GMINNY PROGRAM
PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH
ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII
na 2022 rok
WPROWADZENIE………... 3
I. PODSTAWA PRAWNA PROGRAMU ……….…... 4
II. DIAGNOZA ŚRODOWISKA………...…... 5
III. CELE PROGRAMU ………...…... 17
IV. ZAKRES ZADAŃ GMINNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII… 17 1. ZADANIA I METODY DZIAŁAŃ W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA ALKOHOLIZMOWI ………...………... 17
1) Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych w szczególności dla dzieci i młodzieży ………..…... 17
2) Zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu ……….…... 19
3) Udzielanie rodzinom w których występuje problemy alkoholowe pomocy psychospołecznej i prawnej a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie ………...…...………...…...……… 20
4 Ograniczenie dostępności alkoholu oraz podejmowanie czynności zmierzających do przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych ………...………...….. 21
2. ZADANIA I METODY DZIAŁAŃ W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII ……….……….. 22
1 Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii w szczególności dla dzieci i młodzieży ……… 22
2 Pomoc psychospołeczna, informacyjna i prawna dla osób uzależnionych od narkotyków i ich rodzin ………...………...…...………...…...…… 23
3 Zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych oraz zagrożonych narkomanią ………...…….. 23
4 Zmniejszenie rozmiarów naruszeń prawa związanego z realizacją ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii ………...………...…...………...…….. 24
3. SZKOLENIA ROŻNYCH GRUP ZAWODOWYCH…...………...…...………...…... 24
V. WSPOMAGANIE DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI, STOWARZYSZEŃ I OSÓB FIZYCZNYCH SŁUŻĄCEJ ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I NARKOMANII ………...…...………...…...………. 25
VI MIEJSKA KOMISJA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ………... 25
VII. ZASADY FINANSOWANIA ZADAŃ ………... 26
VIII MONITORING PROBLEMU UZALEŻNIEŃ SKIEROWANY NA OKREŚLENIE SKALI ORAZ ROZMIARU ZJAWISKA ………...………... 27
WPROWADZENIE
Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii pozwala na odpowiednie kształtowanie polityki społecznej w obszarze wychowania w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi, przeciwdziałania narkomanii oraz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zaplanowane działania są działaniami długofalowymi natomiast ich finansowanie jest uchwalane corocznie. Akceptacja kolejnego Programu warunkuje w dużym stopniu skuteczność podejmowanych wcześniej działań.
Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii realizowany jest we współpracy wielu partnerów, stosownie do rodzaju działań i środowiska, do którego są kierowane.
Polityka wobec alkoholu i narkotyków której celem jest profilaktyka i redukcja szkód zajmuje poważne miejsce w działaniach jednostek powołanych do realizacji tych zadań na terenie naszej gminy. Potrzebę tych działań widzimy wszyscy, zdajemy sobie sprawę z negatywnego wpływu alkoholu, narkotyków na zdrowie mieszkańców i co za tym idzie dostrzegamy konieczność przeciwdziałania temu zjawisku. Badania naukowe wykazują, iż celem skutecznej profilaktyki uzależnień jest między innymi kształtowanie prozdrowotnych postaw już od najmłodszych lat. Profilaktyka bazuje w głównej mierze na nauczaniu umiejętności konstruktywnego radzenia sobie z przeżywanymi napięciami, będącymi między innymi źródłem sięgania po używki. Kierunkiem działań profilaktycznych jest zaprezentowanie alternatywnych sposobów spędzania wolnego czasu, atrakcyjnych dla dzieci i młodzieży.
Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na 2022 rok zwany dalej Programem, stanowi kontynuację oraz uzupełnienie wcześniej prowadzonych w mieście działań w obszarze przeciwdziałania uzależnieniom. Program jest zapisem działań, które będą realizowane w ramach zadań własnych gminy w obszarze profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii na terenie miasta Legnicy w 2022 roku.
Przedstawiony poniżej Program jest adresowany do całej społeczności miasta Legnicy.
Realizowanie planowanych działań wymaga zaangażowania wielu środowisk i grup społecznych, konsekwencji w długofalowych działaniach i wprowadzania nowatorskich rozwiązań szczególnie w odniesieniu do pracy z dziećmi i młodzieżą. W związku z tym współdziałanie wszystkich instytucji i organizacji pracujących na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w naszym mieście jest niezbędne do skutecznego działania i osiągnięcia zamierzonych efektów.
W Programie uwzględniono cele operacyjne dotyczące profilaktyki i rozwiązywania problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, określone w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2021 – 2025 oraz wskazówki wynikające z Rekomendacji do realizowania i finansowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w 2022 roku Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Wykorzystano również publikację Krajowego Biura ds. Zapobiegania Narkomanii pn. „Zasady tworzenia Gminnych Programów Przeciwdziałania Narkomanii”.
Realizacja zadań prowadzona w oparciu o Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na 2022 rok, koordynowana jest przez Prezydenta Miasta Legnicy.
Program został opracowany przez Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych.
I. PODSTAWY PRAWNE PROGRAMU
W realizacji zadań zawartych w Programie szczególne zastosowanie mają następujące akty prawne:
1. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2021 r. poz. 1119)
2. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2020 r. poz. 2050) 3. Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1372) 4. Ustawa z dnia 11 września 2015 roku o zdrowiu publicznym (Dz. U. z 2021 r. poz. 183) 5. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 marca 2021 r. w sprawie Narodowego
Programu Zdrowia na lata 2021–2025 (Dz. U. z 2021r. poz. 642).
Zgodnie z zapisem art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi samorząd gminny jest zobowiązany do prowadzenia działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracji społecznej osób uzależnionych od alkoholu. W szczególności zadania te obejmują:
- zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu,
- udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie,
- prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży,
- prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo- wychowawczych i socjoterapeutycznych,
- wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych,
- podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów dotyczących reklamy napojów alkoholowych i zasad ich sprzedaży art. 131 i 15 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ,
- wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez pomoc w organizowaniu i finansowaniu centrów integracji społecznej.
Program zawiera również zadania własne gminy w obszarze profilaktyki i terapii narkomanii, zawarte w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii. Zgodnie z art. 10 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zadania te obejmują w szczególności:
- zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniami,
- udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii, pomocy psychospołecznej i prawnej,
- prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie zajęć sportowo - rekreacyjnych dla uczniów, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w pozalekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych,
- wspomaganie działań instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych, służących rozwiązywaniu problemów narkomanii.
II. DIAGNOZA ŚRODOWISKA
Dane dotyczące diagnozy problemów uzależnień w Legnicy zostały opracowane między innymi na podstawie:
1. Raportu z ogólnopolskiego badania ankietowego „Diagnoza Społeczna Uczniów 2018 - Lustro” wśród uczniów klas V,VI,VII,VIII szkół podstawowych z terenu miasta Legnicy w 2018/2019 roku, które obejmowało uczniów V,VI,VII,VIII klasy szkół podstawowych, przeprowadzonego przez Stowarzyszenie Producentów i Dziennikarzy Radiowych z Poznania w ramach ogólnopolskiej kampanii Zachowaj Trzeźwy Umysł. Raport dotyczy postaw i opinii młodych ludzi wobec palenia papierosów i marihuany, spożywania
alkoholu oraz zażywania dopalaczy.
2. Wskaźników Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
3. Informacji dotyczących problematyki uzależnień, będących w posiadaniu Wydziału Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Legnicy.
4. Ponadto pozyskano również informacje od podmiotów współpracujących w realizacji zadań Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii dla miasta Legnicy w latach 2017-2018, w tym:
- Centrum Terapii Uzależnień w Legnicy
- Wojewódzkiego Szpitala Psychiatrycznego- Ośrodka Psychiatrycznej i Odwykowej Opieki Zdrowotnej w Legnicy
- Poradni Profilaktyki i Terapii Uzależnień MONAR w Legnicy - Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Legnicy
- Miejskiej Izby Wytrzeźwień w Legnicy
1. Rynek alkoholowy w Legnicy
Alkohol, ze względu na swoje działanie nie możne być postrzegany jako zwyczajny towar konsumpcyjny dostępny na rynku jak każdy inny produkt. Podwójna rola alkoholu polega na tym, że z jednej strony jest on produktem legalnie dostępnym, ale z drugiej strony to substancja psychoaktywna i szkodliwa, dlatego w Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, regulacje prawne związane z handlem alkoholem maja charakter reglamentacyjny.
Zasady wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych reguluje ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2021 r. poz. 1119) oraz przepisy prawa miejscowego tj.: Uchwała Nr XLIX/525/18 Rady Miasta Legnicy z dnia 30 lipca 2018r. sprawie ustalenia maksymalnej liczby zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych oraz zasad usytuowania miejsc sprzedaży napojów alkoholowych na terenie miasta Legnicy.
Limitowanie dostępności alkoholu stanowi element kształtowania polityki społecznej w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi.
Intencją wymienionej uchwały jest między innymi ograniczenie dostępności alkoholu szczególnie dla dzieci i młodzieży. W uchwale określono także, że punkty sprzedaży napojów alkoholowych na terenie Legnicy nie mogą być usytuowane w odległości mniejszej niż
50 metrów od szkół i internatów. W innych niewymienionych miejscach, obiektach lub na określonych obszarach gminy, ze względu na ich charakter, rada gminy może wprowadzić czasowy lub stały zakaz sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych.
W 2018 roku Rada Miasta Legnicy uchwaliła maksymalną liczbę zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych na poziomie:
1) 371 - do 4,5 % zawartości alkoholu oraz piwa (w tym: sprzedaż do spożycia poza miejscem sprzedaży – 238, do spożycia w miejscu sprzedaży - 133)
2) 352 - od 4,5 % do 15 % zawartości alkoholu z wyjątkiem piwa, (w tym: sprzedaż do spożycia poza miejscem sprzedaży – 238, do spożycia w miejscu sprzedaży - 114)
3) 352 - powyżej 18 % zawartości alkoholu (w tym: sprzedaż do spożycia poza miejscem sprzedaży – 238, do spożycia w miejscu sprzedaży - 114)
1.Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych funkcjonujących na terenie Miasta Legnicy
Wyszczególnienie Rok
2019 2020
Ogólna liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych;
- do spożycia poza miejscem sprzedaży:
- do spożycia w miejscu sprzedaży:
280 185 95
279
192
87
Tabela 1. Opracowanie własne na podstawie danych Wydziału Spraw Obywatelskich UM Legnicy, Referatu Działalności Gospodarczej.
Jak wynika z powyższego zestawienia zwiększyła się na terenie miasta liczba placówek prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia poza miejscem sprzedaży, natomiast zmniejszeniu uległa liczba lokali gastronomicznych prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych.
Tabela 2. Dostępność napojów alkoholowych Rok
Liczba punktów sprzedaży
ogółem
Liczba mieszkańców
Liczba mieszkańców przypadająca na jeden
punkt sprzedaży
2019 286 93 764 327
2020 279 90 470 324
Opracowanie własne na podstawie danych z Wydziału Spraw Obywatelskich UM Legnicy, Referatu Działalności Gospodarczej
Ważnym czynnikiem, który wpływa na poziom konsumpcji jest fizyczna możliwość jego nabycia, czyli liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych. W roku 2019 (stan na 31 grudnia 2019 r) na terenie miasta Legnicy funkcjonowało 286 punkty sprzedaży napojów alkoholowych. Biorąc pod uwagę powyższe dane wskazać należy, że jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych przypada na 327 mieszkańców gminy. W porównaniu do roku 2020 dostępność fizyczna alkoholu jest na porównywalnym poziomie, a liczba punktów sprzedaży zmniejszyła się o 7 placówki.
Kontrole punktów sprzedaży napojów alkoholowych
Prawidłowość korzystania z zezwoleń sprawdzana jest poprzez kontrole punktów sprzedaży prowadzone przez upoważnionych pracowników Wydziału Spraw Obywatelskich, Referatu Ewidencji Działalności Gospodarczej Urzędu Miasta Legnicy, członków Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Straży Miejskiej.
Przedmiotem kontroli jest przestrzeganie zasad i warunków korzystania z zezwoleń określonych w przepisach prawa, w tym przestrzeganie zakazu sprzedaży nieletnim, nietrzeźwym, sprzedaży na kredyt i pod zastaw oraz przestrzeganie zakazu reklamy i promocji napojów alkoholowych. W trakcie przeprowadzonych kontroli w latach 2019-2020 nie stwierdzono nieprawidłowości.
Spadek liczby kontroli wynika z zaistniałej sytuacji w kraju i na świecie, tj epidemii koronawirusa SARS-CoV-2.
Tabela 3. Liczba przeprowadzonych kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych Podmiot prowadzący kontrolę
Rok
2019 2020
Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 24 4 Wydziału Spraw Obywatelskich
Referat Działalności Gospodarczej UM Legnica (nowe punkty sprzedaży)
5 4
Straż Miejska 27 7
Opracowanie własne na podstawie danych MKRPA i Wydziału Spraw Obywatelskich UM Legnicy, Referatu Działalności Gospodarczej
2. Problemy alkoholowe
Według szacunków Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA większość osób pijących spożywa alkohol w sposób, który nie powoduje negatywnych konsekwencji dla nich i dla osób z ich otoczenia. Jednak kilkanaście procent dorosłych Polaków spożywa alkohol problemowo. Szacuje się, że w grupie tej znajduje się ok. 800 tysięcy osób uzależnionych oraz ponad 2 miliony osób pijących alkohol ryzykownie lub szkodliwie.
Na podstawie badań przeprowadzonych w latach 2014 – 2018 w ramach międzynarodowego projektu Wspólne Działania na Rzecz Redukcji Szkód Powodowanych przez Alkohol wynika, że częstość picia alkoholu w Polsce jest zbliżona do średniej europejskiej.
Natomiast znaczącym problemem w naszym kraju na tle Europy jest ilość wypijanego przy jednej okazji alkoholu.
Tabela 4. Dane szacunkowe na temat populacji osób u których wystąpiły różne kategorie problemów alkoholowych
Wyszczególnienie
Polska 38,6 mln mieszkańców
Legnica 90 470 mieszkańców Osoby uzależnione od alkoholu ok. 2% populacji ok. 800 000
osób
ok. 2.000 osób
Dorośli żyjący w otoczeniu alkoholika (współmałżonkowie, rodzice)
ok. 4% populacji ok.1,5 mln osób
ok. 4.000 osób
Dzieci wychowujące się w rodzinach alkoholików
ok. 4% populacji ok.1,5 mln dzieci
ok. 4.000 dzieci
Osoby pijące szkodliwie 5 – 7 % populacji 2 - 2,5 mln osób
5.000 – 7.000 osób Ofiary przemocy domowej w rodzinach
z problemem alkoholowym
2/3 osób dorosłych oraz 2/3 dzieci z tych rodzin
2 mln osób dorosłych i
dzieci
ok. 5.300 osób dorosłych i
dzieci
Opracowanie własne na podstawie danych PARPA i Wydziału Spraw Obywatelskich UM Legnica (stan na dzień 31.12.2019r.)
Z powyższego wynika, że w Legnicy przy liczbie 90 470 mieszkańców, jest prawdopodobnie około 2 tys. osób uzależnionych. Nadużywanie alkoholu przez jednego z członków rodziny destabilizuje funkcjonowanie całej rodziny. Wywiera negatywny wpływ na pozostałych członków rodziny, zarówno dorosłych, jak i dzieci, powodując problemy zdrowotne, psychologiczne, społeczne i materialne. W rodzinach z problemem alkoholowym, tj. takich, w których co najmniej jedna osoba jest uzależniona żyje w gminie Legnica około 8 tys. osób.
Szczególnie trudna jest sytuacja dzieci wychowujących się w rodzinie z problemem alkoholowym. Dysfunkcja takiej rodziny zakłóca prawidłowy rozwój dziecka. Dzieci te doświadczają wielu traumatycznych sytuacji, w tym przemocy ze strony rodziców, które zagrażają ich bezpieczeństwu i zdrowiu. Szacuje się, że w rodzinach z problemem alkoholowym wychowuje się około 4 tys dzieci.
Miejska Izba Wytrzeźwień
Ważnym problemem na terenie miasta jest zakłócanie ładu i porządku publicznego przez osoby nietrzeźwe. Poniższa tabela ilustruje ilość i strukturę osób doprowadzonych do Miejskiej Izby Wytrzeźwień w Legnicy.
Na podstawie danych przedstawionych poniżej w roku 2019 liczba nietrzeźwych przewiezionych do Miejskiej Izby Wytrzeźwień celem wytrzeźwienia to 2 437 osób.
Liczba nieletnich spadła (z 12 osób w 2019 roku – do 4 osób w 2020 roku). Zmniejszyła się liczba osób pracujących (z 367 w 2019 roku do 286 w 2020 roku). Największą grupę stanowią osoby bezrobotne tj. 1 748.
Tabela 5. Liczba osób przebywających w MIW w Legnicy
Liczba osób które przebywały w Miejskiej Izbie Wytrzeźwień w Legnicy
Lata
2019 2020
2437 2198
Dorośli powyżej 18 lat mężczyźni 2155 2015
kobiety 270 179
Małoletni do 18 lat chłopcy 11 4
dziewczęta 1 0
Osoby, które przebywały w wieku
18-24 133 75
25-29 152 93
30-49 1121 859
50 i więcej 1019 1167
Osoby, które przebywały po raz drugi 474 138
więcej niż 2 razy 233 66
Czynne zawodowo pracujący 367 286
Bierne zawodowo
studenci i uczniowie 26 11
emeryci i renciści 228 153
nie pracujący 1816 1748
Opracowanie własne na podstawie danych Miejskiej Izby Wytrzeźwień w Legnicy
Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Rozwiązywaniem problemów uzależnień w Legnicy zajmuje się także Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, która realizuje zadania wynikające z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, polegające między innymi na prowadzeniu rozmów mających na celu ukierunkowanie osób nadużywających alkoholu do podjęcia stosownego leczenia.
Tabela 6. Liczba spraw prowadzonych wobec osób zgłoszonych do MKRPA
Wyszczególnienie 2019 2020
Ilość przyjętych wniosków 126 106
Ilość osób z którym przeprowadzono rozmowę interwencyjno - motywującą
57 26
Ilość wydanych opinii przez biegłych sądowych w przedmiocie uzależnienia
50 36
Ilość spraw skierowanych do Sądu o wydanie postanowienia 108 76
o poddaniu się leczeniu odwykowemu
Opracowanie własne na podstawie danych MKRPA.
W 2020 roku Komisja przyjęła do realizacji 106 wniosków w sprawie zobowiązania do podjęcia leczenia odwykowego wobec 82 mężczyzn i 24 kobiet. Przez biegłych sądowych:
psychiatrę i psychologa sporządzono 36 opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu osób zgłoszonych do Komisji. Skierowano 76 wniosków do Sądu Rejonowego w sprawie zastosowania obowiązku podjęcia leczenia odwykowego. Analizując dane z powyższej tabeli możemy zaobserwować spadek spraw prowadzonych wobec osób zgłoszonych.
Powyższe może być wynikiem lepszej, bardziej efektywniej pracy członków Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, w tym skuteczniejsze motywowanie osoby uzależnionej do podjęcia leczenia odwykowego. W wielu przypadkach to właśnie członkowie gminnych komisji są osobami pierwszego kontaktu w sytuacji pojawienia się problemów związanych z alkoholem w rodzinie i dlatego właściwa reakcja oraz udzielone wsparcie mają istotne znaczenie dla procesu leczenia.
Wynika to również z faktu występowania stanu epidemii COVID-19 Pomimo pandemii Komisja aktywnie podejmowała działania w walce z przeciwdziałaniem uzależnieniom.
Lecznictwo odwykowe
W Legnicy funkcjonują dwa całodobowe ośrodki leczenia uzależnień od alkoholu. Centrum Leczenia Uzależnień przy ulicy Powstańców Śląskich 10, oraz Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Złotoryi – Ośrodek Psychiatrycznej i Odwykowej Opieki Zdrowotnej w Legnicy przy ulicy Chojnowskiej 81. Wymienione podmioty, realizują świadczenia zawarte w kontrakcie z Narodowym Funduszem Zdrowia w zakresie psychoterapii osób uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych. Dodatkowo Centrum Leczenia Uzależnień realizuje świadczenia zgodnie z umową zawartą z Gminą Legnica dla mieszkańców w zakresie testowania w kierunku zakażenia wirusem HIV. Każdy chętny może wykonać badania anonimowo i bezpłatnie.
Poradnia Profilaktyki i Terapii Uzależnień MONAR jest placówką ambulatoryjną, udzielającą kompleksowej pomocy leczniczo-profilaktycznej w zakresie uzależnienia i innych problemów związanych z używaniem narkotyków oraz osobom uzależnionym od leków, hazardu lub komputera. Poradnia MONAR realizuje autorskie programy profilaktyczne pn: „Laboratorium wiedzy pozytywnej” oraz „Planeta wartości” wśród uczniów i nauczycieli z terenu miasta.
W ramach działań z zakresu wczesnej interwencji i psychoedukacji od stycznia 2011r.
realizowany jest program „FreD” finansowany przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii w Warszawie, który ma na celu:
- wczesną interwencję wobec młodych (14–21lat), nie uzależnionych osób, które zostały przyłapane na używaniu i/lub posiadaniu środków odurzających ,
- edukację dot. problemów związanych z używkami,
- zachęcenie młodzieży do obiektywnego spojrzenia na używanie substancji psychoaktywnych,
- informację dot. możliwości podjęcia leczenia,
- edukację bezpiecznych zachowań
W 2019 r. w Programie FreD wzięło udział 77 osób .
Tabela 7. Liczba pacjentów przyjętych w placówkach lecznictwa odwykowego w Legnicy
Wyszczególnienie Rok
2019 2020
Centrum Terapii Uzależnień, ul. Powstańców Śląskich 10 Ogólna liczba przyjętych osób w tym :
poradnia leczenia uzależnień oddział dzienny oddział stacjonarny hostel dla osób po zakończonym leczeniu
651 350 85 171
45
549 298 51 156
44 Ośrodek Psychiatrycznej i Odwykowej Opieki Zdrowotnej,
ul. Chojnowska 81A
Ogólna liczba przyjętych osób w tym na :
oddział stacjonarny
284 189
Stowarzyszenie MONAR Poradnia Profilaktyki, Leczenia i Terapii Uzależnień, ul. Chojnowska 81A
Ogólna liczba przyjętych osób w tym :
poradnia profilaktyki uzależnień oddział dzienny
418 398 20
595 581 14
Ogółem ilość pacjentów
1353 1333
Opracowanie własne na podstawie danych z palcówek lecznictwa odwykowego.
Powyższe zestawienie wskazuje, iż zmniejszyła się liczba osób korzystających ze specjalistycznej pomocy terapeutycznej w placówkach lecznictwa na terenie Legnicy. W roku 2019 było to 1353 osoby, w 2020 roku odpowiednio 1333 osób.
Znacznie zwiększyła się liczba osób zgłaszających się do Poradni Profilaktyki Uzależnień Monar. Powyższe wynika z faktu , iż działania Poradni Monar prezentują szeroki wachlarz usług. Leczenie osób uzależnionych i zagrożonych uzależnieniem od substancji psychoaktywnych, leczenie osób z problemem uzależnień behawioralnych (hazard, komputer, seks).
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Legnicy realizuje zadania wynikające z ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomocy udziela się rodzinom o niskim dochodzie, jak również, gdy występują okoliczności, o których mówi ustawa o pomocy społecznej.
W części rodzin korzystających z pomocy MOPS występuje problem uzależnienia od alkoholu i narkotyków. Zadaniem pomocy społecznej jest wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienia życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Świadczenia pomocy społecznej są zróżnicowane, niektóre z nich mają charakter obligatoryjny, a inne fakultatywny. Każdy rodzaj świadczenia ma ustawowo określone przesłanki będące podstawą ich przyznania.
Tabela 8. Rodziny korzystające z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Legnicy
Wyszczególnienie Rok
2019 2020 Liczba rodzin korzystających z pomocy MOPS
3248 2752
Liczba rodzin korzystających z pomocy MOPS, które zostały objęte tą pomocą z powodu nadużywania alkoholu, przez co najmniej jednego z
członków rodziny 86 69
Liczba rodzin korzystających z pomocy MOPS, które zostały objęte tą pomocą z powodu uzależnienia od narkotyków, przez co najmniej jednego z
członków rodziny 23 20
Opracowanie własne na podstawie danych MOPS
Z przedstawionych danych, biorąc pod uwagę lata 2019 – 2020 wynika, iż nastąpił spadek liczby rodzin korzystających z pomocy MOPS-u. Zmniejszyła się także liczba rodzin korzystająca z pomocy społecznej z powodu nadużywania alkoholu, natomiast liczba rodzin korzystająca z pomocy społecznej z powodu uzależnienia od środków psychoaktywnych utrzymuje się na tym samy poziomie.
Gminny Zespół Interdyscyplinarny do Spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Podstawowym zadaniem zespołu jest integracja i koordynacja działań podmiotów, wchodzących w skład Zespołu oraz innych specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Podejmowanie interwencji w środowisku wobec rodziny dotkniętej przemocą odbywa się w oparciu o procedurę „Niebieskie Karty” i nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie. Podmiotami uprawnionymi do wszczęcia procedury są przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia. Poniżej przedstawiono liczbę „Niebieskich Kart - A” założonych przez podmioty uprawnione w 2019 r. i 2020 r.
Tabela 9. Liczba założonych Niebieskich Kart
Podmiot uprawniony 2019 r. 2020r.
Policja 181 265
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 25 27
Oświata 8 7 Miejska Komisja Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych 0 0
Służba zdrowia 1 0
RAZEM 215 299
Opracowanie własne na podstawie danych MOPS
Wszczęcie procedury następuje przez wypełnienie formularza „Niebieska Karta -A”
w przypadku powzięcia w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych, podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie.
Przedstawiciele wyżej wymienionych podmiotów realizowali procedurę „Niebieskie Karty”
w oparciu o zasadę współpracy.
Obserwując powyższe dane można zauważyć, iż nowe i wyjątkowe warunki sprzyjały eskalacji już istniejących konfliktów oraz potęgowały występowanie przemocy, co przełożyło się na liczbę wszczętych procedur w 2021 r. Być może wzrasta też świadomość mieszkańców Legnicy w temacie przemocy w rodzinie. W dalszym ciągu największą liczbę „Niebieskich Kart- A” zakłada policja następnie pomoc społeczna i oświata.
Głównym celem pracy grup roboczych była pomoc w zatrzymaniu i rozwiązaniu problemu przemocy występującego w rodzinach. Współpraca przedstawicieli rożnych służb sprzyjała powstawaniu rzetelnej diagnozy sprawiła, że działania nie były powielane oraz pozwalała zaplanować konkretne oddziaływania wraz ze wskazaniem osób odpowiedzialnych za ich realizację. W 2020 r. miało miejsce 811 posiedzeń grup roboczych, w tym 266 przeprowadzonych w formie zdalnej. Średnio w miesiącu odbyło się 67 posiedzeń.
W okresach kiedy na terenie Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, miały miejsce posiedzenia grup roboczych na spotkania zapraszane były osoby doświadczające przemocy oraz osoby podejrzane o stosowanie przemocy w rodzinie. Zarówno jednym i drugim proponowane były spotkania indywidualne z psychologiem bądź udział w grupie wsparcia.
Sprawcy byli informowani i motywowani do udziału w programie korekcyjno-edukacyjnym prowadzonym przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. Członkowie grup roboczych oprócz rozmowy, wypełniali także kolejne egzemplarze Niebieskich Kart tj. z osobą doświadczającą przemocy domowej („Niebieska Karta - C”) oraz z osobą podejrzaną o stosowanie przemocy domowej (Niebieska Karta - D”). W 2020 r. wypełniono 84 formularzy „Niebieskich Kart - C”
oraz 62 „Niebieskich Kart - D”.
Czas trwania procedury „Niebieskie Karty” był indywidualny dla każdej sytuacji.
Zamknięcie procedury następowało tylko w przypadku ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego jej stosowania oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy bądź w przypadku rozstrzygnięcia o braku zasadności
podejmowania działań w rodzinie. Do końca grudnia 2020 r. zostało zakończonych 186 procedur.
Analizując „Niebieskie Karty-A”, które wpłynęły do Zespołu w 2020 r., pod kątem form przemocy wykazanych w formularzu „Niebieska Karta - A” ustalono, iż: w 200 przypadkach miała miejsce przemoc fizyczna, w 247 przemoc psychiczna, a w 22 przypadkach miały miejsce inne rodzaje zachowań mających znamiona przemocy. Często jedna osoba doświadczała wszystkich w/w form przemocy. Bezpośrednio przemocy ze strony rodziców/opiekunów, doznało 34 dzieci. 169 osób podejrzanych o stosowanie przemocy w rodzinie wobec, których została wszczęta procedura „Niebieskie Karty”, dopuściło się powyższych czynów pod wpływem alkoholu, a 59 to osoby z zaburzeniami psychicznymi.
Zespół interdyscyplinarny w ramach swojej działalności, przekazywał również informacje do organów ścigania o pełnieniu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie.
W 2020 r. do prokuratury wystosowano 22 zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie. Do sądu rodzinnego skierowano 71 wniosków o wgląd w sytuację rodzinną, nieletnich przebywających w rodzinach, w których występuje przemoc oraz do Miejskiej Komisji Rozwiązywania problemów alkoholowych wystosowano 7 wniosków z prośbą o podjęcie działań wobec osób nadużywających alkohol.
Podsumowując działalność Zespołu Interdyscyplinarnego można zauważyć, iż powyższa formuła pracy, współpraca wielu służb w konkretnych przypadkach przynosi zdecydowanie szybsze efekty w obszarze przeciwdziałania przemocy. Wymiana doświadczeń oraz znajomość zakresu działań w obszarze przemocy przez poszczególne podmioty jest niezwykle pomocna w podejmowaniu bezpośrednich działań w środowiskach zagrożonych przemocą w rodzinie. Sytuacja związana ze stanem epidemii i wynikającymi z niego ograniczeniami utrudniała pracę służbom działającym w obszarze przemocy, zdarzało się również, że rodziny, w których została wszczęta procedura „Niebieskie Karty” utrudniały kontakt powołując się na sytuację zagrożenia zdrowia.
Aktualne problemy i zachowania ryzykowne młodzieży w Legnicy na podstawie projektu badawczego „Lustro”.
Badanie „Lustro”, zrealizowane przez Stowarzyszenie Producentów i Dziennikarzy Radiowych, stanowi ogólnopolskie spojrzenie na problem palenia papierosów, picia alkoholu, zażywania narkotyków i dopalaczy z perspektywy młodzieży.
Sondaż odbył się w na przełomie 2018 - 2019 roku i obejmował V i VI klasy szkół podstawowych oraz VII-VIII szkół podstawowych. Badanie stanowi rozpoznanie i porównanie postaw i opinii młodych ludzi wobec palenia papierosów i marihuany, spożywania alkoholu oraz zażywania dopalaczy. Z raportu dowiadujemy się nie tylko, jak rok po roku kształtują się odpowiedzi respondentów na ankietowe pytania, lecz również możemy prześledzić, jak zmienia się stosunek do alkoholu i używek oraz doświadczenia z nimi związane. Dzięki
przeprowadzeniu badania w różnych grupach wiekowych możliwa jest analiza porównawcza badanych zjawisk w szczególnie trudnych okresach życiowych związanych z okresem dojrzewania i rzeczywistości szkolnej.
Badanie zostało przeprowadzone na przełomie 2018 - 2019 roku.
Metodologia: badanie ilościowe w formie ankiety papierowej oraz ankiety internetowej wypełnianej audytoryjnie (z zapewnieniem anonimowości).
Próba badawcza obejmowała około 294 gminy – 70 185 uczniów, w tym: 35 983 dziewcząt i 34 202 chłopców.
W badaniu skupiono się na diagnozie występowania zjawiska używania substancji psychoaktywnych wśród młodzieży szkół podstawowych. Oprócz zastanowienia się nad skalą tego problemu przedmiotem analizy była weryfikacja przekonań i wiedzy o szkodliwości substancji psychoaktywnych. Poza tym skupiono się na pomiarze natężenia zjawiska używania substancji psychoaktywnych oraz problemie dostępności tych substancji wśród badanej młodzieży. W odniesieniu do szkoły podstawowej przedmiotem badania było przyjrzenie się skutkom spożywania alkoholu w opinii badanych uczniów oraz proponowanym przez badanych sposobom pomocy rówieśnikom dotkniętym problemem palenia papierosów lub picia alkoholu.
Analiza socjologiczna odnosząca się do uczniów obejmowała także zagadnienia dotyczące marihuany oraz dopalaczy. Ujęcie, w kwestionariuszu ankiety skierowanym do uczniów, zagadnień dotyczących tych dwóch substancji okazało się bardzo trafne. Jakkolwiek nie można jeszcze mówić o powszechności palenia marihuany wśród badanych, to należy monitorować to zjawisko, gdyż mamy do czynienia z opinią powszechności występowania zjawiska palenia marihuany wśród młodzieży. Z drugiej strony na horyzoncie pojawia się kolejny nierozwiązany problem – dopalacze.
Jakkolwiek problem palenia papierosów i zażywania substancji psychoaktywnych jest zarówno w opinii publicznej, jak również wśród dorosłych problemem uświadomionym, to nadal w niektórych grupach społecznych to negatywne zjawisko wydaje się być niedostrzegalne.
Najczęściej pierwsze spożycie alkoholu wśród uczniów szkół podstawowych odbywa się z namowy dorosłych, także rodziców. Spożywanie alkoholu przez młodzież może powodować różne problemy zdrowotne, wychowawcze, ale także społeczne, które bez odpowiedniej profilaktyki, będą przybierały na sile.
Podsumowując dane na temat związany z paleniem przez młodzież papierosów, piciem alkoholu oraz paleniem marihuany i zażywaniem dopalaczy należy stwierdzić, że papierosy nadal stanowią problem, który jest kumulowany przez alkohol i narkotyki.
Warto podkreślić, że badani uczniowie najczęściej zachęcani są do zażywania tych szkodliwych substancji przez swoich kolegów lub koleżanki. Dotyczy to wszystkich sfer, zarówno palenia papierosów, picia alkoholu, jak również palenia marihuany i zażywania dopalaczy, chociaż uczniowie, podkreślają, że z pierwszym alkoholem mieli styczność na różnego rodzaju imprezach rodzinnych. Nie bez znaczenia pozostaje fakt przysłowiowej lampki szampana w noc sylwestrową. Być może staje się to przyzwoleniem dla młodych, wchodzących w życie ludzi.
Podejmując kolejne badania nad młodzieżą w kontekście zażywania substancji psychoaktywnych należy zastanowić się nad problemem grupy odniesienia i wpływu, jaki wywiera on na podejmowane przez młodzież decyzje związane z sięgnięciem po alkohol,
narkotyki i papierosy. Młodzi ludzie częściej wskazują, że „ktoś coś robi” niż sami dostrzegają ten problem u siebie. Stawiając w korespondencji skalę tych niebezpiecznych, dla zdrowia i życia młodych ludzi, zachowań z opinią o swojej grupie odniesienia należy stwierdzić, że dużą rolę może ogrywać opinia badanych. Mianowicie, większy jest odsetek młodzieży przekonanej o tym, że ich rówieśnicy zażywają te niebezpieczne dla ich zdrowia substancje niż odsetek badanych faktycznie je zażywających. Może to skłonić młodego człowieka do postawienia pierwszego kroku w kierunku uzależnienia lub też utraty zdrowia i życia.
Warto też zwrócić uwagę, że jakkolwiek wśród badanej młodzieży rośnie wiedza na temat negatywnych skutków zażywania substancji psychoaktywnych, to rośnie też przekonanie o łatwej ich dostępności. W tym miejscu należy podjąć zdecydowane kroki w kierunku rozwiązania problemu dostępności dla młodego człowieka nie tylko papierosów i alkoholu, ale też marihuany i dopalaczy. Zgodnie z deklaracjami badani nie napotykają na duże problemy z zakupem tych substancji. Dlatego deklaruje się nie tylko zaostrzenie kar za sprzedaż i dystrybucję papierosów, alkoholu osobom nieletnim, ale też podjęcie działań edukacyjnych, wśród młodzieży i dorosłych, w zakresie skutków jakie może wywołać nadmierne spożycie alkoholu i palenie papierosów, oraz papierosów elektronicznych (e-papierosów)
Podobne rozwiązania powinny być zastosowane w odniesieniu do marihuany i dopalaczy.
Należy dołożyć wszelkich starań do prawnego zagwarantowania zakazu sprzedaży tych substancji, połączonego z egzekwowaniem prawa. Niezwykle ważne jest edukowanie młodzieży i dorosłych o negatywnych skutkach zażywania tych uzależniających szkodliwych substancji.
Edukowanie to może się odbywać zarówno w postaci otwartych wykładów, spotkań z młodzieżą, ale też poprzez opracowanie kampanii społecznych mających na celu, nie tyle edukację w zakresie profilaktyki ale, co wydaje się być ważniejsze, uwrażliwienie opinii publicznej na fakt, że problemy związane z paleniem papierosów, piciem alkoholu, czy też paleniem marihuany i zażywaniem dopalaczy nie zniknęły z życia młodego człowieka, a są nieodłącznym elementem procesu dorastania przynajmniej dla części z nich.
Konieczne są więc dalsze wysiłki w celu podtrzymywania decyzji o zachowaniu życia wolnego od środków odurzających oraz przygotowanie młodych ludzi do podejmowania nowych ról społecznych.
Stan zasobów umożliwiający prowadzenie działalności profilaktycznej i terapeutycznej W Legnicy od lat funkcjonuje wiele podmiotów, które realizują działania w ramach programu:
1. Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
2. Placówki leczenia odwykowego, –3 podmioty
3. Świetlice Terapeutyczne, – 2 świetlice 4. Świetlice wsparcia dziennego przy parafiach i innych związkach wyznaniowych – 4 świetlice 5. Grupy Samopomocowe ,,AA”; ,,Al.- Anon”.
6. Gminny Zespół Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, 7. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w strukturze którego znajduje się:
- Zespół Interwencji Kryzysowej,
- Ośrodek Pomocy Terapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży,
8. Centrum Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej i Doskonalenia Nauczycieli,
9. Komenda Miejska Policji w Legnicy, 10. Straż Miejska w Legnicy,
11. Szkoły, placówki oświatowe i opiekuńczo – wychowawcze w Legnicy, 12. Stowarzyszenia i Fundacje, między innymi:
1) Charytatywne Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Osobom Uzależnionym od Alkoholu, Osobom Współuzależnionym oraz Ofiarom Przemocy „Nie jesteś sam”
2) Fundacja Raduga,
3) Legnickie Stowarzyszenie Profilaktyki Uzależnień „RAZEM”
Wnioski:
Na podstawie przedstawionego materiału można sformułować następujące wnioski dotyczące profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom:
1. Stwierdza się, że legnicki rynek alkoholowy stał się już rynkiem ustabilizowanym pod względem ilości punktów sprzedaży.
2. Podczas prowadzonych kontroli zauważa się znaczną poprawę świadomości sprzedawców w zakresie przestrzegania zakazów sprzedaży napojów alkoholowych nieletnim i nietrzeźwym
3. Wskazane jest dalsze finansowanie nieodpłatnych i ogólnie dostępnych pozalekcyjnych zajęć sportowych dla dzieci i młodzieży, jako promocję alternatywnych i wolnych od uzależnień oraz nudy form spędzania wolnego czasu.
4. Istnieje potrzeba prowadzenia w dalszym ciągu programów profilaktyczno-edukacyjnych ukierunkowanych na ograniczenie zjawisk patologicznych wśród dzieci i młodzieży oraz promocję zdrowego stylu życia oraz kształtowania zachowań korzystnych dla zdrowia psychicznego.
5. Wskazane jest rozszerzenie działań na rzecz możliwości pogłębienia więzi w rodzinach poprzez wspólny udział w imprezach promujących rodzinne wartości.
6. Wzrasta liczba osób uzależnionych i zagrożonych uzależnieniami podejmujących różnorodne formy działań profilaktycznych bądź leczenia w wyniku zmotywowania przez członków Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowy.
III. CELE PROGRAMU
W programie priorytetem jest podejmowanie działań ukierunkowanych na zmniejszenie liczby osób dotkniętych problemem uzależnienia, a w szczególności minimalizowanie skutków zaburzenia życia rodzinnego i rozmiaru szkód zdrowotnych.
Cele szczegółowe programu:
1. Zapobieganie powstawaniu nowych problemów alkoholowych i narkomanii.
2. Ograniczenie używania alkoholu i narkotyków oraz związanych z tym problemów.
3. Doskonalenie metod i zwiększanie zasobów niezbędnych do radzenia sobie z już istniejącymi problemami.
4. Zwiększanie dostępności i skuteczności terapii dla uzależnionych i ich rodzin.
5. Wspieranie rozwoju,bazy organizacyjnej, materialnej i merytorycznej dla realizacji programu.
6. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz zwiększenie dostępności i skuteczności pomocy dla rodzin, w których stosowana jest przemoc.
Główne kierunki działań
1) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży,
2) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków,
3) udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe i narkomanii pomocy psychospołecznej i prawnej w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie,
4) przeciwdziałanie naruszeniom prawa w związku z prowadzeniem sprzedaży napojów alkoholowych i innych substancji psychoaktywnych,
5) szkolenia różnych grup zawodowych,
6) wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych służących rozwiązywaniu problemów uzależnień.
IV. ZAKRES ZADAŃ GMINNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI
I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ
PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII
1
.
ZADANIA I METODY DZIAŁAŃ W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA ALKOHOLIZMOWI1) Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych, w szczególności dla dzieci i młodzieży.
Istotnym zadaniem jest prowadzenie działalności edukacyjnej i informacyjnej, która ma na celu edukację, promocję zdrowego stylu życia oraz utrwalanie postaw abstynenckich, szczególnie wśród młodych ludzi. Profilaktyka uzależnień prowadzona wśród dzieci i młodzieży stanowić będzie zespół interdyscyplinarnych działań mających na celu wzmacnianie czynników chroniących oraz eliminowanie czynników ryzyka. W ramach zadania realizowane będą długoterminowe i kompleksowe działania profilaktyczne, w których będą brały udział dzieci i młodzież, realizowane będą działania skierowane do rodziców dotyczące odpowiedzialnego podejścia do problematyki spożywania napojów alkoholowych przez dzieci i młodzież.
Wykorzystywane będą w szczególności rekomendowane programy profilaktyczne oparte na skutecznych strategiach oddziaływań oraz organizowane szkolenia dla osób pracujących z dziećmi, dotyczące efektywnych sposobów przekazywania wiedzy na temat uzależnień, wskazywania alternatywnych wzorców spędzania wolnego czasu, radzenia sobie ze stresem i rozwiązywaniem problemów. Wspierane oraz realizowane będą działania profilaktyczne z obszaru profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej. W ramach zadania będą ponadto realizowane projekty edukacyjno- informacyjne mające na celu przeciwdziałanie nietrzeźwości w miejscach publicznych oraz działania z zakresu wczesnego rozpoznawania oraz interwencji wobec osób nadużywających alkoholu w sposób ryzykowny i szkodliwy. Zadanie to będzie realizowane ze szczególnym uwzględnieniem:
1.1 Zajęć opiekuńczo-wychowawczych, aktywizujących, ukierunkowanych na organizację alternatywnych form spędzania wolnego czasu przez dzieci i młodzież, zmniejszających ryzyko kontaktu z alkoholem.
1.2 Grupowych zajęć profilaktycznych o charakterze edukacyjnym, dotyczących kształtowania i utrwalania wyodrębnionych umiejętności psychologicznych, podejmowania racjonalnych decyzji w sytuacji kontaktu z alkoholem,
1.3 Prowadzenia pozalekcyjnych zajęć w tym sportowych jako elementu programów profilaktycznych na rzecz dzieci i młodzieży.
1.4 Realizacji programów profilaktyczno- edukacyjnych skierowanych do kibiców sportowych w zakresie propagowania zdrowego stylu życia i sportu,
1.5 Prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych poprzez wspieranie rozwoju bazy niezbędnej dla realizacji pozalekcyjnych zajęć w tym sportowych,
1.6 Stała współpraca z placówkami wsparcia dziennego.
1.7 Realizacja programów profilaktycznych obejmujących inne grupy niż populacja dzieci i młodzieży, w tym szczególnie rodziców, dziadków, a także nauczycieli i wychowawców, 1.8 Wspieranie rozwoju bazy niezbędnej do realizacji środowiskowych programów
profilaktycznych skierowanych do dzieci i ich rodzin.
1.9 Dofinansowanie różnorodnych form wypoczynku zimowego i letniego dla dzieci i młodzieży z rodzin dotkniętych problem alkoholowym lub ze środowisk zagrożonych uzależnieniami.
1.10 Prowadzenie działań na rzecz dożywiania dzieci i młodzieży uczestniczących w pozalekcyjnych programach wychowawczo-opiekuńczych, profilaktycznych i socjoterapeutycznych.
1.11 Wspierania programów i przedsięwzięć profilaktycznych opracowywanych i realizowanych przez młodzież, skierowanych do grup rówieśniczych.
1.12 Organizacja i dofinansowanie innych form działań informacyjnych, edukacyjnych i zapobiegawczych, w tym widowisk artystycznych, konkursów tematycznych, publikacji oraz otwartych środowiskowych imprez profilaktycznych, promujących zdrowy styl życia, integrujących społeczność lokalną, a w szczególności rodziny,
1.13 Prowadzenie działań edukacyjnych – promujących przestrzeganie abstynencji przez kobiety w czasie ciąży.
1.14 Prowadzenie działań edukacyjnych – promujących przestrzeganie abstynencji przez kierowców.
1.15 Prowadzenie działań edukacyjnych dla lekarzy w zakresie rozpoznawania symptomów picia szkodliwego i podejmowania interwencji.
1.16 Podnoszenie kompetencji zawodowych przedstawicieli służb mających kontakt z osobami nietrzeźwymi.
1.17 Organizowanie wsparcia dla dzieci z FAS-Płodowym Zespołem Alkoholowym oraz dla ich rodziców i opiekunów poprzez dostarczanie niezbędnej wiedzy na temat FAS psychologom, pedagogom, terapeutom, kadrze medycznej oraz wszystkim, którzy zajmują się pomocą dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym.
1.18 Współpraca z ośrodkami szkolenia kierowców w zakresie włączania do programów szkolenia dla osób ubiegających się o prawo jazdy problematyki alkoholowej.
1.19 Organizacja lokalnych i włączanie się w ponadregionalne profilaktyczne kampanie edukacyjne uwzględniające problematykę uzależnień, zapobiegania agresji i przemocy w tym: „Zachowaj Trzeźwy Umysł”, „Postaw na rodzinę”, „Przeciw pijanym kierowcom”
i inne.
1.20 Organizacja konferencji naukowych i szkoleń poświęconych problematyce uzależnień, 1.21 Współpraca ze środkami masowego przekazu w zakresie prezentacji zagadnień
związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych.
Wskaźniki oceny realizacji zadań:
- liczba dzieci i młodzieży, rodziców i kadry pedagogicznej uczestniczących w działaniach ukierunkowanych na organizację alternatywnych form spędzania wolnego czasu przez dzieci i młodzież,
- liczba zrealizowanych programów profilaktycznych oraz liczba ich adresatów, - liczba świetlic realizujących dożywianie dzieci uczestniczących w programach
wychowawczo - opiekuńczych, profilaktycznych i socjoterapeutycznych,
- liczba podmiotów będących organizatorami wypoczynku zimowego i wakacyjnego oraz liczba osób uczestniczących w programach,
- liczba zrealizowanych kampanii,
- liczba konferencji - szkoleń oraz liczba ich uczestników, - liczba programów zrealizowanych przez lokalne media.
2) Zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu
Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi leczenie osób uzależnionych od alkoholu jest bezpłatne i odbywa się w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej. Podstawową metodą leczenia osoby uzależnionej od alkoholu jest psychoterapia indywidualna i grupowa. Poziom finansowania świadczeń zdrowotnych przez Narodowy Fundusz Zdrowia w obszarze leczenia uzależnienia od alkoholu zabezpiecza najczęściej realizację tylko podstawowego programu psychoterapii uzależnienia lub tylko części świadczeń w ramach programu podstawowego.
Zadaniem samorządu jest realizacja działań mających na celu zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej skierowanej do osób uzależnionych od alkoholu oraz ich rodzin, w szczególności poprzez:
2.1. Kontynuację działalności edukacyjno - motywującej dla osób opuszczających Miejską Izbę Wytrzeźwień po wytrzeźwieniu,
2.2. Wspieranie działalności rehabilitacyjno- profilaktycznej w środowiskach wzajemnej pomocy,
2.3. Wspieranie ponadpodstawowych programów terapeutycznych dla uzależnionych i współuzależnionych,
2.4. Tworzenie grup wsparcia zapobiegających nawrotom dla osób, które ukończyły leczenie w ośrodkach stacjonarnych,
2.5. Prowadzenie działań edukacyjno- korekcyjnych dla kierowców zatrzymanych za jazdę w stanie nietrzeźwości,
2.6. Wspieranie działań Izby Wytrzeźwień na rzecz osób z problemem uzależnienia.
2.7. Wspieranie lekarzy pierwszego kontaktu w stosowaniu programów wczesnego rozpoznawania i krótkiej interwencji wobec osób pijących alkohol ryzykownie i szkodliwie, 2.8. Wydawanie opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu.
Wskaźniki oceny realizacji zadań:
- liczba osób objętych programem edukacyjno- motywującym, które opuszczają Izbę Wytrzeźwień,
- liczba osób uczestniczących w ponadpodstawowych programach psychoterapii, - liczba osób uczestniczących w programach dla osób współuzależnionych, - liczba osób uczestniczących w programie edukacyjnym dla kobiet w ciąży,
- liczba osób uczestniczących w programach korekcyjno- edukacyjnych dla kierowców zatrzymanych za jazdę w stanie nietrzeźwości,
- liczba wydanych opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu.
3) Udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie Problemy związane z nadużywaniem alkoholu występujące w rodzinie zaburzają jej prawidłowe funkcjonowanie. Szkody zdrowotne wywołane nadużywaniem alkoholu nie ograniczają się tylko do szkód występujących u osoby uzależnionej od alkoholu, mają negatywny wpływ na życie pozostałych członków rodziny. Zaburzony system funkcjonowania takiej rodziny wpływa destrukcyjnie na rozwój psychofizyczny i emocjonalny dzieci, co może prowadzić do zaburzeń zachowania. W ramach zadania realizowane będą działania mające na celu zapobieganie przemocy poprzez doskonalenie systemu działań ograniczających zjawisko przemocy pod wpływem alkoholu oraz udzielania pomocy specjalistycznej poprzez:
3.1. Prowadzenie zajęć socjoterapeutycznych i różnorodnych form pomocy dla dzieci i młodzieży przejawiającej symptomy niedostosowania społecznego,
3.2. Zwiększenie dostępności i skuteczności zorganizowanych form pomocy psychologicznej, społecznej i prawnej dla osób uzależnionych od alkoholu i członków ich rodzin poprzez kontynuację działalności Punktów Konsultacyjnych i Telefonu Pomarańczowej Linii dla dzieci z problemem alkoholowym i ich rodziców,
3.3. Kontynuowanie działalności specjalistycznego miejsca pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie tj. Punktu Konsultacyjnego dla Ofiar Osób Doświadczających Przemocy w Rodzinie,
3.4. Prowadzenie działań w zakresie realizacji programu korekcyjnego dla sprawców przemocy domowej,
3.5. Kierowanie ofiar przemocy w rodzinie do grup samopomocowych i terapeutycznych oraz współpraca i wymiana doświadczeń z tymi placówkami,
3.6. Prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych poprzez wspieranie rozwoju bazy i działalności ośrodka dla ofiar przemocy w rodzinie,
3.7. Współpraca z Zespołem Interwencji Kryzysowej i Zespołem Interdyscyplinarnym ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w zakresie pomocy ofiarom przemocy w rodzinie,
3.8. Współpraca z policyjnym koordynatorem ds. dzieci krzywdzonych,
3.9. Wspieranie umiejętności rodzicielskich do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, które pojawiają się w procesie wychowywania dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym, 3.10. Organizowanie lokalnych kampanii, narad, seminariów i konferencji w zakresie pomocy
dziecku i rodzinie z problemem uzależnienia i przemocy w rodzinie,
3.11. Podejmowanie czynności zmierzających do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu.
Wskaźniki oceny realizacji zadań:
- liczba dzieci uczestnicząca w zajęciach socjoterapeutycznych, - liczba osób objęta poradnictwem
- liczba programów korekcyjno-edukacyjnych dla sprawców przemocy, - liczba porad udzielonych osobom dotkniętym przemocą,
- liczba lokalnych kampanii na temat przeciwdziałania przemocy w rodzinie
- liczba przeprowadzonych rozmów interwencyjno-motywujących z osobami zgłoszonymi do MKRPA.
4) Ograniczenie dostępności alkoholu oraz podejmowanie czynności zmierzających do przestrzegania zasad i warunków korzystania z zezwoleń na sprzedaż napojów
alkoholowych
Jednym z kluczowych problemów wymagających systematycznych działań jest kwestia ograniczenia dostępności napojów alkoholowych dla młodzieży, dlatego w programie uwzględniono działania nastawione na zmianę postaw i zachowań sprzedawców napojów alkoholowych oraz warunków nie sprzedawania i nie podawania alkoholu nieletnim. Powyższe działania będą realizowane poprzez:
4.1. Ograniczenie dostępności alkoholu poprzez przestrzeganie zasad wydawania zezwoleń na prowadzenie sprzedaży napojów alkoholowych określonych ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
4.2. Przestrzeganie zasad usytuowania i limitu punktów sprzedaży napojów alkoholowych - określonych prawem lokalnym.
4.3. Systematyczne informowanie i edukowanie podmiotów korzystających z zezwoleń o przepisach obowiązujących przy sprzedaży napojów alkoholowych.
4.4. Prowadzenie skutecznej kontroli przestrzegania zapisów ustawy przez podmioty sprzedające napoje alkoholowe, a w szczególności w zakresie przestrzegania warunku nie sprzedawania i nie podawania alkoholu nietrzeźwym i nieletnim.
4.5. Podejmowanie interwencji w związku z działaniami mającymi charakter reklamy lub promocji napojów alkoholowych.
4.6. Prowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnych na rzecz ograniczania sprzedaży alkoholu oraz zasad zakupu i spożywania napojów alkoholowych szczególnie przez nieletnich.
4.7. Kontrole punktów sprzedaży (współpraca z policją i strażą miejską).
4.8. Współpraca z massmediami w zakresie zwracania uwagi społeczności lokalnej na wypadki
i wydarzenia z udziałem pijanych, a także ukazanie potrzeby sprawdzania wieku kupujących i pozytywnych zachowań sprzedawców.
4.9. Podejmowanie innych działań wynikających z bieżącej analizy i skali problemów uzależnień na terenie miasta Legnicy.
Wskaźniki oceny realizacji zadań:
- limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych,
- liczba mieszkańców przypadających na punkt sprzedaży napojów alkoholowych, - liczba przeprowadzonych kontroli punktów sprzedających napoje alkoholowe,
- liczba szkoleń dla sprzedawców napojów alkoholowych oraz liczba osób uczestniczących w tych szkoleniach,
- liczba cofniętych zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych,
2. ZADANIA I METODY DZIAŁAŃ W ZAKRESIE PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII Zadania będą koncentrowały się przede wszystkim na szeroko rozumianej profilaktyce zarówno uniwersalnej, jaki i selektywnej na terenie miasta Legnicy. Do zadań tych w szczególności należy:
1) Prowadzenie profilaktycznej działalności edukacyjnej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży.
Zaplanowane działania, podobnie jak w latach ubiegłych mają na celu zapewnienie właściwej organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez prowadzenie programów profilaktycznych oraz zajęć pozalekcyjnych w formie;
1.1. Realizacji programów profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania narkomanii w tym programu edukacyjno – informacyjnego dla dzieci i młodzieży.
1.2. Prowadzenia pozalekcyjnych zajęć w tym sportowych jako element programów profilaktycznych
w szkołach (zajęcia sportowe nie mogą stanowić jedynej i samodzielnej strategii profilaktycznej).
1.3. Dofinansowania wypoczynku letniego i zimowego dla dzieci i młodzieży ze środowisk zagrożonych i dysfunkcyjnych - te formy działań posiadać muszą opracowany,
merytoryczny program pracy profilaktyczno-terapeutycznej lub opiekuńczo – wychowawczej.
1.4. Podejmowania działań o charakterze edukacyjnym dla nauczycieli i rodziców w zakresie przeciwdziałania narkomanii.
1.5. Wspierania działalności ośrodków wsparcia dziennego.
1.6. Udziału w ogólnopolskich kampaniach profilaktycznych dotyczących problemu narkomani oraz HIV/AIDS.
1.7. Współpracy z legnickimi uczelniami wyższymi w zakresie profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia.
1.8. Prowadzenia działalności informacyjnej za pośrednictwem urzędowej strony internetowej, 1.9. Organizacji konferencji naukowych i szkoleń poświęconych problematyce narkomanii
oraz HIV/AIDS.
1.10. Wpierania programów i przedsięwzięć profilaktycznych opracowywanych i realizowanych przez młodzież, skierowanych do grup rówieśniczych.
1.11. Współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Krajowym Centrum ds. AIDS.
Wskaźniki oceny realizacji zadań:
- liczba dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli uczestniczących w działaniach edukacyjno-informacyjnych z zakresu przeciwdziałania narkomanii,
- liczba programów ukierunkowanych na organizację alternatywnych form spędzania wolnego czasu przez dzieci i młodzież,
- liczba zrealizowanych programów profilaktycznych oraz liczba ich adresatów, - liczba podmiotów będących organizatorami wypoczynku zimowego i wakacyjnego
oraz liczba osób uczestniczących w programach,
- liczba zrealizowanych kampanii dotyczących problemu narkomanii oraz HIV/AIDS oraz liczba uczestników,
- liczba konferencji - szkoleń oraz liczba ich uczestników,
- liczba programów realizowanych przez młodzież, a skierowanych do grup rówieśniczych.
2) Pomoc psychospołeczna, informacyjna i prawna dla osób uzależnionych od narkotyków i ich rodzin
2.2. Kontynuacja działalności Punktu Konsultacyjno- Diagnostycznego mającego na celu badanie krwi na obecność wirusa HIV oraz poradnictwo przed i potestowe.
2.2. Podejmowanie interwencji w zakresie udzielania pomocy w dotarciu do stacjonarnych placówek profilaktycznych lub leczniczych, w tym do placówek terapeutycznych, rehabilitacyjnych i leczenia HIV/AIDS.
2.3. Rozwijanie różnorodnych form pomocy dla dzieci i młodzieży zaniedbanej wychowawczo, w tym dożywianie dzieci uczestniczących w programach opiekuńczo- wychowawczych i socjoterapeutycznych.
2.4. Prowadzenie szerokiej kampanii informacyjnej wśród rodziców i innych członków rodziny, jako ważny element uświadamiania społeczeństwa o istocie współuzależnienia narkomanią.
Wskaźniki oceny realizacji zadań:
- liczba osób, która podała się badaniu krwi na obecność wirusa HIV oraz poradnictwa przed i potestowego,
- liczba porad/interwencji w zakresie udzielenia pomocy w dotarciu do placówek profilaktycznych lub leczniczych HIV/AIDS,
- liczba specjalistycznych porad dla osób zagrożonych uzależnieniem i ich rodzin, - liczba dzieci i młodzieży uczestnicząca w programach opiekuńczo-wychowawczych i
socjoterapeutycznych,
- liczba osób objęta poradnictwem (liczba porad psychologicznych, pedagogicznych, prawnych),
- liczba przeprowadzonych badań w zakresie narkomanii.
3) Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i zagrożonych narkomanią
3.1. Dofinansowanie działalności Klubu Środowiskowego dla osób uzależnionych od narkotyków oraz ich rodzin.
3.2. Wspomaganie grup wsparcia zapobiegających nawrotom dla osób, które ukończyły leczenie w ośrodkach stacjonarnych.
3.3. Zwiększenie skuteczności i dostępności terapii dla osób uzależnionych od narkotyków poprzez grupę terapeutyczną.
3.4. Współpraca z placówkami służby zdrowia w zakresie leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych od narkotyków i ich rodzin.
Wskaźniki oceny realizacji zadań:
- liczba osób uczestnicząca w grupach wsparcia,
- liczba osób uczestnicząca w grupach terapeutycznych.
4) Zmniejszenie rozmiarów naruszeń prawa związanego z realizacją ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
4.1. Współdziałanie z Policją, Strażą Miejską w zakresie przeciwdziałania łamaniu przepisów ustawy poprzez realizację lokalnych programów profilaktycznych.
4.2. Podejmowanie interwencji w przypadku stwierdzenia uprawy maku lub konopi niezgodnie z przepisami ustawy przez Policję
Wskaźniki oceny realizacji zadań:
- liczba wspólnie z Policja i Strażą Miejska realizowanych programów profilaktycznych, - liczba podjętych interwencji w przypadku stwierdzenia uprawy maku lub konopi
niezgodnych z przepisami ustawy przez Policję.
