Organizm i wolność. Filozofia życia i etyka nauk o życiu

Tom  5,  2017  

Ewa  Nowak,  Roberto  Franzini  Tibaldeo  

25*$1,=0,:2/12ĝû  

),/2=2),$ĩ<&,$,(7<.$1$8.2ĩ<&,8

Autorzy  omawiaMą  ]DáRĪHQLD RQWRORJLLĪ\ZHJR E\WXZHdle  Hansa  Jonasa.  Poten-­ cjaá Ī\FLD HZROXXMH DĪ GR FKZLOL,   gdy   czáRZLHN   zaczyna   rozwijaü   swoje   technologie,   UR]XP ZROQRĞü D ZUHV]FLH L RGSRZLHG]LDOQRĞü ]GROQą SRKDPRZDü HNVFHV\ZQH QDGXĪ\ZDQLH WHFKQRORJLL   L FKURQLü ZáDVQH RWZDUWH SRWHQFMDOQRĞFL $UW\NXá F]HUSLH     z  idei  opisanych  w  Organismus  und  Freiheit  (ang.  The  Phenomenon  of  Life),  NWyUe   WRG]LHáR-RQDVXZDĪDá]DVZHopus  magnum.      

6áRZDNOXF]RZH

teleologLD HZROXFMD ZROQRĞü RGSRZLHG]LDOQRĞü,   technologia,   ryzyko,   etyka,   filozo-­ fia,  nauka.         WPROWADZENIE    

Prezentujemy   tutaj   or\JLQDOQH ]DáRĪHQLD ILOR]RILL Ī\FLD +DQVD -RQDVD (1903±QDSRGVWDZLHWRPXRWZLHUDMąFHJRSHáQąNU\W\F]QąHGyFMĊMHJR dorobku   (Kritische   Gesamtausgabe   der   Werke   von   Hans   Jonas,   t.   I/1   pt.   Organismus   und   Freiheit =QDF]HQLH WHM ILOR]RILL Z]UDVWD UyZQROHJle   do   WHPSDWUDQVIRUPDFMLĪ\FLD]DVSUDZąWHFKQLNL7UDQVIRUPDFMDRNWyUHMSLVDá MXĪ0DUWLQ+HLGHJJHU  dotyka  w  zasadzie  wszystkich  strukWXULIXQNFMRQRZDĔ Ī\ZHJRÄE\WXRUJDQLFzQHJR´  (organisches  Sein),2  _{z  NWyUHJRZ\G]LHOLáRVLĊ±}   ZáDĞFLZH Z\áąF]QLH OXGzkiej   istocie   ±   ÄMHVWHstwo´   (Dasein) : RGUyĪQLHQLX

²²²²²²²²²  

1   _{$UW\NXá ]RVWDá SU]\JRWRZDQ\ Z UDPDch   grantu   NCN   Opus   9   nr   2015/17/B/HS1/02381   pt.}   ³(ZoOXFMD MDĨQL SU]\F]\QHN GR UHZL]ML SRVWKXPDQL]PX´ $XWRU]\ VNáDGDMą 1DURGRZHPX &Hntrum   1DXNLSRG]LĊNRZDQLD]DILQDQVRZDQLHSURZDG]RQ\FKSU]H]QLąEDGDĔ  

2  _{:RGUyĪQLHQLXRG+XVVHUOD-RQDVGRVWU]HJáSRWĊĪQ\SRWHQFMDáRQW\F]Q\ZáDĞQLHZRUJDQL]PLH} +XVVHUO XZDĪDá RUJDQLF]QRĞü ]D HOHPHQW SRU]ąGNX FR QDMZ\ĪHM ELRORJLF]QHJR DOERZLHP ³FLDáR QLH MHVWZ\áąF]QLHF]\PĞPDWHULDOQ\PLIL]\F]Q\POHF]VWDQRZL©RUJDQLF]QąLQG\ZLGXDOQRĞüª>@QDOe-­ ĪąFąGRSU]\URGQLF]QHJRNUyOHVWZDLQG\ZLGXyZRUJDQLF]Q\FK´(GHU/HLELVWÄRUJDQLVFKH,QGLYLGXa-­ OLWlW´ XQG QLFKW EORVV SK\VLVFK-­physikalische;;   ...die   Natur   ein   Reich   organischer   Individuen   ist),     E.  Husserl,  =XU3KlQRPHQRORJLHGHU,QWHUVXEMHNWLYLWlW,,,  I.  Kern  (red.),  Hua  XIV,  Martinus  Nijhof,   Den  Haag  1973,  s.  67.  

od   swych   nauczycieli,   w   tym   Edmunda   Husserla,3   _{Jonasa   Cohna,   Rudolfa}   Bultmanna,   Karla   Jaspersa   i   wspoPQLDQHJR MXĪ Heideggera,   Jonas   od   po-­ F]ąWNXUR]ZDĪDÄMHVWHVWZR´  w  jego  áąFzQRĞFLD]DUD]HPUR]áąF]QRĞFL]  orga-­ niczno-­cielesnym  ĞZLDWHPĪ\FLDNWyUHJRduchowo±inteligibilne  i  spoáHF]QR-­ V\PEROLF]QHIRUP\VWDMąVLĊQLH]aOHĪQHRGELRVXDOH]QLHJRSU]HFLHĪF]HUSLą VLá\ Ī\ZRWQH.4   _{6WZRU]RQD SU]H]HĔ IHQRPeQRORJLD Ī\FLD ZSLVXMH VLĊ Z QDM} nowszy   nurt   znaturalizowanej,   ale   nieredukcjonistycznej   ontologii.   Obie   U]XFDMą Z\]ZDQLH UR]PDiW\P RGPLDQRP GXDOL]PX JHQHUXMąF\P PDWHULDOL VW\F]Q\EąGĨLGHDOiVW\F]Q\PRQL]PLVLáąU]HF]\WDNĪHUHGXNFMRQL]PÄ3RVW GXDOLVW\F]QD´   RQWRORJLD Ī\FLD +DQVD -RQDVD SR]EDZLD F]áRZLHND SU]HZDJL nad  reszWąXQLZHUVXPĪ\FLDZW\PVHQVLHĪHNZHVWLRQXMHMHJRQLHJUDQLF]RQH SUDZR GR QLKLOLVW\F]QHM VDPRZROL ]DVWĊSXMąc   je   zobowiązaniem   do   odpo-­ wieG]LDOQHM ZROQRĞFL 7HQ URG]DM ZROQRĞFL   Z\UyĪQLD F]áRZLHND VSRĞUyG LQ Q\FKĪ\Z\FKLVWRWNWyUH±  SRF]ąZV]\RGQDjprostszych  organi]PyZ±  uosa-­ biaMą   niezaleĪQH zachowania   Z SU]HFLZLHĔVWZLH GR Ueaktywnych   rzeczy   martwych=DUyZQRRQWRORJLDMDNLHW\ND-RQDVDZ\GDá\QDPVLĊDGHNZDWQą RGSRZLHG]Lą]HVWURQ\ZVSyáF]HVQHMLQWHUG\VF\OLQDUQLHĞZLDGRPHMHW\Ni  na   JZDáWRZQLHZ]PDJDMąF\VLĊÄG\NWDWWHFKQoORJLL´  z  jednej  strony,  a  z  drugiej  ±   na   SU\PDW ÄGXFKD´   UHGXNXMąFHJR ZV]HFKĞZLDW GR EH]ZDUWRĞFLRZHM PDWHULL VLHELH ]DĞ ±  do   nie-­odpowiedzialnej   samowoli   modyfikXMąFHM Ī\cie,   od  jego   genetycznej,  orgaQLF]QHMLDQLPDOQHMWRĪVDPRĞci  SRF]\QDMąF=UĊE\WHMRQWR loJLLXZLHĔF]RQHM  imperatywem  RGSRZLHG]LDOQRĞFLZ\áRĪRQ\m  przez  Jona-­ sa   w   dziele   =DVDGD RGSRZLHG]LDOQRĞFL,   opisane   zostaá\   Z SU]HGáRĪRQ\P interesującym   nas   tutaj   tomie   Organismus   und   Freiheit.   Philosophie   des   Lebens  und  Ethik   der  Lebenswissenschaften.  Program  swej  ontolRJLLĪ\FLD ]DNUHĞOLá  Jonas  naVWĊSXMąFR  

ÄZFHQWUXPRQWRORJLLDSRQLHNąGLHSLVWHPRORJLLSRVWDZLüQDOHĪ\NZHVWLĊĪy-­ cia   LNZHVWLĊFLDáDĩ\ü]QDF]\ Ī\ü IL]\F]QLHMDNR Ī\ZHFLDáRNUyWNRPyZLąF jako  byt  organic]Q\:FLHOHVSOHFLRQ\MHVWZĊ]HáE\WXder  Knoten  des  Seins),   w   duali]PLH MHG\QLH UR]FLĊW\ DOH QLH UR]ZLą]DQ\ ]erhaut   den   Dualismus).   Idealizm  i  PDWHULDOL]PXVLáXMąJRUR]ZLNáDü  NDĪGHSRVZRMHPXQDSUyĪQR>@.   Potrzebna  MHVWRQWRORJLDFDáoĞFLRZDLG]ie  tu  ERZLHPRFDáRĞüein  Ganzes).´5  

²²²²²²²²²  

3  _{6NąGLQąG+XVVHUOGRFHQLDáXFLHOHĞQLHQLHMDQDWXUDOQHJRDWDNĪHRVRERZHJRLWUDQVFHQGHQWDOQe-­} go).   .|USHUOHLE,FK-­Leib   SR]ZDOD GRĞZLDGF]Dü ³Ī\FLRZ\FK RGQLHVLHĔ´ GR ĞZLDWD ]RE Medytacje   kartezjaĔskieSU]Há$:Djs,  PWN,  Warszawa  1982,  s.  142±143.  Z  kolei  Merleau-­3RQW\RGSRF]ąWNX PyZL R LQWHUFLHOHVQ\P ³E\FLX Z ĞZLHFLH´ Ä-HVWHĞP\ RUJDQDPL MHGQHM LQWHUFLeOHVQRĞFL´ we   are   organs   of   one   and   single   intercorporeality),   Maurice   Merleau-­Ponty,   The   Philosopher   and   His   ShadowSU]Há50F&OHary,  Signs,  Northwestern  Univ.  Press,  Evanston  1964,  s.  169.      

4  _{L.  R.  Kass,  Appreciating  The  Phenomenon  of  Life.    The  Philosophy  of  Hans  Jonas,  Special  issue,}   Graduate  Faculty  Philosophy  Journal,  23  (1),  2002,  s.  51±69.  

5   _{H.   Jonas,   OUJDQLVPXV XQG )UHLKHLW $QVlW]H ]X HLQHU 3KLORVRSKLVFKHQ %LRORJLH.   KGA,   t.   I/1,}   2010,  s.  48.    

Program  ten  rozwiniemy  tutaj  na  poziomie  HOHPHQWDUQ\PZVND]XMąFQD inWHJUDOQ\ ]ZLą]HN SRPLĊG]\ RQWRORJLą Ī\FLD L HW\Ną Ī\FLD ZHGOH Jonasa.   3HáQLHjV]ą Z\NáDGQLĊ Ī\FLD ]DZLHUDMą GZD WRP\ HG\FML Kritische   Gesam-­ tausgabe,  tj.  Leben  und  Organismus  (Life  and  Organism)  i  Organism  and   Freedom,   a   w   nim   przede   wszysWNLP :SURZDG]HQLH ]DW\WXáRZDQH Ä©/LIHª and   the   Scientific   SpiULW´.   To   tXWDM -RQDV RNUHĞOLá Ī\FLH MDNR ÄVSRQWDQLF]Q\   LFHORZ\UXFK´  (spontaneous  and  teleological  motion),  Äfakt  samej  natury´6   (the   fact   of   nature   itself)   Z QLHXVWDQQ\P ÄVWDZDQLX VLĊ´   (becoming)   i   Äza-­ FKRZDQLX´ behavior,   performance) NWyrego   ĨUyGáHP   (source)   jest   Äinteli-­ gentny´  organizmZRGUyĪQLHQLX  od  reaktywnej  rzeczy.        

Z   kolei   pHáQLHMV]ą Z\NáDGQLĊ   etyki   Ī\FLD   czytelnik   znajdzie   w   (VNąGLQąG   znaNRPLWHMSUDF\3LRWUD5RVRáDSWHans  Jonas.  O  etycznej  odpowiedzial-­ QRĞFLQDXNLLWHFKQLNL(2017).  3U]HMĞFLHRGĪ\FLDNXHW\FHGRNonuMHVLĊEH]SR ĞUHGQLRZREOLF]XÄ]DWUZDĪDMąFHJRIDNWXĞPLHUFL´  LJURĨE\MHMVprowadzenia,   NWyUD QDSHánia   troską R trwanie ĩ\Z\ E\W SUDJQLH WUZDü poPLPR ĪH MHJR biologiczne   upoVDĪHQLH   (structural   equipment   for   life)   jest   kruche,   a   samo   Ī\FLH±  RZąUHEHOLĊ  ZĞZLHFLHPDWHULL  ±  trawi  NU\]\V,W\ONRF]áRZLHN]GROQ\ MHVW SR]QDü L GRFeQLü XQLNDOQą ZDUWRĞü Ī\FLD Z   SHUVSHNW\ZLH SU]\V]áRĞFL ZáDVQHM L FDáHJR Ī\Zego   uniwersum.   : REOLF]X ZDUWRĞFL Ī\FLD   PRĪH RQ WHĪ poáRĪ\ü NUHV wielorakiej   negacji   i   redukFML Ī\FLD,   do   jakiej   jest   zdolny   jako   istota  obdarzona  QDMZ\ĪV]\PSRWHQFMDáHPZRlQRĞFL  i  UDFMRQDOQRĞFL.        

'LHWULFK%|KOHU]ZUDFDXZDJĊĪH+DQV-RQDV]UD]XÄzdystansowany  fe-­ nomenolog´ ]PLHQLá VLĊ Z ĪDUOLZHJR HW\ND ]D VSUDZą LQVSLUDFML Eiblijnych   RUD]ÄPHWDIL]\NLERMDĨQLLGUĪHQLD´,7  _{NWyUąPLDáJR]DUD]Lüޔ‡  Kierkegaard.}     W   obliczu   ekspanVML WHFKQLNL VNXSLRQD ZRNyá HJ]\VWHQFMDOQR±inteligibilnej   wyMąWNRZRĞFLF]áRZLHNDIHQRPHQRORJLDZ\GaáDVLĊ-RQDVRZLEH]VLOQDHW\F] QLH 2ZV]HP WHFKQLND L ZSLVDQD Z QLą DPELZDOHQFMD ]DMPRZDá\ ;;-­ wiecznych   antropoloJyZ Z W\P +HLGHJJHUD $UQROGD *HKOHQD i   Helmutha   Plessnera,  ale  dopiero  JRQDVRZL]DĞZLWDáDP\ĞOR  ]RERZLą]aniu  filo]RIyZGR ÄodpowiedzialQRĞFL WM SRZURWX   GR ©jaVNLQLª   L XZROQLHQLD XZLĊ]LRQ\FK   ZQLHMEOLĨQLFK´.8  _{1LHFKRG]LáRMHdQDNREDQLFMĊWHFKQLNL]OXG]NLHJRĞZLDWD} OHF] R WR E\ XĪ\WHN ]QLej   uczyQLüPQLHM GRZROQ\P ]D WR EDUG]LHM ĞZLDGR mym  i  odpowiedzialnym.9      

²²²²²²²²²  

6  _{H.  Jonas,  Organism  and  Freedom,  KGA,  t.  I/4,  s.  32±68.}    

7  _{2ZąÄQLHHJRLVW\F]QąERMDĨĔ´selbstlose  FurchtZ]EXG]DüPDXF]áRZLHNDZ\REUDĪHQLHVNXWNyZ} ZáDVQHJR G]LDáDQLD %RMDĨĔ F]\QL UR]XPRZDQLH NRQVHNZHQFMDOLVW\F]QH DNWHP RVREistego   zaan-­ JDĪRZDQLDPRUDOQHJRSRU5) 7LEDOGHR +HXU\VW\NDVWUDFKXF]\DPELZDOHQFMDOĊNXPRĪHE\ü GOD QDV SRXF]DMąFD" SU]Há 0 +XN )LOR]RILD 3XEOLF]QD L (GXNDFMD 'HPRNUatyczna,   4   (1),   2015,     s.  68±87.    

8  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  334.}      

9   _{7HPX ]DJDGQLHQLX VZRMą QDMQRZV]ą PRQRJUDILĊ SRĞZLĊFLá 3LRWU 5RVyá Hans   Jonas   o   etycznej}  

odpoZLHG]LDOQRĞFLQDXNLLWHFKQLNL8QLYHUVLWDV.UDNyZSRUH.  Jonas,  Technik,  Freiheit  und   Pflicht,  KGA,  t.  III/2,  1987.    

Z   kolei   o   witalistycznym   zwrocie   u   Jonasa   wymownie   ĞZLDGF]\   krytyka   gnozy,   egzystencjalizmu   i   nihilizmu10   _{±   yZ DNW ILOR]RILF]QHJR RMFREyMVWZD}   Z]JOĊGHP+HLGHJJHUD]NWyU\P-RQDVLGHQW\ILNRZDáVLĊQDZHWZyZF]DVJG\ ZNURF]\á QD ZáDVQą GURJĊ ILOR]RILF]Qą.   2FHQLZV]\ LĪ ÄĪ\FLH Z LFK WRZDU]y-­ VWZLHWRĪ\FLHVND]DQHQDNU\]\V´living  in  such  company  is  living  in  a  cri-­ sis),   Jonas   QLH JRG]L VLĊ QD ujmowanie   ludzkiej   kondycji   MDNR ÄU]XFenia     ZĞZLDW´Ä]GDQLDVLĊQDĞOHSHIDWXP´  i  egotycznego  Ä]DWURVNDQLD´  o  ZáDVQ\ byt8ZDĪDĪHGRSLero  usytuowanie  w  Ğwiecie  Ī\FLD  LUHVSRQV\ZQRĞüZVWR VXQNX GR ĞZLDWD QDGDMH RUJDQL]PRZL LQG\ZLGXDlQRĞü intrinsic   oneness   called  self):  MXĪSURWR]RDw  zetknLĊFLXz  ÄinQ\P´  VWDMąVLĊZUDĪOLZHUHDJXMą DÄUHDNFMDVWDQRZLRGSRZLHGĨNWyUDZykracza  poza  efekt  mechaniczny´the     reaction   is   response,   mechanical   reaction   is   transcended).11   _{6WDUDMąF VLĊ} REMDĞQLüIHQRPHQĪ\FLDRdVáDQLD  Jonas  archaiczne  kulisy  animizmu  i  panwi-­ WDOL]PX NLHG\ WR ÄĪ\FLH ]QDczyáR W\OH   samo   co   Ī\Z\ E\W   (Lebendsein),     D F]HJRĞ WDNLHJR   MDN ©PDUWZD PDWHULDª QLH ]QDQR´.12  _{$ SU]HFLHĪ ĞPLHUü} ÄSU]\FLąJDáDOXG]NLHXPyVá\  EDUG]LHMQLĪFXGĪ\cia:  QDOHĪ\  to  ]áRĪ\üQDNDUE\ poGHMĞFLD WHoUHW\F]QHJR´,13   _{SRGHMĞFLH SUDNW\Fzne   boZLHP Ī\FLD QLH ]DQLH} dbuje.    

3UDNW\F]QH SRGHMĞFLH GR Ī\ZHJR E\WX   przyjmuje ĪH Ī\FLH jest   warWRĞFLą     LRGUD]XWHĪIXQGXMHHW\NĊĪ\FLD2GNU\ZDMąF\WĊ  ZDUWRĞüGXFKDILUPXMHZáa-­ VQąZLWDOLVW\F]QąJHQH]Ċ5R]XPXMąFZWHQVSRVyE-RQDVSRGZDĪ\áXWDUWH przeĞZLDGF]HQLH R ÄEH]±ZDUWRĞFLRZRĞFL´   bytu   Ī\ZHJR,   podsycane   przez   scjentyzm,   WHFKQLNĊ   i   Äantropologiczny   a-­NRVPL]P´14_{,   traktuMące   PDWHULĊ} MDNRPDUWZ\LRERMĊWQ\VXURZLHFOXE QDU]ĊG]LHR]QDF]HQLXFRQDMZ\ĪHMLn-­ strumentalnym.  Ale  warWRĞüĪ\Fia  ±  UyZQLHĪRUJDQLF]QHJR±  jest  immanent-­ na   i   aprioryczna ÄDas   Leibapriori´15   _{PD SRWHQFMDá SU]HNUDF]DQLD VDPRUo-­} ]ZRMXWZyUF]RĞFLLWRZáDĞQLHRQOHJá  u  podstaw  Ä]DVDG\RGSRZLHG]LDOQRĞFL´   (das   Prinzip   Verantwortung).   Wedle   Jonasa   ÄHW\NĊ IXQGXMH ontologia´.16   Etyka   zwraca   ÄHeideggeURZVNą WURVNĊ SU]HFLZNR +HLGHJJHURZVNLHPX ]D pomQLHQLX Ī\ZHJR FLDáD´17   _{(Leibvergessenheit).   Rozpoznanie   ontologicznej}     i  aksjologicznej  natury  powiązania  PLĊG]\Leben  i  LeibDWDNĪHSU]HNURF]H nie   granicy   PLĊG]\ W\P FR FLHOesne   i   duchowe   staQRZL ]DF]\Q HW\NL Ī\FLD NWyUDZ  RGUyĪQLHQLXRGHJ]\VWHncjalistycznej  strategii  bycia  QDVSRVyE  ÄZáD ĞFLZy´  pragnie  E\üVWUDWHJLąSUDNW\FzQą  

²²²²²²²²²  

10   _{H.   Jonas,   The   Phenomenon   of   Life.   Toward   a   Philosophical   Biology.   Northwestern   Univ.}   Press,  Evanston  1966,  rozG]LDá9  pt.  Gnosticism,  Existentialism,  and  Nihilism.    

11  _{H.  Jonas,  Leben  und  Organismus,  s.  351.}     12  _{H.  Jonas.  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  19.}     13  _{Ibidem,  s.  20.}    

14  _{L.  Vogel,  Foreward  (Przedmowa)  do  The  Phenomenon  of  Life,  op.  cit.,  s.  XII.}     15  _{'%|KOHU(LQIKUXQJLQGLH.ULWLVFKH*HVDPWDXVJDEH,  KGA,  t.    I/1,  2010,  s.  XXVII.}   16  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  357.}    

3RFyĪ  F]áRZLHNRZLWDNDVWUDWHJLD"=SHZQRĞFLąQLHSRWRE\G\VWDQVRZDü siĊRGQDWXU\LWHFKQLNL2ELHdoPHQ\VąĪ\FLXOXG]NLHPXQLH]EĊGQH.  Reduk-­ cja   QDWXU\ GR QLHLVWRWQHM ÄREHFQRĞFL´,   a   z   drugiej   strony   inflacja   techniki   QDSĊG]DMąÄQRZRF]HVQ\QLKLOL]P´,18  _{ÄPLWRORJLF]QąDQLKLODFMĊQDWXU\´}19  _(my-­ thologische   Nihilisierung   der   Natur L ÄG\NWDWXUĊ WHFKQRORJLL´.   Nihilizm   wyrasta   z   przekoQDQLD R W\P ĪH Äjestestwo   U]XFRQH ]RVWDáR Z EH]-­ ZDUWRĞFLRZ\   ĞZLat´.20  _{Heidegger   i   Jean   Paul   Sartre   uznali   go   za   bezwarto-­} ĞFLRZ\SRQLHZDĪGRVWU]HJDOLZQLPPHFKDQL]P\  i  determinizmy  UHLILNXMąFH Dasein  MDNRZáDĞFLZHDZ]DVaG]LHMHG\QHĨUyGáR]QDF]HĔLZDUWRĞFL.  Jonas   ten   stan   rzeczy   pU]HZDUWRĞFLowuMH VWDZLDMąF Z FHQWUXP E\W   Ī\Zy,   NWyU\ UR]ZLMDVLĊZWRNX  naturalnej  ewolucji.      

Pretekstem  do  QDWXUDOL]DFMLE\WXVWDá\VLĊGOD-RQDVDZV]HONLHIRUP\GXD lizmu  i  monL]PXREHFQHUyZQLHĪZNODV\cznej  fenomenologii  i  egzystencja-­ lizmiH-RQDVDLQWHUHVRZDáQLHW\ONRZ\áRPMDNLZU]HF]\ZLVWRĞFLPaterial-­ QHM F]\QL PDWHULD RĪ\ZLRQD OHF] WDNĪH   Äprzekroczenie   OLQLL G]LHOącej   sfeUĊ FLDáa  od  sfery  ducha  (GLH*UHQ]OLQLH]ZLVFKHQGHUN|USHUOLFKHQXQGGHUJHi-­ VWLJHQ6SKlUHEHUVFKULWWHQ´,21  _{LQLFMRZDQHMXĪSU]H]WHOHRORJLĊLPPanent-­} QąRUJDQLzmowi:22  _{ÄĪDGHQRUJDQL]m  nie  jest  pozbawiony  celowoĞFL´.}23  _Celo-­ ZRĞüPDFKDUDNWHURWZDUW\QLHILQDOLVW\F]Q\ZROQ\RGHVFKDWRORJLL]DZLera   SRWHQFMDá   rozwoju   ZáDVQHJR 1DMPáRGV]ym   ogniwem   ewolucji   jest   istota     R QDMZ\ĪV]\P   potencjale.   W   eseju   Homo   Pictor   Z\ND]Dá   Jonas ĪH ludzka   percepcja   i   ]GROQRĞü REUD]owania   twRU]ą   UHSUH]HQWDFMH ]DSRĞUHGQLF]DMąFH obie  te  sfery,  tj.  dXFKRZąLIi]\F]Qą2SUyF]DVSHNWXRELHNW\ZL]XMąFHJRPDMą one   WDNĪH   aspekt   subiektywnie   podmiotowy.   :\WZDU]DMąF REUD]\ ±   w   tym   obraz  samego  siebie  ±  F]áRZLHNPRĪHMHZLHORUDNRSU]HWZDU]DüDWDNĪHRSH URZDüQLPLLSU]HNV]WDáFDüZRGeUZDQHDEVWUDNF\MQHLGHH-HĞOL]DFKRZXMH VLĊ]JRGQLH]QLPLRVLąJDIRUPĊĞZLDGRPHM  a  w  ostatecznym  rozrachunku  ±   WDNĪH QRUPDW\ZQHM Vamokontroli   i   autonomii.   Subiektywny   aspekt  idei   po-­ ]RVWDMHRWZDUW\QDLQZHQFMĊZáaVQą]DFKRZXMHSU]HWRV]HUHJQLH]GHILQLRZD nych,   ludzkich   SRWHQFMDOQRĞFL Z W\P ]GROQRĞü SURMHNWRZDQLD L Z\ELHJDQLD   w   przyszáRĞü NWyUD XPRĪOLZLD WHĪ DkW\ZQRĞü   technopoietyczQą   Zaawanso-­ ZDQHIRUP\WHMDNW\ZQRĞFLPRJą]NROHL]ZURWQLHRJUDQLF]Düotwarty  ludzki   SRWHQFMDáZLąĪHVLĊ]W\PU\]\NRL]DJUoĪHQLHQDNWyUHRGSRZLHG]LąVWDQLH VLĊ RGSRZLHG]LDOQRĞü WM QDMEDUG]LHM OXG]ND   forma   wolQRĞFL   Zwornikiem   postdualistycznej   ontologii   jest   dialektyka,   ktyUD SRPLĊG]\ .DQWRZVNLHJR homo  phaenomenon  i  homo  noumenon  wprowadza  Homo  PictoraWRZáD

²²²²²²²²²  

18  _{Jak  pisze  Jonas  w  1963  r.  w  Zwischen  Nichts  und  Ewigkeit.}     19  _{'%|KOHU(LQIKUXQJLQGLH.ULWLVFKH*HVDPWDXVJDEH,  s.  LI.}     20  _{Ibidem,  s.  LIII.}    

21   _{Ibidem   (hEHUOHLWXQJ 9RQ GHU 3KLORVRSKLH GHV 2UJDQLVPXV ]XU 3KLORVRSKLH GHV 0HQVFKHQ),}     s.  317.    

22   _{H.   Gronke,   Einleitender   Kommentar...,   KGA,   t.   I/1,   2010,   s.   CXXVII.   -RQDV QLH SRZRáXMH VLĊ} SU]\W\PQDĪDGHQZHUW\NDOQ\KLVWRU\F]Q\F]\ERVNLSRGPLRWQDRSDWU]QRĞüNWyUHMLQWHQFMąE\áE\ QLHVNRĔF]RQ\SRVWĊSHZROXFMLWDPĪH  

ĞQLHRQ  zapewnia  FLąJáRĞü  poPLĊG]\OXG]NLPXPyVáHPLĞZLDWHP  przedmio-­ towym 3U]HVáDQka   FLąJáRĞFL WNZL   w   Änajprostszych   formach   bytu   organicz-­ QHJR NWyUH VWDQRZLą SUHILJXUDFMĊ XP\VáX´ ] GUXJLHM VWURQ\ ÄXP\Vá QDZHW   ZVZ\FKQDMZ]QLRĞOHMszych  wzlotach  SR]RVWDMHF]ĊĞFLąRUJDQL]PX´24_{,  zacho-­} ZXMąFSU]\W\PQLH]GHWHUPLQRZDQ\MHV]F]HSRWHQFMDáSRGPLotowy.      

Ale   jakim   sposobem   otwarty   SRWHQFMDá   autonoPLL ZVSyáLVWQLHMH ] deter-­ minizmHPSUDZIL]\NLLZVSyá]DOHĪQRĞFLąMDRWRF]HQLH?  OdpoZLHG]LQLHXáa-­ twia  typowe  dla  XX-­wiecznej  antropologii  przekonanie  o  tym,  ĪHOXG]NLKDEL tat   mieĞFL   VLĊ QD VNUDMX SU]\URdy,   a   nieusytuowanie   F]áRZLHND Z ĞZLHFLH   LZ\P\NDQLHVLĊQDWXUDOQHMHZROXFMLSREXG]DUR]ZyMontogenetyczny,  w  tym   inwenFMĊ,   kreatywnoĞü GRFLHNOLZRĞü ZUHV]FLH wolnoĞü.   U   Jonasa   bowiem   do  spotkania  ÄkoQLHF]QRĞü]ZROQRĞFLą´  doFKRG]LZĪ\Z\PRUJDQL]PLHjak   SRGNUHĞla   Piotr   RoVyá   Ä:ROQRĞü ]ZLą]DQD MHVW ]QLH]DOHĪQRĞFLą RGPaterii,     ]NWyUHMVNáDGDVLĊRUJDQL]P´W\PF]DVHPÄNRQLHF]QRĞü]ZLą]DQDMHVW]FLąJáą ]DOHĪQRĞFLą RG ]Gobywania   materialnych   podstaw   egzystencji   czy   material-­ Q\FK]DJURĪHĔPRJąF\FKSRáRĪ\üNUes  linLLĪ\FLD´.25  _{Jonas  jest  bardziej  an-­} WURSRORJLHP Ī\FLD DQLĪHOL NXOWXU\:   wykazuje   QLHXVXZDOQą   SU]\QDOHĪQRĞü F]áRZLHND GR RUJDQLF]QHJR ĞZLDWD ĪyFLD D ]DUD]HP MHJR ÄVW\F]QRĞü ] E\ tem´26  (Begegnungen  des  Menschen  mit  dem  SeinGRNWyUHM  usposabia  go   XP\VáNie  chodzi  przy  tym  o  eliminaFMĊ  NRQLHF]QRĞFLSU]H]ZROQRĞüUDczej   o  WDNąVDPRUHDOL]DFMĊSRWHncjaáXZROQRĞFLNWyUDUH]\JQXMH]  przeNV]WDáFDnia   NDĪGHJRQDWXUDOnego  faktu  w  artefakt  zamyNDMąF\GURJĊGDOV]HMDXWHQW\F] nej   aktualizacji   potenFMDáX ZROQRĞFL MDNL WNZL Z OXG]NLP Ī\FLX.   =D LVWRWĊ F]áRZLHND X]QDá -RQDV   nie   wszechmoc   L SU]HPRĪQRĞü woli,   ale   ĞZLDdome     i   ]ZáDV]F]D   etyczne   problematyzacje   bytu   GDV 9HUP|JHQ GHU %HJHJQXQJ selber  aber  ist  das  Grundwesen  des  Menschen).  Nie  choG]LWHĪRHOLPLQDFMĊ techniki  w  jHMIRUPDFKQLHJURĨQ\ch  dla  potencjaáXwolnoĞFLDZVSRPDJDMą F\FK Ī\FLH Z MHJR VáDERĞFL L QLHWUZDáRĞFL.   Na   ZLĊĨ   Ī\FLD   i   konieczQRĞFL   w  Kondycji  ludzkiej  ]ZUDFDáDWHĪXZDJĊ+DQQDK$UHQGWRGUDG]DMąFH]acie-­ ranie  granicy  PLĊG]\QLPL$OHĪ\FLHSRGWU]\P\ZDQHQDVLáĊ]SRPRFąWHFh-­ QRORJLL PRĪH SRGNRSDü JRGQRĞü do   ktyrej   autonomicznego   zdefiniowania   ma   prawo   NDĪda   ludzka   istota,   powiada   Jonas   w   Techniken   des   Tode-­ saufschubs  und  das  Recht  zu  Sterben.27      

²²²²²²²²²  

24  _{H.  Jonas,  The  Phenomenon  of  Life.  Toward  a  Philosophical  Biology,  Harper  &  Raw,  New  York}   1966,  s.  1.  

25  _{35RVyáHans  JoQDVRHW\F]QHMRGSRZLHG]LDOQRĞFLQDXNLLWHFKQLNL,  op.  cit.,  s.  69.}    

26  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  323.  $XWRU]\SUDJQąZW\PPLHMVFXSRG]LĊNRZDü} SURI'LHWULFKRZL%|KOHURZL]DXGRVWĊSQLHQLHHG\FML.*$GU%ULJLWWH3DUDNHQLQJVNLHUXMąFHj  Hans   Jonas  Archiv  8QLZHUV\WHWZ.RQVWDQFMLG]LĊNXMą]DXPRĪOLZLHQLHZJOąGXZDUFKLZDOLD  

25*$1,=0,:2/12ĝû:=$5<6,($.78$/,=8-Ą&<0  

=DZDUWRĞü WRPu   Organismus   und   Freiheit   G]LHOL VLĊ QD WU]\ F]ĊĞFL SR przedzone  :VWĊSHPGRFDáHMHG\FMLDXWRUVWZD'LHWULFKD%|KOHUDLKomenta-­ U]HP ZSURZDG]DMąF\P   do   tomu   1/I   aXWRUVWZD +RUVWD *URQNH &]ĊĞFL Ä$´   odpowiada   praca   pt.   2UJDQL]P L ZROQRĞü 3RGVWDZ\ ELRORJLL ILORzoficznej     (s.  1±F]ĊĞFLÄ%´  ±  rozprawa  pt.  (W\NDQDXNRĪ\FLX  (s.  361±F]ĊĞFL Ä&´  ±  Teksty  uzupeáQLDMąFH  (s.  569±598).  'RGDWHNÄ'´  zawiera  :VND]yZNL   i   Przypisy   od   redakcji,   D WDNĪH X]DVDGQLHQLH PHWRGRORJLL SU]\MĊWHM Z So-­ ĞPLHUWQHMHG\FMLLQHGLWyw.    

=DP\Vá Organismus   und   Freiheit...   ]DU\VRZDá VLĊ MXĪ ZH IURQWRZ\FK   OLVWDFK +DQVD -RQDVD VáDQ\FK GR SU]\V]áHM ĪRQ\ /Rre.   Ponad   dwie   dekady   SyĨQLHMXND]DáDVLĊPRQRJUDILDSWThe  Phenomenon  of  Life.  Toward  a  Phi-­ losophical   Biology   (1966).   Jej   pierwsze   wyGDQLH QLHPLHFNRMĊ]\F]QH QRVLáR W\WXá OrganiVPXV XQG )UHLKHLW $QVlW]H ]X HLQHU SKLOosophischen   Biologie   (1973),  a  wydanie  drugie  ±  W\WXáDas  Prinzip  LebenQDZLą]XMąF\GRQDMEDU G]LHM ]QDQHJR G]LHáD -RQDVD SW Das   Prinzip   Verantwortung   (1973).   To   ostatnie,  Z3ROVFHGRVWĊSQHMDNR  =DVDGDRGSRZLHG]LDOQRĞFLSU]\üPLáRUR] Jáosem  Organismus  und  FreiheitFKRüWĊZáDĞQLHSUDFĊDXWRUXZDĪDá]DVZH opus  magnum.  3U]\EOLĪDP\WXOrganismus  und  Freiheit  w  zJRG]LH]RFHQą Autora,  jako  kompendium  ]DáRĪHĔIXQGXMąF\FKÄSRVWGXDOLVW\F]Qą´WMÄmo-­ nistycznąlecz  niemaWHULDOLVW\F]Qą´  RQWRORJLĊLHW\NĊĪ\FLD  

1DMSLHUZV]H ] QLFK MHVW Z\]ZDQLHP U]XFRQ\P QRZRĪ\WQ\P PRQL]PRP   LGXDOL]PRP2QWRORJLD-RQDVDVWDQRZLQDXNRZRXPRFRZDQąIenomenolo-­ JLĊ   Ī\ZHJR   bytu Ä,VWRWĊ E\WX U]HF]\ZLVWHJo   QDMSHáQLHM Z\UDĪD RUJaniczny   modus   essendi   Ī\ZHJR RUJDQL]PX in   der   organischen   Existenzweise   des   Organismus,   im   lebenden   Organismus QLH ]DĞ DWRP PROHNXáD NU\V]WDá     i  gwiazdy.  :OLĞFLHGR/HR6WUDXVVD]GQU-oQDVSLV]HĪHRUJD nizm  uosabLDÄĪ\FLHMDNRNRLQF\GHQFMĊ]HZQĊWU]QRĞFLLZeZQĊWU]QRĞFLMDNR FHQWUDOQ\SXQNWLZĊ]HáE\WXZentralpunkt,  Knoten  des  Seins),  DWDNĪHQLHX VXZDOQHQDSLĊFLH  PLĊG]\QLPL&]\QLąFSXQNWHP  Z\MĞFLDWHQZáDĞQLHZĊ]Há ]GRáDP\XSRUDüVLĊ]Rdwiecznym  dylematem:  dXDOL]PF]\PRQL]P´?28  _(die   alte   Dualismus-­Monismus   Frage   angegriffen   werden   kann).   Postulat   jed-­ QROLWHMÄSRVWGXDOLVW\F]QHM´  i  antyredukcjonistycznej  ontologii  zaNáDGDSá\Q QHSU]HMĞFLHRGĪ\FLDorganicznego  do  metafizyki  (integrative  Vereinigung).  

 Ontologia   WD RSLVXMH SRGVWDZ\ QRZHM ÄILOR]RILF]QHM ELRORJLL´   (philo-­ sophische   Biologie)   i   zarD]HP ÄILOR]RILL Ī\FLD´ SRZLDGD -RQDV : SRáRZLH XX  w.  ten  podVWDZRZ\]DP\VáPDQXVNU\SWXSWThe  Phenomenon  of  Life  (na   NWyU\P RSLHUD VLĊ ZV]DN Organismus   und   Freiheit)   wydaá VLĊ NDUNRáRPQ\ DPHU\NDĔVNLP Zydawcom.   0DQXVNU\SW RGHVáDQR ] ]DOHFeniem,   by   autor   gruntownie  zrewiGRZDá  ÄQD]E\WĞPLDáH´WH]\.    

²²²²²²²²²  

Pionierskie   dzieáR   ukazaáR VLĊ Z  U   -RQDV GRNRQDá Z QLP przede   ZV]\VWNLPUHGHILQLFMLSRMĊFLDRUJDQL]PXRGU]XFDMąFSDUDG\gmDW.DUWH]MDĔ VNLDGDSWXMąF]DĞHOHPHQW\NRQFHSFML$U\VWRWHOHVD29  _Spinozy30  _{i  Whitehea-­} da.   6WZRU]\á SRMĊFLH tRĪVDPRĞFL organicznej,31   _{NWyUHM SRWHQFMDá HZROXXMH} poniewaĪ  wyrasta  ponad  SDV\ZQąewolucyjnąDGDSWDFMĊLUR]ZLMD  QLH]DOHĪQą inZHQFMĊSURZDG]ąFSU]\W\PLQWHUDNW\ZQąZ\PLDQĊ]RWRF]HQLHPRGPH taboOL]PX SR UR]ZyMFHFK RVRERZ\FK   (wymianie   takiej   nie   podlega   jedynie     genom).32  _{2SUDFRZDQDSU]H]-RQDVDÄfilozofia  organizmu  i  ducha´}33  _wyra-­ VWD ] WDNLHJR XMĊcia   nawet   najprymitywniej   uorganizowanego   organizmu,   kWyUHZVND]XMHQDREHFQHZQLPDQLPDOQH]DOąĪNL  QLH]DOHĪQHJRRGPDWHULL   i   zeZQĊWU]QRĞFL   Ī\cia   mentalnego   (Vorbildung   des   Geistes).   Jest   ono   sple-­ cione  z  IL]MRORJLąDOHUR]ZLMDSRWHQFMDOQRĞFLFRUD]EDUG]LHMQLH]DOHĪne.  Wyra-­ zem  nieuprawnionego  redukcjonizmu  MHVWZREHFWHJRNXPXODFMDEDGDĔQDG fenomeQHPĪ\FLDZQDXNDFKRĪ\ciu  o  proweniencji  przyrodoznawczej.  ĩ\FLH ZLQQR LQWHUHVRZDü WDNĪH ÄILOR]RILĊ GXFha,   wraz   z   zawarWą Z QLHM HW\Ną´,34   SRGNUHĞOD-RQDV-HJRUR]XPRZDQLH±  jak  pokaĪHP\GDOHM±  zmierza  do  wy-­ prowadzenia  LPSHUDW\ZyZHW\NL  z  samo-­SR]QDQLDĪycia  w  jego  integralnoĞFL.   3R]QDQLHWDNLHQLHMHVWPRĪOLZHZUDPDFKMHGnej  dyscypliny  V]F]HJyáRwej  lub   dyscyplin  SU]\MPXMących  redukcjonistyczQą  epistePRORJLĊ-XĪZ,URG]LDOH Organismus   und   Freiheit ]DW\WXáRZaQ\P ÄProbOHP Ī\FLD L FLDáD Z WHRULL E\WX´,  unaocznia  Jonas  negatywne  skutki  takiego  podejĞFLDGRĪ\FLD.  Zesta-­ wia   w   tym   celu   dwa,   kontraVWXMąFH ]H VREą   REUD]\ ĞZLDWD Äantyczny   obraz   Ī\ZHJR NRVPRVX L SU]yURGR]QDZF]\ NRQVWUXNW PDUWZHJR ZV]HFKĞZLDWD (eines  toten  Alls  der  Dinge).  Zestawienie  to  ±  powiada  ±  wytycza  perspek-­ W\ZĊ SRVWGXDOLVW\F]Qą,   uchyODMąFą   ]DUyZQR QDLZQ\ SDQZLWDOLVW\F]Q\ PR nizm,   jak   i   antynomiĊ   poPLĊdzy   dwoma   monizmami:   materialistycznym     i   idealistycznym.   Na   antynomii   tej   ufundowana   jest   nowoczesna   ontolo-­ JLD´.35  _{Z  kolei  w  rozdziale  V  martwocie  scjentystycznej  wizji  kosmosu  prze-­} FLZVWDZLD-RQDVÄDQW\ĞZLaGHFWZRZSRVWDFLĪ\MąFHJRFLDáD´NWyUHGRprostej   materii  fizycznej  wraca  SRĞPLHrci.      

²²²²²²²²²  

29  _{2W\PĪHtechne/technesis  ZVSRPDJDRVLąJDQLHFHOyZNWyUHVąSR]D]DVLĊJLHPQDWXry,  a  z  dru-­} JLHMVWURQ\WĊVDPą  QDWXUĊPLPHW\F]QLHQDĞODGXMHSLVDOLPLQ3KLOLSSH/DFRXH-­Labarthe,  w:  Typo-­ graphy:   Mimesis,   Philosophy,   Politics,   Ch.   Fysk   (red.),   Harvard   Univ.   Press,   Cambridge±London   1989,   s.   255,   oraz   M.   Hansen,   Embodying   Technesis.   Technology   beyond   Writing,   The   Univ.   of   Michigan  Press,  Ann  Arbor  2000,  s.  95;;  o  mimetycznym  aspekcie  techne  SLVDáWHĪ-DFTXHV'HUULGD   w  GrammatologySU]HáS.  Spivak,  Johns  Hopkins  Univ.  Press,  Baltimore  1974,  s.  144±145.      

30  _{0LPRĪH6SLQR]DMHG\QLHLPSOLFLWH]DMPRZDáVLĊSRMĊFLHPRUJDQL]PX]7ZLHUG]HQLD;,,,Etyki}   RUD] MHJR LPSOLNDFML Z\ZRG]Lá -RQDV OLF]QH ]DáRĪHQLD GOD VZRMHM NRQFHSFML ]RE H.   Jonas,   Spinoza   and  the  Theory  of  Organism,  KGA,  t.  I/1,  op.  cit.,  s.  571±591.    

31  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  184.}    

32  _{M.  D.  Yaffe,  5HDVRQDQG)HHOLQJLQ+DQV-RQDV([LVWHQWLDO%LRORJ\$UQH1DHVV¶V'HHS(FROR}

J\ DQG 6SLQR]D¶V (WKLFV,   w:   The   Legacy   of   Hans   Jonas,   H.   Tirosh-­Samuelson,   Ch.   Wiese   (red.),   Brill,  Leiden±Boston,  2008,  s.  345±372.    

33  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  11.}   34  _{Ibidem,  s.  357.}    

25*$1,=0:8-ĉ&,8+$16$-21$6$  

: RGUyĪQLHQLX RG KLVWRU\F]QLH ZF]HĞQLHMV]\FK NRncepcji,   koncepcja   or-­ ganizmu  wedle  Jonasa  wykazuje  szereg  osobliwoĞFL  

2UJDQL]PVWDQRZLZ]JOĊGQLHWUZDáąÄaktywnie  samo-­XQLILNXMąFąLVDPR-­ LQWHJUXMąFąVLĊLQG\ZLGXDOQąFDáRĞü´36  _{i  realnoĞü,}37  _{ktyUąPRĪQDUR]áRĪ\üQD}   organy  (podsystemy)  zdolne  do  samodzielnego  funkcjonowania  na  poziomie   wegetatywnym.   CaáRĞü WD   wykazuje   aktywQą GąĪQRĞü GR VDPR]DFKRZDQLD   L]GROQRĞüGR  VDPRUHJHQHUDFMLG]LĊNLV]HUeJRZLVSU]ĊĪRQ\FKZVSyá]DOHĪQ\FK IXQNFML7ZRU]ąRQHMHMÄIXQNFMRQDOQą´LG\QDPLF]Qą  toĪVDPRĞü,  NWyUD  XNDĪ deJRĪ\ZHJRE\WX  LQG\ZLGXDOL]XMHVLĊZWRNXMHJRUHODFML]HĞZLDWHP$E\WĊ bioUyĪnoURGQRĞü   GRVWU]HF ÄWU]HED E\ü REVHUZDWRUHP Ī\FLD SU]\VSRVobio-­ Q\P SU]H] Ī\FLH   samo   ±   czyli   to,   czym   saPL MHVWHĞP\ 1LH Z\VWDUF]\ E\ü ªczystym  matematykiem©´,38  _{QDOHĪ\  E\üZMDNLHMĞPLHU]HKXPDQLVWąILOR]o-­} IHP ]GROQ\P XFKZ\FLü ÄSU]HVP\N áąF]ąF\ ILOR]RILĊ RUJDQL]PX ] ILOR]RILą F]áRZLeND´.39      

ĩywy   organizm   jest   bytem   wieloDVSHNWRZ\P ÄDPELZDOHQWQ\P´   ÄDQW\ noPLF]Q\P´,40  _{dowodzi  Jonas.  Ambiwalencja  stanowi  pRWĊĪQHZ\]Zanie  dla}   G\VF\SOLQ V]F]HJyáRZ\FK SU]\ZLą]DQ\FK GR VZRLFK UHGXNFMRQLVW\F]Q\FK meWRGRORJLL7\PF]DVHPRUJDQL]PPRĪQDUR]ZDĪDü]DUywno  jako  1)  agrega-­ FMĊPROHNXáNRORQLĊNRPyUHNV]HUHJ  tkanek  i  orgaQyZIXQNFMRQDOQLH  samo-­ dzielnych  (tak  czyni  wiele  G\VF\SOLQĞFLVá\FKLQDXNRĪ\FLXMDNWHĪMDNRQLH poG]LHOQąLQWHJUDOQą  FDáRĞüNWyUHMIXQNFMRQRZDQLHZ\PDJDVSU]ĊĪHQLDF]Ċ ĞFL  MDNR ]HZQĊWU]QRĞü L MDNR ZHZQĊWUzQRĞü  MDNR E\W RVREOLZ\ DXWR nomiczny,  a  zarazem  determinowany41  _{SU]H]ĞURGRZLVNRĪ\FLD  ±  i  wreszcie}   ZVSyá]DOHĪQ\ RG ZáDVQ\FK ] QLP UHODFML;;   4)   jako   uorganizowana   materia,   zdolna   do   intencjonalnych   zaFKRZDĔ   (np.   trRSL]P\ X URĞOLQ LQVW\QNW\   X ]ZLHU]ąW DNW\ZQRĞü Z]EXG]DQD SU]H] GR]QDQLD LWG),   wreszcie   jako   byt   podmiotowo±osobowy,   zdolny   do   ZáDVQHM LQZHQFML Ī\ZLąF\ SUDJQLHQLD Z\WZDU]DMąF\ REUD]\ G\VSoQXMąF\ VREą L LQQyPL E\WDPL ZROQ\ L WZyUF]\.     :P\ĞOL-RQDVDNDĪGRUD]RZHÄVSRWNDQLHREXW\FKVIHUZĪ\Z\PRUJDQL]PLH stDMHVLĊQLHSU]HQLNQLRQą]DJDdNą´.42    

&]\ GRZDUWRĞFLRZDQ\ SRSU]Hz   intencjonalną   teleoloJLĊ   Ī\Z\ RUJanizm   MHVWZDUWRĞFLąVDPąSU]H]VLĊEH]ZDUXQNRZRQLHQDUXV]DOQą?  Na  to  pytanie   -RQDVQLH]DZV]HRGSRZLDGDZVSRVyEMHGQR]QDF]nie  WZLHUG]ąF\5R]ZDĪD

²²²²²²²²²  

36  _{H.  Jonas,  The  Phenomenon  of  Life,  op.  cit.,  s.  79.}    

37  _{DOHQLHZUR]XPLHQLXV\QWH]\SRV]F]HJyOQ\FKRJOąGyZDQLWHĪZUR]XPLHQLXÄVLáNWyUHZLą]Dá\E\} ]HVREąMHJRF]ĊĞFL´+-RQDVThe  Phenomenon  of  Life,  op.  cit.,  s.  79.  

38  _{Ibidem,  s.  82.}    

39  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  317n.}     40  _{Ibidem,  s.  191n.}    

41  _{Ibidem,  s.  230.}  

42  _{A.  Michelis,  Identity,  Freedom  and  RelatLRQVKLSVRI5HVSRQVLELOLW\LQ+DQV-RQDV¶3KLORVRSK\,}   w:  Problemata,  t.  04,  01,  2013,  s.  25.    

MąFDUJuPHQW\]DLSU]HFLZNRNORQRZDQLXF]áRZLHND43  _{gwoli  eliminacji  ryzy-­} ka   FKRUyE R SRGáRĪX mutagennym-RQDVQLH ZLG]LDá ]DJURĪHQLD GOD WRĪVD PRĞFL IHQRW\SX NWyUD LQG\ZLGXDOL]XMH VLĊ Z ]QDF]QHM PLHU]H ]D VSUDZą F]\QQLNyZ HSLJHQetycznych.   ProbleP GRVWU]HJDá ]D WR Z SRGPLRWRZHM   ZROQRĞFL NORQX NWyU\ QLH dziedziczy   osobowoĞFL   dawcy   genomu   i   winien   zaFKRZDü  ÄMDĨĔ  nieuprzedzoQą´DOERZLHPQLHZLHG]DSR]QDQLHVLHELHLĪ\FLH ZáDVQ\PĪ\FLHPWRSRGVWaZRZHZ\]QDF]QLNLOXG]NLHMZROQRĞFL44  _{Za  niedo-­} SXV]F]DOQH XZDĪDá NORQRZanie   celem   twoU]HQLD EDQNX RUJDQyZ GR SU]H szczepu.45    

-RQDVUR]ZDĪDáUyZQLHĪWakie  zagadnienia,  jak  biotechnologiczna  ekwiwa-­ OHQFMDRUJDQyZVSU]ĊĪHQLHQDWXUDOQHMLV]WXF]QHMLQWHOLJHQFMLDQWURSRPRUIL zaFMDPDV]\QLF\ERUJL]DFMD(NZLZDOHQFMD]QRVLGXDOL]PFLDáDLXP\VáXSR GáXJ ]DVDG\ VIRUPXáRZDQHM SU]H] NODV\NyZ NRQFHSFML F]áowieka±maszyny.   =DVDGDWDPyZLĪH  

ÄGXFKMHVWHSLIHQRPHQHPPDWHULDOQ\FKSURFHVyZ]DFKRG]ąF\FKZPy]JX>@ 7\PF]DVHPG]LĞRIHUXMHQDPVLĊSRUD]SLHUZV]y  taki  model  mechanistyczny,   w  NWyU\PPDP\GRF]\QLHQLD]DUyZQR]Hzjawiskami  materialnymi,  jak  i  du-­ chowymi.  1LHPDWXMXĪSU]HMĞFLDRGMHGQHMGRGUXJLHMVIHU\  ZjawiVNDWHVąQLH W\ONR HNZLZDOHQWQH OHF] L WRĪVDPH QLFKW QXU lTXLYDOHQW VRndern   identi-­

sch´,46    

DWR]DVSUDZąSU]HPLDQ\PDWHULLZHQHUJLĊ-HGQDNSROHJDMąFHQDWHMSU]H miaQLH³SU]H]Z\FLĊĪHQLHGXDOL]PX´  RSLHUDVLĊZ\áąF]QLHQDSUawach  mecha-­ QLNL 7HFKQRORJLD SRWUDIL MH ]DSU]ąF GR G]LDáDĔ NWyUH VWDQoZLą DQDORJRQ SURFHVyZ QHXURQDOQ\FK -HGQDN FHORZRĞü W\FK SURFHVyZ ]DXZDĪD -RQDV EĊG]LHUyĪQLü  VLĊGLDPHWUDOQLHRGWHMMDNą³Ī\ZLą´  OXG]NLGXFKLĪ\Z\Rrga-­ nizm.  %ĊG]LHWRFHORZRĞüNWyUHMRQH³VáXĪą´LNWyUąÄUHDOL]XMą´QLHRVLąJDOQD ZSU]\URG]LHOXEPLPHW\F]QLHQDĞODGuMąFDWRFRSU]\URGDSRWUDIL7HOHRORJLD WHFKQLNLMHVW]DWHPRJUDQLF]RQDOXEWHĪ±  jak  powiada  Mark  Hansen  ±  ska-­ ]DQDQD³WUDXPĊ´  autoreplikacji.47      

3U]HNRQDQLH -RQDVD R W\P ĪH tak   zaawansowana   technologia   realizuje   heterogeniczne,  obce  OXG]NLHMZROQRĞFLFHOHSRGGDQH]RVWDáRSUyELHZHU]H ELRQLNL=DVDGąELRQLNLMHVWERZLHPNRRUG\QDFMDSUDZPHFKDQLNL]SU]yczy-­ QRZRĞFLąNWyUHMĨUyGáHPMHVt  ĞZLDGRPDOXE]DXWRPDW\]owana  (tacit),  uwa-­ ĪDQDMHGQDN]DDXWRQRPLF]QąG\VSR]\FMDDJHQVDPRELOL]XMąFDLQWHOLJHQWQą

²²²²²²²²²  

43   _{H.   Jonas,   /l‰W XQV HLQHQ 0HQVFKHQ NORQLHUHQ 9RQ GHU (XJHQLN ]XU *HQWHFKQRORJLH,   KGA,}     t.  I/1,  op.  cit.,  s.  455±510.  

44  _{H.  Jonas,  Biological  Engeneering  ±  A  Preview,  w:  idem,  Philosophical  Essays:  From  Ancient}   Creed  to  Technological  Man,  Englewood  Cliffs,  Prentice  Hall,  New  York  1974,  s.  159.  W  przypadku   postaci   histoU\F]Q\FK ÄNORQRZDQLH RJUDQLF]\áRE\ VLĊ GR UHSURGXNFML JHQRPX >@ 2 LOH >]JRdnie     ]PDNV\Pą@le  VW\OHF¶HVWO¶KRPPHPrPHRW\OHQLHVSRVyE]UHSURGXNRZDüWHJRVDPHJRF]áRZLeND´ B.   G.   Prusak,   Cloning   and   Corporeality,   w:   The   Legacy   of   Hans   Jonas,   H.   Tirosh-­Samuelson,     Ch.  Wiese  (red.),  Brill,  Leiden±Boston  2008,  s.  323.  

45  _{H.  Jonas,  Gehirntod  und  menschliche  Organenbank,  op.  cit.,  s.  511±537.}   46  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  208.}    

protH]ĊGRZVSyáSUDF\]Ī\Z\PE\WHPorganicznym.  Proteza  nie  tylko  przy-­ ZUDFDRUJDQL]PRZLF]ĊĞüXWUDFRQHMXFLHOHĞQLRQHMSRWHQFMDOQRĞFLSRdmioto-­ ZHMLGRSHáQLDRUJaniczno-­IXQNFMRQDOQąWRĪVDPRĞüLQG\Zidualnego  ludzkie-­ JRE\WXOHF]WDNĪHUHGHILQLXMHyZ  E\WMDNRIX]MĊK\EU\GĊEąGĨÄassemblage´   o   charakterze   dwojakim:   organiczno±nieorganicznym,   przyrodniczo-­tech-­ nicznym,  w  niF]\PQLHXMPXMąFMHJRosobowo-­ludzkiemu  statusowi  (i  ±  jak   FKFą6KLOGULFNL0\NLWLXN±  niczego  do  tego  statuVXQLHGRGDMąF).  W  sensie   ontologLF]Q\P SR]RVWDMH GOD RUJDQL]PX ÄFLDáHP REF\P´   Z UROL VáXĪHEQHM 7\PF]DVHPZĞZLHWOH]DáoĪHĔ-RQDVDRUJDQL]PZSUDZG]LHG\VSRQXMHSUR WH]ąELRQLF]QąZVSRVyEDXWRQoPLF]Q\DOHZVSyáSUDFXMąF]mechanizmem,   SRGOHJDWHĪUyZQROHJOHMHJRG\spozycjom.  StajHVLĊ]DUyZQRÄHIHNWRUHP´MDN L ÄUHFHpWRUHP´ ZSU]ĊJQLĊW\P Z F\EHUQHW\F]Q\ ÄPHFKDQL]P IHHGEDFNX´.48     = GUXJLHM VWURQ\ Äsystemowa   kombinacja   oparta   na   feedbacku   (die   Fee-­ dbackkombinationMDNąRUJDQL]PSRF]ĊĞFLMXĪMHVW´49  _{QDOHĪąFGRU]HF]\} wiVWRĞFL L SRGOHJDMąFMHM NDX]DOL]PRZL QLHGHWHUPLQXMHJR Z SHáQL DQL WHĪ QLHZ\F]HUSXMHMHJRZáDVQHMWHOHRORJLL2UJanizm  nadal  uosabia  znaczny  po-­ WHQFMDáQLHUHGXkowalnej  swobody:  jego  funkcjonowanie  tylko  c]ĊĞFLRZRVWD áR VLĊ Pachinalne.   7\PF]DVHP F\EHUQHW\N OXE LQIRUPDW\N WUDNWXMH VZyM RELHNWZVSRVyEWHRUHW\F]Q\LSUDNW\F]Q\SU]H]FRÄUyĪQLFDPLĊG]\F]áRZLH NLHPL PDV]\Qą WUDFL]QDF]HQLHMHGQR VWDMHVLĊ HNZiwaleQWHP GUXJLHJR´.50   =QDF]HQLH EDUG]LHM QD UyĪQLFĊ WĊZ\F]XORQ\ MHVW ILOozof:   robot   nie   przestaje   E\ü QaU]ĊG]LHP UHDOL]DFML OXG]NLFK FHOyZ QDZHW ZyZF]DV JG\ VW\PXOXMH   DNW\ZQRĞüOXG]NLHJRPy]JX51  _{lub  generuje  losowo  zdarzenia  natury  wirtu-­} DOQHM LPLWXMąFH LQWHOLJHQFMĊ OXG]Ną -RQDV SU]H] ODWD ]JáĊELDá DQalogie   po-­ PLĊG]\ Ī\Z\P RUJDQL]PHP L MHJR FyEHUQHW\F]Q\P PRGHOHP 'RV]HGá GR ZQLRVNX ĪH Vą WR DQDORJLH SRZLHUzFKRZQH $UJXPHQWRZDá ĪH RUJDQL]P G]LDáD]SRWU]HE\WD]DĞZ\Sá\ZD]LPPDQHQWQHMGODĔNRQLHF]QRĞFLDXWore-­ generacji   na   poziomie   metabolicznym.   Organizm   pozostaje   w   interakcji     z  otoczeniem,  ale  z  drugiej  strony  ±  przejawia  immanentQą  ÄGąĪQRĞüL  ZáD ĞFLZąĪ\FLXWURVNĊRVLHELH´.52  _{2UJDQLF]QHFLDáRÄSRVLDGDRNUHĞORQąVWUXNWXUĊ} i  wyspecjalizowane  funkcje.  Jego  c]ĊĞFLRGJU\ZDMąRNUHĞORQąUROĊZREUĊELH FDáRĞFL Organon   R]QDF]D ĞURGHN EąGĨ LQVWUXPHQW tool   or   instrument).     Zatem  soma  organikon  =  FLDáREĊGąFHV\VWHPHPRFKDUDNWHU]HLQVWUXPHQ WDOQ\PQDNWyU\VNáDGaMąVLĊUR]PDLWHRUJDQ\&LDáRMDNRFDáRĞüMHVWQDU]Ċ dziem  (instrumentalityZW\PVHQVLHĪHMHJRRUJDQ\VáXĪąMDNRIXQNFMRQDl-­ nie  wyspecjalizowane  narzĊG]LD´.53  _{=GUXJLHMVWURQ\SR]RVWDMHRQRĨUyGáHP} FHORZRĞFLLnwencji  i  intencji.    

²²²²²²²²²  

48  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  s.  219±220.}     49  _{Ibidem,  s.  220.}    

50  _{Ibidem,  s.  225.}     51  _{Ibidem,  s.  226.}     52  _{Ibidem,  s.  229.}    

:ROQRMHGQDN]DS\WDüF]\ZĞZLHWOHUR]ZRMXF\EHUWHFKQRORJLLKXPDQRi-­ dalne   robRW\ QLH Vą RGSRZLHGQLNDPL WDNLHM ZáDĞQLH Z\VSHFMDOL]RZDQHM Ln-­ VWUXPHQWDOQRĞFLZ\SRVDĪRQHMZRSURJUDPRZDQLH]DNáDGDMąFHFRUD]ZLĊNV]\ zakres  swobody  po  to,  by  nie  tylko  Z\UĊF]DüOXG]LZV]HUeJXG]LDáDĔDOHWDN ĪHEXGRZDü]QLPLUHODFMĊUHVSRQV\ZQąDQDORJLF]QąGRPLĊG]\OXG]NLHM"&]\ woEHF WHJR Ädobrze   skonstruowana   mDV]\QD MHVW FLDáHP RUJDQLF]Q\P"´,   pyta  Jonas.    

Ä: VHQVLH RSLVDQ\P Z\ĪHM ±   owszem.   [...]   JeGQDN F]ĊĞFL FLDáD RUJDQLF]QHJR istQLHMą Z\áąF]QLH ZH Z]DMHPQ\P VSU]ĊĪHQLX MDNR LQWHJUDOQD FDáRĞü :]D jemna  áąF]QRĞü]LQQ\PLRUJDQDPLZDUXQNXMHG]LDáDQLHNDĪGHJRSRV]F]HJyO nego  orgaQX)XQNFMRQDOQRĞüWDNLHJRRUJDQXMHVWZLĊFSRFKRGQąRUJDQLF]QHM FDáRĞFL >@ 7\PF]DVHP SR UR]áRĪHQLX PDV]\Q\ QD F]ĊĞFL QLH   GD VLĊ WHJR VWZLHUG]Lü &]ĊĞü mechanizmu   nie   jest   organem.   Wprawdzie   wytwor]RQR Mą SRWRE\VáXĪ\áDMDNRRUJDQDOHSRZ\PRQWRZDQLX]PDV]\Q\VWDMHVLĊ]Z\Náą U]HF]ą´54    

1DSUDZDWDNLHJRWU\EXQLHGRNRQXMHVLĊPRFąDXWRSRLHW\F]QHM]GROQRĞFL caáHJRRUJDQL]PX=DVDGQLF]R  maszyna  jest  trwalsza  i  bardziej  wytU]\PDáD od  naturalnego  organizmu  LWUXGQRSRJRG]LüVLĊ]W\PLĪU]HF]\WDNQLH]Zy-­ NáHMDNSURJUDP\NRPSXWHURZHDSOLNDFMHF]\DOJRU\WP\VWDMąVLĊNLHG\ĞWak   VDPR Ä]Z\NáH´ MDN ÄRGG\FKDMąF\ RUJDQ´ NWyUHPX Ī\FLH PRĪH SU]HGáXĪ\ü transplanWDFMD DOH MHJR SRZUyW GR ÄPDUWZHM´ ÄQLHRĪ\ZLRQHM´   materii   jest   QLHXFKURQQ\ 7UZDQLH SU]HGáXĪDQH Z QLeVNRĔF]RQRĞü ]D VSUDZą DQRUJD QLF]QHJRQRĞQLNDWRQDG]Z\F]DMĪyZRWQDXWRSLDOXG]NRĞFLZRG]RQHMQDSR NXV]HQLHSU]H]ZáDVQąQLH]QaMąFąJUDQLFZ\REUDĨQLĊLSRWU]HEĊNWyUHMQLH   ]DGRZDODMXĪSRZROQ\LPR]ROQ\Z]URVW]DVSUDZąSU]HNUDF]DQLDWUDQVFHQ GRZDQLD ZáDVQ\FK RJUDQiF]HĔ D WDNĪH PRFRZDQLH   VLĊ L SHUWUDNWRZDQH   ]UHDOQ\PÄinn\P´.                   :326=8.,:$1,8:<.à$'1,(:2/8&-,     6SRVyEZMDNL-RQDVUHZLGXMHSRMĊFLHHZROXFMLĪ\FLDRrganicznego  wyda   VLĊ RVREOLZ\ Z ĞZLHWOHZVSyáF]HVQHM ELRORJLL HZROXF\MQHM NWyUD VFHSW\F]QLH podFKRG]LGR]DJDGQLHQLDW]ZNLHUXQNXHZROXFML:SUDZLWHĪZ]DNáRSRWa-­ QLH]ZROHQQLNyZDQWURSRFHQWU\]PXERZLHP-RQDVRZVNLPRGHOHZROXFMLQLH przewiduje   uprzywilejRZDQHM SR]\FML F]áRZLHND 3U]\]QDMH ]D WR ZV]\VWNLP Ī\Z\PRUJDQL]PRPRGQDMSURVWV]\FKSRF]\QDMąFGąĪQRĞü  do  przekraczania   DNWXDOQLHGRVWĊSQ\FKSRWHQFMDOQRĞFL.  NiefilozoIyZ]NROHL]DVNRF]\S\WDQLH F]\ HZROXFMD GRW\F]\Z\áąF]QLH RUJDQL]DFML   Ī\ZHJR RUJDQL]PXF]\ UyZQLHĪ ÄĨUyGHá ducha´55   _{w   jego   stopniowym   rozwoju   od   form   rudymentarnych}    

²²²²²²²²²  

54  _Ibidem.    

L]DOHĪQ\FKRGPDWHULLSR  wysoce  ]áoĪRQHLQLH]DOHĪQH.  Ä=DMPXMHP\VLĊWXWDM HZROXFMą   w   jej   aspektach   filozoILF]Q\FK´ SRGNUHĞOD -RQDV Äale   nie   wolno   QDP ]DSRPLQDü R W\P ĪH   to   nie   filozofia,   lecz   nauka   (teoretyczna   i   empi-­ U\F]QDVIRUPXáRZDáDKLSRWH]ĊHZROXFMLQDMSLHUZZNDWHJRULDFKPHFKDQLF\ stycznych,   odnoszRQ\FK GR IDNWyZ´.56   _{2ZR PHFKDQLF\VW\F]QH SRGHMĞFLH} -RQDVSRGGDáJUXQWRZQHMNUyW\FHZF\NOXZ\NáDGyZQRZRMRUVNLFK  

EwoOXFMĊUR]XPLH-RQDVMDNRSHUPDQHQWQ\SURFHVIRUPDFMLĪ\FLDZMHJR fizycznej   i   mentalnej   UyĪQRURGQRĞFL Ä: VZHM ZHZQĊWU]QHM NRQVHNZHQFML ewolucja   pokRQDáD RJUDQLF]HQLD PDWHULDOL]PX´,57   _{pisze   Jonas   w   Organi-­} smus   und   Freiheit = ZLHOX MHJR Z\SRZLHG]L Z\áDQLD VLĊ NRQIOLNW PLĊG]\ HZROXFMą ELROogiF]Qą   a   FRUD] EDUG]LHM VDPRG]LHOQą WHOHRORJLą Ī\FLD PLĊG]\ HZROXF\MQąGLaOHNW\NąNoQLHF]QRĞFLLNRQW\QJHQFML]MHGQHMVWURQ\]GUXJLHM ]Dб  dialeNW\NąNRQLHF]QRĞFLLZROQRĞFLÄ)RUP\Ī\FLD´FKFąZ\UDVWDüSRQDG biologiczne  podáRĪH:      

Ä3RMĊFLH ªewolucja©   R]QDF]DáR SLHUZRWQLH ]jawisko   jednostkowej   genezy,     w   ĪDGQ\P UD]LH SRZVWDZDQLH JDWXQNyZ 3U]HFLZQLH,   ªUR]ZyM©   (ewolucja)   Z]LĊW\ Z ]QDF]HQLX GRVáRZQ\P ]DNáDGD MXĪ LVWQLHQLH JDWXQNX ĝZLDGHFWZHP tego  istnienia  jest  ªplan©NWyUHJRUR]ZyMUR]SRF]\QDVLĊ]FKZLOąVSáRG]HQLD osobnika   potomnego   przez   osobniki   rodzicielskie.   Nie   sam   model,   ale   jego   nowe   ucieleĞQLHQLH UR]ZLMDü VLĊ EĊG]LH RG VWDGLXP ]Drodkowego   po   stadium   dRMU]DáHªewoOXXMą©  zadatki  ukryte  w  zarodku,  potencjDOQRĞüNWyUDDNWXDOL ]XMHVLĊprzybieraMąFVZRLVWąIRUPĊRodzice  przekD]XMąZLĊFSRWRPNRZLQLH tylko  istnienie  (Existenz),  lecz  i  IRUPĊ(Form´,58  

powiada   Jonas.   Takie   XMĊFLH   ewolucji   odbiega   od   stanGDUGyZ SU]\MĊW\FK   ZSRáRZLH;;ZNLHG\WRUR]ZyMGHILQLRZDQRMHV]F]HJáyZQLHZNDWHJoriach   mechanicystycznych   i   rodowo-­OLQHDUQ\FK FRUD] F]ĊĞFLHM MHGQDN SRGQRV]ąF UROĊ  epigenezy,  przypadNXORVXUD]]DLVWQLDáHĪ\FLH  organiczne  jest  niczym   VWDZNąZJU]H  ZNRĞFL59  _{-RQDVZLHU]\áSU]\W\PZÄVWRSQLRZąDNXPXODFMĊ} SU]\SDGNRZ\FKPXWDFML]ZROQD]DU\VRZXMąFąNLHUXQHNZ]URVWXDĪGRZy-­ NV]WDáFeQLDVLĊGRVWDWHF]QLHVLOQHJRJHQRW\SX:Sá\ZPDWXUyZQLHĪVHOHNFMD QDWXUDOQDMHGQDNĪHSU]HFHQLDQLHMHj  wypiera  z  przyrRG\WHOHRORJLĊ´.60  _Ostat-­ nie  zdanie  nabiera  nowego  znaczenia  w  ĞZLeWOHRVWURĪQRĞFL]MDNąGRÄqua-­ si±naturalnego  doboru  (als  ob)  u  Darwina´61  _{SRGFKRG]ą+XPEHUWR%0D} turana   i   Francisco   - 9DUHOD ÄVDP 'DUZLQ QLJG\ QLH Z\MDĞQLá F]\ SRMĊFLH doboru  naturalnego  R]QDF]DGODĔFRĞZLĊFHMDQLĪHOLQRĞQąPHWDIRUĊ´.  Auto-­ U]\SRGNUHĞODMąĪHPHWDIRUDSU]HURG]LáDVLĊZGRJPDWJG\W\ONRWHRULDHZR

²²²²²²²²²  

56  _{H.  Jonas,  Leben  und  Organismus,  op.  cit.,  s.  292.}     57  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  100.}     58  _{Ibidem,  s.  78.}    

59   _{2 ÄJU]H Z NRĞFL NWyUą SURZDG]L Ī\FLH´ SLVDá WHĪ +DQV±Georg   Gadamer:   2 VNU\WRĞFL ]GURZLD,}   SU]Há$3U]\áĊEVNL0HGLD5RG]LQD3R]QDĔV  

60  _{H.    Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  81.}    

61  _{H.  B.  Maturana,  F.  J.  Varela,   Der  Baum  der  Erkenntnis.  Die  biologischen  Wurzeln  menschli-­}

OXFMLXMU]DáDĞZLaWáRG]LHQQH³ELRORJLD]DĞQLHSRWUDILUR]VWDüVLĊ]W\PSRMĊ ciem  ±  ZV]DNLRQDPDVZRMąRQWRJHQe]Ċ´.62  

TymczasHP -RQDV VWDUDá VLĊ XQDRF]QLü UROĊ WHOHRORJLL MDNR MHGQHJR   ] JáyZQ\FK F]\QQLNyZ HZROXFML 0yZLąF R ÄLQWHQFMRQDOQHM WHOHRORJLL´   jed-­ nostNRZHJR RUJDQL]PX ]DáRĪ\á RQ ĪH LQWHQFMRQDOQRĞü QLH W\ONR GHILQLXMH ĞZLDGoPRĞü OHF] Z\VWĊSXMH WHĪ LPPDQHQWQLH X Ī\Z\FK RUJDQL]PyZ Äin-­ trinsic  in  life  as  being  object  [...]  Organic  individuality  and  organic  identity   are   themselves   teleological   facts,   teleological   phenomena´63_{ NWyUH Z ]H} WNQLĊFLX]]DJURĪeQLHPGąĪąGR]DFKRZDQLDLNRQW\QXDFMLĪ\FLDDZREOLF]X GRĞZLDGF]HQLD ĞZLaWD ]HZQĊWU]QHJR UR]ZLMDMą DNW\ZQRĞü LQWHUDNW\ZQRĞü LQZHQFMĊ QLHVSURZaG]DOQą GR PHFKDQLF]QHM UHDNW\ZQRĞFL 0RZD R W\P przede  w  pracach  Der  Organismus  als  Freiheit  oraz  Biological  Foundations   of  IndividualityÄnie  istnieje  organizm  pozbawiony  teleologii  ani  teleologia   SR]EDZLRQDGXFKRZRĞFL´$OHFRWRR]QDF]D"-DNXPRFRZDüWDNLHWZLHUG]H QLHZNRQWHNĞFLHWHRULLHZROXFMLRNWyUHMZ\SoZLDGDVLĊILOR]RI"-DNXF]\QLü MHSU]HNRQXMąF\PGODQDXNRĪ\FLX"3U]\SRPQLMP\ĪHZ,9F]ĊĞFLEtyki  Spi-­ QR]D RGPyZLá FHORZRĞFLbytom   natuUDOQ\P Äjak  przeto   [przyroda]   nie  ist-­ QLHMHGODĪDGQHJRFHOXWDNWHĪGODĪDGQeJRFHOXQLHG]LDáD´.  W  kolejnym  aka-­ SLFLH RGQLyVá VLĊ GR Äintencjonalnej   teleoloJLL´   PyZLąF MĊ]\NLHP -RQDVD OXG]NLHJR LQG\ZLGXXP UR]ZDĪDMąF Mą   w   kategoriach   samopobudzenia:   ÄSU]\F]\QD]DĞ]ZDQDFHORZą´  ±  powiada  Spinoza  ±    

ÄQLHMHVWQLF]\PLQQ\PMDNVDP\PW\ONRSRSĊGHPOXdzkim,  o  ile  rozpatruje   VLĊJRMDNR]DVDGĊF]\OLSLHUZV]ąSU]\F]\QĊMDNLHMĞU]HF]\-HĞOLQSPyZLP\ ĪHSU]\F]\QąFHORZąWHJRF]\RZHJRGRPXE\áR  ]DPLHV]NDQLHWRQLF]DSUDZGĊ inQHJR QLH PDP\ QD P\ĞOL ĪH F]áRZLHN Z\REUD]LZV]\ VRELH Z\JRG\ Ī\FLD

domoZHJRXF]XáSRSĊGGRZ\EXGRZDQLDGRPX.´64    

=GDQLHP-RQDVDWDNUR]XPLDQąSU]\F]\QRZRĞüFHORZąXRVDELDMąLZVZR iVW\VSRVyEUHDOL]XMą  nie  tylko  iVWRW\OXG]NLHOHF]WDNĪHLQQH  Ī\ZHE\W\]Wą UyĪQLFąĪHXW\FKRVWDWQLFKG]LHMHVLĊWR  na  poziomie  psychofizycznego  sen-­ soULXPXW\FKSLHUZV]\FK]DĞ ±  z  udziaáHPreprezentacji   EąGĨLGHL.  ']LĊNL reprezentacjom  lub  ideom  PRGDOQRĞFLĪ\FLDQDELHUDMą]XSHáQLe  nowej  jako-­ ĞFLMHdnak  nie  przerywa  to  Äcontinuum  pomiĊdzy  F]áRZLHNLHPDNUyOHVWZHP Ī\FLD´.65  _{3RPLĊG]\]GROQRĞFLą  VHOHNW\ZQHMDEVRUSFMLSRĪ\ZQ\FKVNáDGQLNyZ} przez   roĞOLQ\ ] SRGáRĪD VWyPXOXMąF\FK WUZDQLH L Z]URVW,   a   wyborem   form   Ī\FLDNWyUHSR]ZDODMąF]áRwiekowi  na  Ī\FLHSURZDG]RQHSRGáXJVXELHNW\Z nego   lub   obiektywnego)   obrazu   siebie   samego ]DFKRG]L UyĪQLFD;;   niekiedy   jednak  jest  to  analogia]QDF]QLHU]DG]LHM]DĞSRZLHODQLHW\FKVDP\FK]DFKR ZDĔ3U]\NáDGowo  tRFRF]\QLąURĞOLQ\GRW\F]\  FLDáDw  stanie  bLRĞZLDGRPR

²²²²²²²²²  

62  _{Ibidem,  s.  111.}  

63  _{H.  Jonas,  Life  and  Organism,  s.  459.}      

64  _{B.  de  Spinoza,  EtykaSU]Há,0\ĞOLFNL1DQRZRRSUDFRZDáLZVWĊSHPSRSU]HG]Lá/.RáDNRw-­} ski,  PWN,  Warszawa  2008,  cz.  IV,  s.  240.      

ĞFL L wedle   Spinozy   zwie   VLĊ   SRSĊGHP appetitus);;   WR ]DĞ FR F]\QLą LVWRW\ ludzkie,  ÄGRW\F]\VaPHMGXV]\>L@QD]\ZDVLĊZROąvoluntas)´66    

-RQDV RGNU\ZD Z GąĪQRĞFL ]DVyE ]QDF]HĔ Z\NUDF]DMąF\FK SR]D Lmma-­ QHQFMĊĪ\FLDX6SLQR]\1DMZDĪQLHMV]\P]QLFKMHVW]GROQRĞüGRWUDQVFHQGR wania   status   quo   L DQW\F\SDFML GDOV]HM FKRüE\ PLQLPDOQHM SHrspektywy   rozwoju,67   _{NWyUD DNWXDOL]RZDáDE\ VLĊ SRWHQFMDá Ī\FLRZ\ LQG\ZLGXDOQHJR RU} ganizmu.  Transcendowanie  NRMDU]\QDPVLĊ]PHWDIL]\NąOHF]MHGQRLGUXJLH RNUHĞOHQLH]QDOD]áRV]HURNLH  zastosowanie  w  kontekstach  agnostycznych.68    

Ä7UDQVFHQGHQFMDE\FLHVREąSRSU]H]SU]HNUDF]DQLHVLHELHthe  transcendence,  

the   being   a   self   by   going   beyond   the   self)   [...]   otwiera   nowe   horyzonty    

LXPRĪOLZLDRVLąJDQLHQRZ\FKIRUP+RU\]RQW\Vą]DZV]HKRU\]RQWDPLWUDQs-­ FHQGHQFML ']LĊNL QLHM WRĪVDPRĞü QLH Z\F]HUSXMH VLĊ Z MDáRZHM LGHQW\F]QRĞFL ciaáDIL]\F]QHJR]HVREąVDP\Pempty  self-­identity  of  a  material  body).´69  

1LHNLHG\ RUJDQL]P RND]XMH VLĊ ]GROQ\ SU]HNURF]\ü VZ\P ]DFKRZDQLHP zakres   SU]\URG]RQHM PX SRWHQFMDOQRĞFL -HGQDN ÄHZROXFMĊ´   tej   organicznej   IRUP\ ZROQRĞFL   doVWU]HF PRĪna   ZWHG\ JG\ SRUyZQD VLĊ RVLąJDQH SU]H]   ]ZLHU]ĊWD IRUP\ LQWHQFMRQDOQHM GąĪQRĞFL L RUJDQLF]QHM ÄSR]DUDFMRQDOQHM´)     z   forPDPL GRVWĊSQ\PL URĞOLQRP 7H ]ZLHU]ĊFH FRUD] Z\UDĨQLHM DQW\F\SXMą ludzkie,  lecz  nie  twoU]ąMHV]F]HZSHáQLĞZLDGRP\FKDXWRQRPLF]Q\FKkrea-­ tywnych  i  odpowiedzialnych  modalQRĞFL.    

3U]\SLV\ZDQLH HZROXFML ÄNLHUXQNX´   Z NDWHJRULDFK GąĪQoĞFLWUDQVFHQ-­ GHQFML PRĪH EXG]Lü ZąWSOLZRĞFL DOH ZVSRPDJDMąF G]LĞ   HZROXFMĊ WHFKQROR JLF]QLH L NLHUXMąF Mą QD nowe   tory,   implicite   ]DNáDGDP\ ĪH SRGąĪDáD RQD   GRWąGVDPRLVtnie  ZMDNLPĞLPPDQHQWQ\PRGQDVQLH]DOHĪQ\PNLHUXQNXQD NWyU\FKFLHOLEyĞP\PLHüZSá\Z70  

0RĪQD GRVWU]HF SHZQH DQDORJLH PLĊG]\ NRQFHSFMDPL -RQDVD $UQRlda   *HKOHQD+HOPXWKD3OHVVQHUDF]\-DNREDYRQ8H[NOOD1LHPRJąFLFKWXWDM RPyZLüSU]\SRPQLMP\]D$OGRQą3RERMHZVNąĪH8H[NOOXF]\QLáĪ\ZąLVWR WĊbioSRGPLRWHPÄ-HMSRGPLRWRZRĞüZ\UDĪDVLĊZDXWRQRPLF]Q\PG]LDáa-­ QLX L SRVWU]HJDQLX NWyUH Vą ZDUXQNRZDQH   przez   swoiste   a   priori,   zwane   przez  Ue[NOOD SODQHP´.DĪGDLVWRWD Ī\ZD UHDOL]XMHVZyM SODQZ SHZQ\P stopniu  wVSyáWZRU]ąFNUąJU]HF]\ZLVWHJRÄZRNyá±ĞZLDWD´NWyUHJRVWUXNWXUĊ wyznaF]D Äpodmiotowe   a   priori:   a   jego   obserZRZDOQ\P Z\UD]HP >Vą]   za-­

²²²²²²²²²  

66  _{B.  de  Spinoza,  Etyka,  RSFLWF],,,WZ;,,,VSRGNUQDV]H-RQDV]DDGDSWRZDáSRMĊcie}  

conatus,  QDGDMąFPXQRZH]QDF]HQLH1LHSU]HNRQDá\JR  rozVWU]\JQLĊFLDNDUWH]MDĔVNLHJRÄproble-­ mu   psychofi]\F]QHJR´ X 6SLQR]\ L /HLEQL]D 8]QDá MH ]D ÄDNUREDFMH NRJRĞ NWR QLH PRĪH SRUXV]\ü QDZHWPDá\PSDOFHP´]RE+-RQDVOrganismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  107.      

67  _{H.  Jonas,  Life  and  Organism,  KGA,  t.  II/3,  s.  453.}    

68   _{H.   Jonas,   Materia,   duch   i   stworzenie,   w:   idem,   Idea   Boga   po   Auschwitz,   SU]Há * 6RZLĔVNL} .UDNyZV  

69  _{Ibidem,  s.  458.}    

70  _{8FKZ\WQRĞüNLHUXQNXHZROXFML±  OXEWHĪPRĪOLZRĞüMHMNRQWURORZDQHJRXNLHUXQNRZDQLD±  zna-­} cząFRZ]URVáDZ  REOLF]XPRĪOLZRĞFLHG\FMLLUHHG\FMLJHQRPX&5,635]RE S.  Pinker,  The  Moral   Imperatives  for  Bioethics,  2015;;  BostonGlobe,  $XJXVWGRVWĊShttps://www.bostonglobe.com/   opinion/2015/07/31/the-­moral-­imperative-­for-­bioethics/  JmEkoyzlTAu9o  QV76JrK9N/story.html    

chowania  danHMĪ\ZHMLVWRW\´.71  _{&]\QLąFÄSRGPLRWRZRĞüSU]HGPLRWHPbada-­} QLD QDXNL´,72   _{8H[NOO G]LHOL ] -RQDVHP WH VDPH SRVWGXDOLVW\FzQH ]DáRĪHQLD} ILOR]RILL Ī\FLD Z UR]ZRMX.   (NVSRQXMą RQH FLąJáRĞü DOH L UR]ZyM SU]H] FR   XV\WXRZDQLH F]áRZLHND Z ĞZLHFLH ±   PRFą MHJR ZáDVQ\ch,   typowo   ludzkich   ]GROQRĞFL ±   SU]HVWDMH E\ü MHG\QLH PLHMVFHP Z SU]\UoG]LH D VWDMH VLĊ WDNĪe   PLHMVFHPZKLVWRULLOXG]NLHJRE\W\Ī\ZHJREH]RGU\ZDQLDJRRGQDWuralnej   genezy).    

Przez   dekady   Jonasowska   filozofia   ewolucji   pozostawaáD   w   cieniu   kon-­ cepcji  rozZLMDQ\FKQDJUXQFLHQDXNRĪ\FLX:RVWDWQLPF]DVLH]QDF]QDF]ĊĞü przedVWDZLFLHOL W\FK QDXN Z\MDĞQLDáD HZROXFMĊ JáyZQLH Z ĞZLHWOH G]LHG]LF] QRĞFLWĊRVWDWQLą]DĞ  

ÄZNDWHJRULDFKJHQyZLVHNZHQFML'1$in  terms  of  genes  and  DNA  sequen-­

ces).   3U]H] HZROXFMĊ UR]XPLHMą RQL ]PLDQĊ F]ĊVWRĞFL JHQyZ DOWHUQDW\ZQ\FK

EąGĨDOOeli  (changes   in  the  frequencies   of  alternative  genes1DOHĪ\ZąWSLü czy  to  stanowiVNRSU]HWUZDNROHMQHGZLHGHNDG\&RUD]ZLĊFHMELRORJyZXZD ĪDĪHSRMĊFLHG]LHG]LF]QRĞFLVWRVRZDQHSU]H]G]LVLHMV]ąP\ĞO  HZROXF\MQąMHVW ]E\WZąVNLHLQDOHĪDáRE\MHSRV]HU]\üRLGHHLRdkrycia  biologii  molekularnej     i  behawioralnej  (molecular  biology  and  the  behavioral  sciences).´73  

3RGHMĞFLHWRPD  znamiona  nonredukcjonistyczne,  XZ]JOĊGQLD  bowiem  wiele   F]\QQLNyZ niH]EĊGQ\FK GR GDOV]HM ³WUDQVIRUPDFML GDUZLQL]PX´,74   _NWyUHM SUyEĊSRGMąá  WHĪ-RQDV6WDUDá  VLĊRVáDELüNU\WHULD  efektywQRĞFL  i  adaptacji  na   U]HF] WHOHRORJLL NWyUą QHRGDUZLQL]P L QHRODPDUFNL]P75   _{]DZĊ]Lá\ MHJR ]GD} QLHPGRZ\EUDQ\FK]GROQRĞFLF\]HORZDQ\FKZWRNXewolucji.  W  tej  doboro-­ wej,  ale  wąVNLHMJUXSLH]QDOD]á\VLĊ  

ÄSHUFHSFMD ]P\VáRZD VSUDZQRĞü FKZ\WDQLD L ]DUDGQRĞü Z\UDVWDMąFD ] ZROL przetrwania  (resourcefulness  of  the  will  to  surviveVąWRQLHPHFKDQLVW\F]QH intencjonalne  (purposive)  charakterystyki.  NieVSyMQRĞüWDĞZLDGF]\RW\PĪH zaJDGNL HZROXFML QLH GD VLĊ Z\MDĞQLü   Z\áąF]QLH Z NDWHJoriach   mechanistycz-­ nych   i   behawiorystycznych   ±   FKRü   WR RQH GRFKRG]ą G]LĞ GR JáRVX najczĊ Ğciej.´76      

Ä2UJDQLF]QD´ L ÄIXQNFMRQDOQD´   WRĪVDPRĞü F]áRZLHND nadal   czytelna     Z ĞZLeWOH FDáRNV]WDáWX MHJR ]DFKRZDĔ L SRGPLRWRZ\FK SRWHQFMDOQRĞFL MHVW ]áRĪRQDOHF]F]áRZLHNIRUPXMHVZąWRĪVDPRĞüWDNĪHZUHMHVWUDFK]DFKRZDĔ nieanimalnych.  ObejmująRQH  ]GROQRĞFLSR]QDZF]HMĊzykowe  i  symboliczne,   a  nade  wszystko  XQLNDOQąQDWOHLQQ\FKĪ\Z\FKLVWRW  ]GROQRĞüGRobrazowa-­

²²²²²²²²²  

71  _{A.  Pobojewska,  ,VWRWDĪ\ZDMDNRSRGPLRW:\EyUSLVP-DNRED-RKDQQHVa  YRQ8H[NOOD,  Stu-­} dio  WyGDZQLF]H.DUWDàyGĨV  

72  _{Ibidem,  s.  67.}    

73  _{E.  Jablonka,  M.  J.  Lamb,  Evolution  in  Four  Dimensions.  Genetic,  Epigenetic,  Behavioral,  and}  

Symbolic  Variation  in  the  History  of  Life.  MIT  Press,  Cambridge,  Mass.  2005,  s.  10.    

74  _{Ibidem,  s.  38.}    

75  _{H.  Jonas,  Leben  und  Organismus,  op.  cit.,  s.  299.}     76  _{Ibidem,  s.  298.}    

nia   (Homo   Pictor).   Pozwala   ona   wytwDU]Dü REUD]\ L SRMĊFLD   (eidos)   wraz     z   ich   subiektywQą D ] GUXJLHM VWURQ\ ±   RELHNW\ZL]XMąFą G\QDPLNą;;   wraz     z  SRWHQFMDáHPNWyU\RWZLHUDSU]HGOXG]NRĞFLą  ZROQRĞüZZ\PLDUDFKniezna-­ nych  organizmowiDLGODOXG]NRĞFL  zawsze  otwartychF]áRZLHNSRWUDILZ\ WZRU]\ü DGHNZDWQ\ REUD] VLHELH   samego,   ]DFKRZ\ZDü VLĊ ]JRGQLH ] QLP     LEXGRZDüZáDVQąWRĪVDPRĞü7\PF]DVHPGODLQQ\FKĪ\Z\FKLVWRW  stymula-­ torem  rozwoju  wolnoĞFLE\áD  ÄJUDVLá´,  ÄPRFRZDQLHVLĊ´  organizmu  z  otocze-­ QLHP SU]\ELHUDMąFH RVWDWHF]QLH znamiona   interakcji   L ZVSyá]DOHĪQRĞFL.   WprawiaáDRQD  RUJDQL]PZQDSLĊFLHSoPLĊG]\ÄWRĪVDPRĞFLąVXEVWDQFMDOQą´ LÄWRĪVDPRĞFLąIXQNFMRQDOQą´1LHEH]SU]\F]\Q\G]LHáR2UJDQL]PLZROQRĞü   QRVLáRSLHUZRWQLHW\WXá2UJDQL]PMDNRZROQRĞü  (Organismus  als  Freiheit).    

:2/12ĝû5$&-21$/1$,:2/12ĝû2'32:,('=,$/1$   52/$),/2=2),,:(:63Ïà&=(61<0'<6.856,(ĩ<&,$  

NAUKI  I  TECHNIKI          

5R]G]LDá\,;L;WRPXOrganismus  und  Freiheit  RSLVXMąW\SLGHDOQ\Ho-­ mo   Pictora   HVHM SRG W\P VDP\P W\WXáHP 8RVDELD RQ ]HVWDZ ]GROQoĞFL Z\ELWQLHOXG]NLFKáąF]QLH]WDNLPLNWyUHSR]ZDODMąF]áRwiekowi  samodziel-­ nie   zarząG]Dü ÄZROQRĞFLą UDFMRQDOQą´ Z LPLĊ ÄZROQRĞFL RGSRZLHG]LDOQHM´.   $E\ XQDRF]QLü UyĪQLFĊ PLĊG]\ GZRPD ZROQRĞFLDPL VNRQVWUXRZDá -RQDV WUyMVWRSQLRZąGLaOHNW\NĊVWRVRZDQLDWHFKQLNLSU]H]F]áRZLHND3RGREQLHMDN Gehlen,  NWyU\ZWHFKQLFHUDFMRQDOQRĞFLMĊ]\NXLQVW\WXFMDFK  itd.  dostrzHJDá   kompensatory   OXG]NLFK EUDNyZ   (0lQJHOZHVHQ77_{),   UyZQLHĪ -RQDV   SRGQRVLá}   ]QDF]HQLH]GROQRĞFL  technicznej  dla  QLHWUZDáHMLVáDEHM  kondycji  organicznej,   ]NWyUHMF]áRZLHNQLHPRĪHVLĊZ\]ZROLü7\PVDP\PMHVWRQZUĊF]VND]DQ\ QDWHFKQRORJLĊNWyUąVDPUR]ZLMDJZROLUDG]HQLDVRELH]Ī\FLHP,  SRGNUHĞOD Jonas   w   Zasadzie   odpoZLHG]LDOQRĞFL.   Gdy   jednak   technologia   przejmuje   NRQWUROĊ QDG ludzkim   Ī\FLHP QLHVLH WR ]H VREą UDG\NDOQH QDVWĊSVWZD GOD wolnoĞFLMHMSRWHQFMDáVWDMHVLĊRGQLHM]DOHĪQ\MHJRUR]ZyMXOHJDRJUDQLF]H niu,   jej   horyzont   ±   ]DZĊĪHQLX D PRĪH QDZHW ]DPNQLĊFLX   1DGXĪ\ZDQLH technologii  skrywa  w  sobie  SRWHQFMDáQLKLOi]PX5R]VąGQHLRGSRZLHG]LDOQH XĪ\ZDQLH wspiera   ]DĞ potencjalQRĞFL   immaQHQWQH Ī\FLX QS UDWXMąF MH     LVSU]\MDMąFimmanentnemu  wzrostoZLMHJRIRUP:V]F]HJyOQRĞFLWHFKQROR JLDPRĪH]PLHQLDüWRĪVDPRĞü  ludzkiego  bytu,  defiQLRZDQąZimmanentnym   ]ZLą]NX]IHQRPHQHPĪ\FLD  6WąGWDNZDĪQ\VWDMHVLĊDGHNZDWQ\ autowize-­ ruQHNOXG]NRĞFL,  NWyU\DQW\F\SXMHWHĪMHMprzyV]áRĞüZáDĞQLHZĞZLDWDĪ\FLD.   .XSU]\V]áRĞFLZ\ELHJDMąOXG]NLHSURMHNW\  LPDU]HQLDOĊNR  trwanie,  wreszcie   imperatyw  odpowiedzLDOQRĞFLdo  NWyUHJRIRUPXá\  QDOHĪ\postulat:  Änie  wy-­ VWDZLDMQDV]ZDQNZDUXQNyZQLHVNRĔF]RQHJRWUZDQLDOXGzNRĞFLQD=LHPL´.      

²²²²²²²²²  

77  _{A.  Gehlen,  Der  Mensch.  Seine  Natur  und  seine  Stellung  in  der  Welt,  Aula  Verlag,  Wiesbaden}   1986.      

SWRVRZDQD ]UD]X QD SRWU]HE\ Ī\FLD WHFKQLND ] F]DVHP VDPD VWDMH VLĊ ÄSHrPDQHQWQą SRWU]HEą Ī\FLRZą´   (]X HLQHP GDXHUQGHQ /HEHQVEHGrfnis)   F]áRZLHND8Ī\ZDQLHSU]\ELHUDVNDOĊHNVFHV\ZQHJRQDGXĪ\ZDQLDDHPDQF\ pacja   wzglĊdem   Ī\ZLRáyZ L NRQLHF]QRĞFL QDWXUDOQ\FK   ±   VNDOĊ DQWURSRFHQ trycznej  hegemonii  i  nihilizmu.78  _{Ten  rodzaj  racjonalnego  sprawstwa  wolno-­} ĞFL  wiedzie  do  samo-­]QLHZROHQLDF]áRZLeka  wraz  z  SRVWĊSuMąFąWUDQVIRUPD FMąĪ\ZHJRĞZLDWD'DMąFSRF]ąWHNWHFKQLFHZROQRĞüUDFMRQDOQDXMDZQLDVZą DPELZDOHQWQą SUaZLGáRZRĞü ]JRGQLH ] QLą UR]ZyM ZROQRĞFL LPSOLNXMH   wzrost   ryzyka   wpisanego   w   MHM XU]HF]\ZLVWQLDQLH 'RSLHUR ÄZROQRĞü RGSR wiedzialna´   potrafi   oszacoZDü U\]\NR L SRGMąü G]LDáDQLD ]DSRELHJDMąFH jego   eskalacji:ROQRĞüRGSRZLHG]LDlna  ±  DWDNĪHDGHNZDWQHSR]QDQLHRNROLF]QR ĞFLLVNXWNyZUDFMRQDOQHJRG]LDáania  ±  VWDQRZLąGRPHQĊHW\NL3R]DZROQR ĞFLą HW\ND ]DLQWHUHVRZDQD MHVt   afirPDFMą Ī\FLD   Z MHJR ÄRELHNW\ZQLH ZDUWR ĞFLRZ\FK´  IRUPDFKQDGU]ĊGQ\FKZREHFFHOyZ  SU]\ĞZLHFDMąF\FK  uzbrojonej   w  techQLNĊÄZROQRĞFLUDFMRQDOQHM´.    

: ]DNUHVLH L PRF\ ZROQRĞFL RGSRZLHG]LDOQHM OHĪ\ ZREHF WHJR ]JRGQH   ]RELHNW\ZQąDNVMRORJLąĪ\FLDXĪ\ZDQLHWHFKQLNL  w  miejsce  dyktatu  techniki,   NWyU\ F]áRZLHN Z\WZDU]D L NWyUHPX VDP RVWDWHF]QLH SRGOHJD Ïw   dyktat,   na]ZDQ\SU]H]-RQDVDÄPRFąSLHUZV]HJRVWRSQLD´Z\SLHUDL]DVWĊSXMHQDWu-­ UĊ Ä0RF SLHUZV]HJR VWRSQLD´ Z]PDJD VLĊ L SU]HNV]WDáFD Z ÄPRF GUXJLHJR VWRSQLD´ ZyZF]DV JG\ ÄdRPQLHPDQ\ SRVLDGDF] PRF\ VWDá VLĊ bezwolnym   egzekutorem   ZáDVQ\FK PRĪOLZRĞFL´79   _{(zum   willenlosen   Vollstrecker   seines}   .|QQHQV).   Potrzeba   zateP QLH]EĊGQLH SRGNUHĞOD -RQDV Ämocy   trzeciego   VWRSQLD´,80   _{zdolnej   poKDPRZDü VSUDZVWZR ZVSRPDJDQH SU]H] WHFKQLNĊ,}   NWyUH  ]DJUDĪDQLHW\ONR  kondycji  organiczQHMOHF]LDXWRQRPLLĪ\FLDħUyGáHP ÄPRF\WU]HFLHJRVWRSQLD´PDE\üÄZROQRĞüMDNRRGSRZLHG]LDOQRĞü´,  zabiega-­ MąFD R QDMEDUG]LHM GRQLRVá\   PRPHQW WHOHRORJLL Ī\FLD WM R ZROQRĞü   VDPą.     W   warunkach,   gdy   racjonalna   wolQRĞü VWDMH VLĊ ĨUyGáHP ]DJURĪHQLD GOD F]áRZLHNDLĞZLDWD,  odpoZLHG]LDOQRĞüPXVLQLHRGáąF]QLHWRZDU]\V]\üOXG]NLHM ZROQRĞFLZHZV]HONLFKMHMIRrmach.      

-DN ZLGDü IXQGDPHQWDOQLH HSLVWHPRORJLF]QH,   a   zarazem   praktyczne   za-­ GDQLH HW\NL RGSRZLHG]LDOQRĞFL ]RVWDáR Z\áRĪRne   MXĪ Z G]LHOH Organismus   und   Freiheit:   polega   ono   w   pierwsz\P U]ĊG]LH QD W\P ĪH rHSUH]HQWXMąF\ ludzNRĞü HW\N EąGĨ ILOR]RI dokonuje   VDPRSR]QDQLD MDNR Ī\Z\   i   wolny,   tj.   immanentnie   warWRĞFLRZ\ E\W OXG]NL &]HUSLH SU]\ tym   z   nauk   R Ī\FLX   ÄRWZLHUDMąF  VLĊQa  badaQLDZ\NUDF]DMąFHSR]DJUDQLFHG\VF\SOLQ\V]F]HJyáR ZHM>@QDZVSyáSUDFĊILOR]RILL]QDXNDPLHPSLU\F]Q\PLKooperation  der   Philosophie   mit   den   empirischen   Wissenschaften´.81   _{PrzeVáDQNĊ dla   tego}   SRVWXODWX ]DZLHUD MXĪ ÄIHQRPHQ Ī\FLD´ NWyU\ Äsam   prze] VLĊ NZHVWLRQXMH

²²²²²²²²²  

78  _{H.  Jonas,  Leben  und  Organismus,  op.  cit.,  s.  339.}    

79  _{H.  Jonas,  Ethik  der  Lebenswissenschaften,  KGA,  t.  I/1,  2010,  s.  365.}     80  _{Ibidem,  s.  369.}  

JUDQLFH]Z\F]DMRZRG]LHOąFHREV]DU\EDGDĔLXSUDZLDQHSU]H]QDVG\VF\SOL ny´82   _{5yZQROHJOH ]DGDQLHP IHQRPHQoORJLL EĊG]LH RSLV\ZDQLH Ī\FLD D ]D} daniem  ontologii,  epistemologii  i  hermeneutyki  ±  UR]XPLHQLHĪ\FLD=DGDQLH WDNLHPRĪHVLĊ]LĞFLüZ\áąF]QLHZUDPDFKV]eURNLHMLJQRUXMąFHMG\FKRWRPLĊ przyrodoznawstwo   ±   KXPDQLVW\ND Äfenomenologiczno±hermeneutycznej   RQWRORJLL Ī\FLD´ Z NWyU\PXU]HF]\ZLVtQLD VLĊ ÄE\W Z FDáHM SHáQL´   ()OOHGHV Seins 1DWXUĊ Ī\FLH L RUJDQL]P Äpozostawiono   naukom   przyrodniczym,   W\PF]DVHP UR]XPLHQLHP L LQWHUSUHWDFMą irgendwelche   Sinndeutungen)   ]DMPXMą VLĊ QDuki   o   duchu   (Geisteswissenschaften PLĊG]\ SLHUZV]\PL   i   drugimL QDMZ\UDĨQLHM EUDNXMH SRPRVWX >@   Filozofia   znaOD]áD VLĊ ZĞUyG W\FKGUXJLFKW\PF]DVHPMHMZáDĞFLwHPLHMVFHMHVWSRQDGWąUyĪQLFą´,83  _pod-­ NUHĞOD-RQDV  

Czy   filozofLD MHVW G]LĞ ĞZLDGRPD swej   misji   w   obliczu   ekspansji   zaawan-­ sowanych  technologii,  nieodwracalnie  SR]EDZLDMąF\FKĪ\FLHSRWHQFMDáXwol-­ noĞFL   i   nieznanej   jeszcze   teleologii?   Odzyskaü WHQ   SRWHQFMDá WĊ WHOHRORJLĊ   R]QDF]DSRWUDILü  zrezygnoZDü]  nadmiaru  technologii,  NWyUD  go  kwestionuje   lub   unicestwia.   Czy   filozofia   odsáDQLD   wartoĞü   Ī\FLD   w   obliczu   nieodpowie-­ dzialnej   samowoOL NWyUHM HIHNWHP   E\áE\ SRVWĊSXMąF\   regres   immanentnego   Ī\FLX,   autentycznego   rozwoju   ±   ]DUyZQR   w   przypadNX OXG]NRĞFL,   jak   i   w   przypadku  innych  gatunNyZZVNDOLSU]\V]áRĞFLSODQHW\"&]\PRĪHG\ZDJX je   ona   tylko   o   abstrakcyjnych   problemacK SRJUąĪRQD   ZH ZáDVQ\P LGHDOL stycznym  redukcjonizmie,  QLHF]XáDQDUHDOQH]DJURĪHQLDLniepomna  ZáDVQHM PDUJLQDOL]DFMLNWyUDSRVWĊpuje  nie  tylko  pod  ZSá\ZHP]DZáDV]F]DQLDĪ\FLD   L QDXN R Ī\FLX SU]H] QDXNL WHFKQLF]QH DOH WDNĪH SRG ZSá\ZHP ]DQLNX MHM dziedzinowej   samowiedzy?   1LH XZDĪDP\ SU]HNRQDĔ -RQDVD DQL ]D   biokon-­ serwatywne,   ani   za   technoprogresywne.   Ich  natura   jest  ewidentnie   biocen-­ tryczQD SU]\ VLOQHM HNVSR]\FML OXG]NLHM ZROQRĞFL JRWRZHM GR VDPRNRQWUROL   w  obliczu  nieodwracalnego  zagroĪHQLDGODMHMSRWHQFMDáXNWyU\]Ī\FLDZ\UD VWDLZĪ\FLXRGNU\ZDXQLNDOQąLmPDQHQWQąZDUWRĞü.    

-HĞOL Z SRJOąGach   Jonasa   jest   miejsce   na   inteligentny   projekt   i   transcen-­ GHQWQą JHQH]Ċ Ī\cia,   NWyUHgo   ÄboskoĞü´   wymaga   ochrony   przed   dyktatem   technologii,   to   jest   ono   nieGRJPDW\F]QH MDN SRND]XMą SUDFH   Materia,     duch   i   stworzenie   oraz   Unsterblichkeit   und   die   heutige   Existenz.   Idzie   tu     o   mityczQą ]QDQą   w   ortodoksyjnym   judaizmie   áąF]QRĞü   PLĊG]\   intelektem   F]áoZLHNDL6WZyUF\NWyU\SR]RVWDZLátemu  pierwszemu  szeroki  zakres  wolno-­ ĞFL  poznaw-­czej  i  praktyczQHMGDMąFPXQDSRF]ąWHNprawa  ±  MDNGDMHVLĊMH dzieciom,   nim   wydorRĞOHMą L UR]ZLQą   prawodawczą DXWRQRPLĊ   i   odpowie-­ G]LDOQRĞü    

²²²²²²²²²  

82  _{H.  Jonas,  Organismus  und  Freiheit,  op.  cit.,  s.  5.}    

83   _{H.   Jonas,   Das   Prinzip   Verantwortung,   KGA,   t.   III/2,   2010;;   por.   H.   Gronke,   Einleitender}  

ĩycie  ma  immanentne  ĨUyGáD:  stanowi  manifestDFMĊ  samorzutnej  przygo-­ dy  i  rewolucji,  NWyUDSU]\WUDILáD  VLĊ  materii.84  _{3U]\MĊFLHRGPLHQQ\FK  ]DáRĪHĔ}   pogrąĪ\áRE\  P\ĞO  Jonasa  na  powryWZRGPĊtach  gnozy  i  jej  eschatologiczno-­ nihilistycznej   ambiwalencji   (z   NLHW]VFKHDĔVNą DXWRNUHDFMą WM   Ästawaniem   VLĊ NLPF]\P VLĊ MHVW´ L 6DUWUH¶RZVNLP Äbyciem   tym,   czym   VLĊ QLH MHVW´   ZáąF]QLH),  od  ktyrej  Jonas  ewidentnie  VWURQLá,PPDQHQWQHĨUyGáDPDZLĊF WDNĪH ZSLVDQD Z Ī\FLH ZROQRĞü ZUD] ]   jej   XQLNDOQą F]áRZLHNRZL tylko   ZáD ĞFLZą   SRWHQFMDOQRĞFLą WM WZRU]HQLHP LGHL eidos PDMąF\FK ]D SU]HGPLRW WDNĪHludzNRĞüLĪ\ZH  uniwersum,  o  NWyU\FKWUZDnie  zabiega  i  apeluje  rozum   w  swej  funkcji  praktycznej.      

ORGANISM  AND  FREEDOM.    

PHILOSOPHY  OF  LIFE  AND  ETHICS  OF  LIFE  SCIENCES  

ABSTRACT  

The  authors  revisit  the  claims  of  +DQV-RQDV¶s  postdualistic  ontology  of  a  living   being.   LLIH¶s   immanent   potentialities   evolve,   until   the   human   being   develops   her   technologies,  freedom,  reason,  and,  finally,  the  responsibility  to  restrain  own  exces-­ sive   usage   of   technologies   and   protect   her   open-­ended   potentialities.   The   paper   relies  on  the  ideas  described  in  Organism  and  Freedom,  Jonas's  magnum  opus  in   his  own  eyes.      

Keywords:  Hans  Jonas,  living  being,  organism,  postdualistic  ontology,  teleolo-­

gy,  evolution,  freedom,  responsibility,  technology,  risk,  ethics,  philosophy,  science.  

O  AUTORACH:  

Ewa  Nowak  ±  GUKDESURIHVRU8$0,QVW\WXW)LOR]RILL8$03R]QDĔXO6]DPa-­ rzewskiego  89c,  60-­568  Po]QDĔDILOLDFMD.  

E-­mail:  ewanowak@amu.edu.pl

Roberto   Franzini   Tibaldeo   ±   dr 8QLYHUVLWp &DWKROLTXH GH /RXYain,   Place   de   O¶8QLYHUVLWp/RXYDLQ-­la-­Neuve,  Belgia  (afiliacja).  

E-­‐‑mail:  roberto.franzini@uclouvain.be

²²²²²²²²²  

84    _{P.  Becchi,  R.  Franzini  Tibaldeo,  Un  dialogo  a  distanza.  +-RQDVH-5DW]LQJHUQHO©GLEDWWLWR}