d ó w p r a w a w k r a jo w y m p o rz ą d k u p ra w n y m , w s y tu a ­ cji, g d y z a is t n ie je „n a d m ie r n a z w ło k a w w y k o n y w a n iu w ła d z y s ą d o w e j” , co do k tó re j s tro n y n ie p o s ia d a ją „k r a jo w e g o ś ro d k a o d w o ła w c z e g o ” .55

O m a w ia n ą w y k ła d n ię T r y b u n a ł p o w ta r z a ł w ie lo k r o t n ie w sw ych k o le j­ n ych o rz e c z e n ia c h . W s p r a w ie L iz u t - S k w a r e k p r z e c iw k o P o ls c e s tw ie r d z ił, ż e s k a r ż ą c a w c z a s ie s k ła d a n ia s k a r g i do T r y b u n a łu n ie d y s p o n o w a ła sk u ­ te c z n y m ś r o d k ie m w o d n ie s ie n iu do s k a r g i n a p r z e w le k ło ś ć p o s tę p o w a n ia . P o n a d to E T P C o d w o ła ł się do s w o je g o o rz e c z n ic tw a , w e d le k tó re g o ż a d e n

51 Ibidem, p. 126-131. 52 Ibidem, p.160.

53 J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J. A. Rybczyńska, op. cit., s. 111. 54 Wyrok ETPC w sprawie Kudła przeciwko Polsce, p. 147.

(13)

s z c z e g ó ln y śro d e k o d w o ła w c z y w s p r a w ie n a d m ie r n e j d łu g o śc i p o s tę p o w a ­ n ia c y w iln e g o n ie is tn ie je w p o ls k im p r a w ie .56

M o ż n a p o w ie d z ie ć , ż e k u m u la ty w n e t r a k to w a n ie z a r z u tó w z a rt. 6 ust. 1 i art. 13 w z m a c n ia z a s a d ę su b s y d ia rn o ś c i m ię d z y n a r o d o w e j o ch ron y p r a w c z ło w ie k a . W te n sposób E T P C p r a g n ie d o p ro w a d zić do s k u te c z n ie j­ szeg o r o z w ią z y w a n ia p r o b le m ó w ju ż n a p o z io m ie k r a jo w y m . A r t . 13 u s ta ­ n a w ia d o d a tk o w ą g w a ra n c ję , k t ó r a u m o ż liw ia je d n o s tc e z a d o ś ć u c z y n ie n ie z a n a r u s z e n ie je j p r a w w y r a ż o n y c h w K o n w e n c ji je s z c z e n a p o z io m ie k r a ­ jo w e g o w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i, p r z e d w s z c z ę c ie m p o s tę p o w a n ia p r z e d

E T P C . J a k s łu szn ie p o d k r e ś la B. G ro n o w s k a , p a trz ą c z te j p e r s p e k ty w y ła ­ tw o d o strzec, ż e t a k a in te r p r e t a c ja sta n d a rd u art. 13 K o n w e n c ji w z m a c n ia p ra w o je d n o s t k i do r o z p r a w y są d o w ej p ro w a d z o n e j w ro z s ą d n y m c z a s ie .57

1. A r t . 6 u s t . 1 w z w i ą z k u z a r t . 6 u s t . 3

D la w ła ś c iw e j r e a liz a c ji p r a w a do słu szn eg o procesu k lu c z o w e je s t z a ­ p e w n ie n ie p o d s ta w o w y c h u p ra w n ie ń p rzy s łu g u ją c y c h stro n o m p o s tę p o w a ­ n ia. Z o s ta ły on e w y r a ż o n e w a rt. 6 ust. 3 E K P C .

T r y b u n a ł w ie lo k r o t n ie p o d k re ś la ł, ż e g w a ra n c je w y r a ż o n e w a rt. 6 ust. 3 s ta n o w ią s z c z e g ó ln e e le m e n ty p r a w a do słu szn ego procesu z a p is a n e g o w par. 1. Z te g o p o w o d u b a d a s k a r g i w ś w ie t le ty c h d w óch p r z e p is ó w c z y ­ ta n y c h łą c z n ie .58

E T P C z w r a c a te ż s z c z e g ó ln ą u w a g ę n a p r z e s tr z e g a n ie z a s a d y ró w n o ­ ści b ro n i ( e q u a lit y o f a r m s ). R e g u ła t a j e s t je d n ą z z a s a d sz e ro k ie j d e fin ic ji słu szn ego procesu . S ta n o w i, ż e k a ż d a stro n a m u si m ieć z a p e w n io n ą g o d z i­ w ą m o żliw o ść p r z e d s ta w ie n ia sw o jej s p r a w y n a w a ru n k a c h , k tó re n ie sta ­ w ia ją je j w zn a c z n ie b a rd z ie j n ie k o rz y s tn e j s y tu a c ji n iż je j o p o n en ta .59 P o z a tym , w celu z a g w a r a n to w a n ia o sk a rż o n e m u s p r a w ie d liw e g o procesu , w s z e l­ k ie tru d n o ś ci lin ii obron y, sp o w o d o w a n e o g ra n ic z e n ia m i je g o p ra w , m u szą być d o s ta te c z n ie z ró w n o w a ż o n e w p o s tę p o w a n iu o rg a n ó w są d o w ych .60

56 Wyrok ETPC w sprawie Lizut-Skwarek przeciwko Polsce, skarga nr 71625/01, wyrok z dn. 5.10.2004, p. 40-41; zob. także wyrok ETPC w sprawie D.M. przeciwko Polsce, skarga nr 13557/02, wyrok z dn. 14.10.2003, p. 47.

57 D. Gajdus, B. Gronowska, Europejskie standardy traktowania więźniów. Rekonstruk­ cja standardów oraz ich znaczenie dla polskiego prawa i praktyki penitencjarnej. Zarys wy­ kładu, Toruń 1998, s. 120.

58 Wyrok ETPC w sprawie Edwards przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga nr 13071/87, wyrok z dn. 16.12.1992, p. 33; zob. także wyrok ETPC w sprawie T. przeciwko Włochom, skarga nr 14104/88, wyrok z dn. 12.10.1992, p. 25.

59 Zob. Decyzja EKPCz w sprawie Jespers przeciwko Belgii, skarga nr 8403/78, decyzja z dn. 15.10.1980, s. 61; zob. także wyrok ETPC w sprawie Foucher przeciwko Francji, skarga nr 22209/93, wyrok z dn. 18.03.1997, p. 34; wyrok ETPC w sprawie Bulut przeciwko Austrii,

skarga nr 17358/90, wyrok z dn. 22.02.1996, p. 47.

60 Wyrok ETPC w sprawie Doorson przeciwko Holandii, skarga nr 20524/92, wyrok z dn. 26.03.1996, p. 72; wyrok ETPC w sprawie Van Mechelen i inni przeciwko Holandii, skarga nr 21363/93, 21364/93, 21427/93, wyrok z dn. 23.04.1997, p. 54.

(14)

B a r d z o w ie le n ie ja s n o ś c i w o p in ii T r y b u n a łu w a s p ek cie r e a liz a c ji p r a ­ w a do słu szn eg o procesu o ra z z a p e w n ie n ia s tro n o m m o ż liw o ś c i n a le ż y te j r e a liz a c ji sw ych u p ra w n ie ń , w y r a ż o n y c h w a rt. 6 ust. 3, p o w o d u ją p o s tę p o ­ w a n ia lu s tra c y jn e . W s k a z u je n a to ch oćb y s p r a w a M a t y je k p r z e c iw k o P o l ­ s c e.

S k a r ż ą c y p o d w a ż a ł p r z e d T r y b u n a łe m is to tę p o s tę p o w a n ia lu s tr a c y j­ n ego, je g o n ie r ó w n y i t a jn y c h a ra k te r, ta jn o ść d o k u m e n tó w o ra z n ie s p r a ­ w ie d liw e p ro c e d u ry re g u lu ją c e d o stęp do a k t s p r a w y i p r z e p r o w a d z a n ie ro z p ra w . T w ie r d z ił, ż e p o s tę p o w a n ie lu s tra c y jn e b y ło n ie r z e te ln e , z a s a d a

e q u a lit y o f a r m s n ie b y ła p r z e s trz e g a n a , a on n ie m ó g ł w ła ś c iw ie się b r o ­ nić. P o n a d to , je g o s y tu a c ja b y ła n ie k o r z y s tn a w sto su n k u do R z e c z n ik a In te r e s u P u b lic z n e g o , b io rą c pod u w a g ę, iż p a ń s tw o m ia ło d o stęp do a r ­ c h iw ó w o ra z m ia ło do sw ej d y s p o zy c ji ś ro d k i te c h n ic zn e i fin a n s o w e d la z b a d a n ia p o trz e b n y c h m a t e r ia łó w o ra z w y b r a n ia tych , k tó r e z o s ta ły w łą ­ czon e do akt. W ię k s z o ś ć d o k u m e n tó w u z n a n a b y ła z a ta jn e, a z n ie s ie n ie p o u fn o ści m a t e r ia łó w b y ło sam o w sobie u z n a n io w e . O p ró cz tego , s k a r ż ą c y pod n iósł, ż e p od cza s z a z n a ja m ia n ia się z a k ta m i w k a n c e la r ii sądu lu s t r a ­ c y jn eg o n ie m ia ł on p r a w a s p o rz ą d z a n ia k o p ii, w y n o s z e n ia n o ta te k p r z y g o ­ to w a n y c h w k a n c e la rii, p o k a z y w a n ia n o ta te k k o m u k o lw ie k lu b u ż y w a n ia ich n a ro z p ra w a c h .61 T r y b u n a ł w o m a w ia n e j s p r a w ie o d w o ła ł się do sw eg o w c z e ś n ie js z e g o o rz e c z e n ia w s p r a w ie T u r e k p r z e c iw k o S ł o w a c ji, w k t ó r y m s tw ie r d z ił, ż e o ile n ic in n e g o n ie w y n ik a z fa k tó w k o n k re tn e j sp ra w y , n ie m o ż n a z a ­ k ła d a ć is t n ie n ia c ią g łe g o i fa k ty c z n e g o in te r e s u p u b lic z n e g o w n a k ła d a n iu o g ra n ic z e ń z w ią z a n y c h z d o s tę p e m do d o k u m e n tó w z a k la s y fik o w a n y c h p r z e z w ła d z e p o p rz e d n ic h r e ż im ó w ja k o p ou fn e. J e s t to sp o w o d o w a n e fa k ­ tem , iż p o s tę p o w a n ie lu s tra c y jn e , w sw ej sp ecyfice, m a n a celu u s ta le n ie fa k tó w m a ją c y c h sw ój p o c z ą te k w cza sa ch k o m u n is ty c z n y c h i n ie p o w ią z a ­ n ych b e z p o ś re d n io z o b e c n y m i fu n k c ja m i i d z ia ła n ia m i słu żb b e z p ie c z e ń ­ stw a . P o s tę p o w a n ie lu s tra c y jn e b e z s p rz e c z n ie je s t u z a le ż n io n e od a n a liz y d o k u m e n tó w z w ią z a n y c h z d z ia ła n ia m i b y ły c h k o m u n is ty c z n y c h słu żb b e z ­ p ie c ze ń s tw a . J e ż e li stro n a, k tó re j d o ty c z ą p o u fn e m a te r ia ły , b ę d z ie p o z b a ­ w io n a d o stęp u do w s z y s tk ic h lu b w ię k s z o ś c i p r z e d m io to w y c h d o k u m en tó w , je g o lub je j m o ż liw o ś c i p r z e c iw s t a w ie n ia się w e r s ji słu żb b e z p ie c z e ń s tw a

b ę d ą p o w a ż n ie o g ra n ic z o n e .62

P o n a d to E T P C u zn a ł, p o d o b n ie ja k w s p r a w ie T u r e k p r z e c iw k o S ł o w a c ji,

ż e n ie b e z p ie c z n e je s t, ż e to w ła d z e k r a jo w y c h o rg a n ó w b e z p ie c z e ń s tw a b y ły u p ra w n io n e do z d ję c ia k la u z u li ta jn o ści. T r y b u n a ł u z n a ł is tn ie n ie p o d o b n ego u p ra w n ie n ia A g e n c ji B e zp ie c z e ń s tw a W e w n ę tr z n e g o z a n iezgo d n e z w y m o g a ­ m i słu szn ości p o stęp o w a n ia lu stra cy jn eg o, w ty m z z a s a d ą ró w n o ści b ron i.63

61 Wyrok ETPC w sprawie Matyjek przeciwko Polsce, skarga nr 38184/03, wyrok z dn. 24.04.2007, p. 44-46.

62 Wyrok ETPC w sprawie Turek przeciwko Słowacji, skarga nr 57986/00, wyrok z dn. 14.02.2006, p. 115.

(15)

T r y b u n a ł z w r ó c ił ta k ż e u w a g ę, ż e w p o s tę p o w a n iu p r z y g o to w a w c z y m R z e c z n ik In te r e s u P u b lic z n e g o p o s ia d a ł p ra w o dostępu , w k a n c e la r ii ta jn e j s w o je g o u rz ę d u lu b In s ty tu tu P a m ię c i N a r o d o w e j, do w s z y s tk ic h m a t e r ia ­ łó w d o ty czą cy c h lu s tro w a n e j osoby, s tw o rz o n y c h p rze z b y łe słu żb y b e z p ie ­ cz e ń s tw a . Z k o le i sk a rżą cy , choć p o s ia d a ł d o stęp do sw o ich a k t i m ó g ł spo­ rz ą d z a ć z n ich n o ta tk i, m ó g ł j e sp o rz ą d z a ć je d y n ie w sp e cja ln y ch n otesa ch , k tó r e n a s tę p n ie b y ły p ie c z ę to w a n e i sk ła d a n e w k a n c e la r ii ta jn e j. N o t e s y n ie m o g ły b yć u s u n ię te z k a n c e la rii, a d o stęp do n ich m ia ła je d y n ie osoba, k tó r e j e s p o rz ą d z a ła .64

T e g o ty p u r o z w ią z a n ie z p e w n o ś c ią n ie s p r z y ja ło r e a liz a c ji u p ra w n ie ń p r z e w id z ia n y c h w art. 6 ust. 3. P o d o b n ie s t w ie r d z ił T r y b u n a ł, p o t w ie r d z a ­ ją c ż e s k u teczn e u c z e s tn ic tw o o s k a rż o n e g o w p ro ce sie k a r n y m m u s i r ó w ­ n o cześ n ie z a p e w n ia ć m u p ra w o do g r o m a d z e n ia n o ta te k w celu u ła tw ie n ia p r z e p r o w a d z e n ia w ła s n e j ob ron y, n ie z a le ż n ie od te g o c z y je s t on r e p r e z e n ­ to w a n y p r z e z a d w o k a ta .65

W o m a w ia n e j sp ra w ie , ja k i w in n y ch o d n o szą cych się do z a g a d n ie n ia lu s tra c ji, E T P C p rzy p o m n ia ł, ż e j e ż e l i p a ń s tw o p o d e jm u je k r o k i m a ją ce n a celu lu s tra c ję , to m u si z a p e w n ić osobom , k tó ry c h lu s tra c ja d o tyczy, w s z e l­ k ie g w a ra n c je p ro ce so w e p r z e w id z ia n e w K o n w e n c ji i z w ią z a n e z p o d e jm o ­ w a n ie m p rze z p a ń s tw o ty c h k r o k ó w .66

P o d o b n ą lin ię o rz e c z n ic z ą z a s to s o w a ł T r y b u n a ł w o rz e c z e n iu w s p r a w ie

B o b e k p r z e c iw k o P o ls c e, g d z ie ró w n ie ż s t w ie r d z ił n a r u s z e n ie a rt. 6 ust. 1 w z w ią z k u z a rt. 6 ust. 3 w to k u p o s tę p o w a n ia lu s tra c y jn e g o . E T P C u zn a ł, że z p o w o d u ta jn o ś c i d o k u m e n tó w o ra z o g ra n ic z e ń o sob y lu s tro w a n e j w do­ s tę p ie do a k t - w s z c z e g ó ln o ś c i w p o ró w n a n iu do u p r z y w ile jo w a n e j p o z y c ji R z e c z n ik a In te r e s u P u b lic z n e g o w p o s tę p o w a n iu lu s tr a c y jn y m - m o ż liw o ś ć sk a rżą c e j r o z s t r z y g n ię c ia je j s p r a w y w sposób r z e t e ln y b y ła p o w a ż n ie z r e ­ d u k o w a n a . B io rą c pod u w a g ę s z c z e g ó ln y c h a r a k te r p o s tę p o w a n ia lu s t r a ­ c y jn eg o o ra z k u m u la ty w n e s to s o w a n ie p o w y ż s z y c h za sa d , T r y b u n a ł je s t z d a n ia , iż w p r a k ty c e n a ło ż y ły one n a s k a rżą c ą n a d m ie r n e o b c ią że n ie , ja k ró w n ie ż n ie s p e łn iły w y m o g ó w słu szn ego p o s tę p o w a n ia o ra z z a s a d y ró w n o ­ ści s tro n p o s tę p o w a n ia .67

64 Ibidem, p. 58.

65 Ibidem, p. 59; zob. także decyzja ETPC w sprawie Pullicino przeciwko Malcie, skarga nr 45441/99, decyzja z dn. 15.06.2000.

66 Ibidem, p. 62; zob. także wyrok ETPC w sprawie Turek przeciwko Słowacji, p. 115. 67 Wyrok ETPC w sprawie Bobek przeciwko Polsce, skarga nr 68761/01, wyrok z dn. 17.07.2007, p. 70.

(16)

Podsum ow anie

P r a w o do s łu szn eg o p roce su w y r a ż o n e w a rt. 6 E K P C s ta n o w i je d n o z n a jb a r d z ie j fu n d a m e n ta ln y c h p r a w w y r a ż o n y c h w K o n w e n c ji. Z a jm u je ono w a ż n e m ie js c e w d e m o k ra ty c z n y m s p o łe c z e ń s tw ie w je j r o z u m ie n iu .68 J a k w s k a z u ją o fic ja ln e r a p o r t y E T P C , je s t to ta k ż e n a jc zę ś c ie j p o d n o szo n y z a r z u t w p o s tę p o w a n iu p r z e d T r y b u n a łe m .69 J e s t to te ż n a jc zę ś c ie j p o d n o szo n y z a r z u t w sk a rg a c h k ie r o w a n y c h p r z e c iw k o P o lsce. M o ż n a w rę c z m ó w ić tu o p o w s z e c h n o ś c i z ja w is k a . C e le m n in ie js z e j p r a c y a n i a m b ic ją je j a u to ra n ie je s t w y c z e r p u ją c e o m ó w ie n ie p r o b le m a ty k i p r a w a do r z e te ln e g o procesu , lecz p r z e d s ta w ie n ie is to tn y c h je g o a sp ek tó w , w ła ś n ie w sk a rg a c h p r z e c iw k o P o lsce. W tej m ie r z e b o w ie m

p o ls k i w y m ia r s p r a w ie d liw o ś c i m a c ią g le du żo do z ro b ie n ia .

D. O s tro w s k a i Z. H o łd a s tw ie r d z a ją , ż e T r y b u n a ł c e ln ie p u n k tu je sła b e s tro n y p o ls k ie g o w y m ia r u s p r a w ie d liw o ś c i.70 T r u d n o się z p o w y ż s z y m s ta ­ n o w is k ie m n ie z g o d z ić . J e d n a k ła tw o m o ż n a z a u w a ż y ć , ż e w c y to w a n y c h o rz e c z e n ia c h E T P C często p o ja w ia ją się te sa m e „s ła b e s tro n y ” . J e s t to p r z e d e w s z y s t k im p r z e w le k ło ś ć p o s tę p o w a n ia o ra z c z ę s ty b r a k w ła ś c iw e g o ś ro d k a o d w o ła w c z e g o z art. 13 E K P C . N a t o m ia s t z m ia n a k r y ty k o w a n y c h p r z e z T r y b u n a ł m e c h a n iz m ó w p o z o s ta je o b o w ią z k ie m u s ta w o d a w cy .

R I G H T T O T O A F A I R T R I A L I N P O L I S H C A S E S - C H O S E N A S P E C T S

K e y w o rd s: Human rights, article 6 of the ECHR, article 6 par. 1 ECHR, reasonable time of the proceedings, art. 6 par 1 taken together with art. 13, Kudła v. Poland, Matyjek v. Poland.

Sum m ary

According to European Court of Human Rights, right to a fair trial holds the prominent place in a democratic society within the meaning of the Convention71. This fact is followed by numerous statistic reports, which rank right to a fair trial (and particularly one of its aspects - length of proceedings) as applications most often submitted to the Court. In statistic reports of applications submitted against Poland, right to a fair trial is also most often violated.

The main aim of this paper is to present particular aspects of the cases against Poland, within article 6 of the Convention. It is not author’s ambition to pick up all the aspects of this problem. However, the issues presented in the article give a vision of particular problems touching polish legal system. The main problem is length of proceedings, which very often - according to Court - creates a violation of State’s obligations. However, this is not the only problem of polish legal system. The solution to most of them should be wise and effective legal system.

68 Wyrok ETPC w sprawie de Cubber przeciEko Belgii, p. 30.

69 Zob. Annual Report 2007, European Court o f Human Rights, op. cit., s. 142-145. 70 J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J. A. Rybczyńska, op. cit., s. 107.

Cytaty

Powiązane dokumenty

We find that our model of allele frequency distributions at SNP sites is consistent with SNP statistics derived based on new SNP data at ATM, BLM, RQL and WRN gene regions..

We suggest in this paper a method for assessing the validity of the assumption of normal distribution of random errors in a two-factor split-plot design.. The vector

The Zariski Main Theorem (see e.g. [4]) asserts that every injective morphism of normal algebraic varieties over an algebraically closed field of characteristic zero is an

Abstract: By using the value of the second derivative of the function at 0, along with the values of the function and its first derivative at 0, we have obtained a refinement of

Oblasti takového výzkumu jsou potom: toponymie různých sociálních skupin, sociální aspekty toponymické kompetence (znalosti a užívání toponym), ne-

The following easy result shows that countably incomplete ultrapowers of infinite structures are always non-trivial..

The claim of the theorem concerned Galois module properties of class groups of towers of cyclotomic fields and was reformulated by Iwasawa in [I2] as a conjecture, later named the

• “Nowy Sącz Experiment” in the end of 50’s and 60’s years and its influence on city's innovation,.. • 7 economical “tigers” – there is always somebody behind